วรรณกรรมเรื่อง สุวรรณหงส์

สุทนั ฑน์ รุ าช - พํอสุวรรณหงส์ มาทางน้ี, มาทางนลี้ ูก พํอจะบอกอะไรให๎ (จงู มอื มา)....
นี่แน,ํ สนั ดานผ๎ูหญิงนํะ ไมํมีละที่จะไมํ อยากไดอ๎ ยากดดู อกไม๎ และเพชรนดิ จินดา
เจา๎ จงพาเจา๎ พราหมณไ์ ปชมสํวนชมถ๎าเพชรพลอยของเรา เทํานนั้ กจ็ ะร๎ูได๎
ดวี ํา เบน็ ผหู๎ ญงิ หรือมิไชํ จริงไหมลํะลูก ?
สุวรรณหงส์ - จริงซีเพคะ ลูกจะชวนไปเดยี๋ วน้ีแหละ ฯ

ร้องร่าย

๑ ได๎ฟงั พระโอรสรับสัง่ ใสํเกศา

จึงชวนเจ๎าพราหมณ์ชี้ลีลา เสดจ็ มาสวนขวญั ทันใด ฯ

- เสมอ -

ปดิ มา่ น

ฉากท่ี ๔ สวนหลวง

- เมื่อเปิดม่าน พระสวุ รรณหงส์ พราหมณเ์ กคสุริยง พราหมณโ์ ต

และนางกํานัลพอสมควร์ พากันออกมาทางเวทีล่าง -

- ปพี าทย์ทํา-เชดิ -

ร้องร่าย

๑ ครนั้ ถงึ จงึ หยดุ อยนํู อกสวน พระตรัสชวนพราหมณช์ ิศรไี ส
เสด็จเขา๎ อทุ ยานทันใด สาวสรรพก์ ํานลในก็ตามมา ฯ

- เสมอ -

๑ พระองค์ ร้องลอ่ งเรอื พระนคร
ชวนพราหมณ์
ชมพรรณบปุ ผา สุวรรณหงส์หรรษา
๑ ดอกสร้อย ดําาเนินเดนิ ตามกันมา
๑ กาหลง นานาในอทุ ยาน เธย ฯ
มะลิวนั เจ้าพราหมณ์น้อย ๆ ค่อยลีลา เอย ๆ
ชาตบษุ ย์พุดตาน ประยงคพ์ ยอมหอมหวาน
๑ ดอกจาํ ปา อญั ชนั ชุมแสงแบ่งบาน
๑ ล่นั ทม งามตระการแกมกนั เอย ๆ
กรีดเล็บ เจา้ เหมือนเมียขา้ นะพ่อพราหมณ เอย ๆ
สง่ ให้เจา้ พราหมณ์พลนั ทง้ั สกุ รมนมสวรรค์
๑ ดอกสวาด พระองค์ทรงเกบ็ ได้ถูกจนั ทน์
เจ้าพราหมณ์ผดิ ผนั ไม่ไยดี เอย ๆ
หวั ใจพ่ีจะขาดเพราะสดเสน่หา เอยฯ

@ เดินคล้อย เจา้ พราหมณน้อยค่อยเมียงหนี
ในใจ อยากจะใคร่ไดม้ าลี
เข้าแอบซมุ้ พุ่มจําปี ให้ทกี บั พราหมณ์โต เอย ๆ
๑ ดอกมะปริง ดูชา่ งทาํ น่ิงใยกุมกณฑ์พี่ เอย ๆ
๑ กมุ ภณฑ์ เห็นท้าวเธอพ้นไปอกโซ
เดินตรง เกบ็ แกว้ กาหลงชงโค
สม้ สกุ ลูกตะโก สม้ โอยดั ใส่ย่ามตามมา เอย ๆ
๑ ดอกแก้ว พเี่ ก็บมาแล้วนะเจ้าพราหมณ์ เอย ๆ

- เจรจา -

สุวรรณหงส์ - ดอกไมล๎ กู ไม๎กาลังเผล็ดดอกออกผลมากมาย เชิญพํอพราหมณ์

เกบ็ ตามชอบใจซิจ๏ะ !

พราหมณ์ - ขอบพระคณุ หมํอมฉนั ไมตํ ๎องการดอกเพคะ ๆ

ร้องรา่ ย

๑ คร้ันเห็นพราหมณ์ชามเชนิ เมินหนี ไมย่ นิ ทีน่ ิยมชมบบุ ผา

ทําชช้ี วนสรวลสรรจาํ นรรจา แลว้ พามาถาํ้ าแก้วแพรวพราย ฯ

-เชดิ -

ปดิ มา่ น

ฉากท่ี ๕ ถํ้าแก้ว

- ป่ีพาทยท์ าํ เพลง “ นพรัตน์ -

- เปดิ ม่าน - เห็นถํ้าแกว้ -

- นพรัตน์แตล่ ะชนดิ จบั ระบํา แสดงชนิดของรตั นะอยา่ งละ ๓ ตัวกอ่ น -

- แล้วรตั นะทง้ั หมดจบั ระบําพร้อมกนั –

รอ้ งเพลงนพรตั น์

รัตนคหู ากายสทิ ธิ์ ลว๎ นวจิ ติ รนวรัตนจ์ รสั ฉาย

แสงมณสี ีวามอรํามพราย เปน็ เลอ่ื มลายแลสลบั ระยับตา

อนั เพชรดีสีขาวรุ๎งพราวเพริศ สุดประเสริฐแสงสวี เิ ลขา
ใครประดบั เพชรดมี รี าคา เรอื งเดชานุภาพด๎วยดวงมณี

ทบั ทิมแท๎แลดแู ดงอรําม แสงแวววามแจํมจรสั รศั มี

กาํ จดั ปวงโรคาพยาธี พูนทวีสนิ ทรพั ย์นับอนันต์

มรกตสดขจสี เี ขียวขํา แสงงามล้าํ เลอเลิศประเสริฐสรรพ์

ประดับกนั เขยี้ วงาสารพนั คุม๎ ภยันตรายถ๎วนมวลพาลา
อนั มณสี ีเหลืองเรืองวิรจุ น์ นี่คอื บษุ ราคมั เลิศล้ําคาํ

เปน็ อาภรณ์พูนสวัสดิ์วัฒนา ชนมพ์ รรษายนื ดํารงคงนิรันดร์

แก๎วโกเมนแดงกํ่าน้าํ ใสสด แสนงามงดรูจแี สงสสี ัน

ผู๎ประดบั รับเคารพอภวิ ันทน์ ประชานนั ทน์ บั ถือเล่ืองลอื นาม

นลิ กาฬน้าํ เงนิ ก่าํ ล้ําหมอกเมฆ รุจเิ รขรุงํ โรจนโ์ ชตอิ รําม
อํานวยสรรพส์ ขุ ารมณ์อภิราม สิ่งดีงามหลามหล่งั สะพร่งั มา

สขี าวหมํนหมอกมัวสลัวแสง บอกแสดงมุกดาหารตระการสงํา

ดลขจดั สตั ว์ร๎ายพํายเดชา อสรพษิ นานาลําหลกี ไกล

แก๎วเพทายพรายแสงสีแดงเรื่อ พรรณอะเคื้อลาํ ยองผดุ ผอํ งใส
นําศริ มิ งคลดลโชคชัย กําจัดชัยผอํ งอบุ าทว์ใหค๎ ลาดคลาย
แก๎วไพฑูรย์ขุนํ ฉวีสไี ม๎ไผํ สังวาลไหมสาแหรกผํานประสานสาย
บนั ดาลชยั ชนะหมูศํ ัตรรู ๎าย แผํกาํ จายเสนหํ ต์ ิดจับจติ เอย

ร้องสรุ นิ ทราหู

สขี าวผอํ งเพชรดี
ทบั ทมิ สีมณีแดง
เขยี วใสแสงมรกต
เหลอื งใสสดบษุ ราคัม
แดงแกํก่าํ โกเมนเอก
สหี มอกเมฆนลิ กาฬ
มกุ ดาหารหมอกมวั
แดงสลวั เพทาย
สังวาลสายไพฑูรย์
เจดิ จํารูญนพรตั น์ อวยสวสั ดิภาพล๎น
ปวงวิบตั ขิ จดั ผาํ นร๎าย กลายดี

-เพลงเรว็ ท้ายสมเด็จกลาย-

-พญาเดนิ -

- ร้องสระบุหร่ง -

๑ พระตรสั ชวนพราหมณช์ ีลีลาศ เทีย่ วประพาสพิศดูคูหา
แต่ล้วนของดีๆ มีราคา ปรารถนาส่งิ ใดพ่ใี หพ้ ราหมณ์
นัน่ โกเมนเด่นแดงแสงสาย โนน่ เพทายน่ีเพชรเท่าเมด็ มะขาม

ท่หี นิ ย้อยพร้อยแพรวแกว้ พุกาม จงเลอื กตามแต่ประกอบชอบวญิ ญาณ์

- ร้องพราหมณ์เก็บหัวแหวน -

๑ เจา้ พราหมณ์พิศพลอยงามแสงวามวับ เด่นประดับกบั แผน่ ภผู า

มรกตสดแสงน้ําแตงกวา เพชรนลิ จินดาค่าควรเมอื ง

พระเคียงพราหมณ์ตามบอกหยอกยุด จงชมบุษราคมั นํ้าเหลือง

ทบั ทิมไพฑูรยจ์ ํารูญเรอื ง เจา้ พราหมณ์เบ้อื งหยดุ รอไม่จรลี

เหน็ พระเมินเดินเลือกเอาเกอื กเหยียบ แลว้ คอ่ ยเลียบเลย้ี วเมียงเลี่ยงหลีกหนี

ให้กุมภณฑเ์ ก็บไว้ไดด้ ีดี แลว้ ทําเฉยเลยรลี่ ีลามา

พระโฉมยงทรงเกบ็ มกุ ดาหาร ส่งประทานให้พราหมณ์งามหนักหนา

เจ้าพราหมณแ์ สร้งแกลง้ ทาํ ไม่นําพา บอกวา่ ข้าน้ไี มช่ อบใจ ฯ

- เจรจา -

ร้องร่าย

๑ เม่ือนน้ั พระสวุ รรรหงสย์ ิง่ สงสยั

ชวนพราหมณ์ชีลีลาคลาไคล กลบั ไปนเิ วศน์วังจันทน์ ฯ

-เพลงเร็ว-

ปิดม่าน

ฉากท่ี ๖ หอ้ งบรรทม

- ในพระตาํ หนกั ของสวุ รรณหงส์ –

- เมื่อเปิดม่ามเห็นสุวรรณหงส์อยู่บนพระแท่นบรรทมกับพราหมณเ์ กดสรุ ิยง –

รอ้ งพญาโศกตดั

๑ ทอดองค์ลงเหนือบรรจถรณ์ ยิง่ อาวรณ์วโิ ยคโศกศลั ย์

คดิ คะนึงถึงนางพลางจาบัลย์ ทรงธรรม์ไม่สนิทนทิ รา

รอ้ งร่าย

@ ชะนอยหรอสายงนงลักษณ์ มาหาญหักหา่ งเหเสนห่ า

เออก็เห็นเปน็ พราหมณ์ติดตามมา ยงั มายายอนยอกออกตวั

คร้ันทดลองข้องขดั บฏิเสธ ไมแ่ จง้ เหตุสกั อย่างแกล้งพรางผวั

ยงิ่ คิดขนุ่ ข้องหมองมัว ใครจะชัวเชน่ เกศสรุ ิยง

น่ิงนอนกรพาดนลากฏนึก พระทรงตรตีรอมจิตพิศวง
ทงั้ รกั ท้ังแค้นแน่นทรวงทรง จนเคลิ้มองค์ระงบหลับไป ฯ

๑ เมอื่ น้นั เจา้ พราหมณ์เศร้าหมองไม่ผ่องใส

จึงจดุ เทียนเขียนอักษรเปน็ กลอนไว้ หวังจะใหท้ ราบความตามคดี ๆ

๑ เสรรสรรพพบั ปดิ สนิทแนบ รอ้ งจีนขายอ้อย
แล้วกราบบาทอาลาพระสามี
เอาสอดแอบริมฐานพานพระศรี
เจา้ พราหมณ์ชคี รวญคราํ่ ราํ่ ไร ฯ

- โอด –

๑ ถงึ เกาทุ่มกุมกณฑเ์ ขา้ มาเตือน ยังอิดเอื้อนอาวรณถอนใจใหญ่

จนไก่ขนั กลน่ั แกล้งแข็งฤทยั จาเปน็ จาใจลกุ ไคลคลา ฯ

- โอด - ทยอย - เชดิ –

ปิดมา่ น

ตวั ละคร

พระสุวรวณหงส์
เกตสุ รุ ิยง
พระพี่เล้ยี งท้ัง 5
ยกั ษ์กมุ ภณ
ม๎า
พระอินทร์
ท๎าวสุทนั นุราช (พํอของสวุ รรณหงส์)
พระนางศรีสุวรรณ (แมํของสวุ รรณหงส)์
โหรหลวง
พระฤาษี
ทา๎ วสุวรรณวิก (พระเกตุสุรยิ ง)
ยักษว์ ิรณุ เมฆ
นางยกั ษ์
ยักษ์นนยะเวก









ภาคผนวก



ภาพท่ีจากสจู บิ ตั รบทละครนอกเร่อื งสุวรรณหงส์และสจู ิบัตรบทละครนอกเรอ่ื งพระอภยั มณี

ภาพจาก ละครนอกเรอ่ื งสุวรรณหงสน์ างเกศสรุ ยิ งกบั บรรดาเงือกํน๎า
ท่มี า: The Khon and Lakon by Dhanit Yupho

ภาพทจ่ี าก ระบําเงือกในละครนอกเรื่องพระอภัยมณี
ทมี่ า: บทละครนอกเรือ่ งพระอภยั มณีตอนกาํ เนิดสดุ สาครถงึ เข๎าเมอื งการเวก

เอกสารอา้ งองิ

ดํารงราชานภุ าพสมเดจ็ พระเจ๎าบรมวงศ์เธอ กรมพระยา, ละครฟูอนรํา กรุงเทพฯ : สํานักพมิ พม์ ตชน,
๒๕๔๖.
ปญั ญา นิตยสุวรรณ. ละครนอก. กรุงเทพฯ : ศนู ย์วฒั นธรรมมหาวิทยาลยั ธุรกจิ บณั ฑติ ย์, ๒๕๔๐
พาณี สีสวย ผศ. สนทรียะทางนาฏศิลปไ์ ทย, ๒๕๔๐.๔๗ : พิมพท์ ี่ หจก. ชนะการพมิ พ์ ๒๐๑/๑๑๔
เรณู โกศินานนท์, นาฏศลิ ปไ์ ทย. พมิ พ์ครัง้ ท่ี ๒. กรงุ เทพฯ : บริษทั โรงพมิ พ์ไทยวฒั นาพานิช
จํากดั ,๒๕๔๕.
วมิ ลศรี อปุ รมัย, นาฎกรรมและการละคร หลกั การบริหารและการแสดง. ๔๙๑/๒๘๖ ซอย
๑๔ ทิพวลั ๑ ถนน เทพารักษ์ อ.เมอื ง สมุทรปราการ: สํานักพิมพ์หนอน
สุมนมาลย์ นม่ิ เนตพิ นั ธ์, การละครไทย.พิมพค์ รัง้ ที่ ๑. กรงุ เทพฯ : บริษทั โรงพิมพ์ไทยวัฒนาพานชิ .๒๕๓๒
สารานุกรมศัพทด์ นตรีไทย ภาคประวตั แิ ละบทรอ๎ งเพลงตับ ประวัติเพลงหนา๎ พาทย์และเพลงโหมโรง
กรุงเพทฯ : ราชบัณฑิตยสถาน,๒๕๕๐.๒๓๔
สมุ ติ ร เทพวงษ์, สารานุกรม ระบํา ราํ ฟูอน, พิมพ์ครง้ั ที่๔. กรุงเทพฯ : โอเดียนสโตร์,๒๕๔๗.๒๕๐
เสาวณติ วงิ วอน. วรรณคดีการแสดง. พิมพ์ครงั้ ท่ี๒ , กรุงเทพมหานคร : ภาควชิ าวรรณคดี
รวํ มกบั คณะกรรมการฝาุ ยวิจัย คณะมนษุ ย์ศาสตร์ มหาวิทยาลยั เกษตรศาสตร์, ๒๕๕๕
ศลิ ปกร,กรม, บทละครนอกสุวรรณหงส์ กรมศลิ ปกรปรบั ปรงุ ขนึ้ ใหมํ, จัดพิมพ์ข้ึนประกอบการแสดง
ศลิ ปนิ และนักเรยี นนาฏศิลป์ ณ โรงละครศลิ ปากร เมอื่ เดือนมีนาคม ๒๕๕๔
วพิ ธิ ทัศนา.สถาบนั นาดุรยิ างคศิลป.์ พิมพ์ครัง้ ที่ กรุงเทพฯ : บริษทั เซเวํน พร้ินตงิ้ กรุป๏
២៥៤២.២៣២ อธบิ ายเพลงแผํนเสียง กรมศลิ ปากร.โรงพิมพ์ศิวพร พ.ศ. ๒๕๐๘
ความสาํ เร็จในการแสดงละครนอกสวุ รรณหงส์, มปพ/มปป