2 เนื้อหา ระบบโครงกระดูก

ระบบโครงกระดกู
(Skeletal System)

ระบบกระดกู ประกอบดว้ ย กระดูก (bone) กระดกู อ่อน (cartilage) และข้อต่อ (joint) มีดังนี้

กระดูก (bone)
กระดูกมหี นา้ ที่สำคัญคือ

1. Support -เปน็ โครงสรา้ งให้แก่ร่างกายทำให้คงรปู รา่ งอยู่ได้
2. Protection -ช่วยปอ้ งกันอนั ตรายใหแ้ ก่อวัยวะภายใน
3. Movement -ชว่ ยทำใหเ้ กิดการเคลื่อนไหว
4. Mineral reservoir -เปน็ แหลง่ เก็บสระสมแร่ธาตุแคลเซียม ฟอสฟอรัส และแร่ธาตุอน่ื ๆ
5. Hemopoiesis -เป็นแหลง่ ผลิตเม็ดเลือดต่าง ๆ

การแบ่งชนดิ ของกระดูก (Classificatication of bones)
กระดูกสามารถแบ่งออกไดเ้ ป็น 5 จำพวก ตามลักษณะรูปร่างของกระดูก ดังนี้

1. Long bone -กระดูกที่มลี ักษณะยาวเป็นแท่ง เช่น กระดูก humerus, radiusuina, femur, tibia,
fibula, metbula, matacarpals, metatarsals

2. Short bone -กระดกู ท่ีมีลักษณะสน้ั กลม เช่น กระดูก carpals และ tarsals
3. Flat bone -กระดูกที่มลี ักษณะแบน เช่น กระดูก frontal, parietal, temporal, occipital, ribs,

scapula
4. Lrregular bone -กระดกู ที่มีลกั ษณะรปู ร่างไม่แนน่ อน เช่น กระดกู sphenoid, ethomid, face bone,

ear bone, hyoid, vertebrae
5. Sesamoid bone -กระดกู ท่ีฝัง่ อยู่ในเอน็ กล้ามเน้ือ เชน่ กระดกู patella

โครงสร้างทางมหกายวภิ าคศาสตร์ของกระดูกแต่ละชนิด
(Macroscopic structure)

กระดูกยาว (Long bone)
ประกอบดว้ ยโครงสร้างท่สี ามารถมองเหน็ ไดด้ ้วยตาเปล่าดังนี้ (ภาพ 1)

1. เย่ือหุ้มกระดูก (Periosteum) เป็นเนอ้ื เยื่อเกย่ี วพนั หนา (Dense fiborusconnective tissue) ทหี่ มุ้ รอบ
กระดูกบรเิ วณผวิ ของข้อตอ่ (articular cartillage) ในระบบกระดูกทีย่ ังมีชีวิตเยื่อห้มุ กระดูกมีความสำคัญ
อยา่ งมาก เพราะชัน้ ในสดุ ของเยื่อหุ้มกระดูกซ่ึงเรยี กว่า osteogenic layer มเี ซลล์สร้างกระดูก
(osteoblast) จำนวนมากมาย เมอ่ื เกดิ การหักของกระดกู (fracture) เซลลพ์ วกน้จี ะสร้างกระดูกมา
เช่ือมตอ่ ในบริเวณท่ีมกี ารหกั

2. กระดูกเนอื้ แน่น (Compact bone) เปน็ ส่วนของกระดูกที่แขง็ ดดู ว้ ยตาเปลา่ จะเห็นเปน็ เน้ือเดยี วกัน ทำ
หนา้ ที่ให้ความแข็งแรงแก่แทง่ กระดูก

3. กระดูกเนื้อพรนุ (Spongy or cancellous bone) เปน็ ส่วนทม่ี ชี นิ้ กระดูกประสานกนั ทำใหม้ ลี ักษณะเป็น
รพู รุน คลา้ ยฟองนำ้ ถูตวั พบอยบู่ รเิ วณขอบดา้ นในของ Compact bone โดยตลอด แต่จะหนาแน่น
บรเิ วณหัวและทา้ ยของแทง่ กระดูก

4. โพรงของไขกระดกู (Medullary or marrow cavity) ลักษณะคลา้ ยท่ออยู่ตรงกลางของแท่งกระดูกส่วน
diaphysis ภายในพบไขกระดูก (bone marrow) ซ่ึงทำหน้าท่ีสรา้ งเมด็ เลือดในวยั เด็ก แต่สำหรับผู้ใหญ่
จะถกู แทนที่ดว้ ยไขมนั ทำใหเ้ รียกอีกชื่อวา่ yellow marrow

5. Diaphysis เป็นช่วงตรงกลางของแทง่ กระดูก เน้ือกระดูกส่วนใหญ่เปน็ ชนิด Compact bone
6. Epiphysis เปน็ ช่วงหวั และทา้ ยของแท่งกระดูก เนื้อกระดูกส่วนใหญเ่ ปน็ ชนดิ spongy bone ทบ่ี รรจุด้วย

red marrow
7. Metaphysis เป็นช่วงทอ่ี ยูร่ ะหว่าง diaphysis และ epiphysis ในเดก็ และวยั รนุ่ ทีม่ คี วามยาวของกระดูก

ยังเพมิ่ ได้อีก พบว่าบรเิ วณน้จี ะเปน็ กระดกู อ่อนทีเ่ รยี กวา่ epiphyseal cartilage plate ซึ่งสามารถแบ่ง
เซลล์และสรา้ งเป็นกระดูกแทนทเี่ ร่อื ยๆ เม่ือเป็นผูใ้ หญ่จะถูกแทนท่ีดว้ ยกระดูกทงั้ ทง้ั หมดทำให้เห็นเปน็
เส้นหนาเรียกวา่ epiphyseal line
8. Articular cartilage สว่ นใหญเ่ ปน็ กระดูกออ่ นชนิด hyaline cartilage ท่ฉี าบอยูบ่ ริเวณปลายสดุ ของแท่ง
กระดูก เพื่อประกอบเปน็ ผิวหน้าของขอ้ ต่อ (articular surface)

ภาพ 1 แสดงกระดูกยาวทีถ่ ูกผ่าตามยาว
ที่มา: (https://humananatomyly.com)

โครงสรา้ งทางจลุ กายวิภาคศาสตร์ของกระดกู
(Microscopic structure)

กระดูกประกอบด้วย เซลล์กระดกู (osteocyte) และ intercellular matrix ทีร่ วมตวั กนั อยู่เช่นเดียวกับเนอื้ เย่อื
เก่ียวพนั ทว่ั ไปเพยี งแต่ intercellular matrix ของกระดกู ประกอบด้วย ground substance ท่ีมีเกลือแคลเซียม
เป็นส่วนประกอบและมี collagen fiber ที่อย่เู ป็น compact bone และ spongy bone จึงทำให้ลกั ษณะ
โครงสร้างทางจุลกายวภิ าคของเน้ือกระดกู มีรายละเอยี ดแตกต่างกันในแตล่ ะชนิดดงั นี้

กระดกู เนอื้ แนน่ (Compact bone) (ภาพ 2) จะมี lntercellular matrix ที่ ประกอบเป็น
Haversian system หลายๆอันโดยแต่ละ Haversian system มีโครงสรา้ งสำคญั 4 อยา่ งดงั นี้
1. Lamellar คือ calcified matrix ทีเ่ รียงเป็นวงรอบ Haversian canal
2. Lacuna คือ ช่องว่างท่ีเปน็ ทอ่ี ยู่ของเซลล์กระดูก (osteocyte)
3. Canaliculi คอื ช่องเล็กๆท่ีแผ่กระจายออกจาก lacuna ใช้เป็นทางผา่ นของสารอาหาร และ

ออกซเิ จนระหวา่ ง Haversian canal กบั เซลล์กระดกู และระหวา่ งเซลล์กระดูกด้วยกนั
4. Haversian canal คอื ทางผ่านของหลอดเลอื ด หลอดของเลือด หลอดนำ้ เหลอื งและเสน้ ประสาท ท่ี

ผ่านเข้าไปเลย้ี งเซลล์กระดูก (osteocyte) ทอ่ี ยใู่ นเน้อื ของ compact bone

นอกจากภายใน compact bone ประกอบดว้ ย lamellae ที่เรยี งตวั เปน็ วงรอบ Haversian canal แลว้ ยงั มี
lamellae มี 3 ชุดทีไ่ ม่เรยี งตัวในลักษณะดังกล่าวคือ

- Outer cirumferential lamellae เป็น lamellae structure ทเี่ รียงขนาดกับเยื่อบุดา้ นใน
(endosteum)

- Lnner circumferential lamellae เปน็ lamellae structure ทเ่ี รียงขนาดกับเย่ือบุด้านใน
(endosteum)

- Lnterstitial lamellae เป็น lamellar structre ทีเ่ หลอื อย่ขู อง Haversian system อนั เกา่ ใน
การเจรญิ เตบิ โตจะมกี ารสรา้ ง Haversian system ใหมโ่ ดย system เก่าจะถูกทำร้ายไป

กระดกู ในขนาดท่ีมชี วี ิตจำเปน็ ตอ้ งรับสารอาหารและออกซิเจน ดังนัน้ จงึ มีหลอดเลือกผา่ นเข้ามาทางเหยอ่ื
หุ้มกระดูก (periosteum) จำนวนมากมาย หลอดเลือดเหล่านจี้ ะแตกแขนงไปตาม Volkmann’s canal ซึง่ เป็น
ท่อท่ีทอดขวางกับความยาวของกระดกู ต่อมาหลอดเลอื ดใน Volkmann’s canal จะแตกแขนงไปตาม
Haversian canal ท่ีเป็นท่อตรงกลางของ Haversian system สารอาหารและออกซิเจนในหลอดเลอื ดใน
Haversian canal จะผา่ นไปตาม canaliculin เขา้ ไปเลีย้ งเซลล์กระดกู (osteocyte) ภายใน lacuna ต่อไป

กระดูกเนือ้ พรนุ (Spongy bone) มโี ครงสรา้ งทางจุลกายวิภาคแตกต่างจาก compact bone ตรงที่
lamellae ของ spongy bone ไมม่ กี ารจัดเรยี งตัวเป็น Haversian system แตจ่ ะประสานกันในร่างแห เรยี กว่า
trabeculae แต่อย่างไรกต็ ามภายใน spongy bone ยังคงพบ lacuna และ canaliculi

ภาพ 2 แสดงโครงสรา้ งทางจุลกายวภิ าคศาสตรข์ องเน้ือกระดูกแน่น
ทมี่ า: (http://bonestruct.blogspot.com)
การจัดการระบบโครงกระดกู

ร่างกายมนุษยท์ เี่ จรญิ เต็มทม่ี ีกระดูกจำนวนทงั้ หมด 206 ชิ้น แบ่งออกเป็น 2 กล่มุ คือ กระดูกแกนกลางลำตัว
(Axial skeleton) และกระดูกรยางค์ (Appendicular skeleton ) (ภาพ 3)

ภาพ 3 แสดงกระดูกแกนและกระดกู รยางค์
ท่ีมา: (https://sites.google.com)

1. กระดูกแกนกลางลำตวั (Axial skeleton) มีท้ังหมด 80 ช้นิ ได้แก่
1.1กระดูกกะโหลก (Skull) (ภาพ 4) ประกอบด้วยกระดูก 22 ชิน้ แบ่งเป็น
1.1.1 Cranial bone มี 8 ชน้ิ ดังนี้
- Frontal bone 1 ชิ้น
- Parietal bone 2 ช้นิ
- Temporal bone 2 ช้ิน
- Occipital bone 1 ช้นิ
- Sphenoid bone 1 ชิ้น
- Ethmoid bone 1 ชิน้
1.1.2 Facial bone มี 14 ช้ิน ดังนี้
- Nasal bone 2 ชิน้
- Maxilla 2 ชิ้น
- Zygomatic bone 2 ช้ิน
- Mandible 1 ชิ้น
- Lacrimal bone 2 ชิ้น
- Palatine bone 2 ชิ้น
- Vomer 1 ช้ิน
- Lnferior nasal concha 2 ชน้ิ

ภาพ 4 แสดงกะโหลกศีรษะ
ท่มี า: (https://anatomyfivelife.wordpress.com)

1.2กระดูกหู (Ear ossicles) (ภาพ 5) เปน็ กระดกู ท่ีอยู่ในหชู ัน้ กลาง มขี า้ งละ 3 ชิ้น
คอื Malleus, lncus, Stapes

ภาพ 5 แสดงกระดูกหู
ทม่ี า: (https://anatomyfivelife.wordpress.com)

1.3 กระดกู โคนลิน้ (Hyoid bone) มี 1 ชิ้น พบอยู่เหนือต่อมกล่องเสียง
1.4 กระดูกสนั หลัง (Vertebral columm) มีทั้งหมด 26-27 ชนิ้ แยกเปน็ สว่ น ๆดงั น้ี

- กระดูกสนั หลงั สว่ นคอ (Cervical vertebrae) มีท้ังหมด 7 ช้นิ
- กระดูกสันหลังส่วนอก (Thoracic vertebrae ) มีทัง้ หมด 12 ช้ิน
- กระดูกสนั หลงั สว่ นเอว (Lumbar vertebrae) มที ง้ั หมด 5 ช้ิน
- กระดูกสนั หลังส่วนกน้ (Sacrum) เดิมมี 5 ชิ้น แตจ่ ะรวมกันเป็นชิ้นเดยี ว
- กระดูกสันหลังสว่ นหาง (Coccyx) เดิมมี 4 ชิ้น แต่จะรวมกันเปน็ 1-2 ช้นิ
1.5 กระดูกสว่ นอก (Thorax) มีท้งั หมด 25 ช้ิน แบ่งเปน็
- กระดูกอก (Sternum) 1 ช้นิ
- กระดูกซโ่ี ครง (Ribs) 24 ชนิ้
กระดูกรยางค์ (Appendicular skeleton) มที ั้งหมด 126 ช้ิน แบง่ เปน็
1.6 กระดูกแขน (Upper extremities) มีข้างละ 32 ชน้ิ
- กระดูกไหปลารา้ (Clavicli) 1 ชิ้น
- กระดูกสะบัก (Scapula) 1 ชิน้
- กระดูกต้นแขน (Humerus) 1 ช้นิ
- กระดูกปลายแขนด้านใน (Ulna) 1 ช้ิน
- กระดูกปลายแขนด้านนอก (Radius) 1 ชิ้น
- กระดูกข้อมือ (Carpus) 8 ช้ิน
- กระดูกฝ่ามือ (Metacarpus) 5 ช้นิ
- กระดูกนิว้ มอื (Phalanges) 14 ชนิ้

1.7 กระดกู ขา (Lower extremities) มีขา้ งละ 31 ช้นิ
- กระดูกเชงิ กราน (Pelvic bone) 1 ช้ิน
- กระดูกตน้ ขา (Femur) 1 ชนิ้
- กระดูกลกู สะบ้า (Patella) 1 ช้นิ
- กระดูกหน้าแข้ง (Tibia) 1 ช้นิ
- กระดูกน่อง (Fibula) 1 ช้ิน
- กระดูกข้อเท้า (Tarsus) 7 ชนิ้
- กระดูกฝา่ เท้า (Metatarsus) 5 ชนิ้
- กระดูกนิว้ เท้า (Phalanges) 14 ชิน้

กระดกู ออ่ น (Cartilage)

กระดกู อ่อน (Cartilage) เป็นเน้อื เยอื่ เก่ียวพนั ชนิดพิเศษ ทีม่ ีเซลล์กระออ่ นชื่อว่า Chondrocyte แทรกตวั
อยใู่ นเบา้ Lacuna ซง่ึ โอบล้อมด้วย Intercellular matrix กระดูกอ่อนถูกหมุ้ ภายนอกด้วยเน้ือเยอ่ื เก่ียวพนั ท่ี
เรียกว่า Perichondrium ยกเว้นบรเิ วณผวิ ขอ้ (articular surface) ภายใน Intercellular matrix ของกระดูก
ออ่ นไมม่ ีหลอดเลือดซง่ึ แตกต่างจากเน้ือเยอื่ เกย่ี วพนั ทัว่ ไป ดังน้ี Chondrocyte จงึ ได้รับสารอาหารและ ออกซเิ จน
จากการดูดซึมจากหลอดเลือดในชน้ั Perichondrium เขา้ สู่ Intercellular matrix นั่นเอง

Intercellular matrix ของกระดูกอ่อนประกอบด้วย ground substance และ fiber ซง่ึ ถูกสร้างมาจาก
Chondrocyte โดยท่ีจำนวนและชนิดของ fiber จะแตกต่างกันไปตามแหล่งทีพ่ บกระดูกอ่อนและหน้าทขี่ อง
กระดูกอ่อน กระดูกออ่ นจึงถูกแบง่ ออกเป็น 3 ประเภท ดงั นี้

1. Hyaline cartilage เป็นกระดกู อ่อนที่มีลักษณะใส ผวิ เรียบ มันภายใน Intercellular matrix พบ
collagen fiber ขนาดเล็กกระจายตวั อยูท่ ่วั ไป ทำให้เม่ือส่องดกู ล้องจุลทรรศน์จะเห็น Intercellular matrix ตดิ
สีจางและใส กระดกู อ่อนชนิดนีพ้ บได้ทว่ั ไปในร่างกาย เชน่ ข้อต่อกระดกู ซโี่ ครง (costal cartilage) จมกู (nasal
cartilage) แลกล่องเสยี ง (thyroid และ cricoid) หนา้ ต่อของกระดูกยาว (articular cartilage) และ
epiphyseal cartilage ของกระดกู ยาว

2. Fibrous cartilage หรือ Fibrocartilage เปน็ กระดูกอ่อนท่ีมีลกั ษณะหนา เหนยี ว ทนตอ่ แรง
กดดนั จากภายนอกได้ดี ภายใน Intercellular matrix พบ collagen fiber ท่จี ดั เรียงตวั เป็น (bundle) แทรกตัว
อยทู่ ั่วไป กระดูกอ่อนชนดิ น้ีพบได้ที่ pubicsymphysis, intervertebral disc และ meniscus ของข้อเข่า

3. Elastic cartilage เปน็ กระดูกอ่อนท่ยี ืดหยนุ่ ตวั ได้ดี สามารถพับไปมาได้ ภายใน Intercellular
matrix พบ elastic fiber จำนวนมากแทรกตัวอยทู่ ่ัวไป ทำให้ Intercellular matrix ตดิ สเี ข้ม กระดกู อ่อนชนิดนี้
พบวา่ ได้ที่ ฝาปิดกล่องเสยี ง (epiglottis) และใบหู (pinna)

ระบบขอ้ ตอ่ (Articulation)

ระบบข้อตอ่ (Joint or Articulation) ประกอบดว้ ย กระดูกต้งั แต่ 2 ชิ้นขึ้นไป มาประสานกนั โดยมีเอ็น
(ligament) และพังผดื ยึดข้อต่อ (fibrous capsule) ทำหนา้ ที่ยดึ กระดกู เข้าไว้ด้วยกัน ขอ้ ต่อจะเคลือ่ นไหวได้ต้อง
อาศยั การทำงานของกล้ามเน้ือ ผลจากการเคล่อื นไหวของขอ้ ต่อทำใหร้ า่ งกายเกดิ การเคล่ือนไหว (locomotion)

การแบ่งชนดิ ของข้อต่อ (Classification of joints)
การแบ่งชนิดของข้อต่อสามารถแบ่งได้ตามการเคล่ือนไหวและโครงสรา้ งทใ่ี ช้ยึดกันของข้อตอ่ ซึ่งถ้าแบ่ง

ชนิดของข้อต่อตามการเคล่ือนไหวสามารถแบง่ ได้เปน็ 3 กลุ่ม ดงั นี้
1. Synarthroses คือ ข้อตอ่ ที่ไม่มกี ารเคลอื่ นไหวเลย
2. Amphiarthroses คอื ข้อตอ่ ทีส่ ามารถเคลื่อนไหวไดเ้ ลก็ น้อย
3. Diarthroses คือ ข้อต่อที่สามารถเคลื่อนไหวได้อย่างอิสระ

และถา้ แบ่งชนดิ ของข้อต่อตามโครงสร้างที่ใช้ยึดกนั ของข้อตอ่ สามารถแบ่งไดเ้ ป็น 3 กลุ่มคือ
1. Fibrous joint เปน็ ข้อต่อท่ยี ดึ กนั ด้วย Fibrous connective tissue ไมม่ ี joint cavity เคล่อื นไหวได้

เล็กน้อยหรือไม่ไดเ้ ลย ข้อต่อทจี่ ัดว่าเปน็ Fibrous joint มีอยู่ 3 แบบ คือ
1.1 Suture ไดแ้ ก่ ข้อตอ่ ทีเ่ ช่อื มกนั ระหว่างแผน่ กะโหลกศีรษะ
1.2 Syndesmosis ได้แก่ ข้อต่อที่เช่อื มกันระหวา่ ง shaft ของกระดูก radius กบั ulna หรอื

tibia กบั fibula ซึ่งยดึ ติดกันดว้ ยแผน่ Fibrous tissue ทเ่ี รียกว่า interosseous membrane
1.3 Gomphosis ได้แก่ ข้อต่อของรากฟนั กบั bony socket ของกระดูก maxilla และ

mandible ท่ียึดติดกันดว้ ย periodontal membrane
2. Cartilagenous joint เปน็ ข้อต่อท่ยี ดึ กันดว้ ย cartilage ไมม่ ี joint cavity เคล่อื นไหวไดเ้ ล็กน้อยหรือ

ไมไ่ ดเ้ ลย ข้อต่อทีจ่ ัดวา่ เป็น cartilaginous joint มีอยู่ 2 แบบ คือ
2.1 Synchondrosis เป็นแบบท่ขี ้อต่อยดึ กันดว้ ย hyaline cartilage ได้แก่ บริเวณ

epiphyseal plate ซ่ึงเป็นข้อต่อระหวา่ ง epiphysis กบั diaphysis ของกระดูกยาวและ costal cartilage ของ
first rib ตอ่ กับ sternum

2.2 Symphysis เปน็ แบบทข่ี อ้ ต่อยึดกนั ด้วย fibrocartilage ได้แก่ interpubic joint และ
intervertebral joint

3. Synovial joint เป็นข้อต่อท่สี ามารถเคลื่อนไหวไดส้ ะดวกที่สุด มีลักษณะเฉพาะดงั น้ี
3.1 มี articular cartilage ซง่ึ เปน็ hyatilage cartilage ชน้ั บางๆ คลมุ อยู่ที่สว่ นปลายของ

กระดูกทีม่ าตอ่ กันเปน็ ข้อต่อ
3.2 มี fibrous capsule ซ่งึ เป็น dense fibrous connective tissue หุ้มรอบขอ้ ต่อและถกู

เสริมใหแ้ ขง็ แรงทางด้านนอกดว้ ย ligament
3.3 มี joint cavity ซง่ึ เปน็ ชอ่ งวา่ งท่ีอยู่ภายใน fibrous capsule เรียกวา่ synovial cavity
3.4 มี synovial membrane บุอยู่ท่ีผิวดา้ นในของ fibrous capsule ทำหน้าทสี่ ร้างน้ำหล่อ

เลยี้ งข้อเรยี กว่า synovial fluid ซึ่งบรรจอุ ยูใ่ น synovial cavity