ยาใจ หลวงพ่อเฟื่อง

51

ชา้ จงึ กําหนดทลี ะ ๕ เดอื นบา้ ง ๕ ปีบา้ ง พอทา่ นพอ่ รเู ้ ขา้ ทา่ นก็วา่ "นไี้ ปขา้ มขนั้ ขา้ ม
ตอน" ทา่ นจงึ ตงั้ กตกิ าใหมว่ า่ "ใหก้ ําหนดรา่ งกาย แลว้ ถอนผมทลี ะเสน้ วางลงไปในฝ่ า
มอื แลว้ แตจ่ ะใหแ้ หวง่ แคไ่ หน แลว้ กป็ ลกู ใหม่ ถา้ ปลกู ไมห่ มด ไมใ่ หอ้ อกจากสมาธิ ถา้
จะขยมุ ้ ออกเป็ นแถวก็ได ้ แตต่ อ้ งปลกู ทลี ะเสน้ ใหไ้ ด ้ ตอ้ งเอาใหล้ ะเอยี ด อยา่ งนจี้ งึ จะได ้
เรอ่ื ง"ฯ

 ศษิ ยค์ นหนง่ึ เคยถามทา่ นพอ่ "ทําไมความรคู ้ วามเห็นทเ่ี กดิ จากสมาธิ เกดิ ๆ ดบั ๆ ไมใ่ หร้ ู ้
อะไรตลอดเรอื่ ง" ทา่ นก็ตอบวา่ "แผน่ เสยี ง ถา้ เข็มจตี้ ลอดตอ่ เนอื่ ง กด็ งั ตลอด ใหเ้ รารู ้
ศพั ทเ์ สยี งตลอดเรอ่ื งนัน้ ได ้ แตถ่ า้ เราไมจ่ ี้ จะรเู ้ รอื่ งไดอ้ ยา่ งไร"ฯ

 มโี ยมคนหนงึ่ เมอ่ื น่ังภาวนาแลว้ มกั เห็นนมิ ติ คนตายมาปรากฏอยตู่ อ่ หนา้ แลว้ ขอสว่ นบญุ
ดว้ ย ทําใหเ้ ขาไมส่ บายใจ จงึ เลา่ ใหท้ า่ นพอ่ ฟังวา่ "มผี ปี รากฏอยตู่ อ่ หนา้ คะ่ ทา่ นพอ่ "

ทา่ นก็ตอบวา่ "เขาไมใ่ ชผ่ ี เขาก็คน"

แตโ่ ยมก็ย้ําอยนู่ ั่น "เขาเป็ นผจี รงิ ๆนะทา่ นพอ่ "

ทา่ นจงึ ดเุ อา "ถา้ เขาผี เราก็ผี ถา้ เห็นวา่ เขาเป็ นคน เรากค็ น"ฯ

 จากนัน้ ทา่ นก็สอนใหแ้ ผเ่ มตตาในเวลามปี รากฏการณ์อยา่ งนี้ โยมกต็ งั้ หนา้ ตงั้ ตาแผ่
เมตตาใหญ่ พอมอี ะไรมาปรากฏกแ็ ผท่ นั ที ทา่ นพอ่ จงึ สอนอกี ตอ่ ไปวา่ "เขามาปรากฏใน
นมิ ติ ไมใ่ ชร่ บี แผใ่ หเ้ ขาไป ตอ้ งพจิ ารณาดกู อ่ นวา่ ทําไมเขาเกดิ ในสภาพแบบนัน้ เขาทํา
กรรมอะไรไวจ้ งึ ตอ้ งเป็ นอยา่ งนัน้ แลว้ เราจะเกดิ ธรรมะขน้ึ มาในใจของเราเอง"ฯ

 ตอ่ มาวนั หนงึ่ โยมเห็นผหู ้ ญงิ ผอมๆ อมุ ้ ลกู เล็กๆ ปรากฏในนมิ ติ ผหู ้ ญงิ ก็ใสเ่ สอื้ ขาด
มอมแมมไปหมด ลกู ก็รอ้ งไหไ้ มห่ ยดุ โยมจงึ เกดิ สงสารแลว้ ก็ แผเ่ มตตาให ้ แตแ่ ผ่
เทา่ ไรๆ สองคนแมล่ กู นัน้ รับไมไ่ ด ้ ทําใหโ้ ยมยง่ิ สงสารเขาใหญ่ จงึ บอกทา่ นพอ่ วา่
อยากจะชว่ ยสองคนนี้ แตช่ ว่ ยไมไ่ ด ้ ทา่ นก็วา่ "เขาจะรับไดไ้ มไ่ ดเ้ ป็ นเรอื่ งของเขา ไมใ่ ช่
ธรุ ะของเรา วบิ ากของแตล่ ะคนไมเ่ หมอื นกนั นะ เราใหเ้ ขาแลว้ ก็แลว้ กนั ไมต่ อ้ งตดิ ตาม
ไปดผู ลงาน หนา้ ทขี่ องเรามแี คไ่ หนกเ็ อาแคน่ ัน้ เขามาขอเราก็มหี นา้ ทใ่ี ห ้ เขาปรากฏให ้
เราเห็น เราจะไดร้ ใู ้ นเรอ่ื งผลของกรรมแคน่ ัน้ พอแลว้ แลว้ เรากก็ ลบั มาดลู มของเรา"ฯ

 ตอ่ จากนัน้ โยมกป็ ฏบิ ตั ติ ามคําสอนของทา่ นพอ่ จนกระทง่ั วน้ หนง่ึ เกดิ สงสยั วา่ ในเมอ่ื แผ่
ใหเ้ ขา ใหเ้ ขา อยเู่ รอ่ื ยอยา่ งน้ี ตวั เองจะมอี ะไรเหลอื หรอื เปลา่ จงึ เลา่ ขอ้ นใี้ หท้ า่ นพอ่ ฟัง
ทา่ นก็มองหนา้ อยเู่ ฉยๆ สกั ครหู่ นงึ่ แลว้ บอกวา่ "คนเราเวลาใจแคบ มนั ก็แคบไดท้ งั้ นัน้ "

หนงั สือยาใจ

www.YaJai.com

52

ทา่ นก็เลยอธบิ ายตอ่ ไปวา่ "เมตตานไ้ี มใ่ ชส่ ง่ิ ของ เงนิ ทองทใี่ หห้ มดแลว้ หมดไป มนั
เหมอื นเรามเี ทยี นจดุ อยใู่ นมอื คนนัน้ ขอตอ่ คนนขี้ อตอ่ ยงิ่ ตอ่ กนั ก็ยง่ิ สวา่ งมาก แลว้ เรา
จะตอ้ งไดร้ ับแสงนัน้ ดว้ ย"ฯ

 มอี ยวู่ นั หนง่ึ โยมคนนัน้ นมิ ติ ถงึ คนตายมาบอกใหส้ ง่ั ลกู หลานทําบญุ ใหอ้ ยา่ งนัน้ อยา่ งน้ี
โยมจงึ ออกสมาธิ ขออนุญาตจากทา่ นพอ่ ทจี่ ะไปบอกลกู หลานของคนตายใหท้ ราบ ทา่ น
พอ่ กต็ อบวา่ "เรอื่ งอะไร เราไมใ่ ชบ่ รุ ษุ ไปรษณีย์ ถงึ เป็ น เขาก็ไมม่ เี งนิ เดอื นมาใหเ้ รา เรา
จะเอาอะไรไปเป็ นพยานหลกั ฐานวา่ เรารเู ้ ราเห็น ถา้ เราไปบอกแลว้ เขาเชอื่ เราจะ
กลายเป็ นผวู ้ เิ ศษ ทนี จ้ี ะเกดิ การหลงตัวลมื ตวั เดนิ ไปก็ยม้ิ นอ้ ยยมิ้ ใหญ่ แตถ่ า้ เขาไมเ่ ชอ่ื
เขาจะวา่ เราเป็ นอะไร รไู ้ หม"

"อะไรละ ทา่ นพอ่ "

"เขาก็วา่ เราบา้ ซ"ิ ฯ

 "นมิ ติ ทงั้ หลาย ทจี่ รงิ ก็มี ทป่ี ลอมก็มี ฉะนัน้ เราเป็ นผดู ้ เู ขา อยา่ เป็ นผตู ้ ามเขา"ฯ

 "ดนู มิ ติ กใ็ หเ้ หมอื นดโู ทรทศั น์ คอื ดเู ฉยๆ ไมต่ อ้ งตามเขา้ ไป"ฯ

 ลกู ศษิ ยบ์ างคน เมอ่ื ภาวนาแลว้ เกดิ ความรคู ้ วามเห็นถงึ อดตี ชาตขิ องตนเอง และผอู ้ น่ื จงึ
รสู ้ กึ วา่ ตนื่ เตน้ แลว้ นําเรอื่ งนม้ี าเลา่ ถวายทา่ นพอ่ ฟัง ทา่ นจงึ เตอื นวา่ "ภพชาตทิ ผ่ี า่ นมา ยงั
ไปยนิ ดกี นั อยหู่ รอื คนโงเ่ ทา่ นัน้ ทเี่ ขา้ ไปตดิ เราตาย-เราเกดิ มานับอสงไขยไมถ่ ว้ น ถา้ จะ
เอากระดกู ทเ่ี ราเคยเกดิ -ตายมากองไวก้ จ็ ะโตยง่ิ กวา่ เขาพระสเุ มรุ น้ําในแมน่ ้ํามหาสมทุ ร
นอ้ ยใหญท่ ัง้ หลายนะ กย็ งั นอ้ ยกวา่ น้ําตาเราทเ่ี คยหลง่ั รนิ เพราะความทกุ ขท์ งั้ หลายเสยี
อกี ผมู ้ ปี ัญญาเมอื่ เห็นเชน่ นี้ ยอ่ มเกดิ ความสลดสงั เวชในภพชาติ ไมย่ นิ ดใี นการเกดิ มจี ติ
มงุ่ ตรงตอ่ พระนพิ พานอยา่ งเดยี ว"ฯ

 ครัง้ หนงึ่ มลี กู ศษิ ยค์ นหนงึ่ น่ังสมาธเิ ห็นตวั เองเกดิ เป็ นนั่นเป็ นน่ี แลว้ ก็ตาย แลว้ ก็เกดิ อกี
หมนุ เวยี นไปมา จนรสู ้ กึ เหนอื่ ยตอ่ การเกดิ -ตายของตวั เอง จงึ ออกจากสมาธไิ ปถามทา่ น
พอ่ ทา่ นก็บอกวา่ "ทเ่ี หนอื่ ยนัน้ กเ็ พราะเราไปรไู ้ ปเห็นอะไรแลว้ ก็รับเขา้ มา สง่ิ พรรคน์ น้ี ะ
มนั เกดิ ไปแลว้ ผา่ นไปแลว้ เราจะไปเก็บมนั มาทําไม ใหย้ กจติ สอู่ ารมณ์ภาวนาของเรา
ใหอ้ ยกู่ บั ลม มอี ะไรมากใ็ หส้ กั แตว่ า่ รอู ้ ยา่ งเดยี ว"ฯ

 มชี ว่ งหนงึ่ ในระหวา่ ง พ.ศ.๒๕๑๙ ทท่ี า่ นพอ่ ไดล้ กู ศษิ ยใ์ หมห่ ลายคนทงั้ ไทยและเทศ
ศษิ ยค์ นหนงึ่ เกดิ สงสยั วา่ ทําไมเป็ นเชน่ นัน้ จงึ นั่งภาวนาถามจติ ตวั เอง แลว้ ไดค้ วามวา่
ชาตกิ อ่ นทา่ นพอ่ เคยมลี กู หลายคน พอออกจากสมาธเิ ขาจงึ ถามทา่ น "แหม ทําไมทา่ น

หนงั สือยาใจ

www.YaJai.com

53

พอ่ มลี กู เยอะ" โดยคาดไวว้ า่ ทา่ นจะตอ้ งตอบวา่ ชาตกิ อ่ นทา่ นเคยครองบา้ นครองเมอื ง
หรอื อะไรทํานองนัน้ แตแ่ ทนทจี่ ะตอบตามคาดหมาย ทา่ นกลบั หวั เราะแลว้ บอกวา่ "ชาติ
กอ่ นเคยเป็ นปลาในทะเล ไขอ่ อกทไี มร่ เู ้ ทา่ ไหร"่ ฯ

 โยมผหู ้ ญงิ คนหนง่ึ นั่งภาวนาทบี่ า้ น เกดิ ระลกึ ชาตไิ ดก้ ลบั ไปถงึ สมยั พระเจา้ อโศก นมิ ติ
เห็นพระเจา้ อโศกตพี อ่ ของเขาอยา่ งทารณุ เพราะสาเหตเุ พยี งเล็กนอ้ ย พอออกจากสมาธิ
เขากย็ งั รสู ้ กึ ไมพ่ อใจกบั พระเจา้ อโศก วนั รงุ่ เชา้ ไปเลา่ ใหท้ า่ นพอ่ ฟังทว่ี ดั มกฏุ ฯ เขากย็ งั
แสดงอาการโกรธพระเจา้ อโศกอยู่ แตแ่ ทนทท่ี า่ นพอ่ จะรับรองหรอื ปฏเิ สธวา่ ทเี่ ขาเห็น
นัน้ จรงิ หรอื ไม่ ทา่ นกลบั ชต้ี วั กเิ ลสทเี่ ป็ นอยใู่ นปัจจบุ นั วา่ "นจี่ ะมาโกรธกนั ๒,๐๐๐ กวา่ ปี
มนั จะไดเ้ รอื่ งอะไรกนั ใหข้ อขมาทา่ นซะ จะไดห้ มดเรอ่ื ง"ฯ

 "ดนี ะทค่ี นเราระลกึ ชาตกิ นั ไมไ่ ด ้ ไมอ่ ยา่ งนัน้ ก็คงจะยง่ิ ยงุ่ กวา่ นอ้ี กี "ฯ

 ลกู ศษิ ยค์ นหนง่ึ ทฝี่ ึกภาวนาใหมๆ่ กบั ทา่ นพอ่ ทว่ี ดั มกฏุ ฯ เมอื่ เทยี่ ววดั ธรรมสถติ เป็ นครัง้
แรก ไปพบพระองคห์ นง่ึ ทเ่ี ขาเคยเห็นในนมิ ติ ทกี่ รงุ เทพฯ เขาจงึ พดู กบั ทา่ นวา่ "โยมน่ัง
ภาวนาไดช้ มบารมขี องทา่ นทกี่ รงุ เทพฯมาแลว้ แหม บารมที า่ นมมี ากจรงิ ๆ" ทําให ้
พระองคน์ ัน้ เกดิ นอ้ ยใจขน้ึ มาวา่ บารมขี องตวั เองมมี ากนอ้ ยแคไ่ หน ตวั เองไมเ่ คยรู ้ ทําไม
คนอน่ื ไปลว่ งรเู ้ อางา่ ยๆอยา่ งน้ี แตเ่ มอ่ื ปรารภเรอ่ื งนก้ี บั ทา่ นพอ่ ทา่ นพอ่ ก็บอกวา่ "ถา้ เขา
พดู อยา่ งนัน้ อกี ใหย้ อ้ นถามเขาวา่ ไปมวั ดคู นอน่ื ทําไมไมก่ ลับมาดตู วั เองบา้ ง"ฯ

 มอี ยชู่ ว่ งหนงึ่ ทลี่ กู ศษิ ยบ์ างคนน่ังภาวนาเห็นยกั ษ์ในนมิ ติ คนหนง่ึ เกดิ สงสยั จงึ กราบ
เรยี นถามทา่ นพอ่ "ทา่ นพอ่ คะ ยกั ษ์มจี รงิ ไหม" ทา่ นก็ตอบวา่ "ยกั ษ์เยกิ ษ์อะไร คนเรา
เกดิ โมโหโทโสขน้ึ ในใจ นั่นคอื ยกั ษ์เกดิ ขน้ึ ในตวั เราแลว้ "ฯ

 คนื วนั หนงึ่ โยมคนหนง่ึ น่ังภาวนาไดน้ มิ ติ วา่ มยี กั ษ์กําลงั กอ่ ความวนุ่ วาย ในวดั ธรรมสถติ
เพอื่ ทําลายทา่ นพอ่ พอดโี ยมคนนเ้ี คยเรยี นคาถาอาคม ฉะนัน้ จงึ ออกจากสมาธไิ ปขอ
อนุญาตจากทา่ นพอ่ เพอื่ ใชค้ าถาจัดการกบั ศตั รนู ้ี พดู แทบไมข่ าดคํา ทา่ นพอ่ ก็สวนทาง
ทนั ที "โยมจะสรา้ งภพสรา้ งชาตอิ กี หรอื "ฯ

 โยมคนหนงึ่ ซง่ึ ตอนนัน้ ยงั ไมไ่ ดเ้ ป็ นลกู ศษิ ยท์ า่ นพอ่ ฝึกภาวนาเอาเองทบ่ี า้ น แลว้ นมิ ติ
เป็ นตวั หนังสอื คลา้ ยๆ ภาษาบาลแี ตไ่ มเ่ ชงิ จงึ จดไวแ้ ลว้ เทย่ี วหาครบู าอาจารย์ ขอให ้
ทา่ นแปลให ้ ไปหาอาจารยอ์ งคห์ นง่ึ ทา่ นกบ็ อกวา่ ภาษาในนมิ ติ นัน้ เป็ นภาษาพระ
อรหนั ต์ ตอ้ งเป็ นพระอรหนั ตจ์ งึ จะรจู ้ ักความหมาย จากนัน้ ทา่ นก็อตุ รแิ ปลให ้ แลว้ สง่ั ไวว้ า่
ถา้ โยมมนี มิ ติ อยา่ งนอ้ี กี ใหน้ ําไปถวายทา่ น แลว้ ทา่ นจะแปลใหอ้ กี โยมคนนัน้ ยงั ไมแ่ น่ใจ
จงึ มาหาทา่ นพอ่ แลว้ เลา่ พฤตกิ รรมของอาจารยอ์ งคน์ ัน้ ใหท้ า่ นฟัง ทา่ นพอ่ ก็บอกวา่

หนงั สือยาใจ

www.YaJai.com

54
"อะไร ภาษาของพระอรหนั ต์ จติ ของทา่ นพน้ จากสมมตแิ ลว้ ทา่ นจะมภี าษาอะไรทไ่ี หน
กนั "ฯ
 "คนเราสว่ นมาก ของจรงิ ไมช่ อบ ชอบแตข่ องปลอม"ฯ
 บางครัง้ มลี กู ศษิ ยน์ ่ังภาวนาแลว้ เกดิ ความรคู ้ วามเห็นขนึ้ มา แลว้ คดิ หลงตวั เองวา่ เป็ น
ผวู ้ เิ ศษอยา่ งนัน้ อยา่ งนี้ แตท่ า่ นพอ่ ไมไ่ ดว้ า่ อะไร จงึ มลี กู ศษิ ยอ์ กี คนหนง่ึ ถามทา่ นวา่
ทําไมทา่ นไมไ่ ดว้ า่ เขาเลย เมอื่ การปฏบิ ตั ขิ องเขาออกนอกลนู่ อกทางเชน่ นี้ ทา่ นบอกวา่
"การทจ่ี ะวา่ คนนัน้ ตอ้ งดสู ภาวะจติ เขากอ่ นถา้ จติ เขาเป็ นผใู ้ หญก่ ว็ า่ เขาได ้ ถา้ จติ เขายงั
เป็ นเด็กอยู่ กป็ ลอ่ ยใหเ้ ขาเลน่ ไปกอ่ นเหมอื นเด็กไดข้ องเลน่ ถา้ เกดิ ไปคา้ นเขา เขา
อาจจะทอ้ ถอยแลว้ ไมอ่ ยากปฏบตั เิ มอื่ จติ เขาโตขน้ึ แลว้ เขาจะตอ้ งรขู ้ องเขาวา่ อะไรควร
อะไรไมค่ วร"ฯ
 "อดตี ไมใ่ หเ้ อา อนาคตไมใ่ หเ้ อา เอาแตป่ ัจจบุ นั อยา่ งเดยี วกพ็ อขนาดเอา ทา่ นไมใ่ หย้ ดึ
แลว้ สง่ิ ทไี่ มใ่ หเ้ อา จะยดึ ไดท้ ไ่ี หน"ฯ
 "ขนาดนมิ ติ ของเราเอง ทา่ นไมใ่ หเ้ ชอ่ื แลว้ เรอ่ื งอะไรจะตอ้ งไปเชอื่ นมิ ติ ของคนอน่ื เขา"ฯ
 "นมิ ติ ทงั้ หลาย ถา้ เราไมร่ จู ้ ักวาง เราจะไมม่ ที างพน้ "ฯ
 ศษิ ยค์ นหนงึ่ เคยถามทา่ นพอ่ วา่ "สง่ิ ทเี่ กดิ รเู ้ กดิ เห็นในระหวา่ งนั่งภาวนา เราจะรไู ้ ด ้
อยา่ งไรวา่ จรงิ หรอื ไมจ่ รงิ " ทา่ นก็ตอบวา่ ถงึ จะจรงิ มนั กแ็ คจ่ รงิ ในสมมติ เราตอ้ งทําใจ
ของเราใหเ้ หนอื ทงั้ จรงิ และไมจ่ รงิ "ฯ
 "จดุ ประสงคข์ องการปฏบิ ตั กิ ็คอื ทําใจใหบ้ รสิ ทุ ธ์ิ เรอื่ งนอกจากนัน้ เป็ นแคเ่ รอื่ งเลน่ "ฯ

หนงั สือยาใจ

www.YaJai.com

55

รู้

"ทา่ นอาจารยม์ นั่ เคยสอนวา่ ขนาดเด็กแรกเกดิ ยงั มตี วั รู ้ ตอนนัน้ ผมกย็ งั ไมเ่ ชอื่ เด็กแรกเกดิ มนั จะ
รอู ้ ะไร ผมคดิ อยอู่ ยา่ งน้ี แตท่ า่ นบอกวา่ "ทมี่ นั รอ้ งน่ันแหละ ถา้ มนั ไมร่ วู ้ า่ มนั ทกุ ข์ มนั จะรอ้ งยงั ไง
กนั "ฯ

 "จะรจู ้ ะเห็นอะไร ก็ใหส้ กั แตว่ า่ รู ้ ไมใ่ หเ้ ป็ นไปตามเขา จติ ดงั้ เดมิ ของเรามนั ไมม่ อี ะไร มนั
รอู ้ ยทู่ กุ อยา่ งอยแู่ ลว้ แตพ่ อมสี งิ่ ตา่ งๆมาสมั ผสั ทงั้ ภายนอกภายในก็ทําใหเ้ ราเผลอสติ
ปลอ่ ยตวั รู ้ ลมื ตวั รทู ้ มี่ อี ยดู่ งั้ เดมิ เสยี ไปรับสงิ่ ทเี่ อามาทหี ลงั แลว้ กท็ ําไปตามเขา คอื เป็ น
สขุ เป็ นทกุ ข์ อะไรตา่ งๆ ทเ่ี ราเป็ นเชน่ นัน้ กเ็ พราะวา่ เราไปรับเอาสงิ่ สมมตติ า่ งๆ เขา้ มายดึ
มนั่ ถอื มน่ั ถา้ เราจะไมใ่ หเ้ ป็ นไปตามสง่ิ ตา่ งๆ เราก็ตอ้ งรักษาตวั รดู ้ งั้ เดมิ ของเราไวใ้ ห ้
ตลอด ตวั สติ ตอ้ งมไี วม้ ากๆ"ฯ

 ลกู ศษิ ยค์ นหนงึ่ รสู ้ กึ นอ้ ยใจตวั เองเป็ นกําลงั จงึ เขา้ ไปปรกึ ษากบั ทา่ นพอ่ เรอื่ งน้ี ทา่ นก็
บอกวา่ "ทจ่ี รงิ มนั ไมม่ อี ะไรทจ่ี ะตอ้ งนอ้ ยใจ เราเองกเ็ อนเอยี งไปตามอารมณ์ทมี่ ากระทบ
เทา่ นัน้ ใหพ้ จิ ารณามากๆ แลว้ จะรวู ้ า่ จติ ของเราอยขู่ องเรา สว่ นหนงึ่ สงิ่ พวกนผ้ี า่ นเขา้
มาแลว้ กไ็ ป เราจะเป็ นไปตามเขาทําไม ใหเ้ ราประคองจติ อยแู่ คร่ เู ้ ทา่ นัน้ วา่ มนั มาเดย๋ี ว
มนั ก็ไป แลว้ เราจะตามมนั ทําไม"ฯ

 "มนั มอี ะไรเป็ นของเราบา้ ง ตายไปกเ็ อาอะไรไปตดิ ตวั ไมไ่ ด ้ แลว้ จะอยากมนั ทําไม ไม่
ตอ้ งอยากอะไรทงั้ นัน้ ทําจติ ใหส้ งบ ใหเ้ ป็ นหนงึ่ ไมต่ อ้ งไปสนใจในความมี ความเป็ นตวั
ของตวั เองหรอื ผอู ้ น่ื ใหส้ กั แตว่ า่ รอู ้ ยา่ งเดยี วก็พอ"ฯ

 "มอี ะไรมากระทบ กใ็ หม้ นั อยแู่ ค่ "ร"ู ้ อยา่ ใหม้ นั เขา้ มาถงึ ใจ"ฯ

 "ใหร้ ักษาตวั รขู ้ องเราใหเ้ หนยี วแน่น มนั่ คงอยา่ งเดยี ว กไ็ มม่ อี ะไรจะมาครอบงําเราได"้ ฯ

 "ใหอ้ ยกู่ บั รตู ้ ลอดเวลา เวน้ เวลาหลบั ตน่ื เชา้ ขน้ึ มากอ็ ยกู่ บั รู ้ อกี หน่อยปัญญาแทจ้ ะ
ปรากฏ"ฯ

 มโี ยมคนหนง่ึ ปฏบิ ตั ธิ รรมกบั ทา่ นพอ่ เกดิ มคี วามรสู ้ กึ วา่ ตวั เองแบง่ เป็ นสองคน คอื มคี น
หนงึ่ เป็ นผทู ้ ํา อกี คนหนง่ึ เป็ นผดู ้ ู เวลานั่งสมาธหิ รอื ไมน่ ่ังกเ็ ป็ นอยอู่ ยา่ งนี้ จนไมอ่ ยากน่ัง
สมาธิ เพราะรสู ้ กึ วา่ น่ังกบั ไมน่ ่ังกม็ คี า่ เทา่ กนั ไปกราบเรยี นทา่ นพอ่ ทา่ นก็บอกวา่ "ไม่
ตอ้ งน่ังก็ได ้ ทําอยา่ งนใี้ หไ้ ดต้ ลอดเวลา การนั่งหลบั ตานัน้ เป็ นการลบู คลําอยู่ ใหด้ ไู ป
เรอ่ื ยๆ เมอ่ื กายกบั จติ มนั แยกออกจากกนั แลว้ กายกไ็ มส่ ามารถทบั จติ ถา้ กายทบั จติ จติ
ก็จะเป็ นไปกบั กาย"ฯ

หนงั สือยาใจ

www.YaJai.com

56
 "รทู ้ ถ่ี กู ตอ้ งควบคไู่ ปกบั ลมหายใจ"ฯ
 "รู ้ คอื รเู ้ ทา่ ทนั กเิ ลส เห็นกเิ ลส ไมท่ ําไปตามกเิ ลส"ฯ
 "ไมม่ อี ดตี อนาคต มแี ตป่ ัจจบุ นั ไมม่ หี ญงิ มชี าย ไมม่ เี ครอ่ื งหมายอะไรทงั้ สน้ิ มนั ไมม่ ี

อะไรเลยแมแ้ ตต่ วั ตน มกี ส็ กั แตว่ า่ สมมตทิ งั้ นัน้ "ฯ
 "เมอื่ รแู ้ ลว้ ก็ใหอ้ ยเู่ หนอื ร"ู ้ ฯ
 "เราอยบู่ นทส่ี งู แลว้ ก็สามารถมองเห็นอะไรๆ ไดห้ มด"ฯ

หนงั สือยาใจ

www.YaJai.com

57

พจิ ารณา

"ธรรมะ เราอา่ นมามากแลว้ ฟังมามากแลว้ เรากว็ า่ เราเขา้ ใจ แตม่ นั ถงึ ใจหรอื ยงั "ฯ

 "ทกุ สง่ิ ทกุ อยา่ งทมี่ นั เกดิ กบั เรา มนั ตอ้ งมเี หตปุ ัจจัย เมอ่ื เราพจิ ารณาใหแ้ ยบคายจนรเู ้ หตุ
ของมนั แลว้ เรากส็ ามารถทจ่ี ะดบั มนั ได"้ ฯ

 "คนเรามสี องประเภท คอื ชอบคดิ กบั ไมช่ อบคดิ คนไมช่ อบคดิ เวลาฝึกสมาธติ อ้ งบงั คับ
ใหพ้ จิ ารณา ถา้ ไมบ่ งั คบั ใจจะตดิ สมาธอิ ยนู่ ั่น เป็ นสมาธหิ วั ตอไมย่ อมไปไหน สว่ นคน
ชอบคดิ กวา่ ใจจะเป็ นสมาธไิ ด ้ กต็ อ้ งบงั คบั ใหส้ งบมากหน่อย แตพ่ อเป็ นแลว้ เรอื่ งการ
พจิ ารณานัน้ ไมต่ อ้ งบงั คับ มอี ะไรมากระทบ ใจจะพจิ ารณาทนั ท"ี ฯ

 "การทป่ี ัญญาจะเกดิ นัน้ ตอ้ งเป็ นเรอื่ งอบุ ายของใครของมนั จะเอามาใชแ้ ทนกนั ไมไ่ ด"้ ฯ

 "เมอ่ื ปัญญาเกดิ แลว้ ไมต่ อ้ งไปจดจําเอาไว ้ ถา้ เป็ นปัญญาแทม้ ันจะเกดิ กบั เรา ถา้ ไปจํา
เอาไว ้ มนั ก็กลายเป็ นสญั ญาเสยี แลว้ กนั ปัญญาใหมไ่ มใ่ หเ้ กดิ "ฯ

 ชาวพทุ ธทางสงิ คโปรท์ ก่ี ําลงั ฝึกจติ ใหมๆ่ เคยเขยี นจดหมายถงึ ทา่ นพอ่ อธบิ ายวธิ กี าร
ปฏบิ ตั ขิ องเขา ทไ่ี ดค้ ดั จากหนังสอื ธรรมะเพอื่ ใชใ้ นชวี ติ ประจําวนั วา่ เขาสงั เกตอะไร ก็
พยายามพจิ ารณาเป็ น อนจิ จัง-ทกุ ขงั -อนัตตา ไปหมด ทา่ นพอ่ จงึ สงั่ ใหเ้ ขยี นจดหมาย
ตอบเขา มใี จความวา่ "สงิ่ ทงั้ หลายเขาเคยวา่ เขาเป็ น อนจิ จัง-ทกุ ขงั -อนัตตา หรอื เปลา่
เขาเองก็ไมไ่ ดว้ า่ ฉะนัน้ อยา่ ไปโทษเขา ใครไปวา่ เขา ใหด้ ตู วั นัน้ ดกี วา่ เพราะโทษอยทู่ ี่
ตวั นัน้ "ฯ

 "ถงึ ความเห็นของเราจะถกู แตถ่ า้ เรายดึ ไวม้ นั ก็ผดิ "ฯ

 "ปัญญาทจี่ ะละกเิ ลสไดน้ ัน้ เป็ นปัญญาสว่ นพเิ ศษ ไมใ่ ชป่ ัญญาธรรมดาตอ้ งมสี มาธเิ ป็ น
บาทเป็ นฐาน จงึ จะละเขาได"้ ฯ

 "กเิ ลสมนั ทรมานเรามามากแลว้ เราตอ้ งหดั ทรมานมนั บา้ ง ตอ้ งระวงั ตวั ของเราใหด้ "ี ฯ

 "พวกแขกเขาบชู าศวิ ลงึ ค์ เราเห็นวา่ เขาแปลก แตท่ จ่ี รงิ คนทงั้ โลกกบ็ ชู าอยู่ คอื บชู า
กาม เป็ นแตพ่ วกแขกเขาทําอยา่ งเปิดเผย กามนเี้ ป็ นพระเจา้ สรา้ งโลก คนเราทกุ ทเ่ี กดิ มา
ในโลก กเ็ พราะเราบชู าศวิ ลงึ คอ์ ยใู่ นใจ"ฯ

 "ไมต่ อ้ งกลวั หรอกการตาย ใหก้ ลวั การเกดิ ดกี วา่ "ฯ

 วนั หนง่ึ ลกู ศษิ ยค์ นหนงึ่ ภาวนาอยทู่ บ่ี า้ น เกดิ ความคดิ ทอ่ี ยากดา่ ทา่ นพอ่ จะหา้ มความคดิ
นไ้ี มใ่ หป้ รากฏอยใู่ นใจก็ไมไ่ ดผ้ ล จงึ รสู ้ กึ ระอายมาก วนั หลงั จงึ มาขอขมากบั ทา่ น ทา่ นก็

หนงั สือยาใจ

www.YaJai.com

58

บอกวา่ "ใจเราคดิ ดยี งั คดิ ได ้ คดิ ไมด่ ที ําไมจะคดิ ไมไ่ ด ้ มอี ะไรกด็ มู นั ไป แตถ่ า้ มนั ไมด่ ี
อยา่ ไปตามทนั ก็แลว้ กนั "ฯ

 ลกู ศษิ ยอ์ กี คนหนง่ึ กราบเรยี นทา่ นพอ่ เรอื่ งการคดิ ด-ี คดิ ไมด่ วี า่ เวลาคดิ ดี เขาไมส่ นใจ
แตเ่ วลาคดิ ไมด่ ี เขาไปหา้ มความคดิ ทา่ นก็บอกวา่ "ใหด้ เู ขาไป ดวู า่ ใครเป็ นผคู ้ ดิ ด-ี คดิ
ไมด่ ี คดิ ด-ี คดิ ไมด่ เี ขากด็ บั ไปเอง เพราะเป็ นไตรลักษณ์"ฯ

 "ใจจะคดิ ปรงุ อะไรก็ปรงุ ได ้ แตอ่ ยา่ หลง"ฯ

 "กเิ ลสกเ็ หมอื นจอกแหน เราตอ้ งคอยหมนั่ ปัดออกเพอื่ ทนี่ ํ้าจะไดใ้ ส ถา้ ไมค่ อยปัดออก
จอกแหนจะไหลมาปิด ทําใหไ้ มเ่ ห็นนํ้าใส...แตก่ ย็ งั ดที ย่ี งั รวู ้ า่ ใตจ้ อกแหนนัน้ เป็ นนํ้าใส"
ฯ

 "ลกู ศษิ ยค์ นหนงึ่ มาบน่ ใหท้ า่ นพอ่ ฟังวา่ ตวั เองปฏบิ ตั มิ าตงั้ นานยงั ตดั กเิ ลสไมไ่ ดส้ กั ตวั
ทา่ นพอ่ หวั เราะบอกวา่ "ไมต่ อ้ งไปตดั เขาหรอกกเิ ลส ไปตดั เขาไดห้ รอื เพราะกเิ ลสเป็ น
ของอยใู่ นโลกนมี้ ากอ่ น เรามาหาเขาเองตา่ งหาก ไมว่ า่ เราจะมาหรอื ไมม่ า เขาก็อยขู่ อง
เขาเชน่ นัน้ และใครเป็ นคนเรยี กเขาวา่ กเิ ลส
เขาเคยบอกหรอื วา่ เขาชอ่ื อะไร เขากอ็ ยขู่ องเขา ใหพ้ จิ ารณารจู ้ กั กบั เขา มองทงั้ ดที งั้ ชว่ั
ของเขา"ฯ

 "วนั หนงึ่ ทา่ นพอ่ อธบิ ายใหศ้ ษิ ยค์ นหนงึ่ ฟังถงึ วธิ พี จิ ารณาดกู ารเกดิ -ดบั ของกเิ ลส พอดี
ศษิ ยค์ นนัน้ เป็ นคนแกห่ นังสอื ธรรมะ จงึ เสนอความเห็นวา่ "เมอ่ื พจิ ารณาเชน่ นแ้ี ลว้ น่าจะ
ตดั รากถอนโคนมนั เสยี เลย" ทา่ นพอ่ กต็ อบวา่ "มวั แตต่ ดั รากถอนโคน ระวงั ลกู มนั หลน่ มา
งอกใหมอ่ กี "ฯ

 "มคี นหนงึ่ มากราบเรยี นทา่ นพอ่ วา่ ไดภ้ าวนาถงึ ขนั้ ทว่ี า่ พบเห็นอะไรหรอื เจอเหตกุ ารณ์
อยา่ งไร ก็รสู ้ กึ เฉยไปหมด ทา่ นพอ่ จงึ เตอื นเขาวา่ "คนเราอเุ บกขาได ้ ตราบใดทย่ี งั ไม่
เจอของถกู ใจ มนั กเ็ ฉยได"้ ฯ

 "คนทงั้ หลายเขาก็อยกู่ บั ทกุ ข์ ๆๆ ทงั้ นัน้ แตไ่ มร่ จู ้ ักทกุ ข์ จงึ พน้ จากทกุ ขไ์ มไ่ ด"้ ฯ

 "ผรู ้ แู ้ ลว้ จะไมท่ กุ ข์ ผไู ้ มร่ เู ้ ทา่ นัน้ ทท่ี กุ ข์ ทกุ ขม์ นั กม็ อี ยกู่ บั ทกุ คน ไมม่ ใี ครไมม่ หี รอก
ตราบใดทย่ี งั มขี นั ธ์ ๕ อยู่ ทกุ ขก์ ต็ อ้ งมี แตถ่ า้ รแู ้ ลว้ เราจะอยอู่ ยา่ งสบาย"ฯ

 "เวลาไมส่ บายนะเป็ นของดี ใหพ้ จิ ารณาเวทนาทเ่ี กดิ ขนึ้ ไมใ่ ชเ่ อาแตน่ อน นอนกน็ อนทํา
สมาธิ พจิ ารณาอาการเวทนาทเี่ กดิ ขน้ึ ใหไ้ ด ้ อยา่ ใหจ้ ติ เป็ นไปตามเวทนาทเี่ กดิ "ฯ

หนงั สือยาใจ

www.YaJai.com

59
 "เราจะเอาอํานาจจติ เราไปเพง่ ตอ่ สกู ้ บั เวทนากไ็ ด ้ แตม่ นั เปลอื งแรง ตอ้ งเอาปัญญามาใช ้

พจิ ารณาใหเ้ ห็นวา่ มนั ไมใ่ ชเ่ รา มนั ไมใ่ ชข่ องเรา ผรู ้ กู ้ อ็ ยา่ งหนงึ่ เวทนาก็อกี อยา่ งหนง่ึ
เมอ่ื เห็นอยา่ งนแ้ี ลว้ มันจะเบา"ฯ
 "ทกุ ข์ พระองคไ์ มไ่ ดส้ อนใหแ้ ก ้ แตส่ อนใหก้ ําหนดร"ู ้ ฯ
 "การเจ็บการป่ วยเป็ นอปุ สรรคตอ่ การภาวนากจ็ รงิ อยู่ แตถ่ า้ เราฉลาดใชค้ วามเจ็บป่ วยเป็ น
ครู เรากจ็ ะเกดิ ปัญญาวา่ รา่ งกายเป็ นรังของโรค ไมค่ วรยดึ มน่ั ถอื มนั่ วา่ เป็ นของของเรา
เรากถ็ อนอปุ าทานทเี่ คยหวงตวั เองได ้ เพราะทกุ สง่ิ ทกุ อยา่ งไมใ่ ชข่ องเราเลย เพยี งแต่
อาศยั สรา้ งกรรมดี ใชก้ รรมชว่ั ตามสตปิ ัญญาความสามารถของเรา"ฯ
 "เวลากําหนดทกุ ขก์ ็ตอ้ งเอาใหล้ ะเอยี ด ตอ้ งเอาถงึ ขนาดแคล่ มื ตาป๊ับ รปู มากระทบก็รวู ้ า่
ทกุ ขแ์ ลว้ "ฯ
 "ทา่ นพอ่ เคยสอนลกู ศษิ ยท์ ม่ี โี รคประจําตวั วา่ "ตอ้ งมสี ตหิ มน่ั พจิ ารณารา่ งกาย จนเห็น
เป็ นกระดกู จนรว่ งลงไปกอง แลว้ เผาใหเ้ กลยี้ งไปเลย ถามตวั เองซมิ ตี วั ตนไหม อะไรทํา
ใหท้ กุ ข์ ทําใหเ้ จ็บปวด มตี วั เราไหม ดใู หถ้ งึ แกน่ แทข้ องธรรม พจิ ารณาไปจนไมม่ อี ะไร
ของสกั อยา่ ง จติ เห็นจติ ตามเป็ นจรงิ เขากว็ างของเขาเอง"ฯ
 "ทเ่ี ราเป็ นทกุ ขอ์ ยู่ ก็เพราะเรายงั มี "เรา" อย"ู่ ฯ
 "สกั วนั หนงึ่ ความตายจะมาถงึ เรา มาบบี บงั คบั ใหเ้ ราปลอ่ ยทกุ สงิ่ ทกุ อยา่ งฉะนัน้ เราตอ้ ง
หดั ปลอ่ ยวางลว่ งหนา้ ใหม้ นั เคย ไมอ่ ยา่ งนัน้ พอถงึ เวลาไปจะลําบากนะ จะบอกให"้ ฯ
 "เวลาตายอยา่ ไปตดิ อาการตอนตาย"ฯ
 "ยกจติ ใหเ้ หนอื อารมณ์"ฯ
 "อะไรจะตายกใ็ หม้ นั ตาย แตอ่ ยา่ ใหใ้ จเราตาย"ฯ

หนงั สือยาใจ

www.YaJai.com

60

พน้

"การปฏบิ ตั เิ ปรยี บเหมอื นทวนกระแสน้ํา จะทวนไปถงึ ไหน ก็ไปถงึ ตน้ นํ้าซิ น่ันแหละคอื เหตุ สว่ น
ผลทไี่ ดร้ ับก็คอื ปลอ่ ยตวั ไดอ้ ยา่ งสบาย"ฯ

 "การปฏบิ ตั ทิ เี่ ป็ นขนั้ นัน้ ขนั้ น้ี แทท้ จ่ี รงิ เวลาถงึ ขนั้ นัน้ ๆ เขาไมไ่ ดบ้ อกวา่ เขาเป็ นอะไร เรา
เองไปสมมตเิ ขาตา่ งหาก ตราบใดทเี่ รายงั ตดิ สมมตเิ หลา่ น้ี เรายงั ไปไมร่ อด"ฯ

 "จะสอนคนก็ตอ้ งสอนไปตามจรติ ของเขา แตส่ ดุ ทา้ ยกร็ วมลงทจ่ี ดุ เดยี วกนั คอื ใหว้ าง"ฯ
 "นพิ พานนัน้ เป็ นเรอื่ งละเอยี ด ตอ้ งใชป้ ัญญาเอามากๆ ไมใ่ ชข่ องทจ่ี ะถงึ ดว้ ยแรงอยาก

ถา้ เป็ นของทจี่ ะถงึ ไดด้ ว้ ยแรงอยาก พวกเราคงตรัสรกู ้ นั หมดแลว้ ทงั้ โลก"ฯ
 "ทเี่ ขาวา่ นพิ พานชว่ั คราว นพิ พานชวั่ คราว มนั จะชว่ั คราวไดท้ ไี่ หน ถา้ เป็ นนพิ พานก็ตอ้ ง

เทยี่ ง ถา้ มนั ชวั่ คราวมนั กไ็ มใ่ ชน่ พิ พาน"ฯ
 "นพิ พานสญู หมายความวา่ สญู จากกเิ ลส"ฯ
 "มนั ไมม่ ใี ครเจ็บ มนั ไมม่ ใี ครตาย น่ันแหละตรงนัน้ แหละ มนั ก็มอี ยแู่ ลว้ ทกุ คน เหมอื นเรา

ควํา่ มอื อยู่ เราก็หงายมอื เสยี แตผ่ มู ้ ปี ัญญาเทา่ นัน้ ทจ่ี ะทําได ้ ถา้ โง่ กไ็ มเ่ ห็น ก็ไมไ่ ด ้ ไม่
พน้ เกดิ ไมพ่ น้ ตาย"ฯ
 "ใจทว่ี มิ ตุ หิ ลดุ พน้ กเ็ หมอื นไฟทอ่ี ยใู่ นอากาศ เวลาดบั ไฟมนั ไมไ่ ดส้ ญู ไปไหน มนั ยงั
แทรกอยใู่ นอากาศ เพยี งแตไ่ มต่ ดิ เชอ้ื มนั จงึ ไมป่ รากฏ

เมอ่ื ใจดบั จากกเิ ลส มนั ก็ยงั อยู่ แตเ่ วลาเชอื้ มาใหม่ มนั กไ็ มต่ ดิ อกี ตวั ของมนั เองก็ไมต่ ดิ
นั่นแหละทา่ นเรยี กวา่ พน้ "ฯ

หนงั สือยาใจ

www.YaJai.com

61

วธิ ฝี ึ กสมาธแิ บบอานาปานสติ แบบท่ี ๑

พระสทุ ธธิ รรมรงั สคี มั ภรี เมธาจารย์ (พระอาจารยล์ ี ธมฺมธโร)

ตอ่ ไปนจ้ี ะอรรถาอธบิ ายขอ้ ปฏบิ ตั ใิ นทางสมาธภิ าวนาวา่ จะตอ้ งทํากนั อยา่ งไร กอ่ นทจ่ี ะทํากจิ
เบอื้ งตน้ นัน้ ใหน้ ่ังคกุ เขา่ ประนมมอื ดว้ ยความตงั้ ใจ นอบนอ้ มถงึ พระรัตนตรัยแลว้ เปลง่ วาจา
ดงั ตอ่ ไปนี้

อรหงั สมั มาสมั พทุ โธ ภควา, พทุ ธงั ภควนั ตงั อภวิ าเทมิ (กราบลงหนหนงึ่ นไี้ หวพ้ ระ
พทุ ธ)

สวากขาโต ภควตา ธมั โม, ธมั มงั นมสั สามิ (กราบลงหนหนงึ่ นไ้ี หวพ้ ระธรรม)

สปุ ฏปิ ันโน ภควโต สาวกสงั โฆ, สงั ฆงั นมามิ (กราบลงหนหนง่ึ นไี้ หวพ้ ระสงฆ)์

ลําดบั นตี้ งั้ ใจปฏบิ ตั บิ ชู าดว้ ย กาย วาจา ใจ กลา่ วคํานอบนอ้ มพระสมั มาสมั พทุ ธเจา้ วา่ นโม ตสั
สะ ภควโต อรหโต สมั มาสมั พทุ ธสั สะ (๓ หน) แลว้ ปฏญิ าณตนถอื เอาพระรัตนตรัยเป็ นทพี่ ง่ึ ท่ี
ระลกึ ของตน ทเี่ รยี กวา่ พระไตรสรณคมน์ วา่ ตามบาลี ดงั น้ี

พทุ ธงั สรณัง คจั ฉามิ
ธมั มงั สรณัง คจั ฉามิ
สงั ฆงั สรณัง คจั ฉามิ
ทตุ ยิ มั ปิ พทุ ธงั สรณัง คจั ฉามิ
ทตุ ยิ มั ปิ ธมั มงั สรณัง คจั ฉามิ
ทตุ ยิ มั ปิ สงั ฆงั สรณัง คจั ฉามิ
ตตยิ มั ปิ พทุ ธงั สรณัง คจั ฉามิ
ตตยิ มั ปิ ธมั มงั สรณัง คจั ฉามิ
ตตยิ มั ปิ สงั ฆงั สรณัง คจั ฉามิ

ตอ่ นัน้ ใหอ้ ธษิ ฐานใจถงึ พระไตรสรณคมณ์ใหม้ น่ั กอ่ นวา่ ขา้ พเจา้ ขอถงึ พระพทุ ธเจา้ องคอ์ รหนั ต์
ผลู ้ ะกเิ ลสขาดจากสนั ดาน กบั พระธรรมเจา้ กลา่ วคอื คําสอนของพระองคท์ เี่ ป็ นปรยิ ตั ธิ รรม ปฏบิ ตั ิ
ธรรม ปฏเิ วธธรรม กบั พระสงั ฆเจา้ กลา่ วคอื พระโสดา พระสกทิ าคา พระอนาคามี พระอรหนั ต์
วา่ เป็ นสรณะทพ่ี ง่ึ ทร่ี ะลกึ นับถอื ของขา้ พเจา้ ตงั้ แตบ่ ดั นเี้ ป็ นตน้ ไป ตราบเทา่ ชวี ติ ของขา้ พเจา้ นี้
แล

หนงั สือยาใจ

www.YaJai.com

62

พทุ ธงั ชวี ติ งั ยาวนพิ พานัง สรณัง คจั ฉามิ
ธมั มงั ชวี ติ งั ยาวนพิ พานัง สรณัง คจั ฉามิ
สงั ฆงั ชวี ติ งั ยาวนพิ พานัง สรณัง คจั ฉามิ

ตอ่ จากนัน้ ใหเ้ จตนาวริ ัตลิ ะเวน้ ในสว่ นองคศ์ ลี ๕ ศลี ๘ ศลี ๑๐ หรอื ศลี ๒๒๗ ตามภมู ขิ องตนที่
ตนสามารถจะรักษาได ้ แลว้ วา่ คําสมาทานรวมลงในทแี่ หง่ เดยี วกนั อกี วา่

๑. อมิ านิ ปัญจะ สกิ ขาปทานิ สมาทยิ ามิ (ใหว้ า่ ๓ หน นสี้ ําหรบั ศลี ๕) แปลวา่ ขา้ พเจา้
สมาทานเอาซงึ่ สกิ ขาบททงั้ หลาย ๕ คอื ปาณาฯ ไมฆ่ า่ สตั ว,์ อทนิ นาฯ ไมล่ กั ทรัพย,์ กาเมฯ ไม่
ประพฤตผิ ดิ ในกาม, มสุ าฯ ไมก่ ลา่ วคําเท็จ, สรุ าฯ ไมด่ ม่ื สรุ าเมรัย (เป็ น ๕ ขอ้ )

๒. อมิ านิ อฏั ฐะ สกิ ขาปทานิ สมาทยิ ามิ (ใหว้ า่ ๓ หน นส้ี ําหรบั ศลี ๘) แปลวา่ ขา้ พเจา้ สมาทาน
เอาซงึ่ สกิ ขาบททงั้ หลาย ๘ คอื ปาณาฯ ไมฆ่ า่ สตั ว,์ อทนิ นาฯ ไมล่ กั ทรัพย,์ อพรหมจรยิ าฯ ไม่
ประพฤตริ ว่ มสงั วาสกบั หญงิ ชายทงั้ ปวง, มสุ าฯ ไมพ่ ดู เท็จ, สรุ าฯ ไมด่ ม่ื สรุ าเมรัย, วกิ าลโภฯ ไม่
กนิ อาหารในเวลาตะวนั บา่ ยไปแลว้ , นัจจคมี าลาฯ ไมด่ กู ารละเลน่ และตกแตง่ ประดบั ประดา
อตั ภาพรา่ งกาย เพอ่ื ความสวยงามตา่ งๆ, อจุ จาฯ ไมน่ ่ังนอนบนเตยี งต่งั ทส่ี งู เกนิ ประมาณ และ
ฟกู เบาะทยี่ ดั ดว้ ยนุ่นและสําลี (เป็ น ๘ ขอ้ )

๓. อมิ านิ ทสะ สกิ ขาปทานิ สมาทยิ ามิ (ใหว้ า่ ๓ หน นสี้ ําหรับศลี ๑๐) แปลวา่ ขา้ พเจา้ สมาทาน
เอาซง่ึ สกิ ขาบททงั้ หลาย ๑๐ คอื ปาณาฯ อทนิ นาฯ อพรหมจรยิ าฯ มสุ าฯ สรุ าฯ วกิ าลโภฯ นัจจคี
ฯ มาลาฯ อจุ จาฯ ชาตรฯู ไมใ่ หร้ ับเงนิ ทองใชส้ อยดว้ ยตนเอง (เป็ น ๑๐ ขอ้ )

๔. ศลี ๒๒๗ ใหว้ า่ ดงั น้ี

ปารสิ ทุ โธ อหงั ภนั เต ปารสิ ทุ โธติ มงั พทุ โธ ธาเรตุ
ปารสิ ทุ โธ อหงั ภนั เต ปารสิ ทุ โธติ มงั ธมั โม ธาเรตุ
ปารสิ ทุ โธ อหงั ภนั เต ปารสิ ทุ โธติ มงั สงั โฆ ธาเรตุ

เมอ่ื ทําความบรสิ ทุ ธข์ิ องตนเองดว้ ยกาย วาจา ใจ ตอ่ คณุ พระพทุ ธเจา้ พระธรรมเจา้ พระสงฆเจา้
แลว้ กราบลง ๓ หน แลว้ จงึ คอ่ ยนั่งราบลง ประนมมอื ไหว ้ ทําใจใหเ้ ทย่ี ง แลว้ เจรญิ พรหมวหิ าร ๔
ถา้ แผไ่ ปไมเ่ จาะจงเรยี กวา่ อปั ปมญั ญา พรหมวหิ าร วา่ โดยคําบาลยี อ่ ๆ ใหส้ ะดวกแกผ่ จู ้ ํายาก
กอ่ นดงั น้ี

เมตตา คอื จติ คดิ เมตตารักใคร่ ปราถนาใหต้ นและสตั วท์ งั้ หลายเป็ นสขุ ทว่ั หนา้ กนั
กรณุ า คอื จติ คดิ กรณุ าเอ็นดู สงสาร ตนและคนอนื่
มทุ ติ า คอื จติ ออ่ นนอ้ ม พลอยยนิ ดใี นกศุ ลของตนและคนอน่ื
อเุ ปกขา คอื จติ คดิ วางเฉย ในสงิ่ ทค่ี วรปลอ่ ยวาง

หนงั สือยาใจ

www.YaJai.com

63

ตอ่ นใี้ หน้ ่ังขดั สมาธิ เอาขาขวาทบั ขาซา้ ย มอื ขวาทบั มอื ซา้ ย ตงั้ กายใหต้ รง ดํารงสตใิ หม้ นั่ อยา่
ใหฟ้ ั่นเฟือน ประนมมอื ไหวแ้ ลว้ ระลกึ ถงึ คณุ พระพทุ ธ พระธรรม พระสงฆ์ แตใ่ นใจวา่

พทุ โธ เม นาโถ พระพทุ ธเจา้ เป็ นทพ่ี งึ่ ของขา้ พเจา้
ธมั โม เม นาโถ พระธรรมเป็ นทพ่ี ง่ึ ของขา้ พเจา้
สงั โฆ เม นาโถ พระสงฆเ์ ป็ นทพี่ งึ่ ของขา้ พเจา้

แลว้ วา่ ซ้าํ อกี วา่ พทุ โธๆ ธมั โมๆ สงั โฆๆ แลว้ ปลอ่ ยมอื ลงขา้ งหนา้ บรกิ รรมภาวนาแตค่ ําเดยี ววา่
พทุ โธ ๓ หน

ตอ่ จากนใี้ หน้ กึ ถงึ ลมหายใจเขา้ ออก คอื ใหน้ ับลมเป็ นคๆู่ ดงั น้ี

พทุ ลมเขา้ โธ ลมออก อยา่ งนไี้ ปจนถงึ ๑๐ ครัง้

แลว้ ใหต้ งั้ ตน้ ใหมอ่ กี ดงั น้ี คอื ลมเขา้ พทุ โธ หนหนงึ่ ลมออก พทุ โธ หนหนงึ่ ภาวนาอยา่ งนไ้ี ป
จนถงึ ๗ หน

แลว้ ใหต้ งั้ ตน้ ใหมอ่ กี ดงั นี้ คอื ลมเขา้ ลมออก ใหภ้ าวนา พทุ โธ หนหนงึ่ ทําอยา่ งนไี้ ปจนถงึ ๕
หน

แลว้ ใหต้ งั้ ตน้ ใหมอ่ กี ดงั น้ี คอื ลมเขา้ ลมออกหนหนง่ึ ใหภ้ าวนา พทุ โธ ๓ คํา ทําอยา่ งนไี้ ปจน
ครบ ๓ วาระของลมเขา้ และลมออก

ตอ่ นัน้ ใหบ้ รกิ รรมแต่ พทุ โธ คําเดยี ว ไมต่ อ้ งนับลมอกี ตอ่ ไป ปลอ่ ยลมตามสบาย ทําใจใหน้ งิ่ ๆไว ้
ทลี่ มหายใจเขา้ ออกทม่ี ใี นชอ่ งจมกู

เมอ่ื ลมหายใจออก อยา่ สง่ จติ ออกตามลม เมอ่ื ลมหายใจเขา้ อยา่ สง่ จติ เขา้ ตามลม ทําความรสู ้ กึ
อยา่ งกวา้ งขวางเบกิ บาน แตอ่ ยา่ สะกดจติ ใหม้ ากเกนิ ไป ใหท้ ําใจสบายๆ เหมอื นเราหายใจ
ออกไปในอากาศโปรง่ ฉะนัน้ ทําจติ ใหน้ งิ่ เหมอื นเสาทป่ี ักไวใ้ นรมิ ฝ่ังทะเล น้ําทะเลขน้ึ เสาก็ไม่
ขน้ึ ตาม นํ้าทะเลลง เสาก็ไมล่ งตาม

เมอื่ ทําจติ นงิ่ สงบไดใ้ นขัน้ นแ้ี ลว้ ใหห้ ยดุ คําภาวนา พทุ โธ นัน้ เสยี กําหนดความรสู ้ กึ ไวเ้ ฉพาะลม
หายใจ แลว้ คอ่ นขยบั จติ เลอ่ื นไปตามกองลม คอื กองลมทส่ี ําคญั ๆ อนั จะทําใหเ้ กดิ ความรสู ้ กึ
ตา่ งๆ เชน่ ทพิ พจกั ขุ ตาทพิ ย,์ ทพิ พโสต หทู พิ ย,์ เจโตปรยิ ญาณ รใู ้ จคนอน่ื , ปพุ เพนวิ าสานุส
สตญิ าณ ระลกึ ชาตไิ ด,้ จตุ ปู ปาตญาณ รจู ้ กั ความเกดิ ตายแหง่ สตั วต์ า่ งๆ, นานาธาตวุ ชิ ชา วชิ ชา
ความรใู ้ นเรอ่ื งของธาตตุ า่ งๆทเ่ี กยี่ งเนอื่ งถงึ อตั ภาพรา่ งกาย อนั จะเป็ นประโยชนแ์ กร่ า่ งกาย ธาตุ
เหลา่ นยี้ อ่ มเกดิ ขนึ้ จากฐานของลมหายใจ

หนงั สือยาใจ

www.YaJai.com

64

ฐานท่ี ๑ ใหต้ งั้ จติ ไวท้ จี่ มกู แลว้ คอ่ ยเลอ่ื นไปกลางหนา้ ผากอนั เป็ นฐานท่ี ๒ ทําความรสู ้ กึ อยา่ ง
กวา้ งขวาง ทําจติ ใหน้ ง่ิ ไวท้ ห่ี นา้ ผากแลว้ กลบั มาทจ่ี มกู ใหเ้ พง่ ขน้ึ เพง่ ลงในระหวา่ งจมกู กบั
หนา้ ผาก ราวกบั คนขนึ้ ภเู ขากระนัน้ ทําใหไ้ ดส้ กั ๗ เทย่ี ว แลว้ ก็นง่ิ ไวท้ หี่ นา้ ผาก อยา่ ใหจ้ ติ ลงมา
ทจ่ี มกู อกี

ตอ่ นัน้ ใหต้ ามลมเขา้ ไปในฐานท่ี ๓ คอื กลางกระหมอ่ มขา้ งนอก แลว้ หยดุ อยกู่ ลางกระหมอ่ ม ทํา
ความรสู ้ กึ อยา่ งกวา้ งขวาง สดู ลมในอากาศเขา้ ไปในศรี ษะ กระจายลมครหู่ นง่ึ แลว้ จงึ กลบั ลงมาท่ี
หนา้ ผาก กลบั ไปกลบั มาในระหวา่ งหนา้ ผากกบั กลางกระหมอ่ มอยอู่ ยา่ งนสี้ กั ๑๐ เทย่ี ว

แลว้ ก็นง่ิ อยกู่ ลางกระหมอ่ มตามเขา้ ไปในฐานที่ ๔ อกี คอื ลงในสมองทกี่ ลางกะโหลกศรี ษะ ให ้
นงิ่ อยสู่ กั ครหู่ นง่ึ จงึ เลอื่ นจติ ใหอ้ อกไปทก่ี ลางกระหมอ่ มขา้ งนอก กลบั ไปกลบั มาตดิ ตอ่ กนั ใน
ระหวา่ งกลางสมองกบั กลางกระหมอ่ มขา้ งนอก แลว้ กน็ งิ่ อยทู่ สี่ มอง

ทําความรสู ้ กึ ใหก้ วา้ งขวาง กระจายลมอนั ละเอยี ดจากสมองใหล้ งไปเบอื้ งตํา่ เมอื่ ทําจติ มาถงึ
ตอนนแ้ี ลว้ บางทจี ะเกดิ นมิ ติ ของลมขนึ้ เป็ นตน้ วา่ รสู ้ กึ ขนึ้ ในศรี ษะแลเห็นหรอื รสู ้ กึ ใหเ้ สยี วๆ ให ้
เย็นๆ รอ้ นๆ ใหเ้ ป็ นไอ เป็ นหมอกสลวั ๆขน้ึ บางทกี ็มองเห็นกะโหลกศรี ษะของตวั เอง ถงึ อยา่ งนัน้
ก็อยา่ ใหม้ คี วามหวนั่ ไหวไปตามนมิ ติ ทป่ี รากฏ ถา้ เราไมป่ รารถนาทจี่ ะใหเ้ ป็ นเชน่ นัน้ ก็ใหส้ ดู ลม
หายใจเขา้ ไปยาวๆ ถงึ หวั อก นมิ ติ เหลา่ นัน้ ก็จะหายไปในทนั ที

เมอื่ เห็นนมิ ติ อนั ใดอนั หนง่ึ เกดิ ขน้ึ แลว้ ใหต้ งั้ สตริ อู ้ ยทู่ นี่ มิ ติ แตใ่ หเ้ อานมิ ติ เดยี ว สดุ แทแ้ ตน่ มิ ติ อนั
ใดเป็ นทสี่ บาย เมอ่ื จับนมิ ติ ไดแ้ ลว้ ใหข้ ยายนมิ ติ นัน้ ออกไปใหโ้ ตเทา่ ศรี ษะ นมิ ติ ทขี่ าวสวา่ งนัน้ มี
ประโยชนแ์ กก่ ายใจ คอื เป็ นลมบรสิ ทุ ธส์ิ ะอาด ลมบรสิ ทุ ธสิ์ ะอาดนี้ ยอ่ มเป็ นเครอื่ งฟอกโลหติ ใน
รา่ งกายของทา่ นไดอ้ ยา่ งดี สามารถจะบรรเทาหรอื กําจัดทกุ ขเวทนาในรา่ งกายได ้

เมอ่ื ทําไดเ้ ทา่ ศรี ษะของตนแลว้ ใหเ้ ลอื่ นลงไปตัง้ ไวใ้ นฐานที่ ๕ คอื ทรวงอก แลว้ ใหน้ กึ เอานมิ ติ
แหง่ ลมไปตัง้ ไว ้ ขยายออกใหเ้ ต็มทรวงอก ทําลมอนั นัน้ ใหข้ าว ใหส้ วา่ ง กระจายลม กระจายแสง
สวา่ งไปทว่ั ทกุ ขมุ ขน จนกวา่ จะมองเห็นสว่ นตา่ งๆของรา่ งกายปรากฏเป็ นภาพขนึ้ มาเอง

ถา้ ไมต่ อ้ งการภาพอนั นัน้ กใ็ หส้ ดู ลมหายใจยาวๆเสยี ๒-๓ ครัง้ ภาพนัน้ กจ็ ะหายไปในทนั ที แลว้
กระทําจติ ใหน้ ง่ิ อยโู่ ดยกวา้ งขวาง แมจ้ ะมนี มิ ติ อะไรผา่ นมาในรัศมแี หง่ ลมอยา่ เพงิ่ ไปจับเอา อยา่
ทําจติ หวนั่ ไหวไปตามนมิ ติ ประคองจติ ไวใ้ หด้ ี ทําจติ ใหเ้ ป็ นหนงึ่ พยายามตงั้ จติ ไวใ้ นอารมณ์อนั
เดยี ว คอื ลมหายใจอนั ละเอยี ด และขยายลมอนั ละเอยี ดนัน้ ใหก้ วา้ งขวางออกไปทวั่ สรรพางค์
กาย

หนงั สือยาใจ

www.YaJai.com

65

เมอื่ ทําจติ ถงึ ตอนนจี้ ะคอ่ ยเกดิ วชิ ชาความรขู ้ น้ึ ตามลําดบั กายของเราก็จะเบาเหมอื นปยุ นุ่น ใจก็
จะเอบิ อม่ิ นม่ิ นวล วเิ วกสงดั ไดร้ ับการสขุ กายสบายจติ เป็ นอยา่ งยง่ิ เมอื่ ตอ้ งการวชิ ชาความรู ้
แลว้ ใหท้ ําอยา่ งนจี้ นกวา่ จะชาํ นาญในการเขา้ ในการออก ในการตงั้ อยู่

เมอื่ ทําไดอ้ ยา่ งนแี้ ลว้ นมิ ติ ของลม คอื แสงสวา่ งขาวๆเป็ นกอ้ นเป็ นกลมุ่ เหลา่ นัน้ จะทําเมอื่ ไรก็
เกดิ ได ้ เมอ่ื ตอ้ งการวชิ ชาความรตู ้ า่ งๆ ก็ใหท้ ําจติ นง่ิ วางอารมณ์ทงั้ หมด ใหเ้ หลอื อยแู่ ตค่ วาม
สวา่ งความวา่ งอยา่ งเดยี ว เมอ่ื ประสงคส์ ง่ิ ใดในสว่ นวชิ ชาความรภู ้ ายในและภายนอก ตนเองและ
ผอู ้ นื่ ก็ใหน้ กึ ขนึ้ ในใจครัง้ หนง่ึ หรอื สองครัง้ กจ็ ะเกดิ ความรหู ้ รอื นมิ ติ เป็ นภาพปรากฏขนึ้ ทนั ที
เรยี กวา่ มโนภาพ ถา้ จะใหด้ แี ละชาํ นาญในสงิ่ เหลา่ นี้ ใหศ้ กึ ษากบั ทา่ นผเู ้ คยปฏบิ ตั ใิ นทางนจี้ ะดี
มาก เพราะวชิ ชาตอนนเี้ ป็ นวชิ ชาทเี่ กดิ ขน้ึ จากสมาธอิ ยา่ งเดยี วเทา่ นัน้

วชิ ชาในเรอ่ื งสมาธนิ ัน้ มอี ยู่ ๒ แผนก คอื เป็ นไปกบั ดว้ ยโลกยี อ์ ยา่ งหนงึ่ เป็ นไปกบั ดว้ ยโลกตุ ระ
อยา่ งหนงึ่ วชิ ชาโลกยี ์ คอื ตดิ ความรคู ้ วามเห็นของตนเองนห้ี นง่ึ ตดิ สงิ่ ทงั้ หลายทมี่ าปรากฏให ้
เรารเู ้ ราเห็นนอ้ี ยา่ งหนง่ึ วชิ ชากด็ ี สงิ่ ทใ่ี หเ้ รารเู ้ ราเห็นดว้ ยอํานาจแหง่ วชิ ชาก็ดี เป็ นของจรงิ และ
ของไมจ่ รงิ เจอื ปนอยดู่ ว้ ยกนั ทงั้ สนิ้ แตข่ องจรงิ ในทน่ี เ้ี ป็ นสว่ นสงั ขารธรรมทงั้ สนิ้ ขนึ้ ชอื่ วา่ สงั ขาร
แลว้ ยอ่ มไมเ่ ทยี่ งไมม่ น่ั คงถาวร ฉะนัน้ เมอ่ื ตอ้ งการโลกตุ ระตอ่ ไป ใหร้ วมสงิ่ ทเ่ี รารเู ้ ราเห็น
ทงั้ หมดเขา้ มาเป็ นจดุ อนั เดยี ว คอื เอกคั คตารมณ์ ใหเ้ ห็นเป็ นสภาพอนั เดยี วกนั ทงั้ หมด เอา
วชิ ชาความรทู ้ งั้ หลายเหลา่ นัน้ เขา้ มารวมอยใู่ นจดุ อนั นัน้ จนรแู ้ จง้ เห็นจรงิ วา่ สง่ิ ทงั้ หลายนเี้ กดิ ขนึ้
แลว้ ยอ่ มดบั ไปเป็ นธรรมดา แลว้ อยา่ งยดึ ถอื ในสง่ิ ทรี่ ทู ้ เี่ ห็นมาเป็ นของตน อยา่ ยดึ ความรู ้
ความเห็นทเ่ี กดิ จากตนมาเป็ นของตน ใหป้ ลอ่ ยวางไปเสยี ตามสภาพ ถา้ ไปยดึ อารมณ์กเ็ ทา่ กบั
ยดึ ทกุ ข์ ยดึ ความรขู ้ องตนจะเกดิ เป็ นเหตแุ หง่ ทกุ ข์ คอื สมทุ ยั

ฉะนัน้ จติ ทนี่ งิ่ เป็ นสมาธแิ ลว้ เกดิ วชิ ชา วชิ ชานัน้ เป็ นมรรค สงิ่ ทใี่ หเ้ รารตู ้ า่ งๆทผี่ า่ นไปผา่ นมาเป็ น
ทกุ ข์ จติ เราอยา่ เขา้ ไปยดึ เอาวชิ ชา อยา่ เขา้ ไปยดึ เอาอารมณ์ทม่ี าแสดงใหเ้ รารู ้ ปลอ่ ยวางไป
ตามสภาพ ทําจติ ใหส้ บายๆ ไมย่ ดึ จติ ไมส่ มมตุ จิ ติ ของตนเองวา่ เป็ นอยา่ งนัน้ อยา่ งนี้ ถา้ ยงั
สมมตุ ติ นเองอยตู่ ราบใด กเ็ ป็ นอวชิ ชาอยตู่ ราบนัน้ เมอื่ รไู ้ ดโ้ ดยอาการอยา่ งนก้ี จ็ ะกลายเป็ น
โลกตุ ระขน้ึ ในตน จะเป็ นบญุ กศุ ลอยา่ งประเสรฐิ สงู สดุ ในฐานะทเ่ี ป็ นมนุษยพ์ ทุ ธบรษิ ัทของ
พระพทุ ธเจา้

ถา้ จะสรปุ ใหส้ นั้ เขา้ แลว้ หลกั ในการปฏบิ ตั กิ ม็ ดี งั น้ี คอื

๑. กําจดั อารมณ์ทชี่ ว่ั ออกจากจติ ใหห้ มด

๒. ทําจติ ใหอ้ ยใู่ นอารมณ์ทดี่ ี

หนงั สือยาใจ

www.YaJai.com

66

๓. อารมณ์ทดี่ ตี า่ งๆ ใหต้ อ้ นเขา้ ไปรวมอยใู่ นจดุ อนั เดยี วทเี่ รยี กวา่ เอกคั คตารมณ์

๔. พจิ ารณาอารมณ์หนง่ึ นัน้ ใหเ้ ป็ น อนจิ จัง ไมเ่ ทย่ี ง ทกุ ขงั เป็ นทกุ ข์ อนัตตา ไมใ่ ชต่ วั ตน สตั ว์
บคุ คล วา่ งเปลา่

๕. วางอารมณ์ทด่ี แี ละอารมณ์ชว่ั ไปตามสภาพของอารมณ์เพราะดแี ละชวั่ ยอ่ มอยดู่ ว้ ยกนั มี
สภาพเสมอกนั วางจติ ไวต้ ามสภาพของจติ รไู ้ วต้ ามสภาพแหง่ รู ้ รนู ้ ัน้ ไมร่ จู ้ ักเกดิ ไมร่ จู ้ ักดบั นัน้
แล คอื สนั ตธิ รรม ดกี ็รู ้ ดไี มใ่ ชร่ ู ้ รไู ้ มใ่ ชด่ ี ชว่ั กร็ ู ้ รไู ้ มใ่ ชช่ ว่ั ชว่ั ไมใ่ ชร่ ู ้ คอื รไู ้ มต่ ดิ ความรู ้ รไู ้ มต่ ดิ
สง่ิ ทรี่ ู ้ นั่นแหละคอื ธรรมชาตธิ าตแุ ทอ้ นั บรสิ ทุ ธผิ์ ดุ ผอ่ งเหมอื นนํ้าทอ่ี ยใู่ นใบบวั ฉะนัน้ จงึ เรยี กวา่
อสงั ขตธาตุ เป็ นธาตแุ ท ้ เมอื่ ใครทําไดเ้ ชน่ นี้ กจ็ ะเห็นของดวี เิ ศษเกดิ ขน้ึ ในใจแหง่ ตน จะเป็ น
กศุ ลวาสนาบารมขี องทา่ นผปู ้ ฏบิ ตั ใิ นทางสมถกรรมฐาน วปิ ัสสนากรรมฐาน จะไดผ้ ล ๒ ประการ
ดงั กลา่ วมา คอื โลกยี ผลทจี่ ะทําใหส้ ําเร็จประโยชนอ์ นามยั ของรา่ งกายแหง่ ทา่ นและคนอน่ื ๆ
ทว่ั ไปในสากลโลกนป้ี ระการหนงึ่ ประการที่ ๒ จะไดโ้ ลกตุ รผลอนั เป็ นประโยชนอ์ นามยั ในดา้ น
จติ ใจของทา่ นมคี วามสขุ ความเยอื กเย็นและความราบรนื่ ชนื่ บาน ก็จะถงึ พระนพิ พานเป็ นเบอื้ ง
หนา้ ไมต่ อ้ งเกดิ แก่ เจ็บ ตาย
ไดอ้ รรถาธบิ ายมาโดยยอ่ พอเป็ นหวั ขอ้ ปฏบิ ตั ขิ องทา่ นพทุ ธบรษิ ัทผนู ้ ับถอื พระพทุ ธศาสนา หาก
ทา่ นมคี วามสงสยั ขดั ขอ้ งจากการปฏบิ ตั ติ ามแนวความคดิ ดงั กลา่ วไวใ้ นตําราเลม่ นโี้ ดยประการ
ใดๆ ตอ้ งการจะศกึ ษาจากผใู ้ หแ้ นวความคดิ ทก่ี ลา่ วมาน้ี ยนิ ดที จ่ี ะสง่ เสรมิ ชแ้ี จงขอ้ สงสยั ของ
ทา่ นตามกําลงั ความสามารถของผเู ้ ขยี น เพอ่ื ใหส้ ําเร็จสนั ตสิ ขุ ในทางพระศาสนาโดยทวั่ หนา้ กนั
สําหรับผปู ้ ฏบิ ตั ทิ วั่ ๆไป ควรทจี่ ะยดึ เอาวธิ ที ี่ ๒ ดงั ตอ่ ไปน้ี ซงึ่ จะไดร้ ับความสะดวดสบายกวา่ แบบ
ท่ี ๑ ทกี่ ลา่ วมาแลว้

หนงั สือยาใจ

www.YaJai.com

67

วธิ ฝี ึ กสมาธแิ บบอานาปานสติ แบบที่ ๒

พระสทุ ธธิ รรมรงั สคี มั ภรี เมธาจารย์ (พระอาจารยล์ ี ธมฺมธโร)

มขี อ้ สําคญั อยู่ ๗ ขอ้ คอื

๑. ใหภ้ าวนา พทุ ลมเขา้ ยาว ๆ โธ ลมออกยาว ๆ กอ่ น ๓ ครัง้ หรอื ๗ ครัง้ (คําภาวนากบั ลมให ้
ยาวเทา่ กนั )

๒. ใหร้ จู ้ ักลมเขา้ ลมออกโดยชดั เจน

๓. ใหร้ จู ้ ักสงั เกตลมในเวลาเขา้ ออกวา่ มลี กั ษณะอยา่ งไรสบายหรอื ไมส่ บาย กวา้ งหรอื แคบ ขดั
หรอื สะดวก ชา้ หรอื เร็ว สนั้ หรอื ยาว รอ้ นหรอื เย็น ถา้ ไมส่ บายกใ็ หเ้ ปลยี่ นแปลงแกไ้ ขจนไดร้ ับ
ความสะดวกสบาย เชน่ เขา้ ยาวออกยาวไมส่ บาย ใหเ้ ปลย่ี นเป็ นเขา้ สนั้ ออกสนั้ เป็ นตน้ จนกวา่ จะ
ไดร้ ับความสบาย เมอ่ื ไดร้ ับความสบายสะดวกดแี ลว้ ใหก้ ระจายลมทส่ี บายนัน้ ไปในสว่ นตา่ ง ๆ
ของรา่ งกาย เชน่ สดู ลมเขา้ ไปทที่ า้ ยทอยปลอ่ ยลงไปในกระดกู สนั หลงั ใหต้ ลอด

ถา้ เป็ นเพศชายปลอ่ ยไปตามขาขวาทะลถุ งึ ปลายเทา้ แลว้ กระจายไปในอากาศ แลว้ ก็กลบั มาสดู
ใหมป่ ลอ่ ยเขา้ ไปในทา้ ยทอย ปลอ่ ยลงไปในกระดกู สนั หลงั ปลอ่ ยไปตามขาซา้ ยทะลถุ งึ ปลาย
เทา้ แลว้ กระจายไปในอากาศ แลว้ กก็ ลบั มาปลอ่ ยตงั้ แตท่ า้ ยทอยผา่ นไหลท่ งั้ สองถงึ ขอ้ ศอก
ขอ้ มอื ทะลถุ งึ ปลายนว้ิ กระจายไปในอากาศ แลว้ กป็ ลอ่ ยลงคอหอยกระจายไปทขี่ วั้ ปอดขวั้ ตบั
กระจายเรอื่ ยลงไปจนถงึ กระเพาะเบา กระเพาะหนัก แลว้ กส็ ดู ลมหายใจเขา้ ไปตรงกลางอกทะลุ
ไปจนถงึ ลําไส ้ กระจายลมสบายเหลา่ นใ้ี หท้ วั่ ถงึ กนั ได ้ จะไดร้ ับความสะดวกขน้ึ มาก

(ถา้ เป็ นเพศหญงิ ใหก้ ระจายลมทางซา้ ยกอ่ น เพราะเพศหญงิ และชาย เสน้ ประสาทตา่ งกนั )

๔. ใหร้ จู ้ กั ขยายลมออกเป็ น ๔ แบบ คอื

๑) เขา้ ยาวออกยาว
๒) เขา้ สนั้ ออกสนั้
๓) เขา้ สนั้ ออกยาว
๔) เขา้ ยาวออกสนั้

แบบใดเป็ นทส่ี บายใหเ้ อาแบบนัน้ หรอื ทําใหส้ บายไดท้ กุ แบบยงิ่ ดี เพราะสภาพของบคุ คลลม
หายใจยอ่ มเปลยี่ นแปลงไดท้ กุ เวลา

๕. ใหร้ จู ้ ักทต่ี งั้ ของจติ ฐานไหนเป็ นทสี่ บายของตวั ใหเ้ ลอื กเอาฐานนัน้ (คนทเ่ี ป็ นโรค
เสน้ ประสาทปวดศรี ษะ หา้ มตงั้ ขา้ งบน ใหต้ งั้ อยา่ งสงู ตงั้ แตค่ อหอยลงไป และหา้ มสะกดจติ

หนงั สือยาใจ

www.YaJai.com

68

สะกดลม ใหป้ ลอ่ ยลมตามสบาย ปลอ่ ยใจตามลมเขา้ ลมออกใหส้ บาย แตอ่ ยา่ ใหห้ นไี ปจากวง
ลม)

ฐานเหลา่ นัน้ ไดแ้ ก่ ๑.ปลายจมกู ๒. กลางศรี ษะ ๓. เพดาน ๔. คอหอย ๕. ลน้ิ ป่ี ๖. ศนู ย์
(สะดอื ) นฐ้ี านโดยยอ่ คอื ทพี่ ักของลม

๖. ใหร้ จู ้ ักขยายจติ คอื ทําความรใู ้ หก้ วา้ งขวางออกไปทวั่ สรรพางคก์ าย

๗. ใหร้ จู ้ ักประสานลม และขยายจติ ออกใหก้ วา้ งขวางใหร้ สู ้ ว่ นตา่ ง ๆ ของลมซงึ่ อยใู่ นรา่ งกายนัน้
กอ่ น แลว้ จะไดร้ ใู ้ นสว่ นอนื่ ๆ ทวั่ ไปอกี มาก คอื ธรรมชาตขิ องลมมหี ลายจําพวก ลมเดนิ ใน
เสน้ ประสาท ลมเดนิ หมุ ้ เสน้ ประสาททว่ั ๆ ไป ลมกระจายออกจากเสน้ ประสาทแลน่ แทรกแซงไป
ทวั่ ทกุ ขมุ ขน ลมใหโ้ ทษและใหค้ ณุ ยอ่ มมปี นกนั อยโู่ ดยธรรมชาตขิ องมนั

สรปุ แลว้ ก็คอื

1. เพอื่ ชว่ ยใหพ้ ลงั งานทม่ี อี ยใู่ นรา่ งกายทกุ สว่ นของคนเรา ทกุ คนใหด้ ขี น้ึ เพอ่ื ตอ่ สสู ้ ง่ิ ตา่ ง
ๆ ในตวั เชน่ ไมส่ บายในรา่ งกายเป็ นตน้

2. เพอื่ ชว่ ยความรทู ้ ม่ี อี ยแู่ ลว้ ในตวั ของคนทกุ คนใหแ้ จม่ ใสขน้ึ เพอื่ เป็ นหลกั วชิ า วมิ ตุ ิ วสิ ทุ ธ์ิ
ความหมดจดสะอาดในทางจติ ใจ

หลกั อานาปา ฯ ทงั้ ๗ ขอ้ น้ี ควรถอื ไวเ้ ป็ นหลกั สตู รเพราะเป็ นเรอ่ื งสําคญั ของอานาปา ฯ ทงั้ สนิ้
เมอ่ื รเู ้ รอ่ื งสําคญั เหลา่ นแ้ี ลว้ ก็เทา่ กบั วา่ เราไดต้ ดั ถนนเสน้ ใหญ่ สว่ นถนนซอยนัน้ ไมส่ ําคญั คอื
สว่ นปลกี ยอ่ ยของอานาปา ฯ นัน้ ยงั มอี ยอู่ กี มากแตไ่ มค่ อ่ ยสําคญั ฉะนัน้ จงึ ควรปฏบิ ตั แิ ละดําเนนิ
ตามแบบนไี้ วใ้ หม้ าก ทา่ นจะไดร้ ับความปลอดภยั เป็ นอยา่ งยงิ่ ทเี ดยี ว

ถา้ ทา่ นรจู ้ ักการปรับปรงุ แกไ้ ขลมหายใจของตวั เองโดยสมบรู ณ์เรยี บรอ้ ยแลว้ ก็เทา่ กบั วา่ คนใน
บา้ นของทา่ นเป็ นคนดี สว่ นปลกี ยอ่ ยนัน้ เปรยี บเหมอื นคนนอกบา้ น คอื แขก ถา้ คนในบา้ นของ
เราดี คนนอกบา้ นกต็ อ้ งดไี ปตามเรา คนนอกบา้ นหรอื แขกในทนี่ ไี้ ดแ้ กน่ มิ ติ ตา่ ง ๆ และลมสญั จร
ทจี่ ะตอ้ งผา่ นไปผา่ นมากในรัศมแี หง่ ลมของเราทท่ี ําอยู่ เชน่ นมิ ติ ตา่ ง ๆ ทเี่ กดิ ขนึ้ จากลมให ้
ปรากฏเป็ นรปู บางทเี กดิ เป็ นแสงสวา่ งขนึ้ บางทปี รากฏเป็ นรปู คนหรอื รปู สตั ว์ เป็ นตนเองหรอื คน
อนื่ บางคราวเกดิ นมิ ติ ขน้ึ ทางหู เชน่ ไดย้ นิ คําพดู ของบคุ คลผอู ้ นื่ จําไดบ้ า้ งไมไ่ ดบ้ า้ ง บางคราว
ปรากฏกลน่ิ ตา่ ง ๆ ขน้ึ ทางจมกู บางทกี ็เป็ นกลน่ิ หอม บางทกี เ็ หม็นเหมอื นซากศพ บางคราว
หายใจเขา้ ไป ใหเ้ กดิ ความอมิ่ เอบิ ซมึ ซาบไปทวั่ สรรพางคก์ าย จนไมร่ สู ้ กึ หวิ ขา้ วหวิ น้ํา บางคราว
ใหเ้ กดิ สมั ผัสขน้ึ ทางกาย ใหม้ อี าการอนุ่ ๆ รอ้ น ๆ เย็น ๆ ชา ๆ สา่ ยไปสา่ ยมาตามสรรพางคก์ าย
บางทใี หผ้ ดุ ขน้ึ ทางจติ ใจซง่ึ เราไมเ่ คยนกึ คดิ ก็เกดิ ขน้ึ ได ้

หนงั สือยาใจ

www.YaJai.com

69

สง่ิ ทงั้ หลายเหลา่ นช้ี อื่ วา่ "แขก" กอ่ นทจี่ ะรับแขกเหลา่ น้ี ใหป้ รับปรงุ จติ และลมหายใจของตวั ให ้
เรยี บรอ้ ยและมนั่ คงเสยี กอ่ น จงึ คอ่ ยรับแขก การทเี่ ราจะตอ้ นรับแขกเหลา่ นี้ เราตอ้ งบงั คบั
ปรับปรงุ แขกใหอ้ ยใู่ นอํานาจของเราเสยี กอ่ น ถา้ แขกไมอ่ ยใู่ นอํานาจบงั คบั บญั ชาของเราอยา่
เพงิ่ ไปคลกุ คลกี บั เขา เขาอาจนําความเสอ่ื มเสยี มาสเู่ ราได ้ ถา้ หากเรารจู ้ ักปรับปรงุ เขา สงิ่
เหลา่ นัน้ ก็จะเป็ นเครอื่ งสนับสนุนเราตอ่ ไป

การปรับปรงุ นัน้ ไดแ้ กก่ ารเจรญิ ปฏภิ าคนมิ ติ คอื ใหข้ ยายสงิ่ ทปี่ รากฏมานัน้ ใหเ้ ป็ นไปตามอํานาจ
แหง่ จติ คอื ใหเ้ ล็ก ใหโ้ ต ใหใ้ กล ้ ใหไ้ กล ใหเ้ กดิ ใหด้ บั ใหม้ ขี า้ งนอก ขา้ งในก็ได ้ สง่ิ เหลา่ นจี้ งึ
จะเป็ นประโยชนใ์ นการทําจติ

ถา้ คลอ่ งแคลว่ ชาํ นาญในนมิ ติ น้ี กจ็ ะกลายเป็ นวชิ า เชน่ ตาทพิ ย์ เห็นรปู โดยไมต่ อ้ งลมื ตา หู
ทพิ ย์ ฟังเสยี งไกลได ้ จมกู ทพิ ย์ ดมกลนิ่ ไกลได ้ ลน้ิ ทพิ ย์ ดม่ื รสของธาตตุ า่ ง ๆ ซงึ่ อยใู่ นอากาศ
ธาตอุ นั จะเป็ นประโยชนแ์ กร่ า่ งกาย สามารถป้องกนั ความหวิ ความอยากได ้

สมั ผสั อนั เป็ นทพิ ยก์ ็จะเกดิ ขน้ึ ในรา่ งกาย เชน่ เราตอ้ งการความเย็นกจ็ ะเย็นขน้ึ ตอ้ งการความรอ้ น
ก็จะรอ้ นขนึ้ ตอ้ งการความอนุ่ กจ็ ะปรากฏขนึ้ ตอ้ งการความเขม้ แข็งของรา่ งกายกจ็ ะมขี น้ึ เพราะ
ธาตทุ งั้ หลายทจี่ ะใหป้ ระโยชนแ์ กร่ า่ งายซงึ่ มอี ยใู่ นโลก กจ็ ะแลน่ เขา้ มาปรากฏในกายของเรา

ดวงใจกจ็ ะเป็ นทพิ ย์ และมอี ํานาจสามารถจะทําใหเ้ กดิ ญาณจักขุ เชน่ ปพุ เพนวิ าสานุสสตญิ าณ
ระลกึ ชาตไิ ด ้ จตุ ปู ปาตญาณ รจู ้ ักความเกดิ ความตายของสตั ว์ วา่ มาอยา่ งไร ไปอยา่ งไร อาจ
ทราบได ้ อาสวกั ขยญาณ ความรเู ้ ป็ นเหตทุ จ่ี ะฟอกอาสวะกเิ ลสใหส้ นิ้ ไป ถา้ เราเป็ นผมู ้ สี ตปิ ัญญา
ยอ่ มรับแขกมาทํางานในบา้ นของเราไดเ้ ป็ นอยา่ งดี

นเ่ี ป็ นสว่ นปลกี ยอ่ ยในการปฏบิ ตั อิ านาปานสตโิ ดยยอ่

ฉะนัน้ สง่ิ ทงั้ หลายทก่ี ลา่ วมาใหท้ บทวนดใู หด้ ี อยา่ เพง่ิ ยนิ ดใี นสงิ่ ทปี่ รากฏ อยา่ เพง่ิ ยนิ รา้ ยหรอื
ปฏเิ สธในสง่ิ ทปี่ รากฏ ควรตงั้ จติ เป็ นกลางทบทวนดใู หร้ อบคอบละเอยี ดลออเสยี กอ่ นวา่ เป็ นของ
ควรเชอื่ ถอื ไดห้ รอื ไม่ มฉิ ะนัน้ จะเป็ นเหตใุ หส้ ําคญั ผดิ ไปก็มี

ดี ชว่ั ถกู ผดิ สงู ตํา่ ทงั้ หมดมนั สําคญั อยทู่ ด่ี วงจติ ของเราฉลาดหรอื โง่ รจู ้ กั พลกิ แพลงดดั แปลง
แกไ้ ข เมอื่ ดวงจติ ของเราเป็ นผโู ้ งอ่ ยแู่ ลว้ แมข้ องสงู อาจจะกลายเป็ นของตํา่ ของดี อาจจะ
กลายเป็ นของชว่ั

ถา้ หากเราไดร้ เู ้ รอื่ งราวตา่ ง ๆ ของลม และสว่ นปลกี ยอ่ ยของลม กจ็ ะรไู ้ ดใ้ นอรยิ สจั ธรรม
นอกจากนัน้ ยงั เป็ นหนทางบรรเทาทกุ ขข์ องรา่ งกายไดอ้ ยา่ งดอี กี ตวั สตเิ ป็ นตวั ยา ลมอานาปาฯ
เป็ นกระสาย เมอ่ื สตเิ ขา้ ไปฟอกแลว้ ยอ่ มบรสิ ทุ ธ์ิ ลมทบี่ รสิ ทุ ธจ์ิ ะสง่ ไปฟอกโลหติ ตา่ ง ๆ ใน

หนงั สือยาใจ

www.YaJai.com

70

รา่ งกายใหส้ ะอาด เมอ่ื โลหติ สะอาดแลว้ เป็ นเหตจุ ะบรรเทาโรคภยั ตา่ ง ๆ ในตวั ได ้ ถา้ เป็ นผมู ้ โี รค
เสน้ ประสาทประจําอยแู่ ลว้ กจ็ ะหายไดอ้ ยา่ งดที เี ดยี ว

นอกจากนกี้ ็ยงั สามารถจะสรา้ งความเขม้ แข็งของรา่ งกาย ใหไ้ ดร้ ับความสขุ ยง่ิ ขนึ้ เมอ่ื รา่ งกาย
ไดร้ ับความสขุ จติ ใจกส็ งบไดอ้ ยา่ งดี เมอ่ื จติ สงบไดอ้ ยา่ งนัน้ ยอ่ มเกดิ กําลงั สามารถทจี่ ะระงับ
เวทนาในเวลานั่งสมาธใิ หท้ นทานไดห้ ลายชว่ั โมง เมอ่ื กายสงบจากเวทนา จติ ยอ่ มสงบ
ปราศจากนวิ รณ์ไดอ้ ยา่ งดี กายก็มกี ําลงั ใจก็มกี ําลงั เรยี กวา่ "สมาธพิ ลงั "

เมอ่ื สมาธมิ กี าํ ลงั เชน่ นัน้ แลว้ ยอ่ มเกดิ ปัญญา สามารถจะแลเห็นทกุ ข์ สมทุ ยั นโิ รธ มรรค แจง้
ประจกั ษ์ขนึ้ ในลมหายใจของตวั ทมี่ อี ยทู่ กุ ตวั คน ถา้ จะอธบิ ายกไ็ ดค้ วามอยา่ งนี้ คอื ลมหายใจ
เขา้ ออกเป็ น ทกุ ขสจั จ์ ลมเขา้ เป็ นชาตทิ กุ ข์ ลมออกเป็ นมรณทกุ ข์ ไมร่ จู ้ กั ลมเขา้ ไมร่ จู ้ กั ลมออก
ไมร่ ลู ้ กั ษณะของลมเป็ น สมทุ ยั สจั จ์ ลมออกรวู ้ า่ ออก ลมเขา้ รวู ้ า่ เขา้ รลู ้ กั ษณะของลมโดย
ชดั เจนเป็ น สมั มาทฐิ ิ องคอ์ รยิ มรรค คอื มคี วามเห็นถกู ตอ้ งตามความเป็ นจรงิ ของลมหาย
หายใจแบบใดไมส่ บายกร็ ู ้ และรจู ้ กั วธิ แี ตง่ ลมหายใจของตวั วา่ แบบนไ้ี มส่ บาย เราจะตอ้ งหายใจ
แบบนจี้ งึ จะเป็ นทสี่ บาย นเ้ี รยี กวา่ สมั มาสงั กปั ปะ ดํารชิ อบ

จติ ตสงั ขารซง่ึ นกึ คดิ วติ กวจิ ารณ์ในกองลมทงั้ ปวงอยโู่ ดยชอบชอ่ื วา่ สมั มาวาจา วาจาชอบ รจู ้ ัก
วธิ ปี รับปรงุ ลมหายใจของตนโดยวธิ กี ารตา่ ง ๆ เชน่ หายใจเขา้ ยาวออกยาว หายใจเขา้ สนั้ ออก
สนั้ หายใจเขา้ สนั้ ออกยาว หายใจเขา้ ยาวออกสนั้ จนไปถกู ลมอนั เป็ นทสี่ บายแหง่ ตน ดงั นช้ี อื่ วา่
สมั มากมั มนั ตะ การงานชอบ

รจู ้ กั ทําลมหายใจฟอกโลหติ ในรา่ งกายใหส้ ะอาดบรสิ ทุ ธิ์ แลว้ สง่ ไปหลอ่ เลย้ี งหทยั วตั ถุ รจู ้ ักแตง่
ลมใหเ้ ป็ นทส่ี บายของรา่ งกาย รจู ้ ักประกอบลมใหเ้ ป็ นทสี่ บายแหง่ ดวงจติ หายใจเขา้ ไปอม่ิ กาย
อมิ่ จติ นเ้ี รยี กวา่ สมั มาอาชวี ะ เลยี้ งชพี ชอบ

รจู ้ ักพยายามเปลย่ี มลมหายใจของตนเป็ นทส่ี บายกาย สบายจติ ถา้ ยงั ไมไ่ ดร้ ับความสบาย
เกดิ ขนึ้ ในตวั กพ็ ากเพยี รพยายามอยเู่ รอื่ ยไปอยอู่ ยา่ งนัน้ นเี้ รยี กวา่ สมั มาวายามะ เพยี รชอบ

รลู ้ มหายใจเขา้ ออกทกุ ขณะเวลา และรกู ้ องลมตา่ ง ๆ ทมี่ อี ยใู่ นรา่ งกาย เชน่ ลมพัดขน้ึ เบอื้ งบน
ลมพัดลงเบอ้ื งตํา่ ลมพัดในทอ้ ง ลมพัดในลําไส ้ ลมพัดไปตามชน้ิ เนอื้ ซาบซา่ นไปทว่ั ทกุ ขมุ ขน
มสี ตสิ มั ปชญั ญะตามรอู ้ ยทู่ กุ ขณะลมหายใจเขา้ ออก นเี้ รยี กวา่ สมั มาสติ ระลกึ ชอบ

ดวงจติ สงบอยใู่ นเรอื่ งของลมอยา่ งเดยี ว ไมไ่ ปเหนย่ี วเอาอารมณ์อยา่ งอน่ื มาแทรกแซงทําไปจน
เป็ นลมละเอยี ด เป็ นอปั ปนาฌาน จนกวา่ จะเกดิ วปิ ัสสนาญาณขนึ้ ไปในทน่ี ัน้ เรยี กวา่
สมั มาสมาธิ ตงั้ ใจไวช้ อบ

หนงั สือยาใจ

www.YaJai.com

71

นกึ ถงึ ลม เรยี กวา่ วติ ก กระจายลมขยายลมแตง่ ลมไวเ้ รยี กวา่ วจิ ารณ์ ลมไดร้ ับความสะดวก
ทวั่ ถงึ กนั แลว้ กอ็ ม่ิ กาย อมิ่ จติ เรยี กวา่ ปีติ

กายไมก่ ระวนกระวายใจไมก่ ระสบั กระสา่ ย กเ็ กดิ สขุ เมอื่ ไดร้ ับความสขุ แลว้ จติ ยอ่ มไมส่ า่ ยไปสู่
อารมณ์อนื่ ยอ่ มแนบสนทิ อยกู่ บั อารมณ์เดยี ว เรยี กวา่ เอกคั คตารมณ์

ตงั้ ใจไวช้ อบนี้ เรยี กวา่ สมั มาสมาธิ เบอ้ื งตน้ ในองคอ์ รยิ มรรค มรรคสจั จ์ ทงั้ หมดทก่ี ลา่ วมา คอื
ศลี สมาธิ ปัญญา เขา้ มาสนั นบิ าตในดวงจติ ไดแ้ ลว้ โดยสมบรู ณ์ ยอ่ มทําใหร้ แู ้ จง้ ในกองลมทงั้
ปวงวา่ หายใจอยา่ งนเ้ี ป็ นเหตใุ หเ้ กดิ อกศุ ลจติ

หายใจอยา่ งนัน้ เป็ นเหตใุ หเ้ กดิ กศุ ลจติ และไมต่ ดิ อยใู่ นกายสงั ขารคอื ลม ไมต่ ดิ อยใู่ นวจสี งั ขาร
ไมต่ ดิ อยใู่ นจติ ตสงั ขาร ทงั้ ฝ่ ายดแี ละฝ่ ายชว่ั ปลอ่ ยวางไปตามสภาพแหง่ ความเป็ นจรงิ เรยี กวา่
นโิ รธสจั จ์

ถา้ จะยอ่ อรยิ สจั ๔ ใหส้ นั้ เขา้ ไปอกี อยา่ งหนงึ่ ก็คอื ลมหายใจเขา้ ออกเป็ น ทกุ ขสจั จ์ ไมร่ จู ้ กั ลม
หายใจเขา้ ไมร่ จู ้ ักลมหายใจออก เป็ นสมทุ ยั สจั จ์ หรอื วชิ ชาโมหะ ทําใหแ้ จง้ ในกองลมทงั้ ปวง
จนละไดไ้ มย่ ดึ ถอื เรยี กวา่ นโิ รธสจั จ์

ทมี่ สี ตสิ มั ปชญั ญะประจําอยใู่ นกองลมเรยี กวา่ มรรคสจั จ์ เมอ่ื ปฏบิ ตั ไิ ดเ้ ชน่ นี้ กช็ อ่ื วา่ เป็ นผู ้
ปฏบิ ตั ถิ กู ตอ้ งตามแนวทางของอานาปา ฯ เป็ นผมู ้ วี ชิ าอาจรขู ้ องจรงิ ทงั้ ๔ อยา่ งไดอ้ ยา่ งชดั เจน
ยอ่ มถงึ วมิ ตุ ิ

วมิ ตุ นิ ัน้ คอื ดวงจติ ทไ่ี มเ่ ขา้ ไปตดิ อยใู่ นเหตฝุ ่ ายตํา่ ผลฝ่ ายตํา่ อนั ไดแ้ กท่ กุ ข์ สมทุ ยั ไมต่ ดิ อยใู่ น
เหตฝุ ่ ายสงู คอื มรรค และ นโิ รธ ไมต่ ดิ อยใู่ นสงิ่ ทใ่ี หเ้ รารู ้ ไมต่ ดิ อยใู่ นความรู ้ แยกสภาพธรรมไว ้
เป็ นสว่ น ๆ ได ้ เชน่ น้ี ชอ่ื วา่ เป็ นผมู ้ วี ชิ าวมิ ตุ ิ คอื รจู ้ กั เบอื้ งตน้ เบอ้ื งปลาย และทา่ มกลาง วางไป
ตามสภาพแหง่ ความเป็ นเองทเี่ รยี กวา่ สพฺเพ ธมฺมา อนฺตตา การตดิ อยใู่ นสง่ิ ทใี่ หเ้ รารู ้ คอื ธาตุ
ขนั ธ์ อายตนะ เหลา่ นเี้ ป็ น กามปุ ปาทาน ตดิ วชิ าความรคู ้ วามเห็นของตวั เป็ น ทฏิ ปปฐทุ าน ไม่
รจู ้ กั ตวั รู ้ คอื พทุ ธะ เป็ นสลี พัตปุ ปาทาน ยอ่ มเป็ นเหตใุ หห้ ลง กายสงั ขาร วจสี งั ขาร และจติ ต
สงั ขาร อนั เกดิ จากอวชิ ชา

พระสมั มาสมั พทุ ธเจา้ พระองคย์ อ่ มเป็ นผสู ้ มบรู ณ์ทงั้ เหตทุ งั้ ผล พระองคม์ ไิ ดเ้ ขา้ ไปยดึ ในเหตุ
ฝ่ ายตํา่ ผลฝ่ ายตํา่ มไิ ดเ้ ขา้ ไปยดึ ในเหตฝุ ่ ายสงู ผลฝ่ ายสงู อยนู่ อกเหตเุ หนอื ผล สขุ ทกุ ข์
พระองคก์ ม็ ใี ช ้ แตพ่ ระองคม์ ไิ ดต้ ดิ สขุ ตดิ ทกุ ข์ ดี ชวั่ พระองคก์ ็รอู ้ ยโู่ ดยสมบรู ณ์ อตั ตาและ
อนัตตา พระองคก์ ม็ อี ยโู่ ดยสมบรู ณ์ แตพ่ ระองคก์ ็มไิ ดไ้ ปยดึ ถอื ในเรอ่ื งราวเหลา่ นัน้

วตั ถอุ นั เป็ นทต่ี งั้ แหง่ สมทุ ยั ก็มใี ช ้ แตพ่ ระองคก์ ็มไิ ดต้ ดิ มรรค คอื ปัญญา พระองคก์ ็มใี ช ้
พระองคร์ จู ้ กั แตง่ พระองคด์ ว้ ยพธิ กี ารตา่ ง ๆ เชน่ แตง่ โง่ แตง่ ฉลาด แลว้ รจู ้ กั ใชโ้ ง่ ใชฉ้ ลาด ใน

หนงั สือยาใจ

www.YaJai.com

72

กจิ พระศาสนา สว่ นนโิ รธเลา่ พระองคก์ ็มใี ชม้ ไิ ดย้ ดึ ถอื คอื ไมม่ กี ารตดิ ในสง่ิ เหลา่ นัน้ จงึ เรยี กวา่
เป็ นผสู ้ มบรู ณ์ไดจ้ รงิ

กอ่ นทพี่ ระองคจ์ ะละไดเ้ ชน่ นัน้ พระองคก์ ็ตอ้ งบําเพ็ญใหเ้ กดิ มขี น้ึ โดยสมบรู ณ์เสยี กอ่ น แลว้ จงึ
คอ่ ยปลอ่ ยวาง เป็ นการปลอ่ ยวางดว้ ยความสมบรู ณ์มงั่ มี มใิ ชจ่ ะวางจะปลอ่ ยดว้ ยความยากจน
อยา่ งบคุ คลธรรมดา แมพ้ ระองคท์ รงวางแลว้ ก็ยงั มใี ชอ้ ยู่

พระองคม์ ไิ ดท้ รงปฏเิ สธในการทพี่ ระองคไ์ ดบ้ ําเพ็ญ ศลี สมาธิ ปัญญา มาตงั้ แตย่ งั มไิ ดต้ รัสรู ้ จน
ไดร้ แู ้ จง้ เห็นจรงิ แลว้ ยงั ทรงใช ้ ศลี สมาธิ และปัญญาอยทู่ กุ ประการ จนวนั เสด็จดบั ขนั ธเ์ ขา้ สปู่ ริ
นพิ าน ตราบถงึ ขณะจติ ทจ่ี ะนพิ พานนัน้ กย็ งั บําเพ็ญสมาธสิ มาบตั อิ ยคู่ อื พระองคไ์ ดเ้ สด็จ
ปรนิ พิ พานในระหวา่ งรปู ฌาน และอรปู ฌาน

เพราะฉะนัน้ พทุ ธบรษิ ัททงั้ หลายกไ็ มน่ ่าทจ่ี ะปฏเิ สธ ศลี สมาธิ ปัญญากนั เสยี คนบางคนจะถอื
ศลี กก็ ลวั ศลี พัตต ฯ บางคนจะบําเพ็ญสมาธิ ก็กลวั โง่ กลวั บา้ กม็ ี แทจ้ รงิ คนเรากม็ คี วามโง่ ความ
บา้ ประจําอยแู่ ลว้ การกระทําสมาธจิ ติ นัน้ เป็ นเรอ่ื งแกโ้ งแ่ กบ้ า้ ตา่ งหาก

ถา้ ไดศ้ กึ ษาโดยทางทถี่ กู ตอ้ ง ยอ่ มเกดิ ปัญญาอนั บรสิ ทุ ธเิ์ หมอื นเพชรพลอยทเี่ จยี ระไนแลว้ ยอ่ ม
เกดิ แสงขน้ึ ในตวั ของมนั เองโดยธรรมชาตนิ ัน้ แล จงึ เรยี กวา่ เป็ นตวั ปัญญาทแี่ ท ้ เกดิ ขน้ึ เฉพาะตวั
ทเี่ รยี กวา่ ปัจจัตตงั เป็ นไดเ้ ฉพาะตวั รไู ้ ดเ้ ฉพาะตวั แตโ่ ดยมากคนเราเขา้ ใจผดิ ไมร่ จู ้ ักลกั ษณะ
ของปัญญา ไปถอื เอาปัญญาไมแ่ ทท้ เ่ี จอื ปนไปดว้ ยสญั ญามาทบั ของแทเ้ สยี

คลา้ ย ๆ กบั วา่ เอาปรอทมาทากระจกแลว้ มองเห็นเงาของตวั และคนอน่ื ได ้ โดยอาศยั ของอน่ื มา
ฉาบทากเ็ ขา้ ใจวา่ ตวั เป็ นผฉู ้ ลาด มองเห็นธรรมลกั ษณะอยา่ งนก้ี ็เทา่ กบั วา่ ลงิ สอ่ งกระจกเงาเทา่
นัน้ เอง ตวั เดยี วก็จะตอ้ งกลายเป็ นสองตวั กจ็ ะเลน่ เงาของตนเองอยอู่ ยา่ งนเี้ รอ่ื ยไป ปรอทหลดุ
จากบานกระจกเมอื่ ไร ลงิ ตวั นัน้ ก็จะหนา้ ตกซบเซาอยโู่ ดยไมร่ วู ้ า่ เงานัน้ มาจากเรอื่ งอะไร ฉันใด
บคุ คลผใู ้ ดไดป้ ัญญาไมแ่ ทจ้ รงิ คดิ เอาเดาเอาตามสญั ญาอารมณ์วา่ ตนรตู ้ นเห็น โดยปราศจาก
ความรสู ้ กึ ตนเองแลว้ กจ็ ะไดร้ ับความทกุ ขโ์ ศก ในคราวประสบกบั ความเหตกุ ารณ์ทเ่ี กดิ ขนึ้
เฉพาะหนา้ เมอ่ื ภายหลงั

ฉะนัน้ สว่ นสําคญั ของปัญญาโดยธรรมชาตใิ นทางพระพทุ ธศาสนายอ่ มเกดิ ขนึ้ จากการอบรมดวง
จติ โดยเฉพาะเหมอื นแสงเพชรทเี่ กดิ ในตวั ของมนั เองยอ่ มมรี ัศมตี แี ผโ่ ดยรอบ และเกดิ แสงสวา่ ง
ไดท้ งั้ ในทม่ี ดื และทส่ี วา่ ง สว่ นเงาในกระจกนัน้ ใชไ้ ดส้ ําหรับในสถานทแี่ จง้ มแี สงสวา่ งมองเห็น
ถา้ เอาเขา้ ไปในทม่ี ดื แลว้ จะใชส้ อ่ งเงาตวั เองไมไ่ ดเ้ ลย ไมเ่ หมอื นแสงเพชรแสงพลอยท่ี
เจยี ระไนแลว้ ยอ่ มมแี สงไดท้ วั่ ไป

หนงั สือยาใจ

www.YaJai.com

73

ฉะนัน้ พระองคจ์ งึ ไดท้ รงแสดงไวว้ า่ ปัญญาไมม่ ที ล่ี บั และปิดบงั ไมใ่ ชป่ ัญญา เรยี กวา่ ปัญญา
รัตนัง เป็ นตัวทจ่ี ะทําลายเสยี ไดซ้ งึ่ อวชิ ชา ตณั หา และอปุ ทาน ก็จะบรรลคุ ณุ ธรรมอยา่ งสงู สดุ
คอื พระนพิ พาน ไมเ่ จ็บ ไมต่ าย ไมส่ าบ ไมส่ ญู มอี ยโู่ ดยธรรมชาตขิ องธรรม เรยี กวา่ อมตธรรม

โดยมากคนเรามกั จะตอ้ งการแตป่ ัญญาและวมิ ตุ ิ เมอื่ เป็ นเชน่ นก้ี ็ไมอ่ าจจะเป็ นไปได ้ เอะอะ ก็
อนจิ จงั ทกุ ขัง อนัตตากนั เสยี เลยทเี ดยี ว สมเด็จพระสมั มาสมั พทุ ธเจา้ กอ่ นทพ่ี ระองคจ์ ะปฏเิ สธ
อนจิ จงั ของไมเ่ ทย่ี งนัน้ พระองคไ์ ดท้ ําไดร้ จู ้ นปรากฏเห็นเป็ นของเทยี่ งเสยี กอ่ น กอ่ นทจี่ ะปฏเิ สธ
ทกุ ขงั พระองคก์ ไ็ ดท้ ําทกุ ขอ์ นั นัน้ ใหเ้ ป็ นสขุ เสยี กอ่ น และกอ่ นทจ่ี ะปฏเิ สธ อนัตตา ทไี่ มใ่ ช่
ตวั ตนนัน้ พระองคก์ ไ็ ดท้ ําอนัตตาใหเ้ ป็ นอตั ตาขน้ึ เสยี กอ่ น จงึ ไดเ้ ห็นของเทย่ี งของจรงิ ทแี่ อบองิ
อยใู่ น อนจิ จัง ทกุ ขงั อนัตตา แลว้ ก็ไดร้ วบรวมยอดแหง่ ธรรมเหลา่ นัน้ เขา้ มาเป็ นอนั เดยี ว เชน่
ทํา อนจิ จงั ทกุ ขงั อนัตตา ใหเ้ ป็ นอนั หนง่ึ อนั เดยี วกนั นเ้ี ป็ นหมวดหนงึ่ นับเป็ นพวกเดยี วกนั มี
ลกั ษณะเสมอกนั หมดทงั้ โลก สว่ น นจิ จัง สขุ งั อตั ตา นเ้ี ป็ นอกี หมวดหนงึ่ เป็ นสงั ขารธรรม
พระองคท์ รงปลอ่ ยไดแ้ ลว้ ในสว่ นสงั ขารโลกและสงั ขารธรรม ไมข่ อ้ งอยใู่ นของเทยี่ งและของไม่
เทย่ี ง ไมข่ อ้ งอยใู่ นทกุ ขแ์ ละสขุ ไมข่ อ้ งอยใู่ นอตั ตาและอนัตตา จงึ ไดน้ ามวา่ วมิ ตุ ิ วสิ ทุ ธิ์
นพิ พานไมต่ อ้ งไปยดึ สงั ขารธรรมและสงั ขารโลกทงั้ หมด

นเี้ ป็ นลกั ษณะของพระสมั มาสมั พทุ ธเจา้ ทพี่ ระองคไ์ ดท้ รงบําเพ็ญมา แตป่ ฏปิ ทาของพทุ ธบรษิ ัท
ทงั้ หลาย สว่ นมากมกั จะเป็ นผรู ้ กู ้ อ่ นเกดิ เป็ นผเู ้ ลศิ กอ่ นทํา ตอ้ งการแตค่ วามละความพน้ กนั ฝ่ าย
เดยี ว ถา้ ละโดยปราศจากเหตอุ นั สมบรู ณ์แลว้ มนั จะเลอะ ถา้ พน้ กนั โดยปราศจากเหตแุ ลว้ มันจะ
ผดิ สําหรับคนผปู ้ รารถนาดอี ยากเป็ นแตค่ นดี เหตปุ ระกอบของตนโดยอาการเชน่ นม้ี แี ลว้ หรอื ยงั
ถา้ หากวา่ ไมต่ อ้ งการสรา้ งเหตแุ หง่ ความละ ความพน้ โดยสมบรู ณ์แลว้ พวกเราจะพน้ ไปได ้
อยา่ งไร พระพทุ ธเจา้ พระองคย์ งั ทรงแสดงไวว้ า่ ศลี ปราบกเิ ลสอยา่ งหยาบทเี่ ป็ นวติ กิ มโทษที่
เกดิ ขนึ้ ทางกาย ทางวาจา ออกเสยี ได ้ สมาธิ ปราบกเิ ลสอยา่ งกลางมี กามฉันทะ พยาปาทะ ถี
นะมทิ ธะ อทุ จั จะกกุ กจุ จะ วจิ กจิ ฉา เป็ นตน้ สว่ นปัญญาปราบกเิ ลสอยา่ งละเอยี ดมี อวชิ ชา
ตณั หา อปุ าทาน เป็ นตน้ คนบางคนทมี่ ปี ัญญาฉลาดหลกั แหลม สามารถทจี่ ะอธบิ ายขอ้ อรรถขอ้
ธรรมไดอ้ ยา่ งชดั เจนแจม่ แจง้ แตก่ เิ ลสเพยี งหยาบ ๆ อนั เป็ นคปู่ รับแหง่ ศลี แคน่ กี้ ็ยงั ละกนั ไมค่ อ่ ย
จะออก

นค่ี งจะเป็ นเพราะขาดความสมบรู ณ์แหง่ ศลี สมาธิ ปัญญา กระมงั จงึ ไดเ้ ป็ นไปอยา่ งนัน้ ศลี กค็ ง
เป็ นศลี อยา่ งเปลอื ก ๆ สมาธกิ ็คงเป็ นสมาธเิ ปื้อนเปรอะ ปัญญากค็ งเป็ นปัญญาอยา่ งเลอะเลอื น
เคลอื บเอาเสมอเหมอื นกบั ดว้ ยบานกระจกทท่ี าดว้ ยปรอทฉะนัน้ จงึ ไมส่ ามารถเป็ นเหตใุ หส้ ําเร็จ
ความมงุ่ หวงั ของพทุ ธบรษิ ัทได ้ ตกอยใู่ นลกั ษณะ มดี ทค่ี มนอกฝัก คอื ฉลาดในเชงิ พดู เชงิ คดิ
แตด่ วงจติ ไมม่ สี มาธิ นเี่ รยี กวา่ คมนอกฝัก ฟักไขน่ อกรัง คอื แสวงหาความดแี ตภ่ ายนอกไม่
อบรมจติ ของตนใหเ้ ป็ นไปในทางสมาธิ ปักหลกั กองทราย คอื เทยี่ วยดึ ถอื เอาสง่ิ ทไ่ี มเ่ ป็ นสาระ

หนงั สือยาใจ

www.YaJai.com

74

แกต่ นมาเป็ นสรณะทพ่ี งึ่ ยอ่ มใหโ้ ทษ เมอ่ื เป็ นเชน่ นก้ี ็ชอื่ วา่ เป็ นผทู ้ ย่ี งั ไมไ่ ดท้ พ่ี ง่ึ อนั เป็ นแกน่ สาร
ฉะนัน้ จงึ ควรทจ่ี ะสรา้ งเหตใุ หเ้ ป็ นไปดว้ ยดี เพราะธรรมทงั้ หลายยอ่ มไหลมาเทมาแตเ่ หตุ ดงั น้ี
อตฺตนา โจทยตฺตานํ ปฏมิ ํเส ตมตฺตนา
จงเตอื นตน ฝึกฝนใจดว้ ยตนเอง จงเรง่ คดิ พจิ ารณา (อานาปา ฯ) ของตนดว้ ยตนเทอญ.

ตอ่ ไปนจี้ ะไดร้ วบรัดวธิ ปี ฏบิ ตั อิ านาปา ฯ ใหเ้ ป็ นองคฌ์ านขน้ึ ตามหลกั เกณฑ์ ดงั ตอ่ ไปน้ี
ฌาน แปลวา่ ความเพง่ อยใู่ นอารมณ์อนั เดยี ว เชน่ กระทําลมหายใจ ดงั ตอ่ ไปนเี้ ป็ นตวั อยา่ ง
ขอ้ ๑ ปฐมฌาน มอี งค์ ๕ คอื

๑. วติ ก ใหน้ กึ ถงึ ลมหายใจเขา้ ออกจนจําไดไ้ มเ่ ผลอ (ตรกึ )
๒. เอกคั คตา ใหป้ ระคองจติ ไวใ้ นลมหายใจ อยา่ ใหม้ นั แสส่ า่ ยไปในสญั ญาอารมณ์อน่ื ๆ
ประคองจติ ไวใ้ นเรอ่ื งลมอยา่ งเดยี วจนเกดิ ลมสบายขน้ึ (จติ ถงึ ความเป็ นหนงึ่ นง่ิ อยกู่ บั ลม
หายใจ)
๓. วจิ ารณ์ คอื ใหร้ จู ้ กั ขยายลมหายใจทไ่ี ดร้ ับความสบายแลว้ นัน้ ใหไ้ ปเชอื่ มกบั ลมสว่ น
อนื่ ในรา่ งกาย กระจายลมออกจนทวั่ ถงึ กนั เมอ่ื รา่ งกายไดร้ ับประโยชนจ์ ากลมหายใจแลว้
ทกุ ขเวทนาก็สงบไป รา่ งกายเป็ นไปดว้ ยธาตลุ มทด่ี ี (ตรอง) คอื เพง่ อยใู่ นเรอื่ งของลม
อยา่ งเดยี ว คณุ ธรรม ๓ อยา่ งน้ี เขา้ อยใู่ นสายลมอนั เดยี วกนั จงึ จะเป็ นปฐมฌานได ้ สาย
ลมอนั นยี้ อ่ มแลน่ เขา้ ถงึ ฌาน ๔ ได ้
วติ ก เอกคั คตา วจิ ารณ์ สามประการนเ้ี ป็ นตวั เหตุ เมอ่ื เหตเุ หลา่ นที้ ําใหส้ มบรู ณ์ดงั กลา่ ว
มา กจ็ ะไดร้ ับผลเกดิ ขน้ึ อนั เป็ น "องคท์ ี่ ๔ คอื ปี ต"ิ ความอมิ่ กายอมิ่ ใจก็เกดิ ขน้ึ ดดู ดมื่
ปลาบปลมื้ ปราโมทย์ อยโู่ ดยลําพังกายและจติ
๕. สขุ ความสบายกาย เกดิ จากกายสงบ กายไมก่ ระสบั กระสา่ ย (กายปัสสทั ธ)ิ ใจสบาย
ใจไมก่ ระสบั กระสา่ ย มคี วามสบายรน่ื เรงิ อยโู่ ดยลําพัง ไมว่ อกแวก (จติ ตปัสสทั ธ)ิ
ปีติ สขุ สองอยา่ งนเี้ ป็ นสว่ นผล ปฐมฌานทอ่ี ธบิ ายมานกี้ ็มเี หตอุ ยา่ งหนง่ึ ผลอยา่ งหนง่ึ เทา่ นัน้
เมอื่ ปี ตแิ ละสขุ มกี ําลงั มากขนึ้ ลมก็ละเอยี ดเพราะอาศยั เพง่ นานเขา้ ผลก็แรงขน้ึ จงึ เป็ นเหตใุ ห ้
ละวางวติ กวจิ ารณ์อนั เป็ นงานเบอื้ งตน้ เสยี ได ้ อาศยั เหตอุ นั เดยี วคอื เอกคั คอารมณ์กเ็ ขา้ สทู่ ตุ ยิ
ฌาน (มรรคจติ ผลจติ )

หนงั สือยาใจ

www.YaJai.com

75

ขอ้ ๒ ทตุ ยิ ฌาน มอี งค์ ๓ คอื

๑. ปี ติ
๒. สขุ
๓. เอกคั คตา (มรรคจติ )

ไดแ้ กจ่ ติ ทเี่ สวยผลมาจากปฐมฌาน ถา้ เขา้ ถงึ ทตุ ยิ ฌาน ปี ตกิ ม็ กี ําลงั แรงขนึ้ อกี สขุ ก็มกี ําลงั แรง
ขน้ึ อกี เพราะอาศยั ความเพง่ อยใู่ นเหตอุ นั เดยี ว คอื เอกคั คตารมณ์ เป็ นผดู ้ งู านตอ่ ไป เพง่ ลม
หายใจละเอยี ดเขา้ นงิ่ อยดู่ ว้ ยความอม่ิ กายอม่ิ ใจ สขุ กาย สขุ จติ ใจแน่แน่วมนั่ คงลงไปอกี กวา่ เดมิ
เพง่ ไปนานปี ตแิ ละสขุ ก็มกี ําลงั

แลว้ แสดงลกั ษณะอาการขยายตวั เขา้ ขยายตวั ออก เอกคั คตารมณ์กเ็ พง่ ลงไปอกี ขยบั จติ ลงไป
อกี ใหล้ ะเอยี ด จนพน้ จากลกั ษณะแหง่ ความไหวตวั ของปี ตแิ ละสขุ แลว้ จะเขา้ ถงึ ตตยิ ฌาน
ตอ่ ไป

ขอ้ ๓ ตตยิ ฌาน มอี งค์ ๒ คอื

๑. สขุ
๒. เอกคั คตา

กายมคี วามสงบสงัด พน้ จากการไหวตวั เป็ นกายวเิ วก ไมม่ เี วทนาอนั ใดมารบกวน จติ กเ็ งยี บสงัด
เป็ นจติ วเิ วก ลมก็ละเอยี ดกวา้ งขวางปลอดโปรง่ มรี ัศมสี ขี าวซาบซา่ นไปทว่ั สรรพางคก์ ายคลา้ ย
สําลี ระงบั ทกุ ขเวทนาของรา่ งกายไดห้ มด ระงบั เวทนาของดวงจติ ไดห้ มด จดจอ้ งประคองไวแ้ ต่
ลมอนั ละเอยี ดและกวา้ งขวาง
ดวงจติ มอี สิ ระ ไมม่ อี ารมณ์สญั ญาอดตี อนาคตมาแทรก ดวงใจกโ็ พลงตวั อยโู่ ดยลําพัง ธรรมธาตุ
ทงั้ ๔ คอื ดนิ น้ํา ลม ไฟ เป็ นสามคั คกี นั ทกุ สว่ นเกอื บจะเรยี กไดว้ า่ บรสิ ทุ ธทิ์ งั้ กอ้ นกายก็ได ้
เพราะลมมกี าํ ลงั ควบคมุ ปรนปรอื ธาตสุ ว่ นอน่ื ใหส้ ามคั คกี นั เป็ นอยา่ งดี

สตกิ ็คมุ อยกู่ บั เอกคั คตา อนั เป็ นตวั เหตุ ลมเต็มกาย สตเิ ต็มกาย เพง่ ลงไปจติ กแ็ จม่ ใส รา่ งกายก็
เบา ใจมกี ําลงั กลา้ เวทนา คอื สขุ กส็ งบ กายก็สมํา่ เสมอ ไมม่ คี วามพลงั้ เผลอใด ๆ เขา้ แทรก
เป็ นเหตใุ หป้ ลอ่ ยวางความสขุ อาการของความสขุ ก็สงบ เพราะอาศยั ธาตทุ งั้ ๔ เสมอกนั ไมม่ ี
ลกั ษณะอาการเคลอื่ นไหวตวั ตวั เหตเุ อกคั คตาก็มกี ําลงั เพง่ หนักลงไปก็ไดเ้ ขา้ สจู่ ตตุ ถฌาน
ตอ่ ไป

หนงั สือยาใจ

www.YaJai.com

76

ขอ้ ๔ จตตุ ถฌาน มอี งค์ ๒ คอื

๑. อเุ บกขา
๒. เอกคั คตา (สต)ิ

อเุ บกขากบั เอกคั คตาในฌาน ๔ นี้ มคี วามเพง่ อยา่ งแข็งแรงเหนยี วแน่นมน่ั คง ธาตลุ มสงบไมม่ ี
อาการกระเพอ่ื มกระฉอกไดเ้ ลย จติ วางเฉย หมดอารมณ์อดตี อนาคต ธาตลุ มเป็ นสว่ นปัจจบุ นั ก็
เงยี บเฉย เปรยี บเหมอื นทะเลหรอื อากาศทปี่ ราศจากคลน่ื รบกวน รปู และเสยี งยอ่ มแลเห็นและรู ้
ไดใ้ นทางไกล เพราะอาศยั ธาตลุ ม ซงึ่ ไมม่ อี าการกระเพอื่ มเคลอ่ื นไหวตวั เปรยี บเหมอื นจอหนัง
ทคี่ อยรับรปู ภาพทฉ่ี ายออกมาใหแ้ ลเห็น และรเู ้ รอื่ งของภาพนัน้ ๆ เป็ นอยา่ งดี มวี ชิ าความรขู ้ น้ึ ใน
ดวงจติ รแู ้ ลว้ กเ็ ฉยอยู่ จติ กเ็ ฉย ลมกเ็ ฉย เฉยไดท้ งั้ ๓ กาล น่ันแหละเรยี กวา่ เอกคั คตารมณ์
เพง่ อยใู่ นความเฉยความเงยี บของลม

ลมทกุ สว่ นของรา่ งกายยอ่ มแลน่ ถงึ กนั สามารถทจ่ี ะหายใจไดท้ กุ ขมุ ขน คอื ไมต่ อ้ งใชล้ มหายใจ
ทางจมกู เพราะลมหายใจกบั ลมสว่ นอนื่ เป็ นพนื้ เดยี วกนั หมด ลมเต็ม ลมเสมอกนั ธาตทุ งั้ ๔ มี
ลกั ษณะอยา่ งเดยี วหมด จติ สงบเต็มท่ี ความเพง่ ก็แรง แสงก็แจม่ เป็ น มหาสตปิ ัฏฐาน

ดวงจติ ก็เบกิ บานแจม่ ใส เหมอื นแสงไฟหรอื แสงอาทติ ย์ ซง่ึ ไมม่ เี ครอ่ื งปิดบัง ยอ่ มลกุ โพลงสอ่ ง
โลกใหส้ วา่ งไสว

ฉะนัน้ จติ ดวงนย้ี อ่ มมรี ัศมตี แี ผไ่ ปทว่ั ลมก็มรี ัศมี จติ กม็ รี ัศมอี ยา่ งบรบิ รู ณ์ เพราะอาศยั ความเพง่
แหง่ สติ ความเพง่ ก็แรง แสงก็แจม่ ดวงจติ กม็ อี ํานาจ คณุ ธรรม ๔ ประการ เขา้ สนั นบิ าตทงั้ หมด
คอื สตปิ ัฏฐานทงั้ ๔ ไมม่ อี าการวา่ น่ันกาย เวทนา จติ ธรรม ความเห็นทว่ี า่ ๔ นัน้ ยอ่ มไมม่ ี จงึ
เรยี กไดว้ า่ มหาสตปิ ัฏฐาน เพราะธรรม ๔ ประการไมแ่ ตกแยกกนั ใจตงั้ มน่ั ไมห่ วน่ั ไหว อาศยั
ความเพง่ อยา่ งแรง สตสิ มั ปชญั ญะกร็ วมเขา้ เป็ นอนั หนงึ่ อนั เดยี วกนั เป็ นสามคั คธี าตสุ ามคั คธี รรม
โดยสมบรู ณ์ทเี่ รยี กวา่ เอกายมรรค คอื ๔ ใน ๑ จงึ เป็ นเหตใุ หเ้ กดิ มกี ําลงั กลา้ เป็ นชาครยิ านุโยค
องคต์ ปธรรม กําจดั ความมดื มดิ ปิดบงั ไดเ้ ป็ นอยา่ งดี

แสงสวา่ งของดวงจติ เมอ่ื เพง่ แรงเขา้ อํานาจอนั เกดิ ขน้ึ จากการปลอ่ ยวางอารมณ์ตา่ ง ๆ ดวงจติ
กม็ กี ําลงั ตงั้ อยโู่ ดยลําพัง เหมอื นบคุ คลทขี่ น้ึ ไปอยบู่ นยอดภเู ขา ยอ่ มมสี ทิ ธิ อํานาจจะแลเห็นได ้
ในทศิ ตา่ ง ๆ ทวั่ ไป เครอ่ื งอาศยั กส็ งู คอื ธาตลุ มเป็ นเครอื่ งสนับสนุนใหเ้ ดน่ เป็ นอสิ ระ

ฉะนัน้ ดวงจติ นัน้ จงึ สามารถจะมองเห็นสถานทต่ี า่ ง ๆ ของธาตุ ขนั ธ์ อายตนะทเ่ี รยี กวา่ สงั ขาร
ธรรม ทงั้ ปวงไดเ้ ป็ นอยา่ งดี เปรยี บเหมอื นบคุ คลทเี่ อากลอ้ งขนึ้ ไปถา่ ยพน้ื โลกบนอากาศ
สามารถทจี่ ะดงึ ดดู เอาภาพตา่ ง ๆ ในพน้ื โลกไดเ้ ป็ นสว่ นมากฉันใด ใจของบคุ คลทเี่ ขา้ ถงึ
ลกั ษณะอยา่ งน้ี ยอ่ มรเู ้ ห็นความเป็ นจรงิ ของโลกและธรรม ไดเ้ ป็ นอยา่ งดี (โลกวทิ )ู จะเกดิ มวี ชิ า

หนงั สือยาใจ

www.YaJai.com

77

ขน้ึ อกี อยา่ งหนง่ึ ในทางจติ ทเ่ี รยี กวา่ "วปิ ัสสนาหรอื วชิ ชาวมิ ตุ "ิ เหลา่ นเี้ ป็ นตน้ ธาตทุ งั้ ๔ เป็ น
ธาตกุ ายสทิ ธ์ิ ดวงจติ เป็ นจติ ตานุภาพ เมอื่ ประสงคป์ รารถนาสว่ นใดสว่ นหนงึ่ อนั เป็ นสว่ นของ
ธรรมของโลก ก็ใหข้ ยบั จติ เพง่ ลมใหห้ นักและแรง กําลงั จติ เขา้ ไปจอ่ ในธาตอุ นั บรสิ ทุ ธ์ิ ก็จะมี
ญาณผดุ ขน้ึ ในธาตนุ ัน้

เปรยี บเหมอื นเข็มของแผน่ จานเสยี งซงึ่ จดจอ่ ลงไป ยอ่ มเกดิ เสยี งของมนุษยแ์ ละสตั วป์ รากฏขนึ้
ในทนี่ ัน้ ฉันใด สตขิ องเราจดจอ่ เพง่ เล็งลงในอารมณ์อนั สะอาด ตอ้ งการรปู ก็จะปรากฏรปู
ตอ้ งการเสยี งกจ็ ะปรากฏเสยี ง ไมว่ า่ ใกลห้ รอื ไกล ยอ่ มรไู ้ ด ้ ทงั้ เรอ่ื งโลกและเรอ่ื งธรรม เรอ่ื งตน
และคนอนื่ สดุ แทแ้ ตเ่ ราประสงคเ์ รอื่ งใดจดจอ่ ลงไปก็ใหน้ กึ ขนึ้ จะปรากฏไดท้ นั ที

นแี่ หละเรยี กวา่ "ญาณ" รไู ้ ดใ้ นอดตี และอนาคตพรอ้ มดว้ ยปัจจบุ นั จงึ เป็ นวชิ าสําคญั อนั หนง่ึ ท่ี
เรยี กวา่ "ปัจจัตตงั " รไู ้ ดเ้ ฉพาะตน

ธาตนุ ัน้ เปรยี บเหมอื นกระแสไฟทแ่ี ลน่ อยใู่ นอากาศ สตแิ ละจติ มกี ําลงั กลา้ มวี ชิ าความรสู ้ งู
สามารถทจ่ี ะทําใหธ้ าตนุ ัน้ เป็ นสอ่ื สมั พันธท์ วั่ ไปในโลก เป็ นทางใหเ้ กดิ วชิ าความรขู ้ น้ึ ในตวั เองได ้
เป็ นอยา่ งดี

ฌานที่ ๔ นี้ เมอื่ มแี ลว้ โดยสมบรู ณ์กเ็ ป็ นเหตใุ หเ้ กดิ วชิ า ๘ ประการขน้ึ ในตวั ของเราเอง มี
วปิ ัสสนาญาณเป็ นตน้ คอื

๑. วปิ ัสสนาญาณ คอื ความรแู ้ จง้ เห็นจรงิ ในนามและรปู เกดิ ขนึ้ ตงั้ อยู่ ดบั ไป วปิ ัสสนาญาณน้ี
เป็ นสว่ นพเิ ศษ เกดิ ขน้ึ จากการอบรม จติ มหี นทางรไู ้ ด ้ ๒ วธิ ี

(๑) รขู ้ นึ้ มาเองโดยไมต่ อ้ งนกึ คดิ
(๒) รขู ้ นึ้ จากการนกึ คดิ แตไ่ มใ่ ชก่ ารตรองใหย้ ดื ยาวเหมอื นความรธู ้ รรมดา นกึ เมอ่ื ใดกโ็ พลง
ขน้ึ มาเมอ่ื นัน้ เหมอื นนํ้ามนั เบนซนิ ทช่ี มุ่ อยดู่ ว้ ยสําลี เมอ่ื จอ่ ไฟเมอ่ื ใดก็ลกุ โพลงขนึ้ ไดโ้ ดยเร็ว
วปิ ัสสนาก็ดี ญาณก็ดี ยอ่ มมคี วามเร็วไดเ้ ชน่ นัน้ จงึ ตา่ งจากปัญญาสามญั ธรรมดา

๒. มโนมยทิ ธิ ฤทธใ์ิ นทางจติ ใจ นกึ เชน่ ไรยอ่ มเป็ นเชน่ นัน้

๓ อทิ ธวิ ธิ ี แสดงฤทธไิ์ ดใ้ หป้ รากฏแกค่ นบางพวก เชน่ แปลงรปู แปลงสถานที่ ใหป้ ระชาชนแล
เห็นดว้ ยตา บางคราวบางสมยั

๔. ทพิ พโสต หทู พิ ย์ ฟังเสยี งไกลได ้

๕.เจโตปรยิ ญาณ กําหนดรใู ้ นวาระนํ้าใจของบคุ คลอนื่ ได ้ วา่ ดี ชว่ั หยาบหรอื ละเอยี ด

๖. ปพุ เพนวิ าสานุสสตญิ าณ ระลกึ ชาตหิ นหลงั ได ้ (ทา่ นจะไมต่ อ้ งยงุ่ ในเรอื่ งตายเกดิ ตายสญู
เพราะไดว้ ชิ าขอ้ น)้ี

หนงั สือยาใจ

www.YaJai.com

78
๗. ทพิ พจกั ขุ ไดต้ าทพิ ย์ มองเห็นรปู ละเอยี ดและหยาบ ใกลห้ รอื ไกลได ้ (อนุปรมาณู)
๘. อาสวกั ขยญาณ รจู ้ ักวธิ ที ําอาสวะกเิ ลสเครอ่ื งเศรา้ หมองใจ ใหเ้ บาบางและสน้ิ ไปได ้
วชิ า ๘ ประการนล้ี ว้ นแลว้ แตส่ ําเร็จมาจากภมู ฐิ านของสมาธทิ งั้ สนิ้
ฉะนัน้ จงึ ไดเ้ ขยี นรวบรัดแนวทางทจี่ ะทําใหเ้ กดิ สมาธญิ าณ โดยทางของอานาปา ฯ ทแ่ี สดงไว ้
นัน้ เมอื่ ผมู ้ คี วามมงุ่ หวงั ในสว่ นความดี ทงั้ หลายน้ี จงสนใจปฏบิ ตั อิ บรมจติ ใจของตนเองนัน้
เทอญ ฯ

หนงั สือยาใจ

www.YaJai.com

79

ผนวก

ขอ้ ๓ ในวธิ ฝี ึกอานาปานสติ แบบท่ี ๒ นบ้ี างฉบบั มขี อ้ ความดงั ตอ่ ไปน้ี

๓. ใหร้ จู ้ กั สงั เกตลมในเวลาเขา้ ออกวา่ มลี กั ษณะอยา่ งไร สบายหรอื ไมส่ บาย กวา้ งหรอื แคบ ขดั
หรอื สะดวก ชา้ หรอื เร็ว สนั้ หรอื ยาว รอ้ นหรอื เย็น ถา้ ไมส่ บายกใ็ หเ้ ปลย่ี นแปลงแกไ้ ขจนไดร้ ับ
ความสะดวกสบาย เชน่ เขา้ ยาวออกยาวไมส่ บายใหเ้ ปลยี่ นเป็ นเขา้ สนั้ ออกสนั้ เป็ นตน้ จนกวา่ จะ
ไดร้ ับความสบาย

เมอื่ ไดร้ ับความสบายสะดวกดแี ลว้ ใหก้ ระจายลมทส่ี บายนัน้ ไปในสว่ นตา่ งๆของรา่ งกาย เชน่
หายใจเขา้ หายใจออกหนหนง่ึ ใหน้ กึ ถงึ สว่ นสําคญั ของรา่ งกาย คอื ปลอ่ ยลมเขา้ ไปในขวั้ ปอด
นกึ ใหต้ ลอดเขา้ ไปถงึ ทอ้ งนอ้ ยขา้ งขวา

หายใจเขา้ หายใจออกอกี หนหนง่ึ นกึ ถงึ ขวั้ ตบั และหวั ใจขา้ งซา้ ยทะลลุ งไปถงึ ทอ้ ง

หายใจเขา้ หายใจออกอกี หนหนง่ึ นกึ ตงั้ แตค่ อหอยปลอ่ ยลงไปตามกระดกู สนั หลงั ขา้ งในจน
ตลอด

หายใจเขา้ หายใจออกอกี หนหนง่ึ นกึ ถงึ คอหอยปลอ่ ยลงไปกลางหนา้ อก ทะลลุ งไปถงึ ลน้ิ ปี่ ถงึ
ศนู ย์ (สะดอื ) กระจายไปในอากาศ

หายใจเขา้ หายใจออกอกี หนหนง่ึ สดู ลมเขา้ ไปในเพดานถงึ คอหอย ปลอ่ ยลงไปตรงกลางอก
ทะลไุ ปถงึ ลําไส ้ (ทวารหนัก) กระจายออกไปในอากาศ

เมอื่ จบ ๕ วาระขา้ งในแลว้ ใหป้ ลอ่ ยไปขา้ งนอกอกี

หายใจเขา้ ออกหนหนง่ึ สดู ลมเขา้ ไปใหน้ กึ ถงึ ทา้ ยทอย ปลอ่ ยลมแลน่ ไปตามกระดกู สนั หลงั ขา้ ง
นอกจนตลอด ตอนนถี้ า้ เป็ นผชู ้ ายใหไ้ ปทางขวากอ่ น ทงั้ แขนและขา

หายใจเขา้ หนหนง่ึ ออกหนหนงึ่ ใหน้ กึ ถงึ ตะโพก ปลอ่ ยลมใหแ้ ลน่ ไปตลอดปลายเทา้ ขา้ งขวา

หายใจเขา้ หายใจออกหนหนงึ่ นกึ ถงึ ตะโพก ปลอ่ ยลมใหแ้ ลน่ ไปตลอดปลายเทา้ ขา้ งซา้ ย

หายใจเขา้ หายใจออกหนหนง่ึ นกึ ถงึ ทา้ ยทอย ปลอ่ ยลมแลน่ ไปไหล่ ไปตามแขนขา้ งขวาตลอด
ถงึ ปลายนว้ิ มอื

หายใจเขา้ หายใจออกอกี หนหนงึ่ สดู ลมไปถงึ ทา้ ยทอย ปลอ่ ยลมแลน่ ไปไหลซ่ า้ ยตลอดแขนถงึ
ปลายนวิ้ มอื

หนงั สือยาใจ

www.YaJai.com

80
หายใจเขา้ หายใจออกอกี หนหนงึ่ สดู ลมเขา้ ไปในกะโหลกศรี ษะขา้ งใน นกึ ถงึ หู ถงึ ตา จมกู ปาก
(ผชู ้ ายขา้ งขวากอ่ น ทกุ สว่ นของรา่ งกาย ตาขวา หขู วา จมกู ขา้ งขวา แขนขวา ขาขวา จนตลอด
ผหู ้ ญงิ ตาซา้ ย จมกู ซา้ ย หซู า้ ย แขนซา้ ย ขาซา้ ย จนตลอด)
เมอ่ื เสร็จแลว้ ใหป้ ระคองลมหายใจ ทําลมหายใจใหล้ ะเอยี ด ใหเ้ บา ใหโ้ ปรง่ ทําจติ ใหน้ งิ่ อยใู่ น
ลมหายใจอนั นัน้ ทําสตสิ มั ปชญั ญะใหร้ อบคอบ ทําลมใหเ้ ชอ่ื มทวั่ ทงั้ ตวั ทําจติ ใหเ้ ป็ นกลางวาง
เฉยอยดู่ ว้ ยดี

หนงั สือยาใจ

www.YaJai.com