พันธุกรรม-เมนเดล (genetics)

ลกั ษณะทางพันธกุ รรม (Genetic character) :
ลักษณะท่ีควบคุมโดยยีน และสามารถถา่ ยทอดจากรุ่นหนึ่งไป
ยังอกี รนุ่ หนงึ่ ต่อๆไป โดยผ่านเซลล์สืบพนั ธุ์ (Gamete)

ส่ิงมีชวี ิตแต่ละชนดิ , แตล่ ะ species จะมลี ักษณะ
รูปรา่ ง และโครงสรา้ งเฉพาะตัวท่ีแตกต่างจากสิง่ มีชีวิตชนิด
อ่ืน

สิ่งมีชีวติ ชนิดเดยี วกนั , species เดียวกันมีลกั ษณะ
แตกต่างกันนอ้ ยกว่า สิ่งมชี ีวติ ต่างชนดิ

1. Gene = หนว่ ยท่ีทำหน้ำทีใ่ นกำรกำหนดลักษณะทำงพนั ธุกรรม
และสำมำรถถ่ำยทอดไปส่รู ุน่ ลูกหลำนได้ ยนี คือชิน้ ส่วนของ
DNA

Chromosome

Gene DNA

2. Allele = รูปแบบแต่ละแบบของยนี (gene) ท่ีควบคมุ ลักษณะทำง
พันธกุ รรมของสิ่งมชี ีวติ ท่ซี งึ่ อยู่บนโลคสั เดยี วกัน โดยท่วั ไปยนี (gene) จะ
อย่กู นั เป็นคูๆ่ (Diploid) ซงึ่ ยีนจะมีแอลลีล (allele)อยู่ 2 รูปแบบ คอื แอล
ลีลเดน่ (A) และแอลลีลดอ้ ย (a)

3. Homologous chromosome = โครโมโซมทเ่ี ป็นคกู่ ันควบคุมลกั ษณะ
เดียวกนั มี centromere ตรงกัน ควำมยำวเทำ่ กนั

4. Genotype = รปู แบบกำรเข้ำคู่กนั ของแอลลลี ท่คี วบคมุ ลกั ษณะทำง
พันธกุ รรมของส่งิ มชี ีวติ เขยี นเปน็ ภำษำอังกฤษอยู่กันเป็นคู่ๆ (มี 2 allele)
เชน่ TT, Tt, Aa เปน็ ต้น
5. Phenotype = ลกั ษณะที่ปรำกฏของสง่ิ มชี วี ติ ซึง่ เปน็ กำรแสดงออกของยนี
ซ่งึ อยู่กนั เป็นคู่ (genotype)

6. homozygous gene หรอื homozygous genotypeหมำยถงึ ยนี ที่
เหมอื นกันอยดู่ ้วยกัน เช่น TT , tt เปน็ ต้น
7. heterozygous gene หรอื heterozygous genotype หมำยถงึ ยนี ที่
ต่ำงกันอยดู่ ว้ ยกนั เช่น Tt เปน็ ต้น

8. Dominant Trait =
ลกั ษณะที่แสดงออกมำเมื่อมีแอลลีลเดน่
เพียงหนึ่ง (ในเฮเทอโรไซโกต) หรือ
สองอลั ลลี (ในโฮโมไซกัสโดมิแนนท์)

9. Recessive Trait =ลักษณะ
ทีจ่ ะถูกบดบงั เม่ืออยู่ในรูปของเฮเทอโร
ไซโกต และจะแสดงออกเมือ่ เป็นโฮโม
ไซกัสรีเซสซีฟเทำ่ น้นั

Gregor Johann Mendel

- ไดร้ ับยกยอ่ งวำ่ เป็นบิดำแห่ง
พนั ธศุ ำสตร์

- เปน็ นกั บวชและอำจำรย์สอน
หนงั สือชำวออสเตรยี

- จบจำกมหำวิทยำลัยเวยี นนำ
- ศกึ ษำกำรถ่ำยทอดลกั ษณะทำง

พนั ธุกรรมของถว่ั ลนั เตำ
(Pisum sativum L.)

- เมนเดลศึกษำกำรถ่ำยทอดลักษณะทำงพนั ธุกรรมของถัว่ ลันเตำ

Garden pea

- ถ่วั ลนั เตำเปน็ พืชทมี่ ีโครโมโซม 2 ชุด เรยี กว่ำ Diploid

- มกี ำรศกึ ษำลักษณะของถั่วลนั เตำ 7 ลักษณะไดแ้ ก่

1. ควำมสงู 5. สขี องเมลด็

2. ลกั ษณะของฝกั 6. สขี องดอก

3. สขี องฝัก 7. ตำแหนง่ ของดอก

4. ลักษณะเมล็ด



ทำไมตอ้ งเปน็
ถั่วลนั เตำ

1. ปลูกงำ่ ย
2. เจรญิ เตบิ โตเรว็
3. ใหล้ กู หลำนจำนวนมำก
4. มชี ว่ งชีวติ สนั้
5. มหี ลำกหลำยพนั ธุ์
6. ลักษณะแตกตำ่ งกนั ชดั เจน
7. เปน็ ดอกสมบูรณเ์ พศ
8. มีกลบี ดอกปดิ มดิ ชดิ
9. มกี ำรผสมพนั ธุ์ในดอกเดยี วกนั (Self- fertilization)

ลกั ษณะสำคญั ของกำรทดลองของเมนเดล

1. ร่นุ พ่อ – แม่ แทนด้วย P = Parential generation
- รนุ่ ลกู ,F1 = first filial generation
- รุ่นหลำน ,F2 = second filial generation

ลักษณะสำคญั ของกำรทดลองของเมนเดล

2. สง่ิ ท่ีควบคมุ ลกั ษณะทำงพันธุกรรม เมนเดล เรียก
factor ซง่ึ จะอยู่กันเป็นคู่

3. รุ่น P : ท้ังพอ่ และแม่ตอ้ งเปน็ Pure line ถ้ำพอ่
เปน็ homozygous dominant แมต่ ้องเป็น
homozygous recessive

4. ยีน 1 คูค่ วบคมุ เพยี ง 1 ลกั ษณะเสมอ
5. ลักษณะท่เี มนเดลศึกษำแตล่ ะลักษณะจะอยบู่ น
คนละโครโมโซมกัน

ส่ิงมีชีวิตที่อยู่ในสปีชีส์เดียวกัน ย่อมมีลักษณะทำง
พันธุกรรมที่คล้ำยคลึงกันมำกกว่ำส่ิงมีชีวิต ต่ำงสปีชีส์กัน
ควำมแตกต่ำงเน่ืองจำกมีลักษณะพันธุกรรมแตกต่ำงกัน
เรยี กวำ่ ควำมแปรผันทำงพันธุกรรม (genetic variation)



การแปรผนั การแปรผนั แบบ
แบบต่อเน่ือง ไม่ต่อเนื่อง

เป็ นลักษณะทางพันธุกรรมที่ไม่สามารถแยกความแตกต่าง
ได้ อย่ างชั ดเจน ซึ่ งเป็ นลักษณะท่ีได้ รั บอิทธิพลจาก
พนั ธุกรรม และสิ่งแวดล้อม เช่น

-ความสูงของคน
-นา้ หนัก
-โครงร่าง สีผวิ

เป็นลักษณะทำงพันธุกรรมท่ีสำมำรถแยกควำมแตกต่ำงได้
อย่ำงชัดเจน ลกั ษณะควำมแปรผนั ไม่ต่อเน่อื ง เกิดจำกอิทธิพล
ทำงพันธกุ รรมเพียงอยำ่ งเดียว เชน่

- ลกั ษณะลักยมิ้ (มีลกั ยมิ้ -ไม่มลี กั ยม้ิ )
- ติง่ หู (มีติ่งห-ู ไม่มตี งิ่ ห)ู
- ห่อลิ้น (หอ่ ลิ้นได้-หอ่ ลิน้ ไมไ่ ด้)

ไม่มลี กั ยมิ้

มลี กั ยมิ้

ห่อลนิ้ ไม่ได้

ห่อลนิ้ ได้

ลักษณะทำงพนั ธุกรรม ลกั ษณะเด่น กำรถำ่ ยทอดโดยยนี
มีตง่ิ หู ลกั ษณะดอ้ ย
1. ต่ิงหู ไมม่ ีตง่ิ หู
2. แนวผมทหี่ น้ำผำก แนวผมหยัก แนวผมตรง
3. ขนท่ีนวิ้ มอื ขอ้ ท่ี 2 มีขน ไม่มีขน
4. ลักยมิ้ มลี กั ย้ิม ไมม่ ีลกั ยม้ิ
5. ผวิ หนังตกกระ ตกกระ ปกติ
6. รมิ ฝปี ำก หนำ บำง
7. สันจมูก สนั จมกู ตรง
8. สำยตำ สันจมูกโด่ง สั้น
9. หนังตำ ปกติ ไม่ตก
10. เสน้ ผม ตก ตรง
11. กำรหอ่ ล้นิ หยักศก ห่อลน้ิ ไมไ่ ด้

ห่อล้ินได้

กำรถำ่ ยทอดลกั ษณะทำงพนั ธกุ รรมตำมกฎเมนเดลทค่ี วรรจู้ กั
1. ยนี เด่นบน Autosome

- นิว้ เกิน, คนแคระ (achondroplasia), โรคเทำ้ แสนปม
(neurofibromatosis), ถนัดขวำ,มลี ักยมิ้ , ผวิ ปกติ,ตำสนี ้ำตำลหรือ
ดำ เป็นต้น

นว้ิ เกนิ

คนแคระ (achondroplasia)

โรคเทำ้ แสนปม (neurofibromatosis)

กำรถ่ำยทอดลกั ษณะทำงพนั ธกุ รรมตำมกฎเมนเดลทค่ี วรรจู้ กั

2. ยนี ดอ้ ยบน Autosome

- ผวิ เผือก (albinism), โรคโลหติ จำงธำลสั ซีเมีย (thalassemia),
โรคโลหติ จำงแบบซกิ เค้ิลเซลล์ (sickle cell anemia), โรค
Phenylketonuria (เกิดภำวะ phenylalaine สะสมในเลอื ดมำกผดิ ปกติ),
หอ่ ลนิ้ ไม่ได,้ ไม่มีตง่ิ ห,ู ตำสีฟำ้ , ไม่มลี กั ยิ้ม, ถนัดซ้ำย เป็นต้น

โรคผิวเผอื ก (albinism)

ระบบหมู่เลอื ด ABO

2.3 Multiple allele

➢ Multiple allele : ลกั ษณะทำงพนั ธกุ รรมท่กู ควบคมุ
ดว้ ยยนี ท่ีมี allele มำกกวำ่ 2 allele ใน 1 locus

➢ ตวั อย่ำง เชน่ หม่เู ลือด ABO, ลักษณะสขี นกระตำ่ ย
เปน็ ต้น

ระบบหมู่เลอื ด ABO





(X-linked recessive) อยู่บนโครโมโซม X ไดแ้ ก่
• โรคฮีโมฟีเลยี (hemophilia)
• โรคตำบอดสี (Color blindness)
• โรคแขนขำลบี แบบดูเชน Duchenne Muscular Dystrophy (DMD)
• โรคภำวะพร่องเอนไซม์ G-6-PD
• โรคผิวหนังเกล็ดปลำ (Ichthyosis)

โรคตำบอดสี (Color blindness)

คนปกตเิ หน็ เปน็ สแี บบน้ี
คนตำบอดสแี ดง-เขยี วเหน็ เปน็ สแี บบน้ี





คนตำปกตเิ หน็ เปน็ เลข 29
คนตำบอดสจี ะเหน็ เปน็ เลข 70

คนตำปกตเิ หน็ เปน็ เลข 7
คนตำบอดสอี ำ่ นไมไ่ ด้

คนตำปกตไิ มส่ ำมำรถอำ่ นเปน็ ตวั เลขได้
คนตำบอดสเี หน็ เปน็ เลข 45

โรคผวิ หนงั เกลด็ ปลำ (Ichthyosis)

โรคแขนขำลบี แบบดเู ชน Duchenne

2. ยนี เดน่ บน Sex chromosome

X- linked dominance

- อยู่บนโครโมโซม X ได้แก่
• โรคมนุษยห์ มำป่ำ (congenital generalize hypertrichosis)
• โรคกระดกู อ่อน (Hypophosphatemic rickets)

- โครโมโซม Y ไดแ้ ก่
• กำรมีขนทใี่ บหู พบเฉพำะในเพศชำยเท่ำนัน้

โรคมนษุ ยห์ มำปำ่
มขี นทใ่ี บหู

Sex-influenced inheritance: เปน็ ลกั ษณะทีค่ วบคมุ
ด้วยยีนท่อี ย่บู น autosome แตแ่ สดงลักษณะเด่นในเพศ
หนึง่ มำกกว่ำอีกเพศหนึ่ง โดยกำรแสดงออกนน้ั มอี ิทธิพล
มำจำกฮอร์โมนเพศทต่ี ำ่ งกัน

เช่น ลักษณะหวั ลำ้ น, กำรมเี ขำและไมม่ เี ขำในแกะ