วิชา จริยธรรมทางการบริหาร นางกฤติยาภรณ์ อุดมปละ รหัส 6328404003

รายงานวจิ ยั
เรอื่ ง

การบรหิ ารงานตามแนวพุทธ

จัดทาโดย
กฤตยิ าภรณ์ อดุ มปละ
รหัสนิสิต ๖๓๒๘๔๐๔๐๐๓

รายงานนีเ้ ปน็ ส่วนหน่ึงของรายวิชาจริยธรรมทางการบรหิ าร
ตามหลกั สูตรปรญิ ญารฐั ประศาสนศาสนบัณฑิต
สาขาวชิ ารัฐประศาสศาสตร์
วิทยาลยั สงฆ์เชยี งราย
มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย
พทุ ธศกั ราช ๒๕๖๓

รายงาน

เรอื่ ง
การบรหิ ารงานตามแนวพุทธ

จัดทาโดย
กฤตยิ าภรณ์ อดุ มปละ
รหัสนิสติ ๖๓๒๘๔๐๔๐๐๓

ก

คานา

รายงานเล่มนี้เป็นส่วนหนึ่งของรายวิชาจริยธรรมทางการบริหาร โดยมีจุดประสงค์เพ่ือ
ใช้ในการศึกษาหาความรู้ท่ีได้จากเร่ือง จริยธรรม หลักการบริหารทางพุทธศาสนา หลักธรรมท่ี
นามาใชใ้ นการบรหิ ารงาน เพอื่ นาไปปรบั ใชใ้ นการดาเนนิ ชวี ติ ประจาวนั อย่างมปี ระสทิ ธภิ าพ

ข้าพเจ้าจึงตระหนักในการค้นคว้าหาข้อมูลเพ่ือให้ผู้อ่านได้ศึกษาหาความรู้จากรายงาน
เล่มนี้เพ่อื ที่จะนาเปน็ แนวคิดนาไปประยกุ ตใ์ ชใ้ นชวี ติ ประจาวนั

หากมขี อ้ ผดิ พลาดประการใดกข็ อ อภัยมา ณ ที่น้ีด้วย

กฤตยิ าภรณ์ อดุ มปละ
ผ้จู ดั ทา

๑๔ ธันวาคม ๒๕๖๓

สารบญั ข

เร่ือง หน้า

คานา ก
สารบญั ข
บทท่ี ๑ จริยธรรม ๑
บทที่ ๒ หลักการบริหารทางพทุ ธศาสนา ๒
บทท่ี ๓หลกั ธรรมท่นี ามาใชใ้ นการบริหารงาน ๔
บรรณานกุ รม ๖

๑

บทท่ี ๑

จรยิ ธรรม

๑.๑ ความหมายจริยธรรม

จริยธรรม (ethics) สามารถใชคาไทยไดหลายคานอกเหนือจากคาวาจริยธรรม เชน
หลกั จรรยา หรอื จรรยาบรรณ หรอื ธรรมะ หรอื คุณธรรม ซ่ึงมคี วามหมายวาขอพึงปฏบิ ัติ

ตามพจนานกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2525 คาวา ธรรม หมายถึง ความดีสวน
คาวา จรยิ หมายถงึ ความประพฤติ กิริยาทีค่ วรประพฤติ ดงั นนั้ ความหมายของจรยิ ธรรม คอื ธรรมที่
เปนขอประพฤติปฏบิ ัติ

๑.๒ ประเภทจรยิ ธรรม

จรยิ ธรรมแบ่งออกเปน็ ๒ ประเภท ได้แก่
๑.๒.๑ จริยธรรมภายนอก เป็นจริยธรรมท่ีบุคคลแสดงออกทางพฤติกรรมภายนอก
ที่ปรากฏให้เป็นที่สังเกตเห็นได้อย่างชัดเจน เช่น ความรับผิดชอบ ความเป็นระเบียบเรียบร้อยความ
มวี นิ ัย การตรงต่อเวลาเปน็ ต้น
๑.๒.๒ จริยธรรมภายใน เป็นจริยธรรมท่ีเก่ียวข้องกับความรู้สึกนึกคิดหรือทัศนคติของ
บุคคลตามสภาพของจิตใจและสภาวะแวดล้อม เช่น ความซื่อสัตย์ ความยุติธรรม ความเมตตากรุณา
ความกตัญญกู ตเวที เปน็ ต้น

๑.๓ ความสาคญั จรยิ ธรรม

๑.๓.๑ ช่วยใหช้ ีวติ ดาเนนิ ไปดว้ ยความราบรนื่ และสงบสุขไมพ่ บอุปสรรค
๑.๓.๒ ช่วยให้คนเรามีสติสัมปชัญญะอยู่ตลอดเวลา ไม่เผลอตัว ไม่ลืมตัว จะประพฤติ
ปฏิบตั ใิ นสง่ิ ใดก็จะระมัดระวังตัวอยเู่ สมอ
๑.๓.๓ ช่วยสรา้ งความมรี ะเบยี บวนิ ยั ใหแ้ ก่บคุ คลในชาติ
๑.๓.๔ ช่วยควบคุมไม่ใหค้ นช่ัวมีจานวนเพ่ิมมากขนึ้ การปฏิบตั ิตนให้เปน็ ตวั อย่างแกผ่ ู้อน่ื
๑.๓.๕ ช่วยใหม้ นษุ ย์นาความร้แู ละประสบการณ์ ที่รา่ เรยี นมาสร้างสรรค์ส่งิ ท่ีมคี ณุ คา่
๑.๓.๖ ช่วยควบคุมการเจริญทางดา้ นวตั ถุและจิตใจของคนใหเ้ จริญไปพร้อมๆกนั
๑.๓.๗ ชว่ ยสร้างความมน่ั คงทางจติ ใจให้มนุษย์

๑.๔ สรุป

จริยธรรม หมายถึง หลักความประพฤติแนวทางแบบแผน หรือหลักการท่ีวาดวยความดี
งามซ่ึงมีพื้นฐานมาจากหลักการของศาสนา หรือสิ่งที่คนในสังคมยอมรับวาเปนความดีความถูกตอง
เปนตนวา หลักของศีล สมาธิ หลักของการยึดประโยชนสวนรวม หรือหลักของการพัฒนาประเทศ
ฯลฯ เพ่ือความสามารถในการอยู ร่วมกันในสังคมอย างมีความสุขการปลูกฝ ง จริยธรรม
จงึ เปรยี บเสมือนการพฒั นาคณุ ภาพจติ ท่ีมอี ิทธิพลตอความประพฤตขิ องมนษุ ยในสงั คม

๒

บทที่ ๒

หลักการบริหารทางพทุ ธศาสนา

๒.๑ บทนา

การบริหาร มีนักวิชาการหลายท่านให้ความหมายในหลักการบริหารอย่างมากมาย
ซ่ึงการบริหารจัดการมีแนวคิดมาจากธรรมชาติของมนุษย์ที่เป็นสัตว์สังคม ซึ่งจะต้องอยู่รวมกันเป็น
กลุ่ม โดยจะต้องมีผู้นากลุ่มและมีแนวทางหรือวิธีการควบคุมดูแลกันภายในกลุ่มให้เกิดความสุขและ
ความสงบเรียบร้อย การทางานให้สาเร็จโดยอาศัยคนอื่นช่วยทา (Gettingthings done through
other people) น้ันคือ นักบริหารจะไม่ทางานคนเดียว ต้องอาศัยลูกน้องชว่ ยกันทา โดยผู้บริหารจะ
ใช้ศาสตร์ และศิลป์ในการรีดเอาความสามารถของลูกน้องออกมาใช้ให้มากที่สุดเท่าที่จะมากได้ ถ้า
ทางานคนเดียวจะไมเ่ รียกว่า การบริหาร

๒.๒ หลกั การบริหารทางพทุ ธศาสนา

หลักการสาคัญของพระพุทธศาสนา คือ การเพียรพยายามขัดเกลาจิตตน ด้วยการเพิ่ม
ปัญญา วิชา อันเป็นตัวความรู้ให้สามารถบริหารตนได้มากพอสมควร ท่ีจะเข้าไปมีส่วนในการบริหาร
คนอื่นจากคนหนึ่งไปถึงหลายๆ คน จนถึงบริหารองค์การต่างๆ ที่ถ้ามองในแง่ของความจริงแล้ว การ
บริหารทุกอย่างต้องเริ่มที่การบริหารตนมาก่อนท้ังน้ัน การบริหารองค์การตลอดถึงประเทศชาติ การ
ทางาน ประสานงาน ร่วมแรงร่วมใจกันในการทาหน้าท่ีป้องกัน บาบัด บารุง รักษาองค์การของคนท่ี
ศึกษา ฝึกหรืออบรมตนมาดีแล้วนั่นเอง การบริหารองค์การจึงเป็นผลสืบเนื่องมาจากคนเป็นจานวน
มากท่ฝี กึ ปรือกนั มาในดา้ นต่างๆ จนเกดิ ความรู้ ความคิด ความสามารถ คุณธรรมเหมาะสมที่จะทางาน
ในฐานะน้ันๆ การนาหลักท่ีพระพุทธเจ้าได้ทรงตรัสเก่ียวกับการบริหารงานทุกระดบั ผู้บริหารท่ีจะให้
การบริหารงานสาเรจ็ ลุล่วงได้ตอ้ งมี

คณุ ลักษณะ ๓ ประการ คอื
๑. จกั ขมุ า มีปัญญามองไกล ตอ้ งมีความชานาญในการใชค้ วามคดิ
๒. วธิ โุ ร มกี ารจดั การธรุ ะได้ดี ต้องมีความชานาญดา้ นเทคนคิ
๓. นสิ สยสมั ปนั โน มกี ารพึง่ พาอาศยั คนอน่ื ไดต้ อ้ งมีความชานาญดา้ นมนุษย์สมั พนั ธ์

จะเห็นได้ว่า หลักธรรมทางพุทธศาสนา มีส่วนสาคัญในการสร้างเสริมความเป็นผู้นา
เพราะเป็นหลักธรรมสาหรับการปกครองตนเองและผู้อ่ืน สามารถนามาประยุกต์ใช้กับการบริหารงาน
ทุกประเภท ทงั้ ยงั เป็นหลกั ธรรมนาชวี ิตใหป้ ระสบสขุ ในแนวทางจรยิ ธรรมของพทุ ธศาสนาด้วยเชน่ กัน

๓

๒.๓ สรุป

การบริหารการศึกษาตามแนวพุทธธรรม คือ การดาเนินการของผู้บริหารในการนา
หลักธรรมท่ีปรากฏในพุทธวิธี มาสร้างเป็นแรงจูงใจผลักดันให้บุคลากรแสดงพฤติกรรมอย่างมีทิศทาง
เพื่อบรรลุจุดมุ่งหมาย หรือเง่ือนไขที่ต้องการ พร้อมชักนาโน้มน้าว กระตุ้น สนับสนุน ส่งเสริมสร้าง
ขวญั กาลังใจให้แก่บุคลากรทางการศึกษาให้ปฏิบัติงานอย่างต้ังใจ เต็มใจ และทุ่มเท เพื่อทาให้งานเกิด
ประสิทธิภาพ และประสทิ ธิผล สามารถนาความรู้ และศักยภาพท่ีมีอยู่ออกมาใช้ให้เกิดประโยชน์อย่าง
สูงสุด สร้างเป็นแรงผลักนาองค์การให้ประสบความสาเร็จตามเป้าหมาย ดาเนินการไปอย่างรอบคอบ
รอบด้าน ซ่ึงจะเป็นด้วยความเพียรพยายามในทางท่ีชอบ ความเพยี รชอบนั้นเองคือกุศลธรรม และผล
จากความเพียรชอบก็จะสร้างสรรค์พัฒนาการบริหารทุกระดับ ที่อาจสรุปเป็นการบริหารตน บริหาร
คน และบริหารงาน

๔

บทที่ ๓

หลกั ธรรมท่นี ามาใชใ้ นการบรหิ ารงาน

๓.๑ บทนา

พระพุทธศาสนามีหลักคาสอนเกี่ยวกับการศึกษาอยู่จานวนมาก หลักคาสอนเหล่าน้ีหาก
ได้นามาศึกษาวิเคราะห์ อธิบาย ตีความ จัดทาเป็นหลักวิชาการ บูรณาการให้เข้ากับยุคสมัยแล้ว ก็จะ
สามารถนามาใชเ้ ปน็ เครือ่ งมือในการบริหารการศึกษาและพฒั นามนุษย์ได้ อย่างมีประสทิ ธภิ าพ

๓.๒ พรหมวหิ ารธรรม ๔

พรหมวิหารธรรม 4 ประการ ซ่ึงประกอบดว้ ย
๓.๒.๑ เมตตา คือ ความหวังดีท่ีปรารถนาให้ผู้อ่ืนมีสุข นักบริหารต้องมีความรักและ
ความหวังดีต่อเพ่ือนร่วมงาน ความรักจะเกิดได้ถ้านักบริหารรู้จักมองแง่ดี หรือส่วนท่ีดีของเพื่อน
ร่วมงาน ถ้าพบส่วนเสียในตัวเขา นักบริหารต้องมองข้ามและให้อภัย เมื่อพบส่วนที่ดีก็จดจาไว้เพื่อจะ
ได้ใช้คนใหเ้ หมาะกับลกั ษณะท่ดี ขี องเขา

๓.๒.๒ กรุณา คือ หลักวิธีการของผู้บริหารท่ีมีจิตใจที่เกื้อกูลต่อผู้ร่วมงาน บุคลากรใน
องค์การ นักบริหารช่วยเหลือผู้ร่วมงาน และผู้ใต้บังคับบัญชาเมื่อถึงคราวให้ช่วยเหลือ ช่วยแก้ปัญหา
ต่างๆ ไม่ทอดท้ิงไม่ว่างเฉย เป็นการสร้างแรงจูงใจ ให้เกิดข้ึนแก่ผู้ร่วมงานท่ีสาคัญ กระตุ้นส่งเสริม
หลักการทางานไดเ้ ป็นอยา่ งดี เพราะผบู้ รหิ ารคอยชว่ ยสนับสนนุ อยู่เบ้อื งหลัง

๓.๒.๓ มุทิตา คือ การช่ืนชมยินดี เป็นหลักวิธีการของผู้บริหาร เม่ือผู้ร่วมงาน
ผใู้ ตบ้ ังคับบัญชา ประสบความสาเรจ็ ในหน้าที่การงาน หรือประสบผลสาเรจ็ ในชีวติ หน้าทีข่ องผู้บริหาร
คือ ร่วมแสดงความยินดี ช่วยส่งเสริมสนับสนุนให้มีโอกาสพัฒนาความรู้ความสามารถให้มากยิ่งๆขึ้น
เป็นการสร้างแรงจงู ใจท่ดี ีสาหรับผู้บริหารที่จะสร้างแรงใจ ดึงความสามารถของบุคลากร ผู้ร่วมงาน ให้
ออกมาอย่างเต็มความสามารถ

๓.๒.๔ อเุ บกขา คอื หลกั วิธกี ารของผูบ้ รหิ ารทุกคน จะตอ้ งมีความเปน็ กลาง ไม่เอนเอียง
เข้าข้างฝ่ายหน่ึงฝ่ายใด จะต้องตั้งตนเปน็ กลาง แล้วใช้ปญั ญาพิจารณาอนั สมควรแก่เหตุ ในกรณีที่เกิด
ความขัดแย้ง ที่เกิดข้ึนของผู้ร่วมงาน หรือบุคลากรในองค์การ ตัดสินอย่างเที่ยงธรรม ผู้บริหารจะต้อง
สรา้ งความมน่ั ใจให้แกผ่ ู้รว่ มงานทกุ คน ให้เกดิ ความเคารพนบั ถือ

๕

๓.๓ สรปุ

พรหมวหิ ารธรรม ๔ เป็นธรรมสาหรับนักบริหาร นักบริหารที่จะปกครองคนไดต้ ้องอาศัย
ธรรมทเี่ รียกว่า ธรรมของผ้ใู หญ่ คือ มีทัง้ ความรกั ความสงสาร เออ้ื อาทร และทาใจใหเ้ ปน็ กลาง นั่นคือ
การใช้อานาจหน้าที่หรือใช้พระเดชพระคุณควบคุมการบริหาร เป็นหลักธรรมท่ีนักบริหารทุกคนพึงมี
เพราะจะเป็นนักปกครองหรือนักบริหารได้จะต้องมีคุณธรรม ท่ีเรียกว่า พรหมวิหารธรรม 4 ประการ
ซ่ึงประกอบด้วย

๖

บรรณานุกรม

๑.ข้อมูลออนไลน์
ผชู วยศาสตราจารยกติ ตภิ ูมิ มปี ระดษิ ฐ, จริยธรรม, ข้อมูลออนไลน์. เข้าถึงได้จาก.
http://dspace.spu.ac.th/bitstream/123456789/771/1/จริยธรรม.pdf
พระมหามงคล สารนิ ทร, การบรหิ ารงานตามแนวพุทธธรรม, ข้อมูลออนไลน.์ เข้าถงึ ไดจ้ าก.
http://ejournals.swu.ac.th/index.php/EAJ/article/download/4118/4082