ฝิ่นต้น

ฝิน่ ตน้

ชอ่ื วทิ ยาศาสตร์ : Jatropha multifida L.
ชอ่ื วงศ์ : EUPHORBIACEAE
ชื่อทอ้ งถ่ินอืน่ ๆ : มะหงุ่ แดง (ภาคเหนอื ), มะละกอฝร่ัง (กรุงเทพฯ), ทงิ เจอร์ต้น ว่านนพเกา้ (คนเมอื ง)

ลักษณะของฝ่นิ ตน้
ต้นฝิ่นต้น จัดเป็นไม้พุ่มก่ึงไม้ยืนต้นขนาดเล็ก ลักษณะของลำต้นคล้ายกับต้นมะละกอ แต่มีขนาดเล็ก

และเป็นแกนแข็งกว่า โดยลำต้นจะมีความสูงได้ประมาณ 2-3 เมตร และอาจสูงได้ถึง 6 เมตร ลำต้นค่อนข้าง
อวบน้ำ เปลือกลำต้นเรียบเป็นสีเทา มีกระและจุดเล็ก ๆ มียางสีขาว รากมีลักษณะเป็นหัว ขยายพันธ์ุด้วย
วิธีการเพาะเมล็ด จัดเป็นพรรณไม้กลางแจ้งท่ีเจริญเติบโตได้ดีในดินทุกประเภท ต้องการน้ำและความช้ืนใน
ระดบั ปานกลาง

ใบฝ่ินต้น ใบเป็นใบเด่ียว ออกเรียงสลับ ก้านใบยาวประมาณ 10-30 เซนติเมตร ลักษณะของใบเป็น
รูปกลม ขอบใบลึกเป็นแฉกเว้าลึกลักษณะคล้ายฝ่ามือ ประมาณ 9-11 แฉก ในขอบใบท่ีเป็นแฉกจะหยักเป็นซี่
ฟันช่วงกลางขอบใบ ปลายเป็นต่ิงแหลมถึงยาวคล้ายหาง ปลายใบแหลม พบบ้างมีรยางค์แข็ง ใบมีขนาด
ประมาณ 10-30 เซนติเมตร แผ่นใบเกลี้ยงท้ังสองด้าน หลังใบเรียบ ก้านใบยาวกลม หูใบแยกเป็นง่ามรูปขน
แขง็ ยาว 2 เซนติเมตร

ดอกฝ่ินตน้ ออกดอกเปน็ ชอ่ แบนแน่นตดิ กันแบบช่อเชิงหลนั่ โดยจะออกที่ปลายกิง่ ก้านชอ่ ดอกยาวได้
ถึง 23 เซนติเมตร ดอกย่อยมีขนาดเล็กติดกันแน่น ดอกมีสีแดงสด ดอกเป็นแบบแยกเพศ ลักษณะของดอก
คล้ายกับดอกเถาคันหรือดอกกะตังบาย กลีบเล้ียงในดอกเพศผู้จะเป็นรูปไข่กลับกว้าง ยาวประมาณ 1
มลิ ลิเมตร สว่ นกลบี ดอกแยกจากกนั ยาวประมาณ 5 มลิ ลเิ มตร สีแดงสด เกสรเพศผมู้ ี 8 อัน ก้านเกสรแยกกัน
สว่ นกลบี ดอกในดอกเพศเมยี จะยาวได้ถึง 9 มลิ ลเิ มตร ยอดเกสรเพศเมียเป็นรูปกระจุก เป็นพู 2 พู

ผลฝ่ินต้น ลักษณะของผลเปน็ รปู ทรงกลม มีพู 3 พู คลา้ ยผลสลอดหรือผลปัตตาเวยี แต่จะมขี นาดใหญ่
กว่า แต่ละพูจะมีลักษณะเป็นสัน ผลมขี นาดประมาณ 3 เซนติเมตร ผิวผลเรยี บ ผลอ่อนเปน็ สีเขียว พอแก่แล้ว
จะเปล่ียนเป็นสีออกเหลืองหม่น มีลายสีน้ำตาล มีจุกขั้วขนาดเล็ก แต่ละพูมีเมล็ด 1 เมล็ด เมล็ดมีขนาดยาว
ประมาณ 1.7-2 เซนติเมตร

สรรพคณุ ของฝนิ่ ตน้
เปลอื กตน้ มรี สฝาดเมารอ้ น มสี รรพคณุ เป็นยาแกล้ มและโลหิต (เปลือกต้น)
ใชเ้ ป็นยาคุมธาตุ (เปลือกตน้ )
เปลอื กตน้ ใชเ้ ป็นยาแก้อาการลงแดง (เปลือกต้น)
เปลือกต้นใช้ปรุงเป็นยาแก้อาเจียน (เปลือกต้น) ส่วนเมล็ดมีรสเมาเบื่อ มีสรรพคุณทำให้อาเจียนเช่นกัน แต่มี
อนั ตรายมากจนอาจใชเ้ ป็นยาเบื่อได้ จงึ ไม่นยิ มใช้กัน(เมล็ด)
เปลือกตน้ ใชเ้ ปน็ ยาแกบ้ ิดปวดเบง่ แก้ท้องเสีย ท้องร่วง (เปลอื กต้น)
รากใชต้ ม้ กบั น้ำด่มื เปน็ ยาแก้โรคลำไส้ (ราก)
รากใชต้ ้มกับน้ำดมื่ ช่วยย่อยอาหาร (ราก)
ใบมรี สเมา ใช้ต้มกนิ เป็นยาถา่ ย (ใบ)ส่วนเมล็ดมนี ำ้ มันประมาณ 30% ใชก้ ินเปน็ ยาถา่ ยอยา่ งแรง (เมลด็ )

เมลด็ ใชบ้ ีบเอานำ้ มัน ใช้ท้งั ภายในและภายนอกเป็นยาทำให้แทง้ บุตร (เมลด็ )
นำ้ ยางใช้ใส่แผลสดเปน็ ยาช่วยสมานแผล ใช้ทาแผลปากเปอื่ ย แผลมีดบาด แผลอกั เสบเรื้อรัง จะช่วยทำให้แผล
หายเร็วขน้ึ (นำ้ ยาง)
ใบใช้เป็นยาฆา่ หิด กำจัดพยาธิผิวหนงั ใช้สระผมแก้เหา (ใบ)
เปลือกตน้ มสี รรพคุณเปน็ ยาแกอ้ าการปวดเมื่อยตามร่างกาย ปวดเมอื่ ยตามข้อ ปวดเสน้ เอ็น (เปลือกต้น
สมุนไพรฝิ่นต้นจัดอยู่ในพิกัดตรีเกสรมาศ (ตำรับยาที่ประกอบไปด้วย เปลือกฝ่ินต้น เกสรบัวหลวง และลูก
มะตูมอ่อน มีสรรพคุณเป็นยาบำรุงกำลัง บำรุงธาตุ คุมธาตุ แก้ท้องร่วง) และพิกัดตรีเกสรเพศ (ตำรับยาที่
ประกอบไปด้วย เปลือกฝ่ินต้น เกสรบัวหลวงขาว และเกสรบัวหลวงแดง มีสรรพคุณเป็นยาคุมธาตุ แก้ไข้เพ่ือ
ปถวธี าตุกำเรบิ ทำใหต้ ัวเย็น แกอ้ าการคล่นื เหยี นอาเจียน