Welcome to รัฐไทยในดินแดนไทย

WELCOME TO
รัฐไทยในดินแดนไทย

ส 21105 วิชาประวัติศาสตร์
ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 1

โดย
นางสาวอาภาพร ประทุมทอง (ครูบี)

“EDUCATING THE MIND WITHOUT EDUCATING
THE HEART IS NO EDUCATION AT ALL.”

“ให้ความรู้แก่สมอง โดยที่หัวใจปราศจากการเรียนรู้
มีค่าเท่ากับการไม่ได้เรียนรู้อะไรเลย.”

-ARISTOTLE-

เปิดใจ เปิดสมอง
มีสมาธิก่อนอ่านนะคะ

สารบัญ แคว้นโยนกเชียงแสน

แคว้นหิรัญนครเงินยาง

แคว้นพะเยา

อาณาจักรล้านนา

อาณาจักรสุโขทัย

อาณาจักรอยุธยา

แคว้นโยนกเชียงแสน

“ เรื่องราวของอาณาจักรโยนกเชียงแสน
ปรากฏอยู่ในตํานานสิงหนวัติกุมาร
และตํานานลวจังกราช ”



ท้าวเทวกาลครองกรุงราชคฤห์ มีโอรส 30 องค์ แยกย้ายกันไปสร้างบ้านเมือง พระโอรสองค์หนึ่งพระนามว่า

สิงหนวัติ ได้สร้างเมืองชื่อ นาคพันธุสิงหนวัตินคร ตั้งตนเป็นกษัตริย์ ปราบปรามพวกกล๋อมหรือขอมดำ
แล้วยึดบ้านเมืองไว้ เปลี่ยนชื่อเป็น โยนกนครราชธานีศรีช้างแส่น ต่อมาเรียกว่า เชียงแสน

สมัยพระมหาชัยชนะ เกิดแผ่นดินไหว ผู้คนล้มตายเกือบหมด ส่วนชาวบ้านที่รอดตายรวมตัวกันสร้างเมืองใหม่
ริมฝั่งแม่น้ำโขง ชื่อว่า เวียงปรึกษา มีขุนคลังเป็นเจ้าเมือง มีลูกหลานปกครองต่อมาอีก 100 ปี

เดิมชื่อว่า ศูนย์กลาง การปกครอง การล่มสลาย

นาคพันธ์สิงหนวัตินคร ริมแม่น้ำกก กษัตริย์องค์แรกคือ สมัยพระองค์พังคราช
ต่อมาเปลี่ยนเป็น และแม่น้ำโขง พระเจ้าสิงหนวัติ กษัตริย์องค์ที่ 36
โยนกนครธานีศรี มีกษัตริย์ปกครอง ถูกพวกกล๋อมก่อกฏและ
ช้างแส่น และต่อมา ต่อถึง 45 พระองค์ รุกรานชาวไทยวน
เรียกว่า เชียงแสน ยึดเมืองได้สำเร็จ

พระองค์มหาชัยเกิดแผ่นดินไหว พรหมกุมาร (โอรสของพระองค์พังคราช)
เมืองจึงถล่มจมลงกลายเป็น ยกกองทัพสู้รบกับพวกกล๋อมเพื่อเป็นอิสระ

หนองน้ำขนาดใหญ่ จากกล๋อมได้สำเร็จ
แคว้นโยนกเชียงแสนจึงสิ้นสุด และให้พระบิดาปกครองดังเดิม

แคว้นหิรัญนครเงินยาง

“ เรื่องราวของแคว้นหิรัญนครเงินยาง ปรากฏอยู่ในตํานานเมืองเชียงใหม่”

ประวัติความเป็นมา แคว้นหิรัญนครเงินยาง หรือแคว้นเงินยางเชียงแสน ปู่เจ้าลาวจกเป็น
การขยายอำนาจ หัวหน้าผู้คนบนดอยตุง ได้นำบริวารลงมาสร้างเมืองหิรัญนครบริเวณ

กษัตริย์ ลุ่มแม่น้ำกก ตั้งราชวงศ์ลวจังกราชหรือราชวงศ์ลาวขึ้น
การล่มสลาย
ส่งโอรสไปสร้างเมืองใหม่และอาศัยการอภิเษกสมรสกับเมืองอื่น ๆ
เป็นการสร้างความสัมพันธ์ทางเครือญาติ

ราชวงศ์ลวจังกราชปกครองจนถึงกษัตริย์องค์ที่ 24 คือ พระยาลาวเมง
มีพระโอรส คือ พระยามังราย

พระยาลาวเมงสวรรคต พระยามังรายจึงเสวยราชย์สืบต่อ
และได้ตั้งอาณาจักรล้านนาและราชวงศ์มังรายขึ้น

แคว้นหิรัญนครเงินยางจึงถูกรวมเป็นอาณาจักรล้านนา

พระยามังราย ปฐมกษัตริย์อาณาจักรล้านนา

แคว้นพะเยา

“ เรื่องราวของแคว้นพะเยา ปรากฏอยู่ในตำนานเมืองพะเยา ตํานานเมืองเชียงใหม่”

“ ตำนานพะเยา กล่าวว่า ขุนเงินหรือลาวเงิน “ ตำนานเมืองเชียงใหม่ กล่าวถึงความสัมพันธ์
กษัตริย์แคว้นหิรัญนครเงินยาง มีพระราชโอรส ระหว่างกษัตริย์ 3 พระองค์ คือ พระยางำเมือง

2 องค์ องค์แรกพระนามว่า ขุนชิน พระยามังราย และ พ่อขุนรามคำแหง
มอบเมืองเงินยางให้ปกครอง เรียนที่สำนักสุกันตฤษี ณ เมืองละโว้

องค์สองพระนามว่า ขุนจอมธรรม และเป็นสหายร่วมสาบานกัน
มอบทรัพย์สมบัติและข้าบริพารไป และพระยามังรายได้สร้างเมืองเชียงใหม่
สร้างเมืองใหม่ คือ เมืองพะเยา ”
โดยรับคำปรึกษาจากสหาย”

ที่ตั้ง ศูนย์กลาง กษัตริย์ การล่มสลาย

บริเวณลุ่มน้ำอิง เมืองพะเยา สืบเชื้อสายจาก สิ้นพระยามังราย
(เชิงดอยแม่น้ำอิง) ปู่เจ้าลาวจก ล้านนาและพะเยามิได้
ผูกพันเป็นมิตรไมตรี
พระยามังราย ขุนจอมธรรม
เป็นปฐมกษัตริย์ สมัยพระยาคำลือแห่ง
พระยางำเมือง พะเยาถูกพระยาคำฟู
แห่งล้านนาร่วมมือกับ
พ่อขุนรามคำแหง เจ้าเมืองน่านยกทัพ
มาตี ใน พ.ศ. 1881
พระยางำเมืองกษัตริย์
องค์ที่ 11 ปกครอง พะเยาจึงตกเป็น
ด้วยหลักทศพิราชธรรม ส่วนหนึ่งของล้านนา

และผูกมิตรกับ
พระยามังราย ทรงแบ่ง

ดินแดนบางส่วนให้
จึงไม่ตกเป็นส่วนหนึ่ง

ของล้านนา

อาณาจักรล้านนา

“ เรื่องราวของอาณาจักรล้านนา ปรากฏอยู่ในตํานานเมืองเชียงใหม่ ”

“ พระยามังรายผู้ตั้งอาณาจักรล้านนา หลังจากขึ้นครองราชย์ มีพระประสงค์จะสร้างอาณาจักรให้ยิ่งใหญ่
จึงรวมเมืองต่าง ๆ ทางตอนบนในลุ่มน้ำกกไว้ในอำนาจ ย้ายราชธานีมายังเมืองเมืองเชียงรายและ
เมืองฝางและขยายอำนาจลงมาทางใต้สู่ลุ่มน้ำปิงตอนบนยึดเมืองหริภุญชัยและสร้างเวียงกุมกาม
ต่อมาสร้างราชธานีใหม่บริเวณที่ราบลุ่มน้ำปิงกับดอยสุเทพ ตั้งชื่อว่า นพบุรีศรีนครพิงค์เชียงใหม่
ถือว่าเป็นจุดเริ่มต้นของอาณาจักรล้านนา และทรงเป็นปฐมกษัตริย์ของราชวงศ์มังราย ”

อาณาเขต

ทิศเหนือถึงเชียงรุ่งเชียงตุง
ทิศตะวันออกจดแม่น้ำโขง แต่ไม่รวมถึงปัว
น่าน แพร่
ทิศใต้ถึงลำปาง
ทิศตะวันตกถึงแม่น้ำสาละวิน

กษัตริย์ราชวงศ์มังราย มี 19 องค์ กษัตริย์ทรงมีพระกรณียกิจที่สำคัญหลายองค์ เช่น

พระเจ้ากือนา (องค์ที่ 6 ) พระเจ้าติโลกราช (องค์ที่ 9 )
ทรงรับพระพุทธศาสนาแบบลังกาวงศ์จากอาณาจักร สร้างความมั่นคงและขยายอาณาเขตกว้างขวาง
สุโขทัยเข้ามาเผยแผ่ ทำนุบำรุงพระพุทธศาสนา
สร้างวัดบุปผาราม เป็นที่จำพรรษาพระสุมนเถระ สร้างวัดหลายวัด เช่น วัดมหาโพธาราม
เป็นสำนักเรียน ศูนย์กลางคณะสงฆ์แบบลังกาวงศ์ จัดสังคายนาพระไตรปิฏก ครั้งที่ 8
สร้างพระเจดีย์บรรจุพระบรมสารีริกธาตุบน อัญเชิญพระแก้วมรกตจากลำปางมาประดิษฐาน
ดอยสุเทพ ที่เชียงใหม่

อาณาจักรล้านนา

ความเจริญรุ่งเรือง 1.ด้านการปกครอง พระยามังรายทรงบัญญัติกฎหมาย “ มังรายศาสตร์ ”

2.เศรษฐกิจ ด้านการค้า เชียงใหม่เป็นศูนย์กลางการค้าในล้านนา
ด้านการเกษตร เช่น การสร้างเหมืองฝายส่งน้ำไปยังไร่ การใช้กังหันวิดน้ำ การทำนาขั้นบันได การใช้เกวียน
ขนพืชผล การระดมแรงงานช่วยกันเพาะปลูกหรือเก็บเกี่ยว

3.ศาสนา นับถือพระพุทธศาสนานิกายเถรวาทตามแบบหริภุญชัยต่อมารับพระพุทธศาสนานิกายเถรวาทแบบ
ลังกาวงศ์ มีการทำสังคายนาพระไตรปิฏกครั้งที่ 8 ของโลก ของแรกของเอเชียตะวันออกเฉียงใต้

4.ศิลปกรรม ศิลปะหริภุญชัยผสมผสานกับศิลปะพุกามและศิลปะสุโขทัย
พระพุทธรูป รุ่นแรกพระวรกายอวบอ้วน พระพักตร์ค่อนข้างแป้นแสดงอิทธิพลศิลปะพุกาม
รุ่นหลังรับอิทธิพลสุโขทัยเข้ามาผสมผสานลดความอวบอ้วนลง พระพักตร์รูปไข่
เจดีย์ แบบทรงปราสาทยอด ศิลปะหริภุญชัยและพุกาม แบบทรงระฆังหรือทรงกลมแบบลังกา
เป็นเอกลักษณ์ศิลปะล้านนา แบบเบ็ดเตล็ด สร้างเป็นทรงสี่เหลี่ยมผืนผ้าคล้ายวิหาร ตอนบนมียอด
7 ยอด ยอดกลางเป็นรูปศิขร

5.ตัวอักษร พระยามังรายประดิษฐ์ตัวอักษรเรียกว่า “ อักษรธรรม ” ดัดแปลงมาจากตัวอักษรมอญ
ใช้ในการเรียนการสอนพระพุทธศาสนา ใช้ในราชการ การเขียนตำนานและจารึก

6.วรรณกรรม เกี่ยวกับพระพุทธศาสนาและพระภิกษุสงฆ์เป็นผู้แต่ง เช่น ชินกาลมาลีปกรณ์

การล่มสลาย ตอนปลายสมัยราชวงศ์มังราย กษัตริย์ตกอยู่ใต้อิทธิพลของขุนนางและ
ถูกรุกรานจากอยุธยา ไทยใหญ่ และพม่า ในที่สุดถูกกองทัพของ
พระเจ้าบุเรงนองแห่งพม่ายึดครองล้านนา

สมัยธนบุรี ผู้นำล้านนา คือ เจ้ากาวิละและพญาจ่าบ้าน ต้องการอิสระจากพม่า จึงมาสวามิภักดิ์ต่อ
พระเจ้าตากสิน ขอกำลังสนับสนุนยึดเมืองเชียงใหม่คืนจากพม่าได้สำเร็จ กองทัพล้านนาร่วมกับกองทัพพม่ากำจัด

พม่าออกไปโดยสิ้นเชิง ล้านนาเป็นประเทศราชของไทยเรื่อยมา
ในพ.ศ. 2442 ถูกรวมเข้าเป็นส่วนหนึ่งของราชอาณาจักรไทย ในสมัยร.5

ศิลปกรรมล้านนา

พระพุทธรูป ศิลปะล้านนา เจดีย์ทรงปราสาทยอด
เจดีย์หลวง วัดเจดีย์หลวงโชติการาม

เจดีย์ทรงระฆังหรือทรงกลมแบบลังกา
พระบรมธาตุหริภุญชัย วัดพระธาตุหริภุญชัย

เจดีย์ทรงเบ็ดเตล็ด
วิหารเจ็ดยอด วัดมหาโพธาราม

อาณาจักรสุโขทัย

ความเป็นมา

พ่อขุนศรีนาวนำถุมมีโอรส 2 องค์ คือ พ่อขุนผาเมืองและพระยาคำแหงพระราม
พ่อขุนผาเมืองอภิเษกกับนางสุขรมหาเทวี ธิดาแห่งกษัตริย์เขมร จึงได้รับอำนาจราชสิทธิ์ คือ ได้รับ
พระราชทานพระแสงขรรค์ชัยศรีและได้รับพระราชทานนามว่า กมรเตงอัญศรีอินทรบดินทราทิตย์
หลังจากพ่อขุนศรีนาวนำถุมสิ้นพระชนม์ ขอมสบาดโขลญลำพงขุนนางเขมร ได้ยึดเมืองสุโขทัยไว้
พ่อขุนผาเมืองร่วมมือกับพ่อขุนบางกลางหาวพระสหายขับไล่เขมรออกไป
จากนั้นพ่อขุนผาเมืองได้แต่งตั้ง พ่อขุนบางกลางหาวเป็นผู้ปกครองสุโขทัย เมื่อ พ.ศ.1792 และทรงมี
พระนามว่า พ่อขุนศรีอินทราทิตย์ ปฐมกษัตริย์แห่งราชวงศ์พระร่วง
อาณาจักรสุโขทัยดำรงอยู่ 214 ปี ก็ถูกรวมเข้ากับอาณาจักรอยุธยาใน พ.ศ. 2006

ความเป็นมา อาณาจักรอยุธยาเกิดจากการรวมตัวกันระหว่างแคว้นละโว้กับแคว้นสุพรรณภูมิ
กษัตริย์ มีแม่น้ำ 3 สายไหลผ่าน คือ แม่น้ำเจ้าพระยา แม่น้ำป่าสัก และแม่น้ำลพบุรี
การล่มสลาย จึงเป็นผลดีต่อเศรษฐกิจ ทำให้เป็นอาณาจักรใหญ่ที่มีอำนาจอาณาจักรหนึ่ง

มีกษัตริย์ปกครอง 5 ราชวงศ์ รวม 33 พระองค์ มีพระมหากษัตริย์ที่สำคัญ เช่น
สมเด็จพระรามาธิบดีที่ 1 (พระเจ้าอู่ทอง) ปฐมกษัตริย์
สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ (พ.ศ. 1991–2031) ทรงปฏิรูปการปกครอง
สมเด็จพระนเรศวรมหาราช (พ.ศ. 2133–2148) ทรงประกาศอิสรภาพจาก
พม่า ขยายดินแดนได้กว้างใหญ่กว่ารัชสมัยใด ๆ
สมเด็จพระนารายณ์มหาราช (พ.ศ. 2199–2231) ทรงมีพระปรีชาสามารถ
ด้านความสัมพันธ์กับต่างประเทศ

กรุงศรีอยุธยาเสียกรุงให้แก่พม่าครั้งที่ 2 ใน พ.ศ. 2310

เกร็ดความรู้

ทศพิราชธรรม คือ ธรรมของพระมหากษัตริย์ผู้ปกครอง

บ้านเมืองและนักปกครอง ประกอบด้วย ไทยวน คือ คนเมืองไทยเหนือหรือไทยล้านนา
เป็นกลุ่มชาติพันธุ์ชาวไทยที่ตั้งถิ่นฐานทางภาคเหนือ
1. การให้ 6. ความยับยั้งข่มใจ
แม่น้ำโขง เป็นแม่น้ำนานาชาติ ต้นกำเนิดจากภูเขาในประเทศ
2.ความประพฤติดีงาม 7. ความไม่โกรธ สาธารณรัฐประชาชนจีน ไหลผ่านประเทศเมียนมา ลาว
เป็นพรมแดนทางภาคตะวันออกเฉียงเหนือของไทย กัมพูชา
3.การบริจาคหรือการเสียสละ 8. ความไม่เบียดเบียน และไหลลงสู่ทะเลจีนใต้ในเขตประเทศเวียดนาม

4. ความซื่อตรง 9. ความอดทน ล้านนาปัจจุบัน หมายถึง จังหวัดในภาคเหนือ 8 จังหวัด
ได้แก่ เชียงใหม่ เชียงราย ลำพูน ลำปาง พะเยา แพร่ น่าน
5. ความอ่อนโยน 10. ยึดมั่นในธรรม และแม่ฮ่องสอน

แม่น้ำสาละวิน เป็นแม่น้ำนานาชาติ ต้นกำเนิดจากภูเขาใน พระเจ้าติโลกราช เป็นกษัตริย์ลำดับที่ 9 ของราชวงศ์มังราย
ที่ราบสูงทิเบต ไหลผ่านประเทศสาธารณรัฐประชาชนจีน มีพระนามเดิมว่า ท้าวลก ครองเมืองเชียงใหม่ ทรงจัดให้มี
เมียนมา เป็นพรมแดนธรรมชาติทางภาคตะวันตกของไทย การสังคายนาพระไตรปิฏกครั้งที่ 8 ขึ้น ณ วัดมหาโพธาราม
ไหลลงสู่อ่าวเมาะตะมะในเขตประเทศเมียนมา (วัดเจ็ดยอด)

การทำนาขั้นบันได เป็นการทำนาโดยการสร้างคันดินทำให้เกิด ศิขร คือ สถาปัตยกรรมรูปแบบหนึ่งคล้ายของอินเดีย
ร่องน้ำ ปรับพื้นที่ให้มีลักษณะ เช่นเดียวกับขั้นบันไดเพื่อใช้ ลักษณะสำคัญ คือ อาคารซึ่งมีหลังคาเป็นรูปโค้งสูงที่มี
ปลูกพืช เพื่อที่จะลดความลาดชันของพื้นที่ ประโยชน์ คือ อิทธิพลต่อการสร้างปราสาทในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้

1.ช่วยลดความยาวและระดับของลาดเท ช่วยลดการไหล่บ่า
ของน้ำและควบคุมการชะล้างพังทลายของดิน

2. สะดวกในการไถพรวนดิน
3. กักเก็บน้ำไว้ใช้ในการเกษตร

สวามิภักดิ์ คือ การยอมตนหรือมอบตนอยู่ใต้อำนาจ

มังรายศาสตร์ เป็นกฎหมายที่ได้รวบรวมและเรียบเรียง มาจากหนังสือธรรมศาสตร์ ซึ่งเป็นคัมภีร์เก่าแก่ของอินเดีย
กฎหมายนี้มีเนื้อหาสาระหลายเรื่อง เช่น โทษของการหนีศึก การให้ไพร่เข้าเวร การสร้างไร่นา การกู้เงิน การรับมรดก
ลักษณะความผิดและการลงโทษ การทะเลาะวิวาท โดย

ตอนที่ 1 กล่าวถึงการสืบสันตติวงศ์ล้านนา การสร้างเมืองเชียงใหม่ วัตถุประสงค์ในการแต่งคำนำ ใช้คำว่าสิทธิ
สวัสดี กล่าวถึงกฎหมายที่ได้รู้มาแต่โบราณ พระยามังรายจึงบัญญัติไว้เพื่อให้ท้าวพระยาทั้งหลายที่เป็นลูกหลาน
และเสนาอำมาตย์ผู้ปกครองเมืองสืบไปได้รู้จักรับผิดชอบ
ตอนที่ 2 กล่าวถึงเรื่องระเบียบการปกครอง ซึ่งสมัยนั้นได้มีการจัดการปกครองออกเป็นหมู่ หมู่ละ 10 คนบ้าง
100 คนบ้าง ฯลฯ โดยมีหัวหน้าทำหน้าที่ปกครองในแต่ละหมู่
ตอนที่ 3 กล่าวถึงเรื่องของตัวบทกฎหมายที่มีคำอธิบายพร้อมเหตุผลประกอบและมีจริยธรรมสอดแทรก

“THE ROOTS OF EDUCATION ARE BITTER,

BUT THE FRUIT IS SWEET.”

“รากของการศึกษาอาจขม แต่ผลของมันนั้นหวาน.”

-ARISTOTLE-