ฐานการเรียนรู้-การเพาะเห็ดนางฟ้า

ฐานการเรียนรู้ การเพาะเหด็ นางฟ้า
ขั้นตอนการเพาะเหด็ นางฟา้

ขนั้ ตอนที่ 1 การเตรียมโรงเรือนสาหรับเพาะเห็ดนางฟ้า

1. การเตรียมโรงเรือนสาหรับเพาะเห็ดนางฟา้
สาหรับโรงเรือนเพาะเห็ดนางฟ้านั้นควรมขี นาด 2 x 15 x 2 (กวา้ ง x ยาว x สงู ) เมตร ซงึ่ จะวางกอ้ น

เช้อื เห็ดนางรม และเห็ดนางฟา้ ไดป้ ระมาณ 4,000 กอ้ น โรงเรอื นควรเป็นแบบทีส่ รา้ งง่าย ลงทนุ น้อย และวสั ดุ
ที่จะนามาสรา้ งเป็นโรงเรือนนน้ั จะตอ้ งหางา่ ยทม่ี อี ยู่ในทอ้ งถน่ิ เปน็ วัสดุทม่ี าจากธรรมชาติ เช่น ฟาง, หญา้ แฝก,
ไม้ไผ่ เปน็ ต้น สาหรบั การสร้างโรงเรอื นใหเ้ หมาะสมนัน้ ควรสร้างในที่เยน็ ช้นื และสะอาดปราศจากศตั รูของเหด็
ที่จะเขา้ มารบกวน หลงั คามงุ จากหรอื แฝก แลว้ คลุมทบั ด้วยสะแลนอกี 1 ชิ้น การคลุมหลังคาข้ึนอยู่กับชนิด
ของเหด็ ด้วย เพือ่ ป้องกันลม ลมแรง ลมค่อย ลมหนาว ลมแห้งแลง้ สภาพลม สภาพอากาศ มผี ลกระทบตอ่ การ
ออกดอกของเหด็ ได้เชน่ เดยี วกัน ปิดประตูดว้ ยกระสอบป่านหรือแผ่นยาง ปูพน้ื ดว้ ยทราย เพ่ือเก็บความชื้น
ทิศทางลม กอ้ มสี ่วนสาคัญในการโรงเพาะเห็ด ตอ้ งดูทิศทางของลมเหนอื ลมใต้ เพอ่ื ป้องกันการพัดพาเช้อื โรค
ทจ่ี ะมีผลตอ่ ก้อนเห็ด และการออกดอกของเหด็

การสร้างโรงเรือนเพาะเหด็ นางฟา้ ขนาด 2 x 15 x 2 มีท้งั หมด 4 ดา้ นดว้ ยกนั ซงึ่ แต่ละด้านสามารถ
เกบ็ ก้อนเช้ือเห็ดนางรม และเห็ดนางฟ้าได้ถึง 1,000 ก้อน ซึ่งการทาโรงเรือนในลักษณะนี้ ใชพ้ ้นื ท่ีรวมแลว้ แค่
ประมาณ 60 ตารางเมตรเท่านั้น วัสดุในการทางานก็ใชท้ ่ีมีอยู่ตามธรรมชาติ เช่น ไม้ไผ่ ไม้ยูคา หรือ อืน่ ๆ ตัว
เสากอ็ าจจะใชไ้ ม้ที่มีขนาดใหญ่เพือ่ ความแข็งแรงของโรงเรือน หลังคาก็ใช้หญา้ แฝก ซง่ึ เป็นวสั ดทุ ีเ่ หมาะกบั การ
ทาโรงเรือนเป็นอย่างดี เนอ่ื งจากสามารถกกั เก็บความร้อนช้นื ไดด้ ี เปน็ ภูมิอากาศทเ่ี ห็ดนางรม และเหด็ นางฟา้
ชอบ

ข้ันตอนท่ี 2 การทากอ้ นเชอื้ เพาะเหด็ นางฟ้า

วธิ กี ารทากอ้ นเชือ้ เพาะเห็ดนางรม และเห็ดนางฟ้า

การทาก้อนเชอ้ื เพาะเหด็ นางฟ้าน้นั จาเป็นต้องหาวสั ดุอุปกรณท์ ี่ต้องเตรียมดังนี้ ไดแ้ กข่ ้ีเล่ือยยางพารา
หรอื ขีเ้ ลือ่ ยไมเ้ นื้ออ่อน แต่ในทางปฏบิ ัตนิ ั้นขีเ้ ลื่อยยางพาราจะให้ผลดีทส่ี ุด จากนนั้ ก็หาสว่ นผสมต่างๆเพ่อื ให้ได้
คณุ ค่าทางอาหารมากยิง่ ขน้ึ และสตู รการทาก้อนเช้อื เห็ดนางรม และเห็ดนางฟ้ามสี ่วนผสมหลกั ๆดังนี้
ขีเ้ ล่ือยยางพาราแห้งสนิท 100 กิโลกรมั
ราละเอยี ด 6 – 8 กิโลกรมั
ข้าวโพดป่น 3 – 5 กโิ ลกรัม
ปูนยิบซมั 1 กโิ ลกรมั
หินปูนหรือผงชอลก์ 1 กโิ ลกรมั
ดีเกลอื 0.2 กโิ ลกรมั
นา้ 80 กิโลกรมั
EM 1 ลิตร

เมือ่ หาส่วนผสมมาครบแล้ว กท็ าการตากและกองข้ีเลือ่ ยยางพาราไวป้ ระมาณ 7 วนั จากน้นั คอ่ ยทาการ
ผสมโดยการเตมิ นา้ ลงประมาณ 70 เปอร์เซนต์ ทดสอบโดยการกาส่วนผสมถ้ามนี ้าซึมตามงา่ มมือแสดงวา่ การ
ผสมนผี้ สมนา้ มากเกินไปแต่ถา้ เมอื่ บีบแลว้ ข้ีเลื่อยแตกเปน็ 3 กอ้ นแสดงว่าการผสมใชไ้ ดเ้ รียกวา่ พอดีแล้วแตถ่ า้
ว่าถ้ากาแลว้ แบมือออกแล้วขี้เลือ่ ยจับตัวไมเ่ ป็นก้อนแสดงวา่ เติมน้านอ้ ยจนเกนิ ไป เมือ่ ผสมเข้ากนั ไดท้ ีแ่ ล้วก็ทา
การกรอกใส่ถุงเพาะเห็ด ใส่ใหไ้ ด้นา้ หนักประมาณ 800 – 900 กรมั หลังจากน้นั กท็ าการรวบปากถุงกระทุ้งกับ
พนื้ ให้แนน่ พอประมาณหลงั จากนั้นก็ทาการใสค่ อขวด

ขน้ั ตอนที่ 3 การหยอดเชื้อและบ่มเชือ้ เห็ดนางฟา้
การหยอดเชอ้ื และบ่มเชื้อเหด็ นางฟา้

เมอ่ื ทาก้อนเช้ือเสรจ็ แล้ว เรากจ็ ะนาก้อนเช้ือท่ีไดท้ าการหยอดเชือ้ และบม่ เชื้อเหด็ นางรม และเหด็
นางฟ้าตามลาดับ โดยก่อนอ่นื ก้อนเชอื้ ท่ีได้นัน้ เราก็จะนามาทาการนึง่ เพอ่ื ฆา่ เชื้อ ถ้ามหี มอ้ นง่ึ ความดันอยูแ่ ลว้ ก็
ให้นึ่งที่ความดนั 25 ปอนดต์ ่อตารางน้วิ โดยทาการนง่ึ ทร่ี ะยะเวลาประมาณ 1 – 2 ชั่วโมง ถา้ ไม่มีหมอ้ นงึ่ ความ
ดนั อาจใช้หมอ้ น่งึ จากถังนา้ มัน 200 ลติ ร แทนกไ็ ด้ แตจ่ ะต้องทาการน่งึ ประมาณ 3 คร้ัง โดยทาการน่งึ ที่
อุณหภมู ิ 100 อาศาเซลเซียส น่งึ ทร่ี ะยะเวลาประมาณ 2-3 ชวั่ โมง และทาการนึ่งทง้ั หมด 3 ครง้ั เมื่อผา่ น
ข้ันตอนการนึง่ ฆ่าเช้ือเรียบร้อยแล้ว เราก็จะทาการหยอดเชอื้ เห็ดลงส่กู อ้ นเช้อื เช้อื เห็ดจากเมล็ดข้าวฟ่างควร
หยอดเชอื้ ลงประมาณ 20 – 25 เมล็ด เมื่อหยอดเชอื้ ลงสู่กอ้ นเชอ้ื เห็ดเสรจ็ แลว้ ใหท้ าการปิดปากถงุ กอ้ นเชื้อให้
เรียบร้อย หลังจากทาการหยอดเชอ้ื ลงในก้อนเชอ้ื เสรจ็ เราก็จะทาการบ่มเชื้อเห็ดในอีกขัน้ ตอนหนงึ่ โดยการ
บม่ เชือ้ น้นั ต้องนากอ้ นไปบ่มไวท้ รี่ ะยะเวลาประมาณ 20-25 วัน กรรมวิธีการบม่ กไ็ ม่ย่งุ ยากอะไร เพยี งแตต่ ้อง
เก็บใหเ้ ป็นระเบยี บ ไมถ่ ูกแดด ไมถ่ ูกฝน ลมไม่โกรกไมม่ แี มลง ไม่มีหนู อากาศถา่ ยเทได้สะดวก
ข้นั ตอนท่ี 4 การเก็บเกยี่ วผลผลติ เห็ดนางฟา้
การเก็บเกีย่ วผลผลติ เหด็ นางรม และเห็ดนางฟ้า

หลังจากท่ีได้เราทาการบม่ เชื้อเหด็ นางรม และเหด็ นางฟา้ เรียบรอ้ ยแลว้ กเ็ ปน็ ช่วงระยะเวลาของการ
เปดิ ดอกและทาการเก็บเก่ยี วผลผลติ เห็ดนางรม และเหด็ นางฟ้าจะออกดอกเมอ่ื มคี วามช้นื สงู พออากาศไมร่ อ้ น
มาก เม่อื ถกู เหนีย่ วนาดว้ ยอากาศเย็นตอนกลางคืนกจ็ ะออกดอกได้ดี เทคนิคท่ีทาใหอ้ อกดอกสมา่ เสมอและ
ดอกใหญ่สามารถทาได้ดงั น้ี เมื่อเกบ็ ดอกเสรจ็ ต้องทาความสะอาดหนา้ ก้อนเช้อื โดยเขีย่ เศษเหด็ ออกใหห้ มด
งดใหน้ า้ สกั 3 วนั เพอื่ ให้เชอื้ ฟกั ตัวแลว้ ก็กลบั มาใหน้ ้าอกี ตามปกติเห็ดก็จะเกดิ เยอะเหมือนเดมิ หรือเมอ่ื เกบ็
ดอกเห็ดเสรจ็ กท็ าความสะอาดหนา้ ก้อนเชอ้ื เหมือนเดิม แล้วรดั ปากถงุ ไมใ่ ห้อากาศเข้าทง้ิ ระยะเวลาประมาณ 2
– 3 วนั ใหน้ า้ ปกตหิ ลังจากนัน้ ก็เปดิ ปากถงุ กจ็ ะเกดิ ดอกท่ีสม่าเสมอเปน็ การเหน่ียวนาให้ออกดอกพร้อมกนั
เมื่อเห็ดออกดอกและบานจนไดข้ นาดทีต่ อ้ งการแล้ว ให้เก็บดอกโดยจบั ท่ีโคนดอกท้ังช่อ โยกซา้ ยขวา-บนลา่ ง
แล้วดงึ ออกจากถุงเห็ด ระวังอยา่ ให้ปากถงุ เห็ดบาน ถา้ ดอกเห็นโคนขาดติดอยใู่ ห้แคะออกท้ิงใหส้ ะอาดเพอ่ื
ปอ้ งกนั การเน่าเสีย เป็นสาเหตุทาให้เกดิ หนอนจากการวางไข่ของแมลงได้ การดูลกั ษณะดอกเหด็ ที่ควรเก็บ คอื
ดอกไม่แก่ หรืออ่อนจนเกนิ ไป ดูทขี่ อบดอกยงั ง้มุ อยู่คอื ดอกทีเ่ หมาะแก่การเกบ็ เกย่ี ว ถา้ ขอบยกขนึ้ แสดงวา่ แก่
แลว้ ดอกเห็ดทแี่ ก่จัด และออกสปอร์เปน็ ผงขาวด้านหลังดอกเหด็ ตอ้ งรบี เกบ็ ออก เพราะสปอรจ์ ะเป็นตัวชัก
นาใหแ้ มลงเข้ามาในโรงเรอื นเพาะเหด็ นางรม และเห็ดนางฟา้ ได้

ขัน้ ตอนท่ี 5 ปัญหาท่พี บในการเพาะเหด็ นางฟา้
ปัญหาทพี่ บในการเพาะเห็ดนางรม และเห็ดนางฟ้า
เราสามารถวเิ คราะห์ปัญหาในการเพาะเห็ดนางรม และเห็ดนางฟ้าออกมาได้ 7 ขอ้ หลกั ๆ ดงั น้ี
1. เชอ้ื ในถุงไม่เดิน
สาเหตุ ขณะหยอดเช้อื ถุงก้อนเชือ้ รอ้ นเกิน เชือ้ อ่อนแอเกนิ ไป และลืมหยอดเช้ือ
วธิ ีแก้ไข ตั้งกอ้ นเชอ้ื ให้เย็นอย่างน้อย 24 ชง่ั โมง คัดเชือ้ อ่อนแอท้งิ กอ่ นหยอดเชอ้ื ขณะหยอดเชื้อต้องมสี ติ
และสมาธแิ น่นแน่
2. หนอนแมลงหวก่ี ินเสน้ ใย
สาเหตุ แมลงหวีไ่ ขไ่ วท้ ีฝ่ าจุกหรอื สาลี
วธิ แี ก้ไข ตรวจสอบสุขภาพอนามยั ของโรงเรอื น จกุ สาลี ต้องน่ึงฆ่าเชือ้ สาลตี อ้ งอดุ ให้แนน่ ปดิ กระดาษให้สนิท
อยา่ ให้มชี ่อง
3. เชื้อเดิน แต่หยุด มีกล่ินบูด มีนา้ เมือก มีสีเหลือง เขียว หรือสีดา
สาเหตุ มีราหรอื แบคทีเรียปนเป้อื น น่ึงฆา่ เชอื้ ไม่หมด น่ึงฆ่าเชอื้ ดีแต่กระบวนการลดความร้อนและเปดิ หมอ้ นง่ึ
ไมถ่ ูกต้อง เช้ือเห็ดที่ใช้ไม่มีคุณภาพ วิธีการหยอดเชือ้ ไม่ดี บ่มถงุ ก้อนเชอื้ หนาแน่นเกนิ ไปทาให้การระบาย
อากาศไม่ดี มคี าร์บอนไดออกไซค์มาก
วิธีแกไ้ ข ใหท้ บทวนสาเหตุหลักของการปนเป้อื น ตรวจกระบวนการนงึ่ เร่ือง เวลา อุณหภมู ิ จานวนก้อน ไล่
อากาศในหมอ้ น่ึง คอ่ ยๆลดความร้อน อยา่ เปิดหม้อน่ึงอย่ารวดเร็ว ตรวจดูจกุ สาลวี ่าแน่นหรือไม่ ใชเ้ ชอ้ื เหด็ ที่
บริสุทธิ์ อบรมวธิ กี ารปลอดเช้อื และปรับปรงุ วิธที างาน หอ้ งบม่ เชอื้ ควรมอี ุณหภูมิ 25 – 30 องศาเซลเซยี ส
ปรบั ปรุงเรือ่ งสขุ อนามัยฟารม์
4. เชือ้ เดินเตม็ ก้อน แตไ่ มอ่ อกดอก
สาเหตุ เชอ้ื เปน็ หมนั เชอ้ื ไม่ดี สภาพแวดล้อมในโรงเรอื นไมเ่ หมาะสม มสี งิ่ ปนเป้อื น เช่น รา ไร แบคทีเรยี
หนอน และมีการใชส้ ารเคมีมากเกินไป
วิธีแกไ้ ข จดั หาเช้ือใหม่ จัดสภาพในโรงเรอื นใหเ้ หมาะสม จดั สุขอนามัยฟารม์ แสง อณุ หภมู ิ ความชื้น การ
ถา่ ยเทอากาศ และไม่ควรใช้สารเคมีกาจัดแมลง
5. เกิดดอกเห็ดแต่ก้านยาวหมวกดอกไม่แผอ่ อก
สาเหตุ แสงไม่เพียงพอและมคี าร์บอนไดออกไซคม์ ากเกินไป
วิธีแกไ้ ข ปรบั แสงใหม้ ากขนึ้ จัดให้อากาศถา่ ยเทได้ดขี ้ึน
6. เกิดหน่อมากแต่ดอกกลับเติบโตนอ้ ย
สาเหตุ เชื้ออ่อนแอ เงอื่ นไขเหมาะแก่การเกิดหน่อ ไม่เหมาะแก่การพฒั นาของดอก ขาดออกซเิ จนและแสง
อาหารในกอ้ นเชือ้ ไม่เพยี งพอหรอื ไมม่ คี ุณภาพ เชือ้ ท่ใี ชไ้ ม่ดี มีคุณภาพต่า มจี ุลนิ ทรียต์ ่างๆรบกวน การถา่ ยเท
อากาศไม่ดี ความชืน้ สูงเกินไปและรดน้ามากเกินไป เกิดจากการใช้สารเคมีในชว่ งเปดิ ดอก
การแก้ไข เปลยี่ นเช้ือใหม่ ปรบั เงอ่ื นไขของการเกิดดอก เพ่มิ การถ่ายเทอากาศ เพมิ่ ช่องแสง
ตรวจสอบคุณภาพของวัตถุดิบ ใช้เชอ้ื ทมี่ อี ัตราการเดินเสน้ ใยดี ปรบั โรงเรือนไมใ่ ห้เหมาะกับจุลนิ ทรีย์ เพิ่มการ
ถ่ายเทอากาศ ลดความชื้นลง ควรเลิกใช้สารเคมีในชว่ งเปิดดอก

7. เกดิ ดอกเพียงร่นุ เดยี วรนุ่ ตอ่ ไปไม่เกิด
สาเหตุ อาหารในก้อนเชื้อไมเ่ พียงพอ เกิดการปนเปอื้ น การจัดโรงเรอื นไมด่ ี เชอ้ื ไมด่ ี
การแก้ไข ปรับสตู รอาหารใหม่ จัดการเร่ืองสขุ อนามัยฟาร์ม ปรบั เรอื่ งแสง อณุ หภูมิ ความชนื้ ขูดลอกผิวส่วนที่
ปากถงุ ออก ปรับปรุงวิธีการจัดการและเอาใจใสม่ ากข้นึ เปลยี่ นเชื้อใหม่

# เพมิ่ เติม : เห็ดเป็นพชื ทม่ี ีการตอบสนองต่อสภาพแวดล้อมและสิง่ เร้าภายนอกอยา่ งรวดเร็ว ฉะน้นั ปญั หาที่
พบถา้ ไดร้ ับการแก้ไขที่ถกู ตอ้ งและทันท่วงที ก็จะทาให้เหด็ นางฟ้าเจริญเติบโตไดด้ ีขน้ึ และ เป็นเห็ดทีม่ คี ุณภาพ
ขอ้ มลู จาก

https://autanfarmhed.wordpress.com/%E0%B8%82%E0%B8%B1%E0%B9%89%E0%B8%99%E
0%B8%95%E0%B8%AD%E0%B8%99%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B9%80%E0
%B8%9E%E0%B8%B2%E0%B8%B0%E0%B9%80%E0%B8%AB%E0%B9%87%E0%B8%94%E0%
B8%99%E0%B8%B2%E0%B8%87%E0%B8%9F/