การออกแบบบรรจุภัณฑ์เบื้องต้น

การออกแบบบรรจภุ ณั ฑเ์ บ้อื งต้น

นางสาวอาทติ ิยา อริ ญั

คำนำ

หนังสือ “การออกแบบบรรจุภัณฑ์เบื้องต้น” เล่มนี้ เป็นส่วนหนึ่งของโครงงาน
นักศึกษาสหกิจศึกษาที่ได้รวบรวมข้อมูลและเรยี บเรียงข้ึนมาเป็นคูม่ ือเพื่อมอบให้กับสถาน
ฝึกประสบการณ์ ณ โรงพิมพ์เลิศศิลป์ โดยจะครอบคลุมเนื้อหาตั้งแต่ บทบาทและหน้าท่ี
ของบรรจุภัณฑ์ วัตถุประสงค์ของการออกแบบบรรจุภัณฑ์ การออกแบบกราฟิกสำหรับ
บรรจภุ ณั ฑ์ หลกั การและองค์ประกอบในการออกแบบ เทคนคิ การออกแบบกราฟิกสำหรับ
บรรจุภณั ฑ์ หลักการและตัวอย่างสำหรับเลอื กสีในการออกแบบ หลักการใช้ตัวอักษรในการ
ออกแบบ และสรรี ะในการอา่ นบรรจภุ ัณฑ์

ผ้จู ัดทำหวงั วา่ หนงั สือเลม่ น้ีจะเปน็ ประโยชน์ตอ่ โรงพิมพ์เลิศศลิ ป์ และผอู้ ่านทุกคน
ให้มีความเข้าใจและเห็นความสำคัญของการออกแบบบรรจุภัณฑ์ ตลอดจนสามารถ
ออกแบบผลิตภัณฑ์ให้มีการส่งเสรมิ การขายใหเ้ พิ่มมากข้ึน

สุดทา้ ยน้ี ผู้จดั ทำขอขอบคุณ นายอัครชัย สิทธภิ ู่ประเสรฐิ ผูบ้ รหิ ารโรงพิมพ์เลิศศิลป์
ที่แนะนำและผลักดันให้หนังสือเล่มนี้เกิดขึ้น และขอขอบคุณพนักงานทุกท่านที่คอยให้
ความรู้ คำแนะนำ และคอยเป็นกำลังใจให้ตลอดระยะเวลาของการฝึกประสบการณ์
หากมีขอ้ ผดิ พลาดท่ีเกดิ ข้นึ ผูจ้ ดั ทำขอน้อมรับเพอื่ นำมาปรบั ปรงุ ให้ดีขนึ้

นางสาวอาทติ ิยา อริ ัญ

สารบัญ หนา้
1
เรอ่ื ง 1
บรรจุภัณฑ์ 2
3
บทบาทของบรรจุภัณฑ์ 4
หนา้ ท่ีของบรรจุภัณฑ์ 6
วตั ถปุ ระสงค์ของการออกแบบบรรจุภัณฑ์ 6
การออกแบบกราฟกิ สำหรบั บรรจุภัณฑ์ 7
หลกั การออกแบบกราฟิกสำหรับบรรจภุ ัณฑ์ 9
องคป์ ระกอบการออกแบบ 11
เทคนิคการออกแบบกราฟิกสำหรับบรรจุภณั ฑ์ 16
หลกั การและตวั อย่างสำหรบั เลอื กสใี นการออกแบบ 18
หลกั การใชต้ ัวอักษรในการออกแบบ 19
สรีระในการอา่ นบรรจุภัณฑ์ 20
บรรณานกุ รม
ภาคผนวก
ทฤษฎีของสี วงล้อสี

บรรจภุ ณั ฑ์

ผลิตภณั ฑ์ใด ๆ จะประสบความสำเรจ็ เป็นทีย่ อมรับของตลาดนนั้ ตอ้ งมีการควบคมุ
คุณภาพตั้งแตว่ ัตถดุ ิบ ข้นั ตอนระหว่างการผลิตและการบรรจุ นอกจากนยี้ งั ต้องมีมาตรการ
ควบคุมการเก็บรักษาและการจัดส่ง เพื่อให้คุณภาพของผลิตภัณฑ์ที่ผลิตและจัดส่ง
แต่ละครั้งมีคุณภาพอย่างคงที่ ถ้าสามารถควบคุมคุณภาพได้อย่างแน่นอนและสม่ำเสมอ
ทำให้โอกาสที่บรรจุภัณฑ์จะช่วยส่งเสริมทางด้านการตลาดจะมีประสิทธิภาพสูงซึ่งเป็นไป
ตามสัจธรรมท่ีว่าบรรจุภณั ฑไ์ มส่ ามารถเพ่ิมคุณภาพของสินค้าแต่สามารถเพ่ิมคุณค่าของ
สินค้าได้ เมื่อวางจำหนา่ ยสินค้าออกสู่ตลาดต้องอาศัยบรรจุภัณฑเ์ ป็นเซลลแ์ มนในการช่วย
ขายสนิ คา้

การออกแบบโครงสร้างภาชนะบรรจุ เป็นการกำหนดรูปทรง ขนาด และวัสดุที่จะ
นำมาผลิตหรือประกอบเป็นภาชนะบรรจุเพื่อให้สามารถคุ้มครองสินค้าได้ ดังนั้น
การออกแบบโครงสร้างต้องคำนึงถึงประโยชน์ในการงานของภาชนะบรรจุเป็นสำคัญ
การออกแบบกราฟิก เป็นการออกแบบตกแต่งภาชนะบรรจุ เพื่อให้สวยงาม และดึงดูด
ความสนใจของผู้บริโภค และช่วยในการกระตุ้นยอดขายสนิ ค้า ดังนั้นการออกแบบกราฟิก
จึงเปน็ งานประเภทพาณชิ ยศลิ ป์

บทบาทของบรรจภุ ณั ฑ์
บรรจุภณั ฑไ์ ดร้ ับความสำคัญมากขนึ้ มาเป็นอย่างมาก และเป็นองค์ประกอบหลักที่

ผู้ผลิตนำมาเป็นเครื่องมือสำหรับการแข่งขัน เป็นผู้ช่วยขายผลิตภัณฑ์เพราะสามารถแสดง
ตัวหรือตราสินค้า (BRAND) ต่อผู้ใช้ประจำได้อย่างรวดเร็ว และยังพยายามที่จะจูงใจผู้ท่ี
ไมเ่ คยใช้ให้เกิดความคิด ความสนใจ อยากทจ่ี ะทดลองใช้เป็นครง้ั แรกอีกด้วย ดงั น้ัน สินค้า
และบรรจุภัณฑ์จึงเป็นของคู่กันมาตลอด ยิ่งสินค้าผลิตภัณฑ์มีการคิดค้นแข่งขันกันมาก
เท่าใด บรรจุภัณฑ์ก็จะได้รับการพัฒนาขึ้นตามไปมากเท่านั้น เพราะบรรจุภัณฑ์ได้แสดง
บทบาทและหน้าท่ใี นการตลาด

1

หน้าที่ของบรรจภุ ณั ฑ์
• การทำหน้าทีบ่ รรจุใส่ ไดแ้ ก่ ใส่-ห่อสินค้า ด้วยการ ชง่ั ตวง วัด นับ
• การทำหน้าท่ีปกปอ้ งค้มุ ครอง ไดแ้ ก่ ปอ้ งกันไมใ่ ห้สินค้าเสยี รปู แตกหกั ไหลซมึ
• การทำหน้าท่ีรักษาคุณภาพอาหาร ได้แก่ การใช้วัสดุที่ป้องกันอากาศซึมผ่าน

ป้องกันแสง ป้องกันก๊าซเฉื่อยที่ฉีดเข้าไปชะลอปฏิกิริยาชีวภาพ ป้องกันความชื้นจาก
ภายนอก

• การทำหน้าท่ีขนส่ง ได้แก่ กล่องลูกฟูก ลังพลาสติก ซึ่งบรรจุสินค้าหลายห่อ
เพ่อื ความสะดวกในการเคลอ่ื นย้ายและขนส่งสินค้าไปยังแหลง่ ผลิตหรือแหล่งขาย

• การวางจำหน่าย คือ การนำบรรจุภัณฑ์ท่ีมีสินค้าอาหารแปรรูปอยู่ภายในวาง
จำหน่ายได้โดยไม่จำเป็นต้องเห็นสินค้าเลย สามารถวางนอนหรือวางตั้งได้โดยสินค้าไม่ได้
รบั ความเสยี หาย ซึง่ ควรคำนงึ ถงึ ขนาดที่เหมาะสมกบั ช้นั วางสินคา้ ดว้ ย

• การรกั ษาส่งิ แวดล้อม ได้แก่
1. ใช้วัสดุบรรจุภัณฑ์ที่ให้ปริมาณขยะน้อย เป็นวัสดุที่ย่อยสลายได้ง่าย
ในกระบวนการผลติ จะไมใ่ ช้สารท่ีทำลายชั้นบรรยากาศ เปน็ ตน้
2. นำบรรจภุ ัณฑ์เวียนใชใ้ หมห่ รอื ใช้ประโยชนอ์ น่ื ได้ เช่น ขวดเหล้า แกว้ ใส่แยม
3. หมุนเวียนนำกลับมาผลิตใหม่ คือ นำบรรจุภัณฑ์ที่ใช้แล้วไปหลอม หรือย่อย
สลายเปน็ วตั ถดุ บิ สำหรบั ใชผ้ ลิตบรรจุภณั ฑห์ รือสินค้าอืน่ ได้

• ทำหน้าที่สง่ เสริมการขายเพราะบรรจภุ ัณฑ์ที่ออกแบบสวยงามสามารถใช้เปน็ สื่อ
โฆษณาไดด้ ว้ ยตัวเอง รวมถึงการออกแบบบรรจุภัณฑเ์ พื่อใช้เฉพาะกาล เช่น มกี ารแนบของ
แถมไปกับบรรจุภัณฑ์ การนำรูปภาพดารา เครื่องหมายกีฬาที่ได้รับความนิยมมาพิมพ์บน
บรรจภุ ัณฑ์ จะเปน็ แนวทางหนึ่งในการเรียกความนิยมของสนิ คา้

• ทำหน้าท่เี ป็นฉลากแสดงข้อมูลของอาหารแปรรปู ได้แก่ ข้อมูลทางดา้ นโภชนาการ
ส่วนประกอบของอาหาร วันที่ผลิต วันที่หมดอายุ คำแนะนำ และเครื่องหมายเลขทะเบียน
หรอื เลขอนุญาตจากคณะกรรมการอาหารและยา (อย.)

2

• ทำให้ตงั้ ราคาขายไดส้ งู ข้ึนเน่ืองจากบรรจุภัณฑ์ทีส่ วยงามจะสร้างมูลคา่ เพ่มิ ใหแ้ ก่
สินค้า สร้างความนิยมในสินค้า จากตราและเครื่องหมายการค้าทำให้เกิดความภักดีในตัว
สินคา้ ส่งผลใหข้ ายราคาทีส่ งู ข้ึนได้ หรือ ท่เี รยี กว่าสนิ ค้าแบรนดเ์ นม (Brandname)

• การเพม่ิ ปรมิ าณขาย ด้วยการรวมหน่วยขายปลีกในบรรจภุ ัณฑ์อีกช้นั หน่ึง เชน่ นม
กล่อง 1 โหลในกล่องกระดาษลูกฟูกที่มีหูหิ้ว หรือการขายขวดน้ำยาทำความสะอาดพร้อม
กบั ซองน้ำยาทำความสะอาดเพื่อใช้เติมใสใ่ นขวดเม่ือใชน้ ำ้ ยาในขวดหมดแล้ว เปน็ ต้น

• ใหค้ วามถกู ต้องรวดเรว็ ในการขาย โดยการพิมพ์บารโ์ คด้ บนบรรจุภณั ฑ์ทำใหค้ น
คิดเงินไม่จำเป็นต้องอ่านป้ายราคาบนบรรจุภัณฑ์แล้วกดเงินที่ต้องจ่าย แต่ให้เครื่องอ่าน
บาร์โคด้ ทำหนา้ ทแี่ ทน ทำใหร้ วดเรว็ ขน้ึ และถูกตอ้ ง

• รว่ มมีบทบาทในการรณรงค์เรอ่ื งตา่ งๆ เชน่ สัญลักษณ์รไี ซเคลิ ฉลากเขียว กฬี า
ท่องเทย่ี ว กนิ ของไทยใช้ของไทย เป็นตน้

วตั ถปุ ระสงคข์ องการออกแบบบรรจภุ ณั ฑ์ (PURPOSE OF PACKAGING DESIEN)
วตั ถุประสงคข์ องการออกแบบบรรจภุ ัณฑน์ ้นั ส่วนใหญ่มอี ยู่ 2 ประการอยา่ งกวา้ ง ๆ คอื
1. เพื่อสร้างบรรจุภัณฑ์ ให้สามารถเอื้ออำนวยคุณประโยชน์ด้านหน้าที่ใช้สอยได้ดี

ความปลอดภัยต่อการคุ้มครองผลติ ภัณฑ์ ความประหยัด ความมีประสิทธิภาพ ในการผลิต
การบรรจุ การขนส่ง การเก็บรกั ษา การวางจำหนา่ ยและการอุปโภค

2. เพอ่ื สร้างบรรจุภัณฑ์ใหส้ ามารถสื่อสาร และสร้างผลกระทบทางจิตวิทยาต่อผู้บริโภค
โดยใชค้ วามรแู้ ขนงศลิ ปะเขา้ มาสร้างคุณลักษณะของบรรจภุ ัณฑ์ให้มคี ุณสมบัติต่าง ๆ เช่น

• ความมเี อกลกั ษณพ์ เิ ศษของผลิตภณั ฑ์
• ความมีลักษณะพิเศษที่สามารถสร้างความทรงจำหรือทัศนคติที่ดีต่อ

ผลติ ภณั ฑแ์ ละบริษัทผ้ผู ลติ
• ความมีลักษณะพิเศษที่สามารถดึงดูดความสนใจของผู้อุปโภคบริโภค

ตลอดจนให้ความเข้าใจถึงความหมายและคุณประโยชน์ของผลิตภัณฑ์
ฯลฯ

3

การออกแบบกราฟิกสำหรบั บรรจุภณั ฑ์ (GRAPHIC DESIGN FOR PACKAGING)
การออกแบบกราฟิก หมายถึง การสร้างสรรค์ลักษณะส่วนประกอบภายนอกของ

โครงสร้างบรรจุภัณฑ์ให้สามารถสื่อสาร สื่อความหมาย ความเข้าใจ ที่จะส่งผลในทางด้าน
จิตวิทยาต่อผู้บริโภคเช่น เช่น ให้ผลในการดึงดูดความสนใจ การให้มโนภาพถึงสรรพคุณ
ประโยชน์ของผลิตภัณฑ์ การกระตุ้นให้เกิดความทรงจำบุคลิกลักษณะของผลติ ภณั ฑ์ ยี่ห้อ
ผลิตภัณฑ์ ผู้ผลิต โดยการใช้วิธีการออกแบบ การจัดวางรูป ตัวอักษร ถ้อยคำ โฆษณา
เครื่องหมาย และสัญลักษณ์ทางการค้า และอาศัยหลักศิลปะการจัดภาพให้เกิดความ
ลงตวั อย่างสวยงาม ตามวตั ถุประสงค์ทไ่ี ดว้ างไว้

การออกแบบกราฟิกบรรจุภัณฑ์ สามารถสร้างสรรค์ไดท้ ั้งลกั ษณะ 2 มิติ บนพ้นื ผิว
แผ่นราบของวัสดุ เช่น กระดาษ แผ่นพลาสติก แผ่นโลหะดีบุก หรือแผ่นอลูมิเนียม โฟม
ฯลฯ ก่อนนำวัสดุต่าง ๆ เหล่านี้ประกอบกันเป็นรูปทรงของบรรจุภัณฑ์ ส่วนในลักษณะ 3
มิติ ก็อาจจะทำได้ 2 กรณี คือ ทำเป็นแผ่นฉลาก หรือแผ่นป้ายนำไปติดบนบรรจุภัณฑ์
ประเภท RIGID FORMS ที่ขึ้นรูปเปน็ ภาชนะบรรจุสำเร็จมาแล้ว หรืออาจจะสร้างสรรคบ์ น
ผิวภาชนะบรรจุรูปทรง 3 มิติ โดยตรงก็ได้เช่น ขวดแก้ว ขวดพลาสติก เป็นต้น ซึ่งลักษณะ
ของการแบบกราฟิกบนบรรจุภัณฑ์นี้ส่วนใหญ่มักถือตามเกณฑ์ของเทคนิคการพิมพ์ใน
ระบบตา่ ง ๆ เปน็ หลกั

การออกแบบกราฟิกถือว่าเป็นสิ่งที่มีความสำคัญต่อการบรรจุภัณฑ์เป็นอย่างมาก
เพราะว่าเป็นส่วนประกอบที่สำคัญนอกเหนือไปจากการบรรจุและการป้องกันผลิตภัณฑ์
โดยตรงทำใหบ้ รรจภุ ณั ฑ์ได้มหี น้าที่เพ่ิมขึ้นมา โดยทล่ี กั ษณะกราฟกิ บรรจภุ ัณฑแ์ ละสลากได้
แสดงบทบาทหนา้ ทีส่ ำคญั อันไดแ้ ก่

1. การสรา้ งทศั นคตทิ ีด่ ีงามตอ่ ผลติ ภณั ฑแ์ ละผู้ผลติ กราฟกิ บนบรรจุภัณฑแ์ ละแผน่
สลาก ได้ทำหน้าที่เปรียบเสมือนสื่อประชาสัมพันธ์ของผลิตภัณฑ์ในอันที่จะเสนอต่อผู้
อุปโภค บริโภค แสดงออกถึงคุณงามความดีของผลิตภัณฑ์และความรับผดิ ชอบที่ผู้ผลิตมีต่อ
ผลิตภัณฑ์นั้นๆ โดยที่ลักษณะทางกราฟิกจะสื่อความหมายและปลูกฝังความรู้ ความเข้าใจ
การนำผลิตภัณฑ์ไปใช้ ตลอดทั้งสร้างความต่อเนื่องของการใช้ การเชื่อถือในคุณภาพ
จนกระท่งั เกิดความศรทั ธาเชื่อถือในผผู้ ลติ ในผลที่สดุ ด้วย

4

2. การช้ีแจงและบ่งช้ีให้ผู้บริโภคทราบถึง ชนิด ประเภท ของผลิตภัณฑ์ ลักษณะ
กราฟิกเพื่อให้สื่อความหมายหรือถ่ายทอดความรู้สึกได้ว่า ผลิตภัณฑ์คืออะไรและผู้ใดเป็น
ผู้ผลิตนั้น มักนิยมอาศัยใช้ภาพและอักษรเป็นหลัก แต่ก็ยังอาจอาศัยองค์ประกอบอื่น ๆ
ในการออกแบบ เช่น รูปทรง เส้น สี ฯลฯ ซึ่งจะสามารถสื่อให้เข้าใจความหมายได้
เช่นเดียวกับการใช้ภาพและข้อความอธิบายอย่างชัดเจน และที่เห็นชัดคือ ผลิตภัณฑ์ต่าง
ประเภทท่บี รรจอุ ยู่ในภาชนะท่ีคล้ายคลึงกัน ดงั เชน่ เครือ่ งสำอาง และยา เปน็ ต้น แม้บรรจุ
อยู่ในขวดหรือหลอดรูปทรงเหมือนกัน ผู้บริโภคก็สามารถชีไ้ ด้ว่าอันใดคือเครื่องสำอางและ
อันใดคือยา ทั้งนี้ก็โดยการสังเกตจากลักษณะกราฟิก เช่น ลักษณะอักษร หรือสีที่ใช้ซึ่งนัก
ออกแบบจดั ไว้ให้ให้เกิดความรสู้ กึ แตกตา่ งกัน เป็นตน้

3. การแสดงเอกลกั ษณ์เฉพาะสำหรับผลติ ภัณฑแ์ ละผู้ประกอบการ ลักษณะรูปทรง
และโครงสร้างของบรรจุภัณฑ์ ส่วนใหญ่มักมีลักษณะที่คล้ายคลึงกันในผลิตภัณฑ์แต่ละ
ประเภททั้งนี้เพราะกรรมวิธีการผลิตบรรจุภัณฑ์ ใช้เครื่องจักรผลิตขึ้นมาภายใต้มาตรฐาน
เดยี วกนั ประกอบกับคู่แข่งขนั ในตลาดมีมาก เหน็ ได้จากผลิตภัณฑ์ประเภทอาหารสำเร็จรูป
ที่ผลิตและจำหน่ายอยู่อย่างแพร่หลายในปัจจุบัน ซึ่งมีลักษณะรูปร่างและโครงสร้างที่
คล้ายคลึงกันมาก เช่น อาหากระป๋อง ขวดเครื่องดื่ม ขวดยา ซองปิดผนึก (POUCH) และ
กล่องกระดาษ เป็นต้น บรรจุภัณฑ์ต่าง ๆ เหล่านี้มักมีขนาด สัดส่วน ปริมาณการบรรจุ
ที่เหมือนกันหรือใกล้เคียงกัน ดงั นน้ั การออกแบบกราฟิกจึงมบี ทบาทหน้าท่ีแสดงเอกลักษณ์
หรือบุคลิกพิเศษที่เป็นลักษณะเฉพาะตน (BRAND IMAGE) ของผลิตภัณฑ์ผู้ผลิตให้เกิด
ความเด่ดชัด แตกต่างจากผลิตภัณฑ์คู่แข่งขัน เป็นที่สะดุดตาและเรียกร้องความสนใจจาก
ผูบ้ ริโภคทั้งเก่าและใหม่ ให้จดจำได้ ตลอดจนหาซื้อได้โดยสะดวกและรวดเร็ว

4. การแสดงสรรพคณุ และวธิ ีใช้ของผลิตภัณฑ์ เปน็ การให้ขา่ วสาร ข้อมูล ส่วนผสม
หรือส่วนประกอบที่เกี่ยวกับผลิตภัณฑ์ภายในว่ามีคุณสมบัติ สรรพคุณและวิธีการใช้อย่าง
ถูกต้องอย่างไรบ้าง ทั้งนี้โดยอาศัยการออกแบบการจัดวางภาพประกอบ ข้อความสั้น ๆ
ข้อมูลรายละเอียด ตลอดจนตรารับรองคุณภาพและอื่น ๆ ให้สามารถเรียกร้องความสนใจ
ผู้บริโภคให้หยิบหยกเอาผลิตภัณฑ์ขึ้นมาพิจารณาเพื่อตัดสินใจเลือกซื้อ การออกแบบ
กราฟิกเพื่อแสดงบทบาทในหน้าที่จึงเปรียบเสมือนการสร้างบรรจุภัณฑ์ให้เป็น “พนักงาน
ขายเงยี บ” ท่ที ำหน้าท่ปี ระชาสมั พันธ์ ณ บรเิ วณจดุ ซือ้ น่ันเอง

5

หลกั การออกแบบกราฟิกสำหรับบรรจภุ ัณฑ์ มดี งั น้ี
1. สามารถบง่ บอกข้อมลู ท่ีต้องการให้ผู้บริโภคทราบด้วยการอา่ นไดอ้ ยา่ งชดั เจน
2. ให้ภาพลักษณ์หรือสรา้ งทัศนคติที่ดตี ่อผลิตภัณฑ์
3. จดั องคป์ ระกอบไดอ้ ยา่ งเหมาะสมสวยงามดงู ่ายและชดั เจน
4. มคี วามสะดุดตาเป็นเอกลกั ษณ์เฉพาะสำหรับผลิตภัณฑ์
5. มีความแตกตา่ งจากสนิ คา้ คแู่ ขง่ อยา่ งชัดเจนเพ่ือใหผ้ ้บู ริโภคจดจำได้ง่าย
6. การออกแบบต้องดำเนินการสอดคลอ้ งกับเป้าหมายและกลยุทธ์ทางการตลาด
7. แบบกราฟกิ ภาชนะบรรจุทป่ี ระสบความสำเร็จควรจะเพ่มิ ยอดขายใหก้ บั สนิ ค้า
8. ภาชนะบรรจทุ ่ดี จี ะตอ้ งดูแล้วทราบทนั ทวี า่ ภายในบรรจสุ นิ ค้าประเภทใด

องค์ประกอบการออกแบบ
องค์ประกอบบนบรรจุภัณฑ์มีอยู่หลากหลายประเภท ณ จุดขายที่มสี ินค้าเป็นร้อย

ให้เลอื กองคป์ ระกอบต่าง ๆ ทอี่ อกแบบไว้บนบรรจุภัณฑ์จึงเป็นปจั จัยสำคญั ในการเลือกซ้ือ
บรรจุภัณฑ์และสินค้านั้น รายละเอียดหรือส่วนประกอบบนบรรจุภัณฑ์จะแสดงออกถึง
จิตสำนึกของผู้ผลิตสินค้าและสถานะของบรรจุภัณฑ์ ซึ่งสามารถขยับเป็นสื่อโฆษณาระยะยาว
สว่ นประกอบทีส่ ำคัญบนบรรจุภัณฑ์อย่างน้อยทีส่ ดุ ควรประกอบดว้ ยข้อมลู ดังต่อไปนี้

1. ชอื่ สนิ คา้ รูปภาพ
2. ตราสนิ ค้า
3. สญั ลกั ษณท์ างการค้า
4. รายละเอียดของสินค้า ขั้นตอนหรือวธิ ีใช้ วธิ ีการเก็บรักษา
5. รายละเอียดสง่ เสริมการขาย คำบรรยายสรรพคุณ คุณค่าทางอาหาร
6. สว่ นประกอบของสินค้า
7. ปรมิ าตรหรือปรมิ าณ
8. ชือ่ ผ้ผู ลิตและผู้จำหน่าย
9. รายละเอยี ดตามข้อบงั คับของกฎหมาย เชน่ วนั ผลิตวันหมดอายุ

6

เมื่อได้ขอ้ มูลรายละเอียดตา่ ง ๆ ครบแลว้ จึงเข้าส่ขู น้ั ตอนกระบวนการการออกแบบ
ดว้ ยการเปล่ียนข้อมูลทไ่ี ด้รบั มาเป็นกราฟิกบนบรรจุภณั ฑ์ โดยหลกั การออกแบบมีดงั น้ี

1. จุดเด่น (Stand out) ภายใต้สภาวะการแข่งขันอย่างรุนแรง ตัวบรรจุภัณฑ์
จำเป็นต้องออกแบบให้สะดุดตาจึงจะมีโอกาสได้รับความสนใจจากกลุ่มเป้าหมายเมื่อวาง
ประกบกับบรรจุภัณฑ์ของคู่แข่ง เทคนิคที่ใช้กันมากคือ รูปทรงและขนาดซึ่งเป็น
องค์ประกอบพืน้ ฐานของบรรจภุ ณั ฑ์หรอื อาจใช้การต้งั ตราสินคา้ ใหเ้ ด่น

2. ตราภาพพจน์และความแตกต่าง (Brand Image Differentiate) เป็น
ความรู้สึกที่จะต้องก่อให้เกิดขึ้นกับกลุ่มเป้าหมายเมื่อมีการสังเกตเห็น แล้วจงใจให้อ่าน
รายละเอียดบนบรรจุภัณฑ์การออกแบบตราภาพพจน์ให้มีความแตกต่างนี้เป็นวิธีการ
ออกแบบท่แี พรห่ ลายมาก

3. ความรู้สึกร่วมที่ดี การออกแบบบรรจุภัณฑ์เป็นพาณิชย์ศิลป์ที่สร้างขึ้นเพื่อให้
ผู้ซือ้ เกิดความรู้สกึ ทดี่ ีต่อศลิ ปะที่ออกแบบบรรจภุ ณั ฑโ์ ดยรวมทั้งหมด เริ่มจากการก่อให้เกิด
ความสนใจด้วยความเด่น เปรียบเทียบรายละเอียดต่าง ๆ เพื่อจูงใจให้ตัดสินใจซื้อสร้าง
ความมั่นใจเพิ่มขึ้นสำหรับกลุ่มเป้าหมายบางกลุ่ม และจบลงด้วยความรู้สึกที่ดีที่สามารถ
สนองตอบความต้องการของผู้ซือ้ ได้ จึงก่อให้เกิดการตัดสินใจซ้ือ นับเป็นรูปธรรมสุดทา้ ยที่
บรรจุภัณฑ์ต้องทำหน้าท่ีชักจูงหว่านล้อมโดยรูป คำบรรยาย สัญลักษณ์ หรือรางวัลท่ีได้รบั
ย่อมสรา้ งให้เกดิ ความรู้สึกอยากเปน็ เจ้าของและอยากทดลองสินค้าพร้อมบรรจุภณั ฑน์ นั้

เทคนคิ การออกแบบกราฟิกสำหรับภาชนะบรรจุ
การออกแบบกราฟฟิกสำหรับภาชนะบรรจุ เป็นส่วนหนึ่งของการส่งเสริมการ

จำหน่ายสินคา้ รูปลักษณะของการออกแบบจะเป็นการออกแบบส่ือสาร (Communication
Design) เพื่อสื่อความหมายของผู้ผลิตสินค้าไปยังผู้บริโภค โดยเฉพาะกลุ่มผู้บริโภค
เป้าหมาย ดังนั้นการออกแบบกราฟิกจึงจำเป็นต้องอาศัยจิตวิทยาของผู้บริโภคเป็นหลัก
เพือ่ ให้ผ้บู รโิ ภคเข้าใจและจดจำสินคา้ ได้ง่าย เทคนคิ ของการออกแบบกราฟกิ มดี งั ต่อไปน้ี

7

1. Attractive การสรา้ งจดุ สนใจวิธกี ารสรา้ งจดุ สนใจทำได้โดย
• การใชส้ ี การให้สที ่สี ดหรือสีท่ตี ัดกนั เชน่ ตวั อักษรสีแดงพนื้ เขียวจะทำให้น่าสนใจ
• การใชภ้ าพประกอบภาพประกอบท่สี ามารถนำมาใช้กบั ภาชนะบรรจุมหี ลายแบบ
เชน่ ภาพถา่ ย ภาพวาด ภาพจากเทคนคิ การพมิ พ์ ภาพสญั ลักษณ์ การเลอื กใช้ภาพประกอบ
จะต้องพจิ ารณาให้เหมาะสมกบั กลมุ่ เปา้ หมาย
• การจัดองค์ประกอบ lay out การจัดวางองคป์ ระกอบของข้อมลู ลงบนภาชนะบรรจุ
จำเป็นต้องมีการเน้นจุดสนใจด้วย ซึ่งจะเห็นได้ว่ามีข้อความมากมายที่ต้องถูกบรรจุลงบน
ภาชนะบรรจุ ดังน้นั การจัดองค์ประกอบจึงเป็นเรื่องยุ่งยาก สำหรับการท่ีจะเน้น หรือบรรจุ
ข้อความเหล่านี้ลงบนภาชนะบรรจุ แต่อย่างไรก็ตามนักออกแบบกราฟิกจำเป็นจะต้องจัด
องค์ประกอบเหล่านใ้ี ห้สอดคลอ้ งกบั เปา้ หมายทางการตลาดเสมอ
2. Emotion หมายถึง อารมณ์ และความรู้สึก สืบเนื่องมาจากการออกแบบกราฟิก
บนภาชนะบรรจุ นอกจากจะต้องสื่อความหมายให้ผู้บริโภคเข้าใจแล้ว การสร้างสรรค
อารมณ์และความรู้สึกตามกลุ่มเป้าหมายทางการตลาดของสินค้า ก็เป็นสิ่งสำคัญที่จะช่วย
สนับสนุนความเข้าใจของข้อมูลที่สื่อไปยังผู้บริโภค หลักจิตวิทยาในการสร้างสรรค์อารมณ์
พอจะจำแนกได้เป็น
• การใช้เส้น/ตัวอักษร รูปแบบของเส้นจะมีผลต่ออารมณ์ เช่น เส้นตรงจะแสดงถึง
ความมัน่ คง แข็งแรง เด็ดเดี่ยว เส้นโค้งจะให้ความรู้สึกที่อ่อนไหว แบบตัวอักษรจะต้องเลือก
แบบให้เหมาะสมกับอารมณ์
• เทคนคิ ภาพประกอบ การใช้เทคนิคของภาพจะช่วยสรา้ งอารมณใ์ หก้ ับผบู้ รโิ ภคได้
เชน่ ภาพถ่ายสินคา้ ประเภทอาหาร ถ้าใชภ้ าพถา่ ยดว้ ยกันซมู มมุ มองเขา้ ไปใกล้ ๆ จะทำให้ดู
น่ารบั ประทาน
• การเลือกใช้สี สีสามารถสรา้ งอารมณ์ใหแ้ กภ่ าชนะบรรจุ เชน่ การใชส้ ีดำ สีน้ำตาล
สำหรับสนิ ค้าท่ีเนน้ ความหนกั แน่น สีแดง สเี หลือง สำหรบั สินคา้ ท่ีเนน้ ความทันสมัย สีฟา้ สี
ชมพู สำหรบั สินคา้ ประเภทคลาสสคิ อ่อนนุ่ม สีเขียว สำหรบั สนิ คา้ ทเ่ี น้นความเปน็ ธรรมชาติ

8

3. Image หมายถึง ภาพลักษณ์ของสินค้า เป็นส่วนท่ีจะทำให้ผู้บริโภคเข้าใจได้ทันที
ว่าสินค้าที่บรรจุอยู่ภายในภาชนะบรรจุเป็นสินค้าประเภทใด เหมาะกับกลุ่มลูกค้าใด การ
สร้าง Image ใหก้ บั ภาชนะบรรจสุ ามารถทำได้โดย

• การเลือกใชส้ สี นั หากตอ้ งการให้สินคา้ ดูหรหู รา ควรใชส้ ี Metalic หรือสีปมั๊ ทองเค
เลือกให้เหมาะสมกับคณุ ค่าของสนิ คา้ ทีบ่ รรจอุ ยู่ภายใน

• แบบตัวอักษร ถ้าเลือกใช้ตัวอักษรแบบโรมัน จะแสดงถึงความเก่าแก่ เคร่งขรึม
น่าเกรงขามของสินค้า

• ภาพประกอบ ถา้ เลอื กใช้ภาพวาดใชก้ ับงานทีต่ ้องการความสดใส ความเปน็ ธรรมชาติ
• การจดั องคป์ ระกอบสามารถช่วยแสดงภาพลกั ษณ์ของสนิ คา้ ได้
4. Unity หมายถึง ความเป็นเอกภาพ การออกแบบกราฟิกสำหรับภาชนะบรรจุควร
คำนงึ ถงึ ความเป็นเอกภาพ เพราะจะมผี ลตอ่ การจดจำของบรโิ ภค โดยอาจใช้เทคนคิ การจัด
องคป์ ระกอบซำ้ กัน แต่เปลย่ี นภาพประกอบสี หรือการใช้สญั ลกั ษณเ์ ดยี วกนั

หลักการและตัวอย่างสำหรบั เลือกสใี นการออกแบบ
1. การเลือกสีตามหลักจติ วิทยาและตามความหมาย

Max Luscher นกั จติ วทิ ยาชาวสวิตเซอรแ์ ลนด์ไดย้ กตัวอย่างจติ วิทยาในการใชส้ ี ดงั นี้
• สดี ำ แทนความตายในหลายวัฒนธรรม (The Color of Death)
• สีขาว แทนความบรสิ ทุ ธิ์ หรอื การแต่งงาน
• สชี มพู ใหค้ วามนา่ สนใจไดเ้ รว็ (เม่ือ ค.ศ.1970 โรงพยาบาลมักทาสชี มพู)
• สีน้ำเงิน แทนความพอใจ ความรู้สึกเป็นเจ้าของ ความอิสระเสรี ความสัมพันธ์กบั
เพอ่ื น และเป็นสที แ่ี ทนทอ้ งฟา้ และท้องทะเล สีนำ้ เงินได้รับความนิยมสงู แต่สำหรับ
คนทว่ั ไปอาจให้ความรู้สึกเยน็ และหดหู่ในบางโอกาส
• สีเขียว แทนการเคารพตัวเอง (Self-Respect) สามารถควบคุมเจตจำนงและ
ความสามารถในการเพลิดเพลิน สีเขียวนั้นยังแทนธรรมชาติ ครั้งหนึ่งโรงพยาบาล
ทาสเี ขยี วเพราะมันทำใหร้ ้สู กึ ผ่อนคลาย

9

• สีแดง แทนความเชื่อมั่นในตัวเอง (Self-Confidence) การมีกิจกรรมความสามารถ
ในการสนองต่อสิ่งท้าทาย

• สีเหลือง แทนการพัฒนา ทัศนคติเกี่ยวกับการคาดหวัง หรือทัศนคติที่พร้อมจะ
พัฒนาตอ่ สง่ิ ใหม่ ๆ

2. การเลือกสีเชิงการตลาดและแฟชน่ั
เนือ่ งจากงานออกแบบกราฟิกมกั สัมพันธ์กับงานโฆษณาและการตลาด รวมทง้ั เทรนด์แฟช่ัน
ซ่งึ อาจมกี ารแทนคา่ สแี ตกต่างออกไปจากหลกั จติ วิทยา

• สีดำ แทนความคลาสสิก ความอมตะ ความเป็นกบฏ ความลึกลับ สีดำเป็นสีที่
ได้รับความนยิ มสงู สดุ ในแวดวงการออกแบบ

• สีขาว แทนความเป็นกลาง ความอ่อนน้อม ความบริสุทธิ์ การปราศจากเชื้อโรค
ความอ่อนเยาว์ สีขาวมักได้รับการรับเลือกให้เป็นสีที่สื่อในภาพโฆษณาครีมบำรุง
ผิวและเป็น Backdrop ของเว็บไซต์สว่ นใหญ่

• สีเทา น้ำเงิน แทนการปลอดภยั และสวัสดิภาพ ความน่าเชื่อถอื ซ่ึงถอื เป็นสที ี่น่าจะ
เลือกใช้สำหรับธุรกิจที่สำคัญในอนาคต เพราะมนุษย์ยุคต่อไปจะเริ่มสนใจไปที่
ความปลอดภัยของตน

• สีน้ำเงิน เป็นสีที่ได้รับความนิยมสูงสุด ทั้งยังแสดงถึงความมั่นใจ ความมั่นคง
เทคโนโลยี เช่นเดียวกับที่ตำรวจในต่างประเทศจะใช้ชุดประจำตังเป็นสีน้ำเงิน
ซ่งึ สีเทาและสนี ำ้ เงินจะเป็นสีท่ไี ดร้ บั ความนยิ มใชใ้ นอนาคต

• สีน้ำตาล แทนความสบายแบบคลาสสิก ในวงการแฟชั่นมักใช้สีน้ำตาลเป็นตัว
โฆษณา โดยใช้คู่กับสีดำและสีทอง เช่น แบรนด์อย่าง Gucci Amani แต่บางครั้ง
อาจใชค้ ู่กับสีเขยี วแสดงถงึ ธรรมชาตขิ องโลก หรอื กระแส Eco-Design

• สีเขียว แทนความเป็นธรรมชาติ ความสงบ การเกิดใหม่ ความเยาว์วัยในวงการ
ออกแบบนยิ มมากในชว่ งกระแส Eco-Design

10

• สีส้ม แทนความกระตือรือร้นเปรียบได้กับนิสัยของคนอเมริกัน คือต้องการความ
สมดุล บางครั้งพบว่าถูกนำไปใช้ในการรีแบรนด์สำหรับแบรนด์ที่ต้องการเปลี่ยน
ภาพลกั ษณ์ใหม่

• สีชมพู แทนความบริสุทธิ์ บางคนเปรียบว่าสีชมพูเป็นน้องสาวของสีแดง คุกบาง
แห่งใชส้ ีชมพทู าห้องขัง ในวงการตลาดจะใช้สชี มพูแสดงถึงวยั แรกรุ่นของหญิงสาว
หรือในแบรนด์สำหรบั เด็กอ่อน แตบ่ างคร้งั ก็ยากที่จะพบกับสชี มพูในงานออกแบบ

• สีม่วง แทนความหรหู รา แต่ในประเทศไทยมักใช้กับความเศรา้ ความเป็นหม้ายซง่ึ
ต่างจากแนวคิดทางตะวันตก จึงพบว่าสีม่วงในแบรนด์ตะวันตกมีความนิยมใน
ธุรกิจหรูหรา สีม่วงอ่อนนั้นเหมาะกับการออกแบบเชิงสิทธิสตรี หรือดึงดูดความ
สนใจของเดก็ ๆ ดว้ ยสมี ่วง

• สีแดง แทนความมีพลังงาน กิเลส ความกล้าหาญ ความรัก ความอัตราย ความ
ก้าวร้าว การดึงดูดทางเพศ สีแดงเป็นที่ได้รับความนิยมมากสีหนึ่งในวงการตลาด
บางแห่ง เช่น ประเทศจีน สีแดง หมายถึง ความโชคดี ดูเหมือนว่าสีแดงจะเปน็ สีที่
กระตนุ้ อารมณท์ ี่สื่อถึงความรอ้ นแรงไดด้ ที ่ีสุด

• สีเหลือง แทนความร่าเริง สนุกสนาน การมีความสุข ความมีไอเดีย มักใช้กับการ
เปลย่ี นภาพลกั ษณข์ องแบรนดท์ ่ีตอ้ งการภาพลักษณใ์ หญ่

หลกั การใชต้ วั อักษรในการออกแบบ
1. การใช้ตัวอักษรและตัวพิมพ์ ประชิด ทินบุตร (2530 : 29) กล่าวไว้ว่า ตัวอักษหรือ
ตัวพิมพ์จัดว่าเป็นองค์ประกอบพื้นฐานที่สำคัญที่สำคัญอันดับแรกของการออกแบบ การ
ออกแบบโดยทั่ว ๆ ไปมีการนำตัวอักษรมาใช้เพอ่ื การออกแบบเป็น 2 ลักษณะใหญ่ ๆ คอื

1. ใช้ตัวอกั ษรเปน็ ส่วนดงึ ดูดตา มลี ักษณะตวั อักษรแบบ Display face เพอื่ ต้องการ
ตกแต่งหรือเน้นข้อความข่าวสารให้สามารถดึงดูดความสนใจของผู้ดู ผู้อ่าน ด้วยการใช้
ขนาดรูปแบบตัวอักษรท่ีมีขนาดใหญ่มคี วามเดน่ เป็นพิเศษ

2. ใช้ตัวอักษรเปน็ สว่ นบรรยายหรืออธิบายเน้ือหา คือ การใช้ตัวอกั ษรเปน็ Book Face
หรือเป็นตัวอักษรที่มีขนาดเล็กในลักษณะของการเรียงพิมพ์ข้อความเพื่อการบรรยายหรือ
อธิบายส่วนประกอบปลีกยอ่ ยและเน้อื หาที่สอื่ สารเผยแพร่

11

ดังนั้นการที่จะนำตัวอักษรมาใช้ในการออกแบบผู้ออกแบบจึงควรที่จะต้องศึกษา
เรียนรู้ถึงส่วนประกอบของตัวอักษรในภาษาต่าง ๆ ในเรื่องรูปแบบตัวอักษร รูปลักษณะ
ของตัวอกั ษร และขนาดตวั อักษร
2. การพิจารณาเลือกตัวหนงั สือในการออกแบบ มีรายละเอียดดังน้ี

1. ลักษณะรูปรา่ งหนังสอื แต่ละตวั สวยนา่ พอใจ และมีความสูง ความกวา้ ง สมดลุ
สำหรับผ้อู า่ นทั่วไป โดยมีสัดส่วนโดยประประมาณสงู ตอ่ กวา้ ง (1: 3/5)

2. การประสมคำบรรทัดเป็นหนา้
- การประสมคำ ตวั หนังสือทุกตัวต้องเขา้ กันได้ ในการออกแบบมีชอ่ งไปเหมาะสม
- การเรียวบรรทดั ตอ้ งไม่ผอมเกินไป เพราะอ่านไดไ้ ม่สะดวก อ่านช้า นา่ เบื่อ
- การจดั บรรทัดเป็นหน้า อยา่ วางบรรทดั ชิดเกินไป ทำใหอ้ ่ายากและอา่ นพลาดได้

ควรมีชายหน้าและหลัง เพราะอา่ นงา่ ยกว่า และงา่ ยต่อการผลิต
3. การตัดกนั ของสขี องหนังสือ (Contrast) เกิดจากความหนักเบาของเสน้ และความ

ออ่ นแก่ของแสงสีพน้ื กบั ตัวอักษร
4. ความเหมาะสมกับผอู้ ่าน โดยพิจารณาจาก คนทมี่ ปี ัญหาทางสายตา เชน่ สายตาสัน้

สายตายาว ตาบอดสี ก็ต้องเลือกใช้ตัวหนังสือแก่สิ่งเหล่านี้ สภาพแวดล้อมในการอ่าน เช่น
มีเสียงรบกวนมาก คนพลุกพล่าน อากาศร้อนไป เย็นเกินไป เช่น ตัวหนังสือที่ใช้กลางแจ้ง
ก็ต้องมีการตัดกันของสี (Contrast) ของตัวหนังสือมาก เพื่อแข่งกับสิ่งแวดล้อมนั้นได้ ใน
พ้นื ทีร่ ่มอ่านสบายตาดี ลดการตดั กนั ของสีใหน้ ้อยลง ซึ่งควรวัดในสิ่งตอ่ ไปนี้

- การวัดตัวพิมพ์ (Type Measurement) แนวตั้งใช้ในระบบการวัดเป็นพอยท์
(Point) 1 พอยท์เทา่ กบั 1/72” เลขทีม่ ากข้นึ ก็คอื ขนาดท่ีสงู ข้ึน

- แนวนอน ใช้ระบบวัดความยาวของคอลัมน์เป็นไพคา (Pica) 1 ไพคาเท่ากับ
1/6” จำนวนไพคาจะเพม่ิ ขน้ึ ตามความยาวทเ่ี พิ่มขึน้

- ช่องไฟตัวอักษร (Letter Spacing) จะเข้าไปเกี่ยวข้องกับช่องไฟบริเวณช่องว่าง
ระหวา่ งตัวอักษรแต่ละตัว รูปทรงตัวอกั ษรแต่ละชนดิ มีความเดน่ ชดั แตกตา่ งกนั

- แนวเส้น (Stroke) ตัวอักษรประกอบด้วยแนวเส้น 4 แนว การรวมตัวต้อง
พิจารณาช่องไฟอย่างเป็นเหตุเป็นผล มีความสม่ำเสมอและให้ความรู้สึกถูกต้องกับการรับรู้
คงไว้ซึ่งปริมาณในการมองเห็นอย่างระรนื่ ตาระหว่างตัวอักษรผูกเน่ืองตอ่ ไปกับตัวอักษรถดั ไป

12

- ปริมาตรทางสายตา (Optical Volume) โดยคำนึงถึงปริมาตรที่มีดุลยภาพ
ความสมดุล โดยประมาณทางสายตา

- มาตราสว่ นของช่องไฟตัวอักษร (Letter Spacing Scale) การา่ งช่องไฟตัวอักษร
ให้ดี ควรคำนึงถึงสภาพการมองเห็น (มากกว่าความกว้างของช่องไฟที่มีขนาดเท่ากัน)
พยายามสร้างความเข้าใจ และคน้ หาระบบช่องไฟตวั อกั ษรด้วยตนเอง

- เส้นฐาน (Baseline) ตัวอักษรโค้งจะนิยมออกแบบให้สูงกว่าอักษรเส้นตรง
เล็กน้อยจึงจะมองดูความสูงใกล้เคียงกัน ตัวอักษรโค้งต้องวางให้ต่ำกว่าเส้นฐานเล็กน้อย
จึงจะมองดเู หมือนกบั วา่ ตั้งอยู่บนเสน้ ฐานพอดีตามสภาพหลอน (illusion) ของรปู ทรง

- ระยะกรอบ (Margin) ตัวอักษรโค้ง ตัวอักษรเอียง และตัวอักษรเส้นนอนบาง
ตัวควรวางล้ำเส้นของเล็กน้อย การรับรู้จึงจะให้ความรู้สึกตรงเส้นขอบ ถ้ามีการเว้รวรรค
จากบรรทัดกอ่ น ก็ควรนำมาชนเสน้ ขอบ

- ปรับช่องไฟ (Kerning) การจัดช่องไฟจำเป็นต้องลดช่องไฟให้แคบลงระหว่าง
ตัวอักษร เส้นเอียง เส้นโค้ง ตัวอักษรที่มีบริเวณว่างภายนอก การวางตัวของตัวใหญ่กับตัว
เล็ก จำเป็นต้องปรบั ช่องไฟจำนวนมาก

- เว้นวรรคคำ (Word Spacing) คำต่างๆ เริ่มต้นและส่งท้ายด้วยตัวอักษรที่มี
รูปร่างต่างกัน การเว้นวรรคควรจัดใหม้ ีความสอดคล้องระหว่างคำ ให้มองดูแล้วเหมือนกนั
ทง้ั หมด ปริมาตรของเว้นวรรคควรปรบั เช่นเดียวกับช่องไฟของตวั อกั ษร (Letter Spacing)

- ตัวอักษรหัวเรื่อง (Headline Type) อักษรทุกแบบสามารถที่จะเป็นตัวอักษรหัว
เรือ่ งได้ขนาดตวั อักษรหัวเรื่องอาจจะเล็กต้ังแต่ 14 พอยท์ จนถึง 144 พอยท์ หรืออาจใหญ่
กวา่ นัน้

- ตวั อกั ษรเนือ้ ความ (Body type) ขนาดประมาณตง้ั แต่ 4-14 พอยท์ 8-14 พอยท์
เป็นที่นิยมกันโดยทัว่ ไป แบบอักษรควรจะเลือกใหเ้ หมาะสม ตัวอักษรแต่ละแบบมีลักษณะ
ที่แตกต่างกันตัวอักษรควรเป็นสิ่งเร้า การสื่อสารและการกระตุ้นผู้อ่าน (It Should
Enhance the Message and Stimulate the Audience) ตัวอักษรมากมายนั้นก็มีเพียง
ไมก่ ีแ่ บบท่ีเหมาะสมกับการพมิ พเ์ น้ือความ

13

3. แบบการจัดตัวอักษร (Type Composition) การเลือกรูปแบบการจัดตัวอักษร
ควรคำนึงถึงการรับรูข้ องกลุม่ ผอู้ ่านด้วย เชน่

- แบบชิดซ้าย (Flush Left) แบบชิดซ้ายจะปล่อยให้ทางขวามือเว้าแหว่งแบบ
อิสระ ให้ความรู้สึกความลื่นไหลของคำธรรมชาติ เป็นที่นิยมของนักออกแบบกราฟิก
การชิดแนวด้ายซ้ายมือ เป็นวิธกี ารของพมิ พ์ดีดโดยท่วั ไป

- แบบปรับซ้ายขวาตรง (Justified Direct Right) เปน็ แบบทป่ี รับตวั อักษร ให้ได้
แนวตรงทั้งซ้ายขวา นิยมใช้พิมพ์ในหนังสือและนิตยสาร ไม่ดีตรงที่คำบางคำถูกตัดขาดทำ
ใหย้ ากตอ่ การอา่ น

- แบบชิดขวา (Flush Right) แบบชิดขวาจะปล่อยให้ทางซ้ายมือเว้าแหว่งเป็น
อิสระให้ความรู้สึกอ่อนแอ ทางซ้ายมือเหมาะสมกับสมกับข้อมูลสั้น ๆ เช่น คำโฆษณา
(Ad Copy) ระบบธุรกิจ (Business Systems) หัวเรื่อง (Headliness) ให้ความสมบูรณ์
และชอ่ งไฟดี

- แบบศูนย์กลาง (Centered) เป็นการจัดแบบสมดุลยภาพ ทั้งขอบซ้ายและขวา
เว้าแหว่งช่องไฟระหว่างคำดี แต่ละบรรทัดควรจะมีความสั้นยาวแตกต่างกัน เพื่อสร้าง
รูปรา่ งทีน่ ่าสนใจ ใหค้ วามรู้สึกเป็นแบบแผน

- แบบรอบขอบภาพ (Contour) เป็นการจัดวางตวั อักษรใหส้ ัมพัมธ์กับรูปร่างของ
สัญลักษณ์ภาพถ่ายเฉพาะรูปร่าง (Silhouette) หรือภาพประกอบ ให้ความรู้สึกสบาย
ต่นื เตน้

- แบบลอ้ มรอบ (Run Around) ตัวอักษรที่จดั ลอ้ มรอบรปู ภาพซงึ่ ส่วนใหญ่จะเป็น
ภาพสเ่ี หล่ยี มความยาวของคอลัมน์แต่ละตอนแตกต่างกันออกไป สว่ นมากเป็นคำบรรยายภาพ

- แบบอดุลภาค (Asymmetric) มีสภาพเว้าแหว่งทั้งซ้ายและขวา เป็นแบบหรือ
การจัดวางที่คาดเดาไม่ได้ ดึงความสนใจในการมองเห็นได้ดี อ่านค่อนข้างยาก นิยมใช้กับ
ข้อความส้ัน ๆ

- แบบแสดงรปู ร่าง (Shaped) การจัดตวั อักษรแบบน้สี ัมพนั ธ์ กับทฤษฎเี กสตอลท์
ในเรื่องของความสืบเนื่อง (Continuation) สายตาจะมองสืบเนื่องไปตามแนวโค้งหรือ
แนวเส้น ฐานในลักษณะต่างๆให้ความรู้สึกในการแสดงออกได้ดี เป็นแบบการจัดที่หาดูไม่
ค่อยได้

14

- แบบรูปธรรม (Concrete Type) เป็นการจัดตัวอักษรให้เกิดรูปร่างของวัตถุ
หรือรูปร่างอย่างใดอย่างหนึ่งขึน้ เช่น รูปร่างเรขาคณติ หรือนามธรรม ซึ่งสอดคล้องกับคำท่ี
บรรยาย เป็นการช่วยกระต้นุ ความหมายของภาษาใหม้ ีศกั ยภาพกว้างข้นึ

- แบบแนวตั้ง (Vertical Type) การจัดตัวอักษรตามแนวตั้งนี้นิยมใช้กับหัวเรื่อง
บ่อยครั้งทีพ่ บการนำไปใช้อย่างผดิ พลาด

- แบบเอียง (Inclined Type) โดยจัดเอียงมุมเปลี่ยนไปตามมุมท่ีต้องการมีส่วนดึง
ความสนใจต่อประชากรเป้าหมายได้พอสมควร ตัวอักษรเอียงช่วยกระตุ้นความรู้สึก
สร้างสรรค์หรือก้าวหน้าได้การเอียงลาดขึ้นทางขวามือจะให้ความรู้สึกสะดวกสบายกว่าเอียงลง
4. ลักษณะเฉพาะของตัวอักษร (Identification) โดยทั่วไปแล้วจะพิจารณาตามลักษณะ
ของตวั อกั ษรแบบต่าง ๆ ซ่ึงมแี บบตวั อักษรอยู่มากมาย อาจจะพิจารณาตัวอักษรต่าง ๆ ได้ดังนี้

- รูปร่าง (Shape) การกำหนดชื่อแบบตัวอักษรบางแบบมาจากชื่อนักออกแบบ
บางแบบมาจากลกั ษณะของตัวอักษร หรอื บางแบบมาจากจดุ ประสงคใ์ นการออกแบบก็ได้

- ขนาด (Size) ขนาดของตัวอักษรจะวัดตามแนวตั้ง โดยวัดเป็นพอยท์ ตัวอักษร
ภาษาอังกฤษจะวัดตวั ใหญ่เปน็ หลัก

- น้ำหนัก (Weight) ความกว้างของเส้นตัวอักษรเป็นสิ่งสำคัญในการกำหนด
รูปแบบของตวั อักษร คำทีใ่ ชค้ ือ บาง (Light) กลาง (Medium) หนา (Bold) และความหนา
มาก (Extra Bold) โดยพิจารณาตามความแคบกว้างของสดี ำหรอื ความทึบ (Density)

- ความกว้าง (Width) เป็นการวัดความกว้างของตัวอักษรตามแนวราบ คำที่ใช้
เรียกคือ ผอม (Condensed) ปกติ (Normal) กว้าง (Expanded) โดยพิจารณาจากแคบ
ไปสู่กวา้ ง

- แนวลาด (Slope) เป็นการพิจารณามุมของตัวอักษรเพื่อบอกลักษณะคำท่ใี ช้คือ
ตวั ตรง (Ver-tical) ตวั เอยี ง (Italic หรือ Inclined)
5. ความคิดพื้นฐาน (Fundamental Concept) ความคิดรวบยอดพื้นฐานสำหรับการ
แก้ปัญหาการจัดวางตัวอักษร จำเป็นต้องคำนึงถึงปัญหาความขัดแย้งกันหรือตัดกันของสี
ของตัวอักษรต้องเปรียบเทียบผลการมองเห็นที่ขัดแย้งกันของกลุ่มเป้าหมาย สภาพตัดกัน
หรือขัดแย้งกันเป็นตัวแสดงพลังในอันที่จะช่วยให้การออกแบบเสนอความคิด ที่ชัดเจนข้ึน
ความขัดแยง้ คือ พลังอนั เร้าใจทางการเห็น และช่วยให้กระบวนการสอ่ื สารง่ายดายขน้ึ ได้

15

- สามารถอา่ นไดง้ า่ ย (Readability) ความเข้าใจในการส่อื สารเกินความถึงการจัด
ตัวอักษรแบบต่าง ๆ เกี่ยวข้องกับการออกแบบสภาพส่วนรวม ที่มองเห็นได้ เป็นความง่าย
บนการผสมผสานแบบตัวอักษรสัญลักษณ์ ภาพถ่าย และภาพประกอบเข้าด้วยกัน (รวม
ความซับซอ้ นให้เข้าใจงา่ ย)

- อ่านออกได้ (Legibility) เปน็ การเก่ียวข้องกับการออกแบบหรือเลือกแบบอักษร
ที่แสดงระบุลักษณธเฉพาะตัว ให้อ่านง่าย รวดเร็ว การทดสอบอาจทำโดยอ่านตัวอักษร
แตล่ ะแบบ แลว้ เปรียบเทียบเวลาของการอา่ น

การใสก่ รอบภาพและกรอบตัวหนงั สือ
รูปโดด ๆ ที่ไม่มีตัวอักษรจะถูกตีความอย่างกว้างแต่เมื่อเพิ่มตัวอักษรลงไปมันจะ

ถูกตีความใหม่ตามตัวอักษรนัน้ ๆ การเขียนตวั อักษรในภาพก็คือ การสรา้ งกรอบใหม่ขึ้นมา
กรอบหนึ่ง ความจริงทั้งภาพและอักษรจะทำงานร่วมกันในการทำให้ผู้ดูตีความอย่างที่นัก
ออกแบบอยากจะสอ่ื ซ่ึงตวั อักษรก็อาจมขี นาดท่ใี หญ่หรือเลก็ ทบึ แสงหรือโปร่งแสงก็ได้

สรีระในการอ่านบรรจภุ ัณฑ์
ปุ่น และสมพร คงเจริญเกียรติ (2541 : น. 193-194) ได้กล่าวถึง การทดลองโดย

ใช้อุปกรณ์วัดการเคลื่อนไหวของสายตาคนพบว่า คนส่วนใหญ่มีการเคลื่อนไหวของลูก
นัยน์ตาในการอ่านคลา้ ยคลงึ กนั กลา่ วคอื

1. เมือ่ สายตาเริ่มเพง่ จากจุดเร่มิ ตน้ จากจดุ ใดจดุ หนง่ึ เหมือน ๆ กนั สายตาจะเร่ิมอา่ น
จากทางซา้ ยมือข้ึนสูข่ ้างบน

2. การวาดสายตาจะเรมิ่ กวาดจากดา้ นซา้ ยไปยงั ด้านขวาในแนวทางตามเข็มนาฬิกา
3. สายตาจะเสาะหาจดุ สิน้ สุดในการอ่านซงึ่ มักจะเป็นขวามือข้างลา่ ง จะพบว่าตำแหน่ง
ของบรรจุภัณฑ์ทางซ้ายมือจะได้รับการอ่านก่อนทางขวามือ ในขณะเดียวกันตำแหน่งทาง
ส่วนบนของบรรจุภัณฑ์จะได้เปรียบกว่าส่วนล่างของบรรจุภัณฑ์ ดังนั้นในการออกแบบ
บรรจุภัณฑ์จากข้อมูลที่ได้รับ ผู้ออกแบบจะสามารถจัดเรียงองค์ประกอบต่าง ๆ ของการ
ออกแบบให้สอดคลอ้ งกับเป้าหมายในการออกแบบกราฟกิ บนบรรจุภณั ฑ์

16

ถา้ แบ่งพน้ื ท่บี นบรรจุภัณฑอ์ อกเปน็ 5 จดุ ตำแหน่งที่ดีที่สดุ จากสายตาของผซู้ ื้อ
มกั จะควานหาจากส่วนประกอบของการออกแบบจะเร่ิมจากจดุ ท่ี 1 คือ สว่ นซ้ายมอื
ดา้ นบน แล้วคอ่ ยเคล่ือนมาจุดท่ี 2 คอื ส่วนซ้ายด้านบน (บนจดุ ท่ี 1) ตำแหน่งสำคัญ คือ
จุดที่ 3 ส่วนขวาด้านบน ถ้าผูบ้ ริโภคยงั มคี วามสนใจอ่านต่อ สายตาจะเบนไปส่จู ดุ ที่ 4 คอื
ส่วนซ้ายด้านล่างซ่งึ เปน็ จุดทแี่ สวงหาส่ิงท่ีตอ้ งการ และจบลงทจ่ี ดุ ทม่ี ีความสำคัญน้อยทีส่ ุด
คือ จุดที่ 5 ส่วนขวามือด้านล่าง

แหลง่ ที่มา : Teng, L.S. "Package Design _ Package Design in Current Consumer
Goods" 1987, p.104

จดุ สำคัญทีจ่ ะดึงให้กลุ่มเป้าหมายอา่ นได้ครบวงจรก่อนละสายตาไปท่ีอ่ืน คือ เมื่อ
สรีระการอ่านจากจดุ ท่ี 1 มาถึงจุดท่ี 3 พบว่าไมม่ ีอะไรนา่ สนใจนัก สายตาจะกวาดออก
นอกบรรจุภัณฑ์ ด้วยเหตนุ จ้ี ดุ ที่ 4 จงึ เปน็ จุดสำคญั ทจี่ ะดึงความสนใจของคนอ่านให้มี
โอกาสอา่ นขอ้ มลู ได้ครบถ้วนจนถึงจุดที่ 5 ในกรณที ่ีมขี ้อมลู มากพอท่ีจะสอ่ื ให้ผ้ซู อื้ เกิดความ
สนใจและสามารถตดั สินใจซื้อได้

17

บรรณานุกรม

คำนาย อภปิ รัชญาสกุล. (2557). สนิ ค้าและบรรจุภณั ฑ์ (Good and Packaging) (พิมพ์คร้งั ที่ 1).
กรงุ เทพฯ : โฟกสั มีเดยี แอนด์ พบั ลิชชิง่

ดวงฤทัย ธำรงโชติ. (2550). เทคโนโลยีภาชนะบรรจุ (พิมพ์คร้ังที่ 1). กรุงเทพฯ :
โอ.เอส.พร้ินติง้ เฮ้าส์

ประชดิ ทิณบุตร. (2531). การออกแบบบรรจุภณั ฑ์ PACKAGING DESING (พิมพค์ รง้ั ที่ 1).
กรุงเทพฯ : โอ.เอส.พร้ินต้ิง เฮ้าส์

ปาพจน์ หนุนภักดี. (2555). Graphic design principles 2nd edition. นนทบุรี : ไอดีซีฯ
ปนุ่ และสมพร คงเจรญิ เกียรติ. (2541). บรรจภุ ณั ฑ์อาหาร (พิมพ์ครั้งท่ี 1). กรงุ เทพฯ : หยีเ่ ฮง

ภาคผนวก

20

21