ศ.ดร. เกรียงศักดิ่ เจริญวงศศักด่ิ
สังคมนาอยู : ขอเสนอนวทางสรางสังคมหงความดี
ศ.ดร. เกรียงศักดิ์ เจริญวงศศักด์ิ
พิมพค รง้ั ที่ 1 ตลุ าคม 2557
สงวนลขิ สิทธิ์ © ตามพ.ร.บ. ลขิ สิทธิ์ พ.ศ. 2537
หา มคัดลอก ถา ยเอกสาร หรอื พมิ พ หรอื นาํ ไปเก็บในระบบทสี่ ามารถถายเทขอ มลู ได
ไมวาบางสวนหรอื ทง้ั หมดของหนังสอื นี้ โดยไมไดรับอนญุ าตจากบริษัท ซคั เซส มีเดยี จํากดั
จดั พมิ พและจัดจาํ หนายโดย
บริษทั ซคั เซส มีเดยี จํากัด
เลขที่ 1000/19-20 อาคารลิเบอรตี้ พลาซา ชน้ั 12A ซอยสขุ มุ วิท 55 (ทองหลอ ) แขวง
คลองตนั เหนอื เขตวัฒนา กรงุ เทพฯ 10110
โทร. 0 2762 9000 แฟกซ 0 2762 9001
http://www.successmedia.com E-mail: [email protected]
สาํ หรบั หองสมุด
เกรียงศักดิ์ เจรญิ วงศศกั ด.์ิ
สังคมนา อยู.-- พิมพครงั้ ที่ 2.-- กรุงเทพฯ : ซัคเซส มีเดีย, 2014.
140 หนา . -- (เปด โลกความคดิ ).
1. การเปลยี่ นแปลงทางสงั คม. I. ชื่อเรอ่ื ง.
303.4
ISBN 978-616-205-316-0
หนงั สอื เลม นีม้ จี ําหนายในราคาพิเศษ
สําหรบั ผทู ตี่ อ งการซือ้ จํานวนมาก
ตองการทราบรายละเอยี ด ตดิ ตอ ฝา ยการตลาด
บริษัทซัคเซส มีเดยี จาํ กัด โทร. 0 2762 9000
สารบญั
คาํ นยิ มโดย V
VI
คุณหญิงสงดาว สยามวาลา VIII
คุณครูประทีป อง้ึ ทรงธรรม ฮาตะ
คุณสภณ สภุ าพงษ XI
คาํ นาํ 1
บทที่ 1 สงั คมไทยตองมชี นชๅัน
13
ท่วี ัดดว ยความดีงาม
บทท่ี 2 กลไกเชือ่ มโยง นามธรรม – รูปธรรม 25
ขอเสนอเพอ่ื สรา งสรรคสังคมไทย 35
บทที่ 3 สันตภิ าพท คือ
45
“หวั ฿จ” ที่฿ฝสันตภิ าพ
บทท่ี 4 ยุติสังคมบนั่ ทอนคนอืน่ 59
เพ่ือสงั คมทน่ี า อยู 73
บทท่ี 5 ปฏริ ูปนยิ าม “รกั ” ฿นสังคม
3 องคประกอบรกั สรางสรรค
บทท่ี 6 ความรกั ละความผูกพนั
ความสัมพันธของสงั คมท่ีสมบูรณ
บทท่ี 7 สังคมตอ งการบบอยาง
การกระทาํ มากกวาคําพดู
สารบัญ
บทที่ 8 ผเู คยกระทาํ ผิด 83
สังคมควร฿หอ ภยั ละเหนใ คณุ คา 93
99
บทท่ี 9 ลบคา นิยมอคตทิ างเชืๅอชาติ 107
กอนความสัมพนั ธ ตกสลาย 115
บทท่ี 10 เหตุละผลประชาธิปไตย
ประชาชนควรเรยี นรูเพื่อฝาวกิ ฤต
บทท่ี 11 บทเรยี น฿นมมุ บวกจาก “เกาหลี฿ต”
บบอยา ง “ความเปน นาํๅ หน่งึ ฿จเดยี วกนั ”
บทท่ี 12 การผสมเกสรทางความคิด
เอกภาพยามวกิ ฤต
IV
คํานิยมโดย
โดย คณุ หญิงสงดาว สยามวาลา
นายกมลู นธิ ิชว ยหลอื ด็กกําพรຌาของสตรเี ทย
มุสลิมหงประทศเทย ฿นพระบรมราชูปถัมภ
ตามทดี่ ฉิ นั ไดอ า นหนงั สอื “สงั คมนา อยู : ขอ เสนอแนวทาง
สรางสังคมแหงความดี” ของทาน ศ.ดร.เกรียงศักดิ์
เจริญวงศศ ักดิ์ นบั เปนหนงั สือที่คนในสังคมไทยควรจะไดอ า น
เพราะมที ง้ั ในดานวชิ าการ ในการสรางภมู ิปญ ญา ในดา นความ
คดิ เชิงมโนทศั น ในความคดิ เชิงประยกุ ต และอนื่ ๆ อกี นับเปน
คณุ ประโยชนท ีท่ กุ คนควรจะไดศึกษาจากหนังสือ “สังคมนา อยู :
ขอเสนอแนวทางสรางสังคมแหงความดี” โดยเฉพาะควรจะมี
ประดับหองสมุดทุกๆ แหง
คุณหญิงแสงดาว สยามวาลา
นายกมลู นิธิฯ
V
คาํ นยิ มโดย
คุณครูประทีป อๅึงทรงธรรม ฮาตะ
ลขาธิการมูลนิธดิ วงประทปี
ผรຌู บั รางวลั ม็กเซเซ สาขาบริการสาธารณะ
ป พ.ศ. 2521
ดฉิ นั ไดร ับจดหมายจาก ดร.เกรยี งศกั ด์ิ เจริญวงศศ กั ดิ์
ขอใหด ฉิ ันเขยี นคํานิยมหนงั สือ นา อยู : ขอ เสนอแนวทางสรา งสงั คม
แหง ความดี ดฉิ นั รสู กึ เปนงงที่ ดร.เกรยี งศักดิ์ เจรญิ วงศศักดิ์
ผูมีความรูความสามารถและปรัชญามากมายท่ีดิฉันเคารพรักนับถือ
ทา นเปน นกั ปราชญแ หง รตั นโกสนิ ทรค นหนงึ่ แหง ยคุ ทา นไดใ หค วาม
สําคัญแกคนจนต่ําตอยนอยการศึกษาอยางดิฉันมาใหเขียนคํานิยม
หนังสือของทาน
ดฉิ นั ทาํ งานมากกวา 30 ป เพือ่ ใหโ อกาสทางการศึกษาแกเดก็
ยากจนพฒั นาคนยากไร โดยมุงหวังใหค นจนเกดิ จติ สํานึกและเห็น
คณุ คาของทรัพยภายในทเ่ี รามี สะสมความเสียสละ ความเมตตา
ความเออื้ อาทรตอเพื่อนมนษุ ย กลาสูเพ่อื ความเปน ธรรม กลา ทํา
เพื่อความดี กลาพลีแมช ีวิตเพอื่ อนชุ นรุนหลัง ถาเรามที รพั ยภ ายใน
กองโตและยง่ิ ใหญ เราจะมองสังคมไทยในปจจุบันที่บดิ เบยี้ วเพีย้ น
ไปอยา งเขา ใจ ไมโ กรธแคน และทอถอย เราจะยดึ ความถกู ตอ ง ไม
ยึดกระแส เราจะเทา ทันกับกระแสท่ีปลุกข้ึนมาใหถ ูก กลบั ไปผิด
ผิดกลับเปน ถูก เราจะยนื หยดั ไมทอแท แมวาจะเปน หนึ่งเดียวที่ถูก
เหยยี ดหยาม เราถอื เปน เกยี รตใิ หเ ราพสิ จู น ความมนั่ คงภายใน ไม
แหไหลไปตามกระแส และเราใหอภยั อดทน รอคอยวนั ที่ความ
จริงจะปรากฏ
VI
ไดอ านหนงั สือเลมนี้แลว ดฉิ นั ดีใจ เกดิ ความซาบซงึ้ ในปรชั ญา
สงั คมอดุ มคตขิ องทา น คําคมหลายบทหลายตอนไดส ะทอนใหเ หน็
ปญหาทแ่ี ทจริงของสงั คม และทา นไดเสนอทางออกไว หนงั สือเลม
นีจ้ งึ เปนเหมอื นกญุ แจท่จี ะไปสูส ังคมในอดุ มคติของทา น ขอใหเ รา
ชวยกันเผยแพรใหกวาง คงไมนานเกินรอที่สังคมแหงความดีที่แท
จริงจะเกดิ ข้ึน
ประทปี อ้งึ ทรงธรรม ฮาตะ
VII
คํานยิ มโดย
คณุ โสภณ สุภาพงษ
กรรมการผูຌจัดการ฿หญ
บรษิ ัท บางจากปຂตลยี ม จํากดั (มหาชน)
ผຌูรบั รางวลั มก็ เซเซ สาขาบริการสาธารณะ ป พ.ศ. 2541
ผมและทุกคนที่ไดรูจัก ศาสตราจารย ดร.เกรียงศักดิ์
เจริญวงศศักด์ิ จะรูสึกเหมือนกันไดทันทีวา ศาสตราจารย
ดร.เกรียงศักดิ์ เจริญวงศศักด์ิ เปนผูเต็มไปดวยความปรารถนาดี
อยางจริงใจตอความดีของคนทุกคนโดยตรงจากจิตใจเหมือนไมมีที่
สิน้ สดุ หนังสือทีเ่ ขียนดว ยผูทป่ี รารถนาดีตอผคู นยอมเปน ท่นี าสนใจ
ตัง้ แตจ ดุ เริ่มตนอยแู ลว
สังคมใดจะนาอยูหรือไมขึ้นอยูกับพ้ืนฐานวิถีคิดของสังคมนั้น
เพราะพ้ืนฐานวิถีคิดของคนจะพามาสูวิธีคิด พามาสูพฤติกรรม
พฤตกิ รรมของคนและกลมุ กจ็ ะพามาสวู ถิ ชี วี ติ ของสงั คมและกลายเปน
วฒั นธรรมของสงั คมนนั้ นนั่ เอง แนน อนวา วถิ คี ดิ ของคนในสงั คมยอ ม
กาํ หนดวถิ ที างของการพฒั นาประเทศดว ย และวถิ ที างของการพฒั นา
ประเทศยอ มกําหนดคณุ ภาพชวี ิตความเปน อยขู องประชาชน ถาเรา
มีวิถีคดิ ทางการพฒั นาประเทศท่ีผิดทศิ ผิดทาง แทนที่การพัฒนาจะ
สามารถทาํ ใหช วี ติ ความเปน อยขู องประชาชนสว นรวมดขี นึ้ กจ็ ะกลบั
กลายเปนการทําลายความเปนครอบครวั และสังคมทาํ ใหเ ดก็ ๆ ตอ ง
ไรแม เหมอื นดงั เชน การพฒั นาในชว ง 40 กวาปที่ผานมา ท่เี นน
หนกั ดานเศรษฐกจิ ท่ีเนนเงนิ แตเ พยี งอยางเดยี ว และเร่มิ ตนดวย
ความโลภ ความโลภซึ่งเปน วถิ ีคดิ เดียวกับผูท ีช่ อบเอารดั เอาเปรยี บ
ใชน ําทางชีวติ ของตน
VIII
แนวทางการสรา งสงั คมนา อยใู นหนงั สอื “สงั คมนา อยู : ขอ เสนอ
แนวทางสรา งสงั คมแหง ความด”ี ของศาสตราจารย ดร.เกรยี งศกั ด์ิ
เจรญิ วงศศักดิ์ เปนแนวทางที่มงุ รับเปลีย่ นวดิ ถคี ดิ ในการพฒั นาจาก
แบบยดึ เอาความโลภความอยาก เปนตวั ตงั้ หนั มาสนใจการพฒั นา
ท่เี นนสนั ติภาพ ความรกั และความดงี ามเปนแรงบันดาลใจ ไม
วา จะเปน ขอ เสนอท่ีใหสังคมเห็นคุณคาของการใหอ ภัย เหน็ คณุ คา
ของความรกั และความผกู พนั ในอนั ทจี่ ะกอ ใหเ กดิ สงั คมทส่ี มบรู ณ ขอ
เสนอใหส งั คมไทยแบง ชนชน้ั โดยวดั กนั ทคี่ วามดงี ามมากกวา ยดึ ถอื แต
เพยี งวตั ถุทป่ี รากกฎอยูภ ายนอก วถิ ีความคิดทป่ี รากกฎอยูตลอดใน
หนงั สอื “สงั คมนา อยู : ขอ เสนอแนวทางสรา งสงั คมแหง ความด”ี
ลวนกระตุน เตือนใหผ อู านคดิ ใครครวญในขอเสนอตา งๆ และลงมือ
ปฏบิ ตั ใิ นแนวทางทเี่ กอื้ กลู ตอ ชวี ติ และสงั คมสว นรวม อนั เปน แนวทาง
ที่จะสรางสรรคส ังคมใหนาอยู เปน สังคมที่มสี ันตสิ ขุ ในที่สดุ
ศาสตราจารย ดร.เกรียงศกั ดิ์ เจรญิ วงศศกั ด์ิ ไดพยายาม
เชอ่ื มโยงใหผูอานเขา รวมเปนหน่งึ เดยี วกับสงั คม ไมแบง แยก เนน
ใหเห็นถึงความสุขสวนรวมมากกวาสวนตัว เพราะหากเปรียบชีวิต
ผูคนเปนเสมอื นดอกบัวและสังคมแวดลอมเปนเสมือนนํา้ แลว ไมว า
เราจะเปนบัวใตน ้าํ บัวปร่มิ นํ้า หรอื บวั พน น้าํ ความสําคัญอยทู ่ี
ตอ งมนี ้ํา ถา น้าํ เนาเรากต็ ายกันหมด เราตอ งตระหนักถึงความจริง
ในขอนี้
IX
ผมยังหวังวาหนังสือเลมน้ีจะชวยสรางแรงบันดาลใจและกําลังใจให
ทกุ คนชวยกันสรา งสงั คมไทยทีน่ า อยกู วาน้ี ลดความอยาก ความโลภสวน
ตวั ลง แลวเหน็ แกค วามสงบ ความสุขของสว นรวม อนั เปนความสขุ ใจ
ท่ีย่งั ยนื มากกวา ความปรารถนาท่จี ะเห็นสงั คมนา อยหู รือสงั คมทม่ี ีความ
สขุ นน้ั ไมอ าจไดม าดว ยการเรยี กรอ งใหใ ครอนื่ มาเปน ผลู งมอื ทาํ หากแตเ กดิ
จากการทีค่ นสว นใหญใ นสังคมคดิ เหน็ รวมกัน แลวลงมือสรางเหตปุ จจัยที่
จะทําใหเกิดความสุข ความนาอยูน้ันขึ้นมา ความหวังในอันท่ีจะสราง
สงั คมนา อยจู ึงปรากฏเปนจริงขน้ึ มาได
โสภณ สุภาพงษ
X
คํานํา
ความจริงทางเศรษฐกิจในทางทฤษฏีนาจะเพียงพอที่จะทําใหชีวิต
ความเปน อยขู องประชาชนดขี นึ้ เพราะเมอื่ ประชากรมรี ายไดม ากขน้ึ ยอ ม
มีโอกาสแสวงหาความรูและใชเวลาพัฒนาสรางสรรคส่ิงใหมๆ ท่ีเปน
ประโยชนตอมนุษยชาติและนําไปใชในการพัฒนาองคประกอบดานตางๆ
ทสี่ ง เสรมิ ใหป ระชากรมคี ณุ ภาพชวี ติ ทดี่ ขี น้ึ แตใ นทางปฏบิ ตั แิ ลว การพฒั นา
ทางเศรษฐกิจกลับทําใหมนุษยกลายเปนเพียงปจจัยหนึ่งของกระบวนการ
ผลติ ทุกคนตา งมงุ แสวงหาและสะสมความม่งั คั่ง ความสุขสบาย และ
ความเจริญทางวตั ถตุ า งๆ ในขณะที่การเห็นคณุ คา ของความเปนมนษุ ยไ ด
ลดนอ ยถอยลงไปเรอ่ื ยๆ จงึ ทาํ ใหเ กดิ เปน ชอ งวา งของความแตกตา งระหวา ง
ความเจรญิ ทางวตั ถแุ ละความเจรญิ เตบิ โตทางเศรษฐกจิ ทย่ี ง่ิ กา วหนา ไปอยา ง
ไมหยุดยงั้
สังคมไทยก็เชน เดียวกบั สังคมอ่นื ๆ จํานวนมากในโลกนท้ี ่ีถูกหลอก
มาเปนเวลานานวาสังคมจะนาอยูตอง มาจากการมีความเจริญทาง
เศรษฐกจิ เปน หลัก ความคดิ นีม้ ีอยเู รอื่ ยมาจนกระทงั่ ความจริงปรากฏใน
สังคมวา “สงั คมนาอยู” กลบั กลายเปนความไมนาอยูมากขึน้ ไปเรอื่ ยๆ
เมือ่ เศรษฐกจิ เจรญิ ขน้ึ สงั คมของเราตอ งเดนิ ลองผิดลองถูกมานานกวาจะ
คน พบวา สงั คมไมไ ดม คี วามนา อยเู พยี งเพราะมคี วามเจรญิ ทางเศรษฐกจิ หรอื
มคี วามทนั สมยั และประชาชนม่ังค่งั ร่าํ รวยขน้ึ แตส งั คมนาอยูเพราะคนใน
สงั คมเปน คนทดี่ งี ามจนเปน สงั คมทเี่ ตม็ ไปดว ยคนดี คนในสงั คมนน้ั มคี วาม
สขุ แมว า จะมคี นไมร าํ่ รวยนกั หรอื แมจ ะไมอ ยอู ยา งสขุ สบาย แตอ ยอู ยา งยาก
ลาํ บากบา งในบางครง้ั สงั คมนา อยเู พราะคนในสงั คมมปี รชั ญาการมองโลก
ท่ถี ูกตอง มีคานิยมในการดําเนินชีวิตทถ่ี กู ตอ ง และมีพฤติกรรมท่ถี กู ตอง
XI
เชน เปนสงั คมท่เี หน็ คนเปน คน ปราศจากการรงั เกียจเดยี ดฉันทในความ
แตกตา งระหวา งกนั คนในสงั คมมีความรักมีความกรุณาทใี่ หแกกนั เหน็
คุณคาและเออื้ อาทรตอกันและกนั ฯลฯ
นาเสียดายท่ีสังคมหลายสังคมในโลกกลับหลอมคานิยมและปรัชญา
การมองโลกของตนใหเ หน็ วา การมีเงนิ มากๆ การไดค รอบครองวัตถสุ ิ่งของ
การสามารถสรรหาสิง่ ตางๆ ตามท่ีตนพงึ พอใจ คอื ความสขุ ความคดิ
เชนน้ีทําใหความรูสึกที่พอแมขายลูกสาวมาเปนโสเภณีเพื่อตนเองสามารถ
ปลกู บา นราคาหลายลา น และอยูอยางสุขสบายยามแกเ ฒา นนั้ เปนส่งิ ท่ีดี
เพราะเปน การแสดงความกตญั ขู องบตุ รี การมคี า นยิ มเชน นไ้ี มน า ทจ่ี ะนาํ
ความสขุ ทแ่ี ทจ รงิ มายงั คนในสงั คมและกไ็ มน า จะทาํ ใหส งั คมนนั้ นา อยู และ
ถึงแมวาปจจุบันที่ปญหาในสังคมทวีคูณขึ้นตามสัดสวนของความเจริญ
เตบิ โตทางเศรษฐกจิ ทาํ ใหเ รามาถงึ จดุ ตระหนกั วา การพฒั นาทแี่ ทจ รงิ คอื การ
พฒั นาทเี่ นน คนเปน ศนู ยก ลางโดยมเี ศรษฐกจิ เปน เพยี งตวั ประกอบแตใ นภาค
ปฏบิ ตั จิ รงิ เรายงั คงตดิ ยดึ ภาพลกั ษณเ กา ๆ ทคี่ ดิ วา “เศรษฐกจิ ดี ประชาชน
ม่งั คง่ั สังคมจงึ มคี วามสขุ ”
ผมไดน าํ เสนอแนวคดิ วเิ คราะหแ ละเสนอทางออกใหส งั คมจาํ นวนมาก
ผานการเขียนบทความนําลงตีพิมพในหนังสือพิมพและนิตยสารหลายฉบับ
ในชวงหลายปท ผ่ี านมา ประกอบกับผมไดนําเสนอความคิดเหลา น้เี ม่ือได
รับเชิญไปปาฐกถา บรรยาย หรืออภปิ รายตามสถานท่ตี า งๆ ผมเห็นวา
สงั คมทน่ี า อยู คอื สงั คมมลี ักษณะตา งๆ อาทิ สงั คมทมี่ ีการแบง ชนชน้ั ดว ย
ความดีงาม สงั คมทมี่ ีความเช่อื มโยงระหวา งนามธรรมกับรปู ธรรม สังคม
ที่คนในสังคมมจี ิตใจใฝส นั ตภิ าพ ไมรังเกยี จหรอื มีอคตริ ะหวา งกัน สังคม
ทไ่ี มบ ั่นทอนกนั และกนั แตเปน สงั คมที่ใหอ ภัยกนั เสมอ สงั คมทมี่ ีความรัก
XII
ความผกู พนั เปนศนู ยก ลาง เปนตน และอกี หลายๆ แนวคดิ ซึ่งผมเช่ือมน่ั
วาจะทําใหสังคมนาอยูข้ึนหากแนวคิดเหลานี้ไดรับการพิจารณาในวงกวาง
ผมจงึ ไดรวบรวมขน้ึ เปน หนงั สอื “สังคมนาอยู : ขอเสนอแนวทางสรา ง
สงั คมแหง ความดี” เลม นีข้ ้นึ ซง่ึ เปนหนงั สอื เลม หนึง่ ในชุด เปดโลก
ความคิด ดวยหวังเปนอยางย่ิงวาแนวคิดเหลาน้ีจะจุดประกายใหคนใน
สังคมไทยมีความปรารถนาที่จะสรางสรรคสังคมที่นาอยูกวานี้ และดวย
ความปรารถนาที่แรงกลารวมกันของคนในสังคม เราทุกคนจะรวมกัน
เสนอความคิดและรวมกันสรางสังคมน้ีจนกวาส่ิงที่เรารวมกันเสนอจะ
สามารถปรากฏเปนรูปธรรมในการสรางสรรคสังคมไทยใหเปยมดวยความ
ดงี ามและความนาอยูใ นอนาคตอนั ใกลน ี้
เกรยี งศกั ด์ิ เจริญวงศศ กั ด์ิ
XIII
¤¹ã¹Ê§Ñ ¤Á
¤ÇÃź¤Ò‹ ¹ÂÔ Á¢Í§¡ÒÃ໚¹
“椄 ¤Á·¤èÕ ¹´Õ·ŒÍá·”Œ
ãË¡Œ ÅÒÂ໹š 椄 ¤Á·èÕ
¤¹´Õ¨Òí ¹Ç¹ÁËÒÈÒÅ
ÊÒÁÒö¡ÃзíÒ¤ÇÒÁ´äÕ ´Œ
ÀÒÂ㹢ͺà¢μ˹Ҍ ·Õè
áÅФÇÒÁÃѺ¼´Ô ªÍº¢Í§μ¹
1
สังคมไทยตอ งมชี นชัๅน
ท่ีวัดดวยความดงี าม
สังคมนาอยู
ไมม คี วามเสมอภาคแทเ กิดข้ึนไดท า มกลางมวลมนุษย แมว า เราจะเหน็
ดว ยและพยายามผลักดันเรือ่ งสทิ ธเิ สรีภาพความเสมอภาค ความเทาเทียมกนั
และคงตองพยายามสรรคสรางมันตอไป แต “ความลมสลายของลัทธิ
คอมมิวนิสต” กน็ ับเปนเคร่ืองยนื ยนั อยางเปน รปู ธรรมถงึ ความลม เหลวอยา ง
ส้ินเชงิ ในการพยายามทาํ ใหทกุ ๆ คนเทา เทยี มกันในสงั คม
ทกุ สังคมตอ งมีชนชนั้
บทสรุปแหงสจั ธรรมของมนุษยชาตพิ บวา การจัดชนช้ันทางสังคมเกิด
ขนึ้ อยางเปน ธรรมชาติ อันเนอ่ื งจากเหตผุ ลสาํ คัญสองประการคือ ประการ
แรก มนุษยทุกคนตางมีเอกลักษณของคนเองทั้งในลักษณะทางกายภาพ
ศักยภาพ ความชาํ นาญ และประสบการณการเรยี นรู เอกลกั ษณน ีเ้ องนํา
มาซึ่งการแบงประเภทคนโดยตัวเอง ประการที่สอง โครงสรางสังคมแบง
หนา ทแ่ี ละความสาํ คญั ของแตล ะคนทไี่ มเ หมอื นกนั ทกุ คนจงึ มหี นา ทค่ี วามรบั
ผิดชอบที่แตกตางกันไป หากมองจากบางมมุ บางคนทาํ หนาที่ทม่ี ีความรับ
ผิดชอบสูงกวาคนอ่ืนและคนนอยคนจะทําหนาท่ีเชนนั้นได เม่ือเปนเชนนั้น
กลมุ คนนน้ั ยอ มไดร บั ขอ เสนอพเิ ศษจากสงั คมเพอ่ื ใหด าํ รงตาํ แหนง นนั้ และสงิ่
ทตี่ ามมากบั บทบาทหนาทแี่ ละตาํ แหนงกค็ อื ส่ิงตางๆ เชน เกยี รติยศ ความ
2
1สังคมไทยตองมีชนชๅัน .... ท่ีวัดดวยความดีงาม
เคารพ และการไดร ับผลตอบแทนทม่ี ากกวาสําหรับคนที่ทาํ ในส่งิ ทค่ี นจํานวน
มากทาํ ไมไ ด การจดั ลาํ ดบั ขนั้ ของสงั คมจงึ เกดิ ขนึ้ ตามความจาํ เปน ตามหนา ที่
เพ่ือใหส งั คมอยูร อดได ซึง่ ส่ิงนีก้ ็นบั ไดวาเปน ส่ิงทดี่ ีเพราะมสี ว นทําใหส งั คมมี
เสถยี รภาพและความมนั่ คง
เมอ่ื มคี วามแตกตา งกน็ าํ มาซงึ่ การแบง ชนชนั้ และการแบง ชนชน้ั กน็ าํ มา
ซงึ่ การใหค ณุ คา เชน บุคคลท่ดี าํ รงอยูในสถานภาพผนู าํ สวนใหญย อมไดร ับ
การใหเ กยี รติ การเคารพเชอ่ื ฟง เปน ตน ชนชน้ั ปกครองมกั มเี กยี รตยิ ศมากกวา
ประชาชนธรรมดา การแบง ชนชนั้ นนั้ จะไมก อ ใหเ กดิ ปญ หาตราบเทา ทก่ี ารแบง
ชนชนั้ เกดิ ข้นึ จากการให “คุณคา ” ของการแบง ชนช้นั อยางถูกตอ ง นนั้ คอื
ในความแตกตางกันตามหนาทท่ี างสงั คม ในขณะทค่ี นในสังคมก็ยงั คงรกั ษา
ไวซ ง่ึ การใหเ กยี รตแิ ละเคารพในความเปน มนษุ ยต ามหลกั ปฏญิ ญาสากลวา ดว ย
สิทธิมนุษยชน ขอ 1 ซ่งึ บัญญัติวา “มนษุ ยท้งั หลายเกิดมามีอสิ ระ เสรแี ละเทา
เทียมกันทั้งศักดิ์ศรีและสิทธิ ทุกคนไดรับการประสิทธิประสาทเหตุผลและ
มโนธรรม และควรปฏิบัตติ อ กันอยา งฉนั ทพ ีน่ อง” การเห็นคุณคา ของความ
เปนมนุษยระหวางกันน่ีเองชวยลดชองวางแหงความขัดแยงของความไมเทา
เทยี มกนั ระหวา งชนชัน้ ลง
แตใ นโลกแหงความเปนจริงการแบง “ชนช้ัน” เปนประเดน็ ทีน่ ํามาซึง่
ความขัดแยง ระหวา งคนและกลมุ คนในสังคมเสมอ ปญ หาน้ีเกิดขนึ้ จากการให
คณุ คา แกช นชนั้ อยา งไมถ กู ตอ งในสงั คมทม่ี กี ารให “คณุ คา ” แกช นชน้ั บางชนชน้ั
ทน่ี ํามาซึ่งความขัดแยง การหมิ่นเกียรติ สิทธเิ สรีภาพ และในศกั ดศ์ิ รขี อง
มนุษย และท่ีสําคัญเปนการแบงชนช้ันท่ีลดคุณคาของความเปนมนุษยลง
3
สังคมนาอยู
คาํ ถามจงึ ไมใ ชอ ยทู วี่ า สงั คมควรจะแบง ชนชนั้ หรอื ไม แตค าํ ถามอยทู ว่ี า เราจะ
แบง ชนชั้นในสังคมดว ย “คุณคา ” เชน ไรทจ่ี ะชวยใหเกดิ การยอมรบั ในชนช้นั
ระหวางกันและการอยูรวมกันอยางสุขสงบและทุกๆ คนยังสามารถสําแดง
คณุ คา ในตนเองออกมาได
การแบงชนช้นั ดว ยคุณคา ภายนอก
การกดข่ีขม เหงระหวา งมนุษยชาติ
ความเสมอภาคในเรอ่ื งของสทิ ธคิ วามเทา เทยี มกนั ในความเปน มนษุ ยเ ปน
เรอ่ื งท่ีมีการผลกั ดนั ใหเ กดิ ขึน้ อยา งครอบคลมุ ในทุกประเทศทวั่ โลก แตย ังไม
สามารถเกดิ ขน้ึ อยา งเปน จรงิ ไดแ มใ นประเทศทเ่ี รยี กตนเองวา เปน ประชาธปิ ไตย
สงู สดุ ประชาชนในประเทศกย็ งั มกี ารจดั แบง ชนชน้ั ระหวา งกนั ตามคา นยิ มของ
สังคมตามอคติที่เกิดข้ึนในจิตใจและเปนการแบงชนชั้นของสังคมผานการให
“คณุ คาภายนอก” ซงึ่ เกดิ ขึน้ อยา งมากมายในสงั คมทวั่ ไปในปจ จุบันซง่ึ นับรวม
ถึงสังคมไทยดวย
การแบง ชนชนั้ ดว ยการใหค ณุ คา ของสง่ิ ทปี่ รากฏภายนอกนน้ั ไดแ ก การ
ใหค ณุ คา แกค นท่ที รัพยส นิ เงนิ ทองซึ่งกอใหเ กดิ การแบงชนช้นั ในสงั คม สงั คม
ทีแ่ บงชนชน้ั ดว ยราคาของไวนที่ดืม่ ยีห่ อรถท่ีขับ ขนาดและสถานทตี่ งั้ ของ
บา นทอ่ี ยอู าศยั ฯลฯ ใครทมี่ เี งินทองมาก คนนั้นกจ็ ะไดรับการยกยอ งเคารพ
นบั ถอื และสามารถใชอ าํ นาจเงนิ ในการทาํ ตามความปรารถนาได จนอาจกลา ว
ไดวา “ไมส ําคัญวาความร่าํ รวยนั้นจะไดม าอยา งสจุ รติ หรอื ทุจรติ กต็ าม แต
ผูท มี่ ่งั ค่ังยอ มไดร บั การยกมอื ไหวเสมอ” ในทางตรงกันขาม คนยากจนจะได
4
1สังคมไทยตองมีชนชัๅน .... ที่วัดดวยความดีงาม
รบั การดถู กู เหยยี ดหยามและมกั จะกลายเปน เบย้ี ลา งของคนทร่ี าํ่ รวยเสมอ รวม
ทงั้ ไมไ ดร ับสทิ ธแิ ละเกียรตอิ ยา งเสอมภาคจากสงั คมตามท่คี วรจะเปน
การใหคณุ คาแกค นทีช่ าติตระกลู
ชาติตระกูลที่แตกตางเปนผลสืบเนื่องจากการยอมรับในขอกําหนดของ
สงิ่ ทเ่ี หนอื ธรรมชาตโิ ดยเกดิ การแบง ชนชน้ั ระหวา ง “คนมบี ญุ ” กบั “คนมกี รรม”
ซง่ึ สง ผลใหค นทเี่ กดิ ในชาตติ ระกลู ทคี่ นยอมรบั นบั ถอื กลายเปน คนทม่ี สี ทิ ธพิ เิ ศษ
ในสงั คมและไดร บั การใหเ กยี รตทิ แ่ี ตกตา งซงึ่ ทาํ ใหห ลายครง้ั นาํ มาซงึ่ ความรสู กึ
ของความไมย ตุ ธิ รรมและความไมเ สมอภาคในการเลอื กปฏบิ ตั ขิ องคนในสงั คม
ทล่ี ะเมดิ กฎเกณฑข องสทิ ธิเสรีภาพ ตามท่บี ัญญัติในรฐั ธรรมนญู
การใหค ุณคา แกคนทร่ี ะดบั การศึกษา
ความเกงกาจสามารถ
การศกึ ษายกระดับคนใหเ ลอ่ื นบนั ไดในสังคมไดเ สมอในสงั คมไทยเราจะ
ใหเ กยี รตคิ นทมี่ คี วามรเู พราะคนทม่ี คี วามรมู สี ดั สว นนอ ยในสงั คม อนั เกดิ จาก
โอกาสทางการศกึ ษาท่ไี มเ ทา เทียมกัน ในสังคมไทยและคนเหลาน้ีมักเขาไป
ทําหนา ท่ีอนั สาํ คัญในประเทศหลายคนไดกลายเปน “ผูน าํ ” ในสงั คม จึงเกิด
การยอมรับนบั ถอื และการใหเ กียรตโิ ดยทไ่ี มไ ดพ ิจารณาวา คนทม่ี ีการศกึ ษานน้ั
ใชความรูท่ีไดจากการศึกษาเพื่อกอบโกยประโยชนสําหรับตนอยางเห็นแกตัว
หรอื ไม หรอื เขาใชค วามสามารถทตี่ นมอี ยเู พอื่ จรรโลงสงั คมหรอื ใชไ ปอยา งเหน็
แกตวั ในทางตรงกนั ขา มคนสวนใหญใ นสงั คมทไี่ มม ีการศกึ ษา เชน คนพกิ าร
หรือคนไมม ีความสามารถก็จะรสู ึกวา ตนเองไมมีคณุ คา เพราะมกั จะไดร บั การ
5
สังคมนาอยู
ดูถูกดูแคลนและไดรับการเอาเปรียบเพราะการขาดความรูและไมไดรับการ
ยอมรบั จากสังคม
การใหคณุ คาแกคนที่รปู รางหนา ตา
คา นิยมของสงั คมทีใ่ หค ณุ คา แกค วามงาม สะทอนออกผา นทางคาํ พดู
และการกระทาํ ของคนในสงั คม เชน การยกยอ ง “นางงาม” ใหเ ปนผมู ี
เกียรติ สงั คมทีน่ ิยมชมชอบและชมเชยคนท่ีรปู รา งหนาตายอมเปน เหตุใหคน
ท่มี ลี กั ษณะตรงกนั ขา มกลายเปนคนทมี่ ปี มดวย เชน คนอวน คนพกิ าร คน
พดู ตดิ อาง คนฟนหลอ คนเตยี้ คนตัวดาํ คนศีรษะลาน คนด้งั จมูกหัก
คนผมฟู คนหนาเหี่ยวยน เปน ตน ในสังคมบางแหง อยางเชนสังคมไทย จงึ
เกิดการขาย “ปมดอย” เพ่ือสรางความสนุกสนานใหกบั ผูอ่ืน อนั เปนจดุ ขาย
หลักของบรรดาคณะตลกโดยทว่ั ไป คณะตลกทมี่ จี ุดขายลกั ษณะนี้มากๆ ก็
จะสามารถสรางรายไดจํานวนมากใหกับตนเองไดเพราะผูชมจะใหความนิยม
มาก ซง่ึ สะทอ นใหเ ห็นคานยิ มอยา งหนึ่งก็คือ คานยิ มชอบเยาะเยยคนท่ีแตก
ตา งจากตนเอง โดยเฉพาะคนท่ีดูภายนอกเหมอื นตํ่าตอยกวา เกดิ ความรสู กึ
วา เขาเปน ตวั ตลก มขุ ตลกจาํ นวนมากจงึ เกดิ จากการไดก ระแทกกระทน้ั ความ
ขาดตกบกพรอ งของรปู รา งหนาตาของคนอ่นื
การแบงชนช้ันในสังคมบนพื้นฐานส่ิงภายนอกยังมีอีกหลายรูปแบบท่ีเรา
สามารถสัมผสั ไดในชีวติ ประจําวัน และหลายคร้ังเราเองกอ็ าจเปน คนหนง่ึ ท่ี
ทาํ ใหเกิดการแบงชนชัน้ อยา งไมเหมาะสม เชน การแสดงออกซงึ่ การดูถกู
เพือ่ นฝงู ทีใ่ ชส ินคาไมม ีย่หี อโดงดัง การลอ เลียนปมดว ยของคนบางคนอยา ง
สนกุ สนาน เปน ตน
6
1สังคมไทยตองมีชนชๅัน .... ที่วัดดวยความดีงาม
การแบงชนชั้นเชนนี้จะนํามาซึ่งการละเมิดสิทธิเสรีภาพของความเปน
มนุษยตามหลักสิทธิมนุษยชน เพราะขาดมาตรฐานการวัดคุณคาความเปน
คนอยางเหมาะสม ขาดความตระหนกั วา คนทุกคนไมวา จะเกดิ ในสถานะทาง
เศรษฐกิจและสังคมเชนใด เขาสมควรไดร ับการใหเ กยี รติ ยกยอง และการ
เห็นคุณคาเชนเดียวกับส่ิงท่ีอยูภายนอกและไมนาจะนํามาซ่ึงการดูถูกเหยียด
หยามหรอื การใชอ ํานาจอยางไมเหมาะสม การเกลยี ดชงั และการกดขขี่ ม เหง
กันอยางไมสมควรซ่ึงจะกลายเปนปญหาความไมเทาเทียมกันในสังคมอันเกิด
ขนึ้ เนอ่ื งจากการใหคณุ คาในสิง่ ทีไ่ มถูกตองน่ันเอง
7
สังคมนาอยู
สงั คมควรแบง ชนชนั้ ทีค่ วามดีงาม
ดว ยการยกระดับคุณคา “ความดี”
เราปฏิเสธเร่อื งการแบงชนชน้ั ไมได แตเราสามารถสรา ง “คุณคานิยม”
(คณุ คา + คา นิยม) ใหกับคนในสงั คมใหสามารถแบง ชนชนั้ อยา งถกู ตอ งได
โดยการยดึ มนั่ สงู สดุ ในหลกั แหลง สทิ ธมิ นษุ ยชนรว มกบั การผลกั ดนั ใหส งั คมเตม็
ไปดวยความสงบสขุ และการใชชีวิตอยา งสันติระหวา งกัน และสิง่ ทสี่ งั คมควร
จะใชเ ปน ตวั วดั คณุ คา ของคนและใชใ นการจดั ลาํ ดบั ชนชน้ั ในสงั คมกค็ อื “ความ
ดีงาม” ความดีงามนั้นเปนคุณคาภายในจิตใจและเปนพื้นฐานของคุณธรรม
จรยิ ธรรมทจี่ ะชว ยใหค นในสงั คมอยรู ว มกนั “ฉนั ทพ น่ี อ ง” ความดงี ามนน้ั ทาํ ให
คนไมท ําลายกัน ความดีงามทาํ ใหคนร่ํารวยสามารถใหเ กยี รติคนยากจนได
ทาํ ใหค นทม่ี กี ารศกึ ษามคี วามรคู วามสามารถยอมรบั ขอ เสนอแนะของคนทไ่ี มม ี
การศึกษาได ความดีงามนาํ มาซึง่ ความเอ้อื อาทรระหวา งกัน ลดความแบง
แยกในความแตกตางระหวางรูปรางหนา ตา ฐานะ เชอื้ ชาติ ศาสนา หรือ
ความแตกตา งใดๆ ก็ตาม
ทีส่ ําคัญท่สี ดุ ความดีงามเปน สง่ิ ท่ีทกุ ๆ คนมสี ิทธิเทาเทียมกันท่ี
จะเลอื กเปน ไมวาเขาจะเกดิ มาในชาติตระกลู ใด ฐานะทางเศรษฐกิจใด
มีโอกาสเรียนหนังสือมากหรือไมหรือแมแตพิการหรือรางกายปกติ
เปนการเปดโอกาสใหทุกคนสามารถท่ีจะเปนที่ยอมรับได สามารถได
รบั เกยี รตไิ ดเชนคนอ่ืน
8
1สังคมไทยตองมีชนชัๅน .... ที่วัดดวยความดีงาม
ดงั นน้ั เราจงึ ควรสนับสนนุ ใหเ กดิ การแบง ชนชั้นกันทีค่ วามดงี าม โดยให
เกยี รตผิ ทู ก่ี ระทาํ ดไี วส งู ผา นการสรา งแรงจงู ใจและใหร างวลั ผทู กี่ ระทาํ ดี และ
พยายาม “เปด โอกาส” หรอื ชว ยเหลอื ผทู ย่ี ังไมไ ดเ ปน คนดใี นสงั คมใหม โี อกาส
อยูใ นชนชั้นสูงเพราะความดีงาม โดยพฒั นาจุดตระหนักของคนในสังคมใน
เรือ่ งตอ ไปน้ี อาทิ
ตระหนกั วา ทกุ คนตางมีเอกลักษณแ ละคุณคา ในตวั เอง
หากเราทุกคนในสังคมตระหนักวา มนุษยไมไดประกอบขึ้นเพียงแต
รางกาย แตป ระกอบดวยความคดิ จิตใจ อารมณ ความรสู กึ บุคลกิ ภาพ
และศักยภาพท่ีซอนอยู ซ่ึงมีความแตกตางกันและสามารถเรียกไดวาเปน
“เอกลักษณข องความเปนมนุษย” เอกลักษณน เี้ องทําใหม นุษยมี “คา” ท้งั
ในสายตาของเขาเอง และในสายตาของผอู นื่ ดังนั้นไมว าเขาจะเปนเชน ไร
เขายอ มไดร บั การปกปอ งและคมุ ครองสทิ ธเิ สรภี าพ และหากทกุ ๆ คนตระหนกั
ในคุณคา ของกันและกนั ก็จะนํามาซึ่งการใหเ กยี รตริ ะหวา งกัน การเคารพ
สิทธแิ ละเสรภี าพของผอู ืน่ และเกดิ การยอมรบั ผูอ่นื ในสภาพท่ีเขาเปน ซ่ึงเปน
เหตุทาํ ใหคนทคี่ ิดวาตนเองอยใู นชนช้นั ที่ดวยกวา นั้นเหน็ “คุณคา” ทมี่ ีอยใู น
ตนเองมากข้ึน เกิดความภาคภูมใิ จในการดาํ รงชวี ิตในสังคมรวมทั้งเกิดกาํ ลัง
ใจในการใชศ กั ยภาพความรคู วามสามารถท่ตี นมีไดอยา งเตม็ ที่
9
สังคมนาอยู
ตระหนกั วาลกั ษณะชวี ิตท่ีดีงามสมควรไดร บั การยกยอง
มากกวา องคป ระกอบภายนอก
เปนเรื่องจริงที่วา การมอบอํานาจใหกับคนเกงกาจสามารถแตขาด
คุณลักษณะชีวิตท่ีดีงาม เทากับการยอมสละสิทธิของตนและตกอยูใต
พนั ธนาการแหง อาํ นาจความเลวรา ย ดงั นน้ั การประเมนิ คณุ คา วา คนใดสมควร
ไดร บั เกยี รติ ความเคารพนบั ถอื และการยกยอ งจากสงั คมนน้ั ควรมงุ ประเดน็
ทคี่ วามดงี ามทเี่ ขาไดกระทาํ จากลักษณะชวี ิตทด่ี ีงามเปนสําคัญ เชน คนท่มี ี
ความรคู วามสามารถแตช อบใชค วามรนู นั้ ขม ผอู นื่ ดถู กู คนทร่ี นู อ ยกวา พดู จา
กาวราวไมใหเกียรติผูอื่น บุคคลนี้ก็ไมสมควรไดรับการพิจารณาใหขึ้นดํารง
ตาํ แหนง เปน หวั หนา หรอื ผนู าํ คน เพราะเขาจะวางอาํ นาจแกค นทอี่ ยภู ายใตจ น
กระท่ังสรางความขัดแยง ระหวา งกัน นํามาซ่งึ ผลสุดทา ยคอื งานทีไ่ มม คี วาม
กา วหนา เปน ตน ลกั ษณะชวี ติ ทดี่ งี ามจงึ ควรเปน องคป ระกอบสาํ คญั ทใ่ี ชใ นการ
แบงประเภทคนในการคัดเลือกคนท่ีจะเขามาดํารงตําแหนงตางๆ ในสังคม
อยางเหมาสม ตระหนักวาการแบงชนชั้นที่ความดีงามชวยจรรโลงสังคม
มากกวา ทาํ รา ยสงั คม สงั คมไทยควรมกี ารพฒั นาการใหเ กยี รตแิ ละการใหร างวลั
คนบนพ้ืนฐานของความดีที่เขาไดกระทําลงไปมากกวาการมุงที่จะจับผิด คิด
รา ย หรอื ดถู กู เหยยี ดหยามระหวา งกนั คนในสงั คมควรลบคา นยิ มของการเปน
“สงั คมทค่ี นดที อ แท” ใหก ลายเปน สงั คมทคี่ นดจี าํ นวนมหาศาลสามารถกระทาํ
ความดีไดภายในขอบเขตหนาท่ีและความรับผิดชอบของตน สังคมตอง
สนบั สนนุ ดว ยการเชอ่ื ในสว นดขี องเขามากกวา การระแวงสงสยั หรอื อจิ ฉารษิ ยา
เกรงวาคนท่ีกระทําดีกวานั้นจะแยงสิ่งท่ีตนมีไป แตควรมองท่ีประโยชนสูงสุด
ของสังคมเพราะคนที่มีจิตใจดีงาม มีการประพฤติที่ดี ยอมสรางส่ิงที่ดีได
มากกวา โดยไมขึน้ อยูกับทรพั ยสนิ การศกึ ษา ฐานะ หรือคณุ คา ภายนอกใดๆ
ทง้ั ส้ิน
10
1สังคมไทยตองมีชนชัๅน .... ที่วัดดวยความดีงาม
ในที่สุดคนในสังคมจะพบวาการแบงชนช้ันท่ีความดีงามน้ันจะชวยให
สังคมเจริญรุดหนาเพราะคนในสังคมจะเห็นแบบอยางแหงการกระทําดีของ
คนในสงั คมจาํ นวนมาก และเหน็ คณุ คา ความดเี พยี งพอทจี่ ะ “เลยี นแบบ” และ
เปนการลดการเลียนแบบในคุณคาภายนอก ไมวาจะเปนการมุงแสวงหา
ทรพั ยสนิ เงินทอง เกียรตยิ ศ ชื่อเสียง รปู รา งหนาตา และหากเราลดระดับ
การให “คุณคา” ของการจดั อันดับคนบนพืน้ ฐาน “ภายนอก” และมงุ เนน
การจดั อันดับคนบนพืน้ ฐานของ “ความดงี าม” มากกวา ก็เทา กบั วาเรา
กําลังเปดประตูใหคนในสังคมไดกาวเขาสูชนชั้นใหมในทุกๆ สถานภาพ
ตําแหนง ฐานะ การศกึ ษา อยา งสงางาม และชวยจรรโลงสังคมใหดาํ เนนิ
ไปในแนวทางทีถ่ ูกตองชอบธรรมไดในท่สี ุด
ตพี ิมพลงในหนังสอื พมิ พมตชิ น
วนั พุธที่ 21 พฤษภาคม พ.ศ. 2540
11
û٠¸ÃÃÁ·èàÕ ¡´Ô ¢¹éÖ â´Â»ÃÒȨҡ
¹ÒÁ¸ÃÃÁ
áÁŒ¨Ðà¡´Ô ¨Ò¡¤ÇÒÁËÇ§Ñ ´Õ
áμ‹¡Íç Ò¨¨Ðʧ‹ ¼ÅÃŒÒÂ
áÅйíÒä»ÊÙ‹¡ÒÃËŧ·ÈÔ ä´Œã¹·ÕèÊ´Ø
¢³Ðà´ÂÕ Ç¡¹Ñ ã¹·Ò§μç¡¹Ñ ¢ŒÒÁ
¹ÒÁ¸ÃÃÁ·¢èÕ Ò´ÃÙ»¸ÃÃÁ
¡çà»ÃÕºàËÁ×͹
“¡ÒÃÊÃÒŒ §ÇÔÁÒ¹ã¹ÍÒ¡ÒÈ”
·èÅÕ Í¤ŒÒ§ÍÂÙº‹ ¹¿Ò‡
äÁ‹ÊÒÁÒö¹Òí ä»ãªŒã¹ÀÒ¤»¯ºÔ Ñμ¨Ô Ã§Ô ä´Œ
2
กลไกเชื่อมโยง
นามธรรม – รูปธรรม
ขอ เสนอเพือ่ สรางสรรคส งั คมไทย
สังคมนาอยู
เมอื่ เรว็ ๆ น้ีผมไดร ับเชิญเขา รว มเสวนา “มุมกาแฟ” ท่ีรา นนายอนิ ทร
ทาพระจันทร เพือ่ เปด ตัวหนังสือของผมเร่อื ง “กระแสวิพากษ : บทเรียนเพ่อื
สงั คมไทย” และมโี อกาสไดส นทนา ถาม - ตอบกับผูท ี่เขารวมฟงการเสวนา
นกั ศกึ ษาคนหนง่ึ ไดถ ามผมวา “อาจารยม แี นวคดิ ทอี่ ยากเหน็ สงั คมดขี นึ้ มากมาย
ผมอยากทราบวาแนวคิดของอาจารยเหลานี้จะสามารถทําจาก “นามธรรม”
ไปสู “รปู ธรรม” หรอื ภาคปฏบิ ตั ไิ ดอ ยา งไร และคดิ วา ความคดิ ของคนๆ หนงึ่
เพียงพอไหมทจ่ี ะสรางเปน รปู ธรรมใหเ กดิ ขึ้นได”
คําถามดังกลาวเปนคําถามที่ดีมากและทําใหผมฉุกคิดถึงแนวคิด
“นามธรรม- รปู ธรรม” ซงึ่ ผมไดก ลา วไวแ ลว ในการบรรยายตามทตี่ า งๆ หลาย
แหง และคิดวานาจะเปนประโยชนมากย่ิงขึ้นหากจะบันทึกไวในรูปของ
บทความเพอ่ื เผยเปน ประเด็นใหวิพากษรวมกนั ในสงั คมไทย เพราะความเปน
นามธรรมและรูปธรรมที่เชื่อมโยงสอดคลองกันจะเปนเหตุใหสังคมพัฒนา
กา วหนา ไปอยา งไมห ลงทศิ ทาง
14
2กลไกเชื่อมโยง นามธรรม – รูปธรรม ขอเสนอเพื่อสรางสรรคสังคมไทย
“นามธรรม” นํารอ งความคิดสู
“รปู ธรรม” ทพี่ งึ ประสงค
ผมมคี วามคิดเหน็ วา ไมวา เราจะดําเนินการสิ่งใด ไมวาเรื่องเล็กหรือ
เรื่องใหญ เราจะตองเริ่มตน ที่ “นามธรรม” กอน นามธรรมเปน กระบวนทัศน
แนวคิด (thinking paradigm) ที่กําหนดเปน กรอบความคดิ (conceptual
framework) หรอื กรอบอดุ มการณ (ideological framework) เกย่ี วกบั เรอื่ ง
ใดเรอื่ งหน่งึ นามธรรมทดี่ ีมีลักษณะ “เสถียรทางความคิด” เปนแนวความคดิ
ทชี่ ดั เจนและเปน จรงิ ทกุ ยคุ สมยั ไมแ ปรเปลย่ี นตามกาลเวลา เมอ่ื มนี ามธรรม
เปนกรอบชัดแลวก็ตอ งดําเนินการสรา ง “รูปธรรม” ทีส่ อดรับใหเกิดขึน้ ตามมา
ดว ย โดยรปู ธรรมทเี่ กดิ ขน้ึ ตอ งสอดคลอ งในทศิ ทางเดยี วกบั นามธรรม จงึ บรรลุ
สมั ฤทธิผลตามความปรารถนา และรูปธรรมท่สี รา งขน้ึ ตองประยุกตใหเหมาะ
กับสภาวะ เวลา โอกาส สถานการณแ ละยุคสมยั (time and space) รูป
ธรรมในแตล ะยุคจงึ ไมเหมือนกนั รูปธรรมท่เี หมาะสมสาํ หรับปจจบุ ันกาลเม่อื
เวลาผานไป 30 ป อาจจะไมเ หมาะสมอีกตอ ไป หรือรปู ธรรมของเมื่อ 50
ป กอ นยอ มไมเ หมาะสมท่จี ะนํามาใชใ นปจจุบันเชนกนั
นอกจากนี้ ความสอดคลองระหวางนามธรรมกับรูปธรรมเปนเรื่องที่
จําเปน ยงิ่ เพราะหากเราเรม่ิ ตนทีร่ ูปธรรมโดยปราศจากนามธรรม จะทาํ ให
สงิ่ ทเ่ี กดิ ขน้ึ นน้ั “ไรร าก” ไรท ศิ ทางและสะเปะสะปะ เพราะไมม ตี วั บงั คบั นาํ รอ ง
เปนแกนในการนาํ ไปขางหนา และรปู ธรรมทเี่ กดิ ข้นึ โดยปราศจากนามธรรม
แมจ ะเกดิ จากความหวงั ดแี ตก อ็ าจจะสง ผลรา ยและนาํ ไปสกู ารหลงทศิ ไดใ นทสี่ ดุ
ขณะเดยี วกนั ในทางตรงกนั ขา ม นามธรรมทข่ี าดรปู ธรรมกเ็ ปรบี เหมอื น “การ
15
สังคมนาอยู
สรา งวมิ านในอากาศ” ทลี่ อยคา งอยบู นฟา ไมส ามารถนาํ มาใชใ นภาคปฏบิ ตั ิ
จรงิ ได ยกตัวอยางเชน การวางรากฐานการปกครองระบอบประชาธิปไตยใน
ทวปี ยโุ รป เริ่มตน ดว ยแนวคิดเชงิ นามธรรมของนักปรัชญาหลายทานนานนบั
พนั ป นับต้งั แตส มยั กรกี โบราณ โสเครตสิ เพลโต อริสโตเตลิ้ มีการปู
พืน้ ฐานความคิดเกี่ยวกับสทิ ธเิ สรีภาพของมนษุ ย และระบอบการปกครองที่
เหมาะสม แนวคดิ ดงั กลา วไดร บั การเผยแพรแ ละสบื ตอ ยอดทางนามธรรมผา น
นักปรัชญาหลายทาน อาทิ โทมสั ฮอบบ, จอหน ลอ็ ค ฯลฯ มีการเขยี น
หนงั สือเผยแพรแ นวคดิ สปู ระชาชนอยางกวางขวาง พรอม ๆ กบั แนวคดิ นี้ได
รบั การถกู นาํ มาใชจ รงิ (รปู ธรรม) ในการปกครองอยา งสอดคลอ งกบั นามธรรม
และตลอดระยะเวลาก็จะมีพัฒนาการผานกระบวนการขัดเกลาทางสังคม
(socialization) มนี กั คิดพฒั นาตอยอดแนวคิดเดิม มีการเผยแพรแ นวคิดสู
ประชาชน และการพลวตั ระบบใหส อดคลอ งกบั บรบิ ทอยางตอเนือ่ ง ทาํ ให
ประชาชนดาํ เนนิ วถิ ชี วี ติ ประชาธิปไตยไดอ ยา งสอดคลอง ในทางตรงกนั ขา ม
เราไมส ามารถใหค นเพยี งบางคนเปน ผผู ลกั ดนั สงั คมสคู วามเปน รปู ธรรมไดท นั ที
ทันใด เพราะเปนเหมอื นการชงิ สุกกอ นหาม และเปนการสรา งรูปธรรมโดยท่ี
ผูปฏบิ ตั ขิ าดโครงสรางความคดิ เชงิ นามธรรม ทําใหค นท่ีรับนน้ั ไมเ ขาใจ ไม
ยอมรับ และไมปฏิบัติตามแนวคิดเหลานั้น ยกตัวอยางเชน การปฏิวัติ
คอมมิวนิสตในจีนสมัยเมาเซตุง หรือใน
สหภาพโซเวยี ตสมยั เลนนิ ทงั้ สองไดร บั เอา
ความคดิ เชิงนามธรรมของ “มารกซิส” ไป
ปรับในเชิงรูปธรรมในประเทศ แตผูนํา
ประเทศกลับนําไปใชอยางไมสอดคลองใน
บางดานกับนามธรรม และนําไปใชใน
16
2กลไกเชื่อมโยง นามธรรม – รูปธรรม ขอเสนอเพื่อสรางสรรคสังคมไทย
ลกั ษณะบงั คบั พฤตกิ รรมคนในสงั คมเพราะไมใ ชป ระชาชนทงั้ หมดเหน็ ชอบดว ย
ในเชิงความคดิ อยางสมบูรณแบบ แตยอมจาํ นนเพราะอํานาจและเง่อื นไขขอ
แลกเปล่ยี นดว ยผลประโยชนบางประการ เชน รวมกลุมกันบนพนื้ ฐานความ
ยากจน ความเคียดแคน และความเกลียดชังชนช้นั อภิสิทธทิ์ ี่มีรว มกัน จงึ
ยอมรบั การเปลยี่ นแปลงเพอ่ื หวงั ผลประโยชนเ ฉพาะหนา โดยปราศจากการ
ยอมรบั ในนามธรรมกอน จึงเปนเหตุทาํ ใหร ปู ธรรมนน้ั ไดผลเพียงชั่วคราว ไม
สามารถอยูไดอยา งย่ังยืน ในท่สี ดุ 70 ปต อ มา ระบอบคอมมิวนิสตจงึ ถงึ การ
ลมสลาย
ในสังคมไทยก็เชน กนั เรามีรปู ธรรมท่ี “ไรราก” นามธรรมมาโดยตลอด
เพราะนับแตอดีตรัฐไทยใชอํานาจผาน “ศูนยกลางอภิสิทธิ์” ในระบอบ
อมาตยาธิปไตย (Bureaucratic polity) โดยชนชนั้ ขุนนางขา ราชการ กลุม
เทคโนแครท ขาราชการพลเรือน ขาราชการทหาร และขาราชการอ่นื ๆ มา
โดยตลอด กลมุ คนเหลา น้ีไมเ ห็นความสาํ คญั ของการวางรากฐานนามธรรม
ใหก บั คนในสงั คม เพราะคาํ สงั่ ทกุ อยา งมาจากชนชนั้ ปกครองเพอื่ ใหช นชนั้ ถกู
ปกครองปฏิบัติตามอยางไมจําเปนตองเขาใจรากฐานความคิด จึงกลาย
เปนการปฏบิ ัตแิ บบ “ไรราก” คือขาดความเขาใจ และไมส ามารถปฏิบัตไิ ด
จรงิ แมผ กู ระทาํ อาจมคี วามตงั้ ใจดี ไมว า จะเปน การเมอื ง การพฒั นาเศรษฐกจิ
สังคม การศกึ ษา และในทุกๆ เร่ือง ประชาชนมีสวนรวมเชงิ นามธรรมแทบ
จะเรียกวา เปน “ศนู ย” หรอื นอ ยมากจนเกดิ ปญหามากมายอนั มาจากการมี
เพยี ง “รปู ธรรม” หลากหลายอยา งทข่ี าดความสอดคลอ งกนั นน่ั เอง ยกตวั อยา ง
เชน นบั ตั้งแตเปล่ยี นระบอบการปกครองจากระบอบสมบรู ณาญาสิทธิราชยส ู
ระบอบประชาธิปไตย ทําใหแนวคิด (นามธรรม) ทางการเมืองไมไดเขาสู
17
สังคมนาอยู
กระบวนการขัดเกลาทางสงั คม ดวยเหตนุ ้ีสิ่งที่ปฏบิ ัติกลายเปน รูปธรรมทไี่ ร
รากนามธรรมท่ปี ระชาชนเขา ใจ เห็นดวย และยอมรับ จวบจนปจ จบุ นั แม
รัฐไทย จะสามารถประกาศใชรฐั ธรรมนญู ฉบับประชาชน พ.ศ. 2540 แต
ก็ยังมีเช้ือของการสรางรูปธรรมอยางไรทิศและขาดความสอดคลองกับ
นามธรรมโดยกลุมคนชั้นหัวแถวในสังคมสูระดับมวลชน นอกจากนี้ยัง
ปราศจากการ “จดุ พลทุ างความคิด” ใหค นทัง้ ประเทศเกิด “ฉันทานุมตั ิ”
เปนกระแสเรียกรองกลับขึ้นมาสูรัฐ จึงทําใหยังไมสามารถยืนยันไดวา
รัฐธรรมนูญฉบับนี้ประชาชนสวนใหญในประเทศจะมีความเขาใจและ
สามารถปฏิบัติในเชิงรูปธรรมไดอยางไมขัดแยงกับกรอบความคิดเชิง
นามธรรมท่ียึดถือ
18
2กลไกเช่ือมโยง นามธรรม – รูปธรรม ขอเสนอเพ่ือสรางสรรคสังคมไทย
สงั คมไทยตองสรา ง “นามธรรม”
เพ่ือ “รปู ธรรม” ประชาประสงค
ในทกุ วิถกี ารดําเนนิ ชวี ติ ท้ังระดับ “ปจเจกชน” จนถึงระดบั “มหภาค”
สังคมไทยจําเปนตองมีรากฐานนามธรรมเปนกรอบความคิดที่เดนชัดในทุกๆ
เร่อื ง ต้ังแตเ ร่อื งเล็กนอ ยจนถึงเรือ่ งใหญระดบั ประเทศ โดยกระบวนการกอ
เกดิ นามธรรมจนนําไปสรู ูปธรรมที่สอดคลอ งกนั 3 ขน้ั ตอน อนั ไดแก
การหวานเมล็ดพนั ทางความคดิ
จดุ เรมิ่ ตน ทเี่ กดิ จากนามธรรมจะสามารถแปรเปน รปู ธรรมทส่ี อดประสาน
กนั อยา งดีนน้ั จําเปน ตอ งเกดิ จากการหวานเมล็ดพันธุ ทางความคิด หรือ
การถายทอดอุดมการณก รอบความคดิ เบ้ืองตน เพ่ือใหเ กดิ การแพรก ระจา ย
ทางแนวคดิ อยา งกวา งขวางในระดบั มวลชน ทาํ ใหค นในสงั คมเกดิ ความเขา ใจ
และเกิดการยอมรบั รวมกนั จนกระท้งั เกดิ “การสุกงอมทางความคิด” ของ
คนในสงั คมเสียกอ น จากน้ันจงึ ตามดวยการนาํ นามธรรมน้นั ไปสรู ูปธรรม 2
ระดบั ระดับปจ เจกชน และ ระดบั มหาภาค ทเ่ี กิดข้นึ จากความเขาใจ
การยอมรบั และความเชือ่ มน่ั ในนามธรรมจนแสดงออกเปน พฤติกรรม
ผมไดน ําเสนอแนวคิดเชงิ นามธรรมในเร่อื งตางๆ ไวม ากมาย ซึ่งเปนก
รอบความคดิ ของผมเพื่อการดําเนินชวี ติ ทั้งเรือ่ งเล็กในระดับการดําเนนิ ชวี ิต
สว นตวั จนถงึ เรอ่ื งใหญใ นระดบั การพฒั นาประเทศ ผมจงึ เตม็ ใจขอทาํ หนา ท่ี
ในฐานะนกั วชิ าการทเ่ี ผยแพรแ นวคดิ และหวา นความคดิ เพอ่ื แสวงหาเพอ่ื นรว ม
19
สังคมนาอยู
ความคิดและสรา งขอ “ถกเถยี ง” ทางนามธรรม เพ่อื วา หากเปนความคิดท่ี
เปน ประโยชนต อ สว นรวม ผมกจ็ ะมคี วามสขุ ยง่ิ ทมี่ พี ันธมิตรทเ่ี หน็ พอ งตอ งกนั
เพมิ่ ขนึ้ ๆ และหากสอดคลอ งกบั ความตอ งการและประโยชนส ขุ ของประชาชน
สวนใหญ นามธรรมนี้ก็จะไปสรางกรอบความคิดในจิตสํานึกของมวลชน
เจาของประเทศและดวยความเขาใจจริงก็จะสงผลเปนความปรารถนาในการ
ผลักนามธรรมนน้ั สรู ปู ธรรมของสังคมในท่ีสุด
การบมเพราะเพอื่ ใหเกิดการสุกงอมทางนามธรรม
การประยุกตนามธรรมในชวี ติ ขึน้ อยกู ับการทคี่ นๆ นน้ั “เชือ่ มัน่ ในหลกั
การอยางหมดจิตหมดใจ” โดยเรมิ่ ตนจากการรับความคดิ (thinking) ท่ีดี
และอยากใหเ กดิ ขน้ึ และเชอ่ื มน่ั ในแนวคดิ นนั้ เรอื่ ยไป จนเกดิ การบม เพาะทาง
ความคิดและการปรับกระบวนทัศนภายในแตละปจเจก ซ่งึ สําหรับสังคมไทย
ผมคดิ วา สงั คมไทยควรไดร บั การใหโ อกาสในการ “บม เพาะทางความคดิ ” ให
คนในสงั คมเห็นจดุ ดี จดุ ดอ ย ในสงั คมของตนเอง เชน ผมมกั จะช้ใี หส งั คม
เห็นอยูเ สมอวา สังคมไทยเปน สังคมที่ใหค ณุ คาความดงี าม และการเรียนรู
นอ ยกวาคณุ คาของเงนิ ทอง ชอ่ื เสียง ชาตติ ระกลู ยศ ตําแหนง หรือเปน
สังคมที่ “ยกยอ งเปลือก” ไม “ยกยองแกน” และไมเ ปดโอกาสใหค นดคี น
เกง เขา สรู ะบบอยา งเพยี งพอ ทาํ ใหป ระเทศขาดการพฒั นาทางความคดิ ความ
รู และความดงี ามอยา งเพียงพอ
20
2กลไกเช่ือมโยง นามธรรม – รูปธรรม ขอเสนอเพื่อสรางสรรคสังคมไทย
หากเราตอ งการใหส งั คมพัฒนาเราตอ ง “ยอมรับ” ในจุดออ นและจุด
แข็งและตองวาดภาพสังคมไทยที่ “พึงประสงค” ในอนาคตรวมกัน ความ
ปรารถนาดงั กลา วกจ็ ะคอ ยๆ กลายเปน “นามธรรม” หรอื กรอบความคดิ ภายใน
ใจของคนในสงั คมจาํ นวนเพิม่ ขึน้ และหากมรี ะยะเวลายาวนานพอทจ่ี ะทาํ ให
สังคมตระหนักถึงความสําคัญในจิตสํานึกจนกลายเปนการสุกงอมทาง
นามธรรมโดยไมจาํ เปนตอ ง “ชงิ สุกกอ นหา ม” หรอื กดแนวคดิ เชงิ บงั คบั จาก
บนลงลา งซ่งึ ไมก อประโยชนส ูงสุดในการนาํ สงั คมสูสงั คมทพี่ ึงประสงค
การแสดงออกซง่ึ “รูปธรรม” สอดคลอ ง “นามธรรม”
นามธรรมจะเกดิ ขนึ้ เปน รปู ธรรมไมไ ดห ากปรากฏวา ในวถิ กี ารดาํ เนนิ ชวี ติ
จรงิ ไมได “ยึดม่นั ” “เชือ่ ถอื ” และ “ยอมรบั หลกั การ” ตามนามธรรมน้นั
ดงั นัน้ เมอื่ เกิดการสกุ งอมเชงิ นามธรรมในความคิดของคนๆ หน่งึ ในที่สดุ ก็
ยอ มกลายเปนรปู ธรรมท่แี สดงออกในภาคปฏบิ ตั ิดงั เชน ปกตวิ สิ ยั ของชีวติ ท้งั
ในระดับปจ เจกชน เชนเดียวกันมหาตมะคานธที ี่เช่อื ในเร่ืองหลักการอหิงสา
แมว า ถูกกดดันเชน ไร ก็ยงั ยืนหยัดในหลักการท่ีตนเชอ่ื อยา งม่นั คงโดยตลอด
สะทอ นใหเ หน็ ถึงความเช่อื ม่นั ในหลักการวาเปนความจรงิ เปน เหตุใหค นๆ นั้น
ประพฤติตามนามธรรมน้นั ไดใ นชวี ิตทกุ ๆ ขณะโดยไมตอ งใชค วามพยายาม
ฝน ความรสู ึก
นามธรรมจะเปน รูปธรรมโดยออกมาจากความเปน คนๆ น้ัน (being)
แมเ ปนเรอื่ งเล็กๆ นอยๆ เชน ถา เราเชอ่ื มั่นในเร่อื งคณุ ความดขี องความ
ซอื่ สตั ย เรากส็ ามารถยนื หยัดเพื่อความซ่อื สตั ยที่แสดงออกมาภายนอกแมคน
อ่ืนในสังคมอาจจะไมเหน็ ดวยหรอื เกิดการตอ ตาน หรอื หากนามธรรมสอนวา
21
สังคมนาอยู
สังคมจะสามารถดํารงอยูไดอยางยั่งยืนเมื่อเรามีความสามารถในการใหอภัย
และนามธรรมน้เี ราเห็นดว ยและเชือ่ ตามน้นั อยางแทจ ริง รปู ธรรมกจ็ ะเกดิ ใน
ชวี ติ สะทอ นใหเห็นเม่อื มีคนทาํ ใหเ ราโกรธ ทํารา ยเรา ขโมยของท่ีเรารักไป
แตการตอบสนองของเรากลับเปนการใหอภัยแทนความเคียดแคนหรือการให
รา ยทาํ ลายตอบแทน เปนตน รปู ธรรมจะเกดิ ขนึ้ ในทกุ ๆ วันท่ีเราตองเผชิญ
พฤติกรรมของเขาจึงสะทอนออกมาวาเขายอมรับเรื่องคุณคาของการใหอภัย
อยางแทจ รงิ
นอกจากน้ีนามธรรมตองนําสูรูปธรรมในระดับมหภาคดวย ไมวาจะ
เปน การศกึ ษา การเมือง ระบบราชการ หรอื อ่นื ๆ ทีต่ องสอดคลองกับ
ความปรารถนาของคนในสงั คมเพอื่ ใหส ามารถปฏบิ ตั ิไดจ รงิ และเกดิ ประโยชน
สูงสดุ เราจึงไมค วรเพยี งแตร บั รูปธรรมหรือสูตรสาํ เรจ็ การพัฒนาดานตา งๆ
ท่ีประสบความสําเร็จในตางประเทศอยางขาดการประยุกตใหเหมาะสมกับ
สังคมของเรา อยางสอดคลอ งกับนามธรรมท่เี รายอมรับรวมกัน แตสามารถ
สรา งความปรารถนารว มใหเ กดิ ขน้ึ ในคนท้ังชาติจนสามารถประยุกตใหเ ขา กับ
บริบท และสภาพสงั คมที่เปน อยู ดว ยเหตนุ ี้เราจงึ จาํ เปน ตอ งรจู ักสงั คมไทยทง้ั
จุดเดน จุดดอย ขอ จาํ กดั และโอกาสของสังคมไทยเพราะถา เราไมรจู ัก
สังคมของเราอยางแทจริง เราก็จะไมสามารถสรางรูปธรรมในเชิงมหภาคที่
สอดคลองได และที่สําคัญเราตองรูจักตัวเราอยางสัตยซ่ือและเคารพความ
ตอ งการของสงั คมอยา งจรงิ ใจ เพอื่ ใหร ปู ธรรมระดบั มหภาคสอคลอ งกบั ความ
ประสงคของประชาชนทงั้ ประเทศดวย
22
2กลไกเช่ือมโยง นามธรรม – รูปธรรม ขอเสนอเพ่ือสรางสรรคสังคมไทย
แนวคิดนามธรรม - รูปธรรมท่ีผมกลา วมาในหลายปน้ี ผมขออนญุ าต
เปด ประเด็นไวในท่ีนี้ เพราะเหน็ วา สังคมไทยยังขาดการ “นาํ รอง” ความ
คิดดวยนามธรรมอยางเพียงพอและอยางเขาใจความสําคัญ แตกลับมุงเปน
เพยี งนกั ปฏบิ ตั นิ ยิ มทหี่ วงั ผลประโยชนร ะยะสน้ั เหน็ แกผ ลประโยชนเ ฉพาะหนา
โดยขาดวสิ ยั ทศั นแ ละการสรา งความปรารถนารว มของคนในชาตทิ เ่ี ปน แรงผลกั
ไปสูสงั คมที่พึงประสงคร วมกนั ในอนาคต
ตพี มิ พในหนังสือพิมพวัฏจักรรายวัน
วนั พธุ ท่ี 25 มีนาคม พ.ศ. 2541
23
ÊѹμÀÔ Ò¾ ¤×Í
ËÇÑ ã¨Í¹Ñ 㽆Êѹμ·Ô è¾Õ §Ö ãËŒá¡Á‹ ¹ÉØ Â
â´ÂÊÅ´Ñ ·éÔ§àÊÂÕ «§èÖ àʹŒ ầ‹
áË‹§ “ªÒμ¾Ô ѹ¸Ø” áÅФÇÒÁáμ¡μ‹Ò§
áË‹§¢¹º¸ÃÃÁà¹ÕÂÁ·§éÑ »Ç§
â´Â嫅 Áè¹Ñ 㹡ÒÃàË繤³Ø ¤‹Ò
áÅФÇÒÁÃÑ¡·ÕèÁμÕ ‹Íà¾Íè× ¹Á¹ØÉÂ
໹š ËÇÑ ã¨á˧‹ ¡ÒÃÂÍÁúÑ
¤ÇÒÁáμ¡μ‹Ò§
áÅлÃÒö¹Ò´ÕμÍ‹ ¡Ñ¹àÊÁÍ
3
สันตภิ าพท คือ
“หัว฿จ” ที฿่ ฝสันตภิ าพ
สังคมนาอยู
“ผมเชอื่ วา ในระยะสองสามพนั ปท ผ่ี า นมา เรายงั ไมไดส รา งความ
เจรญิ อยา งแทจรงิ ใดๆ ขึ้นมาเลยในปริมณฑลเหลา น้ี ความขัดแยง
ระหวางชาติที่เกิดขึ้นอยางถี่ยิบยังคงลงเอยดวยอํานาจโหดทุกคร้ัง
นั่นคอื สงคราม……”
อัลเบริ ต ไอนสไตน
องคก ารสหประชาชาติ (ยเู อน็ ) มวี ตั ถปุ ระสงคร กั ษาสนั ตภิ าพและความ
มน่ั คงของโลก พัฒนาสัมพนั ธไมตรรี ะหวา งประเทศสมาชิก ผลกั ดนั ความ
รว มมอื เพื่อแกป ญ หาเศรษฐกจิ สงั คม วฒั นธรรม และมนษุ ยธรรม สงเสรมิ
สทิ ธมิ นษุ ยชนและเสรภี าพขน้ั พน้ื ฐาน โดยมสี มาชกิ ในปจ จบุ นั รวม185 ประเทศ
ท่ัวโลก แตภาพแหงความลมเหลวในการปฏิบัติการรักษาสันติภาพประเทศ
หลากหลายท่ัวโลกนับต้ังแตการกอตั้งเม่ือ 52 ปที่ผานมา สงผลใหคําวา
“สันติภาพ” ยังคงไมสามารถถือกําเนิดข้ึนไดจริงในตํานานแหงมนุษยชาตินี้
ดังคาํ กลาวของ อัลเบิรต ไอนส ไตน ซึ่งกลา วไวต งั้ แตหลงั สงครามโลกครัง้ ท่ี
สอง (ราวป ค.ศ. 1948)
26
3สันติภาพท คือ “หัว฿จ” ท่ี฿ฝสันติภาพ
จากประวัติศาสตรการดํารงอยูของมนุษยชาติ เราพบวาวงจรของการ
แสวงหา “สนั ตภิ าพ” นน้ั มกั จะเกดิ ขนึ้ ภายหลงั การสญู เสยี ครงั้ ยงิ่ ใหญข องชวี ติ
และทรพั ยส นิ ทไ่ี มส ามารถเรยี กคนื มาไดจ ากภาวะสงคราม หลงั ภาวะสงคราม
จงั มกั เกดิ การเซน็ สญั ญาสนั ตภิ าพระหวา งกนั แตท วา ในขณะเดยี วกนั นนั้ แตล ะ
ฝา ยตา งกย็ งั คงสะสมและพฒั นาอาวธุ ยทุ โธปกรณไ ปดว ย เพอ่ื เมอื่ ถงึ เวลาแหง
ความขดั แยง ทงั้ สองฝายจะสามารถมีอาวธุ ในการนาํ มาใชเพอ่ื รุกราน หรือ
สามารถมอี าวธุ นาํ มาใชเ พอื่ ปอ งกนั ตนเอง และเมอ่ื สงครามยตุ กิ จ็ ะกลบั สวู งจร
แหงการเรยี กรองและแสวงหาสนั ติภาพอีกคร้งั หนึ่ง วนเวียนในลกั ษณะนีต้ อ
ไปเรอ่ื ยๆ
การสรู บยงั คงมอี ยทู ว่ั ไปในโลกนี้ ทา มกลางการโหยหาสนั ตภิ าพและความ
ปรารถนายตุ สิ งคราม สภาพของความขดั แยงระหวา งประเทศชาติ ระหวา ง
กลมุ เชอื้ ชาติ ระหวางกลุมอาํ นาจ ระหวา งศาสนา การละเมิดสิทธมิ นษุ ย
ชนดา นตา งๆ ยงั คงยุตดิ ว ยกาํ ลังรุนแรงอยา งตอเนอ่ื ง ทัง้ ๆ ที่สหประชาชาติ
พยายามใชการเจรจาไกลเ กลย่ี แตมักจบลงดว ยการตกลงกันไมได เพราะ
ตางฝายตางไมยอมรบั ขอตกลงรวมกนั อยางสนั ตวิ ิธี อันเนือ่ งจากขอ เสนอน้นั
ทาํ ใหก ลุมของตนตองเสีย “ผลประโยชน” บางประการไป
ความขดั แยง ทนี่ าํ ไปสคู วามรนุ แรงและการสญู เสยี ชวี ติ ของผคู นทไี่ รค วาม
ผดิ และไมเ กย่ี วขอ งในชว งทผ่ี า นมาไมไ ดล ดนอ ยลง สนั ตภิ าพในตะวนั ออกกลาง
แมจะมีความพยายามในการเจรจาหลายครั้งจนดเู หมือนจะใกลค วามเปนจริง
แตทวาก็ยังคงเปนไปไมได ความลมเหลวในบอสเนียและโซมาเลียเปนฉาก
หนง่ึ ของความลม เหลวแหง การสรา งสนั ตภิ าพ ทางแถบเอเชยี และเอเชยี ตะวนั
27
สังคมนาอยู
ออกเฉยี งใตใ นชว งทผ่ี านมา รฐั บาลอนิ โดนิเซยี ไดร บั การกลา วหาจากองคการ
นริ โทษกรมสากลวา ใชก าํ ลงั ปราบปรามการเคลอื่ นไหวเพอ่ื ประชาธปิ ไตยของ
ชาวตมิ อรต ะวนั ออกรุนแรงท่สี ุดในรอบ 20 ป รัฐบาลพมา ละเมดิ สทิ ธมิ นุษย
ชนอยา งเลวรา ยทส่ี ดุ นบั ตงั้ แตป พ.ศ. 2533 โดยมผี ปู ระทว งถกู จบั กมุ ไปแลว ก
วา 2,000 คน และประเทศจีนไดสัง่ ประหารนกั โทษอยา งนอย 6,000 คนใน
รอบปที่ผานมา กรณีพิพาทระหวา งรฐั บาลศรีลงั กากับกลมุ กบฏพยคั ฆท มิฬอี
แลมปท ําใหประชาชนเสยี ชีวติ ไปถึง 5 หมนื่ คน หรือเหตุการณก ารแยงชงิ
อํานาจทางการเมืองระหวางรัฐบาลกัมพูชาก็มีการใชความรุนแรงกระทบถึง
ประชาชนตอ งอพยพล้ภี ัยเขาประเทศไทยอีกครงั้ หน่งึ
ในขณะเดยี วกนั การสะสมอาวธุ ยงั คงมอี ยใู นประเทศทแ่ี สวงหาสนั ตภิ าพ
โดยอางวาเพื่อการ “ปอ งกนั ” มิใช “รุกราน” และการซอมรบยงั คงมีอยูท ั่วไป
เชน สหรฐั กบั เกาหลใี ตทเี่ พิง่ ซอ มรบรวมกัน พรอ มกนั น้ันก็ใชมาตรการควํา่
บาทดวยการตัดความชวยเหลือใหกับประเทศท่ีละเมิดสิทธิมนุษยชน หรือ
ประเทศทผ่ี ปู กครองกระทาํ รนุ แรง ซงึ่ มใิ ชว ธิ กี ารทช่ี อบธรรมในเชงิ ปฏบิ ตั ิ เชน
สหรัฐใชมาตรการคว่ําบาตรตอรัฐบาลคอมมิวนิสตของประเทศคิวบา หรือ
ประเทศเกาหลีเหนือก็ถูกปดกั้น และอยูในภาวการณขาดแคลนอาหาร
ประชาชนอดอยากหวิ โหยอยางหนัก ซง่ึ ผลปรากฏวาประชาชนในประเทศคือ
ผทู ่ีไดร ับผลกระทบทีเ่ กดิ ขึ้นเพราะขาดแคลนอาหารและยา
ในขณะทโี่ ลกกาํ ลงั เรยี กรอ งสนั ตภิ าพ แตข ณะเดยี วกนั เรากาํ ลงั “ปฏเิ สธ
สนั ติภาพ” อยา งไมร ูต ัว เพราะสนั ติภาพที่ไมไ ดอยใู นหวั ใจของมนษุ ยแตละ
คนกไ็ รประโยชน
28
3สันติภาพท คือ “หัว฿จ” ท่ี฿ฝสันติภาพ
อดุ มคติแหงสันตภิ าพ “แท”
ตองเร่ิมที่หัวใจของมนษุ ย
“เมื่อมนุษยป ราศจากสนั ติภาพภายใน ‘จติ ใจ’ ของตนก็เปนการ
เสยี เวลาเปลาทีจ่ ะไปแสวงหาสันติภาพในทอ่ี นื่ ๆ”
นริ นาม
สนั ตภิ าพมเิ พยี งหมายถงึ สภาพของการปลอดสงครามและความรนุ แรง
หรอื บรรยากาศภายนอกทดี่ เู หมอื นมคี วามสมานฉนั ทแ ละมมี ติ รภาพ หรอื เปน
เพียงคําสัญญาท่ีบัญญัตไิ วใ นเอกสารเทานั้น แตส ันตภิ าพท่แี ทต อ งตราไวใน
ดวงใจ เพราะ “ถา หวั ใจมนุษยมีสนั ติภาพ แมไ มม ีสญั ญาสันตภิ าพระหวาง
กนั กจ็ ะไมม ผี ใู ดเปน ฝา ยรกุ รานใคร หากหวั ใจไรซ งึ่ สนั ตภิ าพแมส ญั ญาสนั ตภิ าพ
จะเขียนอยางสวยหรูกส็ ามารถฉกี ทาํ ลายท้ิงได ดว ยหัวใจทเี่ ต็มไปดว ยความ
เห็นแกต ัว ความหวาดระแวง ความกลัว ความเกลียดชัง การแบงแยกและ
การแสวงหาอํานาจ”
สันติภาพมิใชการกําจัดซึ่ง “ความกลัวในความแตกตาง” เพื่อรักษา
“ความคลายคลงึ กนั ในกลุม ตน” แตส ันติภาพคอื “การยอมรบั ‘เอกภาพใน
ความหลากหลาย’ (unity in diversity)” สันติภาพเปน การกระทําออกมาจาก
“หวั ใจท่ีใฝหาสนั ตภิ าพ” ทีข่ ยายวงกวางกวา การกระทาํ ท่เี หน็ แห “ตน” ใน
แตล ะระดบั ท่ีขยบั วงกวางออกไป
29
สังคมนาอยู
จากขอบเขต “การกระทาํ ทเ่ี หน็ แกตน” ยินดขี ยายวงสู
“การกระทาํ ที่เหน็ แกครอบครัว” หากผลดที ส่ี ดุ จะเกดิ แกครอบครัว
ยินดขี ยายขอบเขตจาก “การกระทําทีเ่ หน็ แกครอบครวั ” สู
“การกระทําท่ีเหน็ แกสังคม” หากผลดที ี่สุดจะเกิดแกส ังคม
ยนิ ดขี ยายขอบเขตจาก “การกระทาํ ที่เหน็ แกส งั คม” สู
“การกระทําที่เหน็ แกประเทศชาต”ิ หากผลดที ่สี ุดจะเกดิ แกประเทศชาติ
ยนิ ดีขยายขอบเขตจาก “การกระทาํ ท่ีเหน็ แกประเทศชาต”ิ สู
“การกระทําทีเ่ หน็ แกมนุษยชาต”ิ หากผลดีท่ีสุดจะเกดิ แกมนุษยชาติ
สรปุ วาสันตภิ าพ คือ หวั ใจอันใฝฝ นสนั ติท่ีพึงใหแกมนุษย โดยสลดั
ท้งิ เสยี ซึ่งเสน แบง แหง “ชาตพิ นั ธ”ุ และความแตกตางแหง ขนบธรรมเนยี มทั้ง
ปวง โดยยึดมั่นในการเหน็ คณุ คา และความรักที่มีตอเพื่อนมนุษย เปนหวั ใจ
แหงการยอมรับความแตกตา งและปรารถนาดีตอ กันเสมอ
การดาํ รงไวซ งึ่ ความแตกแยกในภาพรวม และรกั ษาไวซ งึ่ เอกภาพในสว น
ยอ ย การกระทาํ เชน นจ้ี ะมไิ ดเ ปน การสรา งสนั ตภิ าพแหง มนษุ ยชาตทิ แ่ี ทจ รงิ ให
เกิดข้นึ ไดเ ลย ความไมสงบของสงั คมโลก การสูรบระหวา งกลุม ระหวา งฝาย
ระหวา งเชอื้ ชาติ ระหวา งศาสนาตา งๆ ไมส ามารถกระทาํ เพอ่ื อา ง “สนั ตภิ าพ”
ไดเพราะสันตภิ าพแทต องไมม ุงกอสงครามระหวา งกัน เพราะหากกระทาํ เชน
น้ันกเ็ ทา กับเปน เพยี งการรักษาความเปน “ชนชาต”ิ “ความเปน กลมุ ” ท่ีคิด
วาดีของตนไว
30
3สันติภาพท คือ “หัว฿จ” ท่ี฿ฝสันติภาพ
ในสวนของประเทศไทย ประเทศไทยไดรับการกลาวขานวาเปน
“ประเทศท่ีรกั สงบ” “รกั การประนีประนอม ไมชอบความขัดแยง ” และ
ประเทศไทยภาคภมู ิใจในเอกราชทไ่ี ดรกั ษามาตลอดไดย าวนาน โดยเฉพาะ
อยางยง่ิ ในสมัยกรุงธนบุรีและสมัยกรุงรตั นโกสนิ ทร ลกั ษณะสงั คมเชน นเี้ ปน
สว นหนงึ่ ที่ทําใหประเทศไทยเขา รวมโครงการตางๆ ทเ่ี ก่ียวของกบั สนั ตภิ าพ
ในโลกไดอ ยา งงา ยดาย แตอ ยา งไรกต็ าม หากพจิ ารณาอยา งลกึ ซง้ึ ถงึ สนั ตภิ าพ
ที่อยใู น “ใจ” ของคนไทยทุกๆ คนนั้น เราพบวาลักษณะของสงั คมไทย
หลายประการไมไดแ สดงออกซึ่งสนั ติภาพในใจคน ปรัชญาการมองโลกของ
คนในสงั คมจาํ นวนไมน อ ยทไ่ี มไ ดส อื่ ใหเ หน็ วา คนไทยเหน็ คณุ คา ของมนษุ ยเ ทา
เทียมกนั อันเปนวตั ถุประสงคหลกั เบ้อื งตน ของสนั ติภาพ สง ผลเปน ความ
ขัดแยงระหวา งคนในสังคมท่ีเหน็ ไดงา ยๆ ในชวี ติ ประจาํ วนั เชน การปฏบิ ตั ิ
ทีไ่ มเทา เทยี มกนั อยางไมยุติธรรมระหวางชนชัน้ ในสงั คม
เราเคารพ ใหเ กียรติและนบั ถือคนทม่ี ีอาํ นาจ คนทรี่ ํ่ารวยมากกวาคน
ธรรมดาอยางไมสมเหตุสมผล ทําใหหลายคร้ังเราละเลยการกระทําความดี
ของคนบางกลุม ในสงั คมไปอยางนาเสยี ดาย เพียงเพาะวาเขากระทาํ บางสิ่งที่
ขดั แยง ตอส่งิ ทส่ี ังคมเคยประพฤติปฏบิ ัตกิ นั มา สังคมไทยจงึ มคี า นยิ มทีก่ ลา ว
กนั เสมอวาเปน สังคมที่ “คนดที อแท”
31
สังคมนาอยู
สังคมไมมีสันติภาพเม่ือความขัดแยงมากมายปรากฏข้ึนจากรากฐาน
ความคิดท่ีแบงแยกความเปนมนุษยดวยคุณคาทางวัตถุ เชน วัดคุณคาท่ี
ทรพั ยสนิ ชาตติ ระกูล คา นิยมของสงั คม การศึกษา สถานภาพทางสงั คม
หรือสิ่งตางๆ ท่ีไมไดเปนคุณคาแหงจิตใจของมนุษยท่ีมีความสํานึกในเร่ือง
ของความดีงาม ความรักในมนษุ ยชาติ การไมม ุงใหรายทําลายกนั แตมุง
ชว ยเหลือและสนบั สนนุ ซ่งึ กันและกนั หรอื ภายใตความแตกตา งก็ปราศจาก
ความขัดแยงประเทศตางๆ ในระดับยอยของสังคมคงอยูในสภาพที่ไมแตก
ตางกัน ปญหาครอบครวั แตกแยก ปญ หาการละเมิดสิทธิมนุษยชน ปญ หา
การทาํ ลายสงิ่ แวดลอ ม ปญ หาการแสวงหาอาํ นาจและการฉกฉวยผลประโยชน
อยางไรจริยธรรม เหลาน้ีนับเปนการแสดงออกซึ่งหัวใจท่ีปราศจากความ
ปรารถนาแหง สนั ตภิ าพ
เม่อื สนั ตภิ าพเปน เร่อื งทเ่ี กิดข้นึ ภายในชวี ติ จิตใจของมนุษย “การสราง
สนั ตภิ าพ” จึงเปนเรอื่ งของการ “ปลูกฝง ” จติ สํานกึ แหงมนษุ ยชาติ ท่ตี อ ง
กระทาํ ผาน “กระบวนการปลกู ฝงจติ สาํ นกึ ” เชน การถา ยทอดผานการศกึ ษา
32
3สันติภาพท คือ “หัว฿จ” ที่฿ฝสันติภาพ
ส่อื มวลชน คา นยิ มใหมของสังคมโลก เพอ่ื ชว ยใหเกิดการกอรา งปรชั ญาการ
มองโลกอยา งถกู ตอ งและเหมาะสมในชวี ติ ของคนแตล ะคน อนั เปน การทาํ ลาย
รากฐานแหง ความขดั แยง ความเกลยี ดชงั ความเหน็ แกต วั และการไมใ หเ กยี รติ
เพอ่ื นมนษุ ย อยา ปลอ ยใหส ันติภาพเปน เพียงแต “อุดมคติ” ทีม่ ิอาจเปน จรงิ
เพราะหวั ใจของมนษุ ยช าตทิ เ่ี ตม็ ไปดว ยความเหน็ แกต วั แตเ ราทกุ ๆ คน ควร
รว มมอื กนั “แสวงหา” และ “กอ รา ง” สนั ตภิ าพใหเ กดิ ขนึ้ อยใู นหวั ใจทกุ ๆ ดวง
ของมนษุ ยชาติ ผานการให “คณุ คา ในความเปน มนุษย” โดยมอี งคประกอบ
ของความยตุ ธิ รรม ความเทา เทยี มกนั เสรภี าพ และความสมานฉนั ทร ะหวา ง
คนทุกชนช้นั ในสังคม โดยไมเลือกเชือ้ ชาติ ศาสนา เพศ ผวิ พรรณ ฐานะ
และความแตกตา งอ่นื ใดที่จะเปน ชนวนไปสู “สงคราม”
ตีพมิ พในหนังสือพิมพวฏั จกั รรายวัน
วันพุธท่ี 20 สงิ หาคม พ..ศ. 2540
33
à¾ÃÒÐÇÒ‹
Êѧ¤Á¹Ñ¹é ÁÕ·§éÑ ¤¹´áÕ ÅФ¹àÅÇ
»Ð»¹¡Ñ¹
äÁÁ‹ ãÕ ¤Ã´¾Õ ÃÍŒ Á
áÅÐäÁ‹ÁãÕ ¤ÃàÅÇÊÁºÃÙ ³
àÃÒ¨Ö§¾´Ù ä´ÇŒ Ò‹ ·¡Ø ¤¹
Á¤Õ ÇÒÁ´áÕ ÅФÇÒÁàÅÇ
»Ð»¹¡Ñ¹ã¹ÊѴʋǹ·áèÕ μ¡μ‹Ò§
4
ยุติสงั คมบั่นทอนคนอ่ืน
เพื่อสงั คมทน่ี า อยู
สังคมนาอยู
ความรุนแรงแหงสภาพความเส่ือมทรามของคุณธรรมและจริยธรรมใน
สังคมปจจุบัน เปน เร่อื งทที่ ุกคนสมั ผัสได เราคงไมอ าจปฏิเสธผลกระทบตอ
การดาํ เนนิ ชวี ติ รว มกนั ในสงั คมวนั นแี้ ละไมเ พยี งแตเ ทา นนั้ ผลทเี่ กดิ ขน้ึ ยงั สรา ง
ความเสียหายตอ สงั คมของคนรุน หลังอยางประเมินคามไิ ดอ กี ดว ย
ในสงั คมทเ่ี ราเหน็ อยนู นั้ คนสว นใหญม กั ละเลยในเรอ่ื งคณุ ธรรมในจติ ใจ
และปราศจากซึ่งจริยธรรมในการดํารงอยูรวมกันในสังคม การพิพากษากัน
และกันอยางขาดความยตุ ธิ รรม การปราศจากซงึ่ เมตตาธรรม ความรกั และ
ความเขาใจกัน และความกดดันทผี่ อู น่ื เผชญิ อยู ทําใหส งั คมแสดงออกซึ่ง
ความอาฆาตมาดรา ย นอกจากเราจะเห็นวามนุษยม ีความโนม เอยี งที่จะเอา
ตนเองเปน ศนู ยก ลางในการวนิ จิ ฉยั ผอู น่ื แลว คนสว นใหญย งั สะทอ นความมใี จ
ไมยตุ ธิ รรม พรอมทจ่ี ะเชื่อขาวลอื ทีเ่ สอ่ื มเสยี อกี ดว ย สงั คมเชนน้นี ับไดว า เปน
สงั คมทบ่ี นั่ ทอนคนดี คา นิยมของคนในการตัดสนิ ผอู ื่นอยา งยุติธรรมและมิได
เหน็ คณุ คา กนั และกนั อยา งสมควรเชน นี้ อาจมผี ลทาํ ใหเ กดิ ความเบย่ี งเบนทาง
จริยธรรมในสังคม และหากเราไดละเลยตอสภาพความเสื่อมโทรมท่ีดําเนิน
อยู เรากไ็ ดชอ่ื วา เปนสว นหนง่ึ ของการบน่ั ทอนสังคมน้เี ชน กนั
36
The words you are searching are inside this book. To get more targeted content, please make full-text search by clicking here.
E-book_สังคมน่าอยู่
Discover the best professional documents and content resources in AnyFlip Document Base.
Search