เอกสารประกอบการเรียนเล่ม 3 วงจรไฟฟ้า

1

2

 วงจรไฟฟ้ าภายในบ้าน
 อปุ กรณ์ไฟฟ้ า
 ไฟฟ้ าลดั วงจร

3

คานา

เอกสารประกอบการเรียนการสอน “ชุดเรียนรู้เรื่องพลงั งานไฟฟ้ า” เล่ม 3
เร่ือง วงจรไฟฟ้ า และอุปกรณ์ไฟฟ้ า เล่มน้ีจดั ข้ึนเพื่อพฒั นาการเรียนการสอน
วชิ าวทิ ยาศาสตร์พ้นื ฐาน ใหเ้ ป็นไปตามผลการเรียนรู้ที่คาดหวงั ของหลกั สูตรการศึกษาข้นั
พ้นื ฐานพุทธศกั ราช 2544 ซ่ึงมุ่งเนน้ ใหน้ กั เรียนฝึกปฏิบตั ิจริง คิดและแกป้ ัญหา ได้
ดว้ ยตนเอง ผจู้ ดั ทาไดด้ าเนินการจดั กิจกรรมการเรียนการสอน กลุ่มสาระการเรียนรู้
วทิ ยาศาสตร์ ช้นั มธั ยมศกึ ษาปี ที่ 3 โดยศึกษาขอ้ มลู พ้นื ฐานจากบนั ทึกผลหลงั สอน ซ่ึง
ผจู้ ดั ทาไดร้ ะบุไวห้ ลงั จากการสอบจบทุกคร้ัง รวบรวมปัญหาต่างๆ ที่พบและไดจ้ ดั ทา
เอกสารประกอบการเรียนการสอน เพ่ือแกป้ ัญหาดงั กล่าวและพฒั นาคุณภาพนกั เรียน ให้
เป็นไปตามผลการเรียนรู้ท่ีคาดหวงั ของหลกั สูตรสถานศกึ ษา ไดศ้ ึกษาคน้ ควา้
จากเอกสารและตาราหลายเล่ม เพือ่ ใชเ้ ป็นแนวทางในการจดั ทาเอกสารประกอบ
การเรียนการสอนคร้ังน้ี ศึกษาหลกั จิตวทิ ยาการเรียนรู้เพือ่ ใหเ้ ป็นเอกสารประกอบการเรียน
การสอนที่น่าสนใจและเหมาะกบั นกั เรียนช้นั มธั ยมศึกษาปี ที่ 3 โดยจดั ทาท้งั หมด
4 เล่ม ดงั น้ี 1. แหล่งกาเนิดพลงั งานไฟฟ้ า 2. ความต่างศกั ยไ์ ฟฟ้ า กระแสไฟฟ้ าและความ
ตา้ นทานไฟฟ้ า 3. วงจรไฟฟ้ า และอุปกรณ์ไฟฟ้ า 4. เครื่องใชไ้ ฟฟ้ า กาลงั ไฟฟ้ าและ
พลงั งานไฟฟ้ า ไดผ้ า่ นการตรวจสอบจากผเู้ ช่ียวชาญ และผา่ นการทดลองใช้ ( Try
Out ) จนมีคุณภาพ ทุกเล่ม ผจู้ ดั ทาจึงนามาใชก้ บั นกั เรียน ช้นั มธั ยมศกึ ษาปี ที่ 3
ผจู้ ดั ทาจึงหวงั เป็นอยา่ งยง่ิ วา่ เอกสารประกอบการเรียนการสอนท่ีสร้างข้ึนน้ี
จะเป็นประโยชนต์ ่อการนาไปใชป้ ระกอบการเรียนการสอนไดอ้ ยา่ งมีประสิทธิภาพ และ
เป็นแนวทางสาหรับผสู้ นใจท่ีจะจดั ทาเอกสารประกอบการเรียนการสอนต่อไป

อรษา อภิรมยว์ ไิ ลชยั

4

สารบัญ

คานา ข หน้า

สารบญั ก
สารบญั ภาพ ง
1
คาชี้แจงการใช้เอกสารประกอบการเรียนการสอน 2
3
จุดประสงค์ของเอกสารประกอบการเรียนการสอน 6
แบบทดสอบก่อนเรียน เร่ือง วงจรไฟฟ้ า และอปุ กรณ์ไฟฟ้ า 14
วงจรไฟฟ้ าภายในบ้าน 18
18
แบบฝึกหดั ท่ี 1 เรื่องวงจรไฟฟ้ า 21
อปุ กรณ์ไฟฟ้ า 22
23
สายไฟ 23
ฟิ วส์ 24
สะพานไฟ 26
สวติ ช์ 31
เตา้ รับเตา้ เสียบ 34
กิจกรรมที่ 1 เรื่อง สารวจวงจรไฟฟ้ าในบา้ น 35
กิจกรรมท่ี 2 เร่ือง ขนาดของเส้นลวดกบั ความตา้ นทาน 38
แบบฝึกหดั ที่ 2 เร่ือง อุปกรณ์ไฟฟ้ า
ไฟฟ้ าลดั วงจร
กิ จกรรมที่ 3 เรื่อง ประโยชนข์ องฉนวนหุม้ สายไฟ
แบบฝึกหดั ที่ 3 เร่ือง ไฟฟ้ าลดั วงจร

5

สารบัญ หน้า

แบบทดสอบหลงั เรียน เร่ือง วงจรไฟฟ้ า และอปุ กรณ์ไฟฟ้ า 39
เฉลยแบบทดสอบก่อนเรียน เรื่อง วงจรไฟฟ้ า และอปุ กรณ์ไฟฟ้ า 42
เฉลยแบบฝึ กหัดท่ี 1 เร่ืองวงจรไฟฟ้ า 43
เฉลยกจิ กรรมที่ 1 เร่ือง สารวจวงจรไฟฟ้ าในบ้าน 47
เฉลยกจิ กรรมที่ 2 เร่ือง ขนาดของเส้นลวดกบั ความต้านทาน 48
เฉลยแบบฝึ กหัดท่ี 2 เร่ือง อปุ กรณ์ไฟฟ้ า 52
เฉลยกจิ กรรมท่ี 3 เร่ือง ประโยชน์ของฉนวนหุ้มสายไฟ 54
เฉลยแบบฝึ กหัดท่ี 3 เร่ือง ไฟฟ้ าลดั วงจร 56
เฉลยแบบทดสอบหลงั เรียน เร่ือง วงจรไฟฟ้ า และอปุ กรณ์ไฟฟ้ า 58

บรรณานุกรม 59

สารบัญภาพ 6

ภาพ หน้า

ภาพท่ี 1 การส่งพลงั งานไฟฟ้ าจากโรงไฟฟ้ า 6
ภาพท่ี 2 การส่งพลงั งานไฟฟ้ าเขา้ บา้ นพกั อาศยั 6
ภาพที่ 3 วงจรไฟฟ้ าในบา้ น 7
ภาพที่ 4 รูป ก. แสดงวงจรไฟฟ้ าปิ ด และ
8
รูป ข. แสดงวงจรไฟฟ้ าเปิ ด 18
ภาพท่ี 5 สายไฟเสน้ เดียว 19
ภาพท่ี 6 สายไฟที่ใชต้ ามบา้ นเรือนทวั่ ๆไป 19
ภาพที่ 7 สายไฟคู่ 19
ภาพที่ 8 สายไฟทนความร้อนสูง 20
ภาพท่ี 9 อนั ตรายจากสายไฟแรงสูง 21
ภาพท่ี 10 ฟิ วส์ แบบต่างๆ 22
ภาพที่ 11 สะพานไฟ 23
ภาพท่ี 12 สวติ ซ์ 24
ภาพท่ี 13 รูป ก. แสดงเตา้ เสียบ รูป ข. แสดงเตา้ รับ 27
ภาพที่ 14 การต่อวงจร 34
ภาพที่ 15 อนั ตรายจากไฟฟ้ าลดั วงจร 36
ภาพท่ี 16 แสดงการต่อวงจรใหฝ้ อยเหลก็ สองเสน้ ไม่แตะกนั 36
ภาพที่ 17 แสดงการต่อวงจรใหฝ้ อยเหลก็ สองเสน้ แตะกนั

7

คาชีแ้ จง
การใช้เอกสารประกอบการเรียนการสอน

เอกสารประกอบการเรียนการสอน เล่มที่ 3 เร่ืองวงจรไฟฟ้ าและอุปกรณ์ไฟฟ้ า
ช้นั มธั ยมศึกษาปี ท่ี 3 แบ่งเป็นสาระประกอบท้งั หมด 3 เรื่อง แต่ละเร่ืองคือ เรื่อง
วงจรไฟฟ้ า เร่ืองอุปกรณ์ไฟฟ้ า และเรื่องไฟฟ้ าลดั วงจร ก่อนที่นกั เรียนจะปฏิบตั ิ
กิจกรรม ขอใหน้ กั เรียนปฏิบตั ิตามคาช้ีแจงดงั น้ี

1. ใหน้ กั เรียนอ่านคาช้ีแจงน้ีใหเ้ ขา้ ใจอยา่ งชดั เจน
2. ทาแบบทดสอบก่อนเรียน จานวน 10 ขอ้ เพ่อื วดั
ความรู้พ้นื ฐาน
3. ใหน้ กั เรียนศกึ ษาเอกสารประกอบการเรียนการสอน
และฝึกกิจกรรม ไปตามลาดบั จนจบเล่ม และในระหวา่ งปฏิบตั ิกิจกรรม จะมีกิจกรรมให้
นกั เรียนฝึ กปฏิบตั ิ หากนกั เรียนสงสยั หรือไม่เขา้ ใจ ขอใหน้ กั เรียน ถามครูทนั ที
4. เมื่อศกึ ษาเอกสารประกอบการเรียนการสอนจบ
ใหน้ กั เรียนทาแบบทดสอบอีกคร้ัง เพอ่ื ดูความกา้ วหนา้ และวดั ความเขา้ ใจของตนเอง
5. ใหน้ กั เรียนศกึ ษาเอกสารประกอบการเรียนการสอน
และทากิจกรรม ดว้ ยความระมดั ระวงั และรอบคอบ

8

จุดประสงค์ของเอกสารประกอบการเรียนการสอน
เล่มท่ี 3 เร่ือง วงจรไฟฟ้ า และอุปกรณ์ไฟฟ้ า

เม่ือนกั เรียนศกึ ษาเอกสารประกอบการเรียนการสอน เล่มที่ 3
เรื่อง วงจรไฟฟ้ า และอุปกรณ์ไฟฟ้ า เล่มน้ีจบแลว้ นกั เรียนจะมีความรู้
ความสามารถดงั น้ี

1. สืบคน้ ขอ้ มลู อภิปราย และอธิบายหลกั การต่อวงจรไฟฟ้ าในบา้ น
2. สร้างแบบจาลองติดต้งั วงจรไฟฟ้ าในบา้ นอยา่ งถกู ตอ้ งปลอดภยั

และประหยดั

9

แบบทดสอบก่อนเรียน
เร่ือง วงจรไฟฟ้ า และอปุ กรณ์ไฟฟ้ า

คาชี้แจง แบบทดสอบปรนยั จานวน 10 ขอ้ 10 คะแนน เวลา 10 นาที

ใหน้ กั เรียนเลือกคาตอบที่ถกู ตอ้ งท่ีสุดเพยี งคาตอบเดียว โดยทาเครื่องหมาย X

ลงบนขอ้ ท่ีถูก

** * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *

1. วงจรปิ ดหมายถึงขอ้ ใด 3. ขอ้ ใดกล่าว ไม่ ถกู ตอ้ ง

ก. วงจรท่ีมีกระแสไฟฟ้ าไหลในวงจร ก. เมื่อกดสวติ ซเ์ พอื่ ปิ ดไฟ

ข. วงจรที่ปิ ดเพอ่ื ไม่ใหม้ ีกระแสฟ้ าไหล วงจรไฟฟ้ าจะเปิ ด

ในวงจร ข. การต่อหลอดไฟเขา้ กบั วงจรไฟฟ้ า

ค. วงจรที่ไม่มีส่วนใดส่วนหน่ึงต่อกบั ในบา้ นควรต่อแบบอนุกรม

วงจรภายนอก ค. ถา้ ฟิ วส์ขาดไม่ควรใชล้ วดทองแดง

ง. วงจรที่ไม่มีกระแสไฟฟ้ าไหลผา่ น ต่อแทนเพราะอาจเกิดไฟไหมไ้ ด้

เคร่ืองใชไ้ ฟฟ้ า ง. สะพานไฟ สวติ ซ์ และฟิ วส์เป็น

อุปกรณ์ท่ีจะช่วยในการเปิ ด-ปิ ด

2. การต่ออุปกรณ์ไฟฟ้ าในบา้ นขอ้ ใดท่ี วงจรไฟฟ้ า

เรียงลาดบั ไดถ้ กู ตอ้ ง

ก. มิเตอร์ สะพานไฟ ฟิ วส์ 4. อุปกรณ์ใดท่ีใชค้ วบคุมการไหลของ

เครื่องใชไ้ ฟฟ้ า กระแสไฟฟ้ าเฉพาะส่วน

ข. มิเตอร์ เคร่ืองใชไ้ ฟฟ้ า ฟิ วส์ ก. หมอ้ แปลง

สะพานไฟ ข. สะพานไฟ

ค. สะพานไฟ ฟิ วส์ มิเตอร์ ค. สวติ ช์

เครื่องใชไ้ ฟฟ้ า ง. ฟิ วส์

ง. ฟิ วส์ สะพานไฟ เคร่ืองใชไ้ ฟฟ้ า

มิเตอร์

10

5. พดั ลมไฟฟ้ าที่เราใชใ้ นบา้ นต่อเขา้ กบั 8. ถา้ หลอดไฟหมายเลข 1 ขาด
วงจรไฟฟ้ าแบบใด หลอดในขอ้ ใดจะยงั สวา่ งอยบู่ า้ ง
ก. อนุกรม ก. 4
ข. ผสม ข. 2, 3
ค. ขนาน ค 2, 3 และ 4
ง. สามารถต่อแบบใดกไ็ ด้ ง. ไม่มีหลอดใดสวา่ ง

ใหน้ กั เรียนใชภ้ าพต่อไปน้ีตอบคาถามขอ้ 9. หลอดไฟฟ้ า 2 หลอดต่อกนั แบบ
ที่ 6 - 8 อนุกรม ดงั ภาพ

124

3 ใหน้ กั เรียนพจิ ารณาขอ้ ใดถูกตอ้ ง
1) กระแสไฟฟ้ าท่ีผา่ นแต่ละหลอด
6. หลอดไฟดวงใดบา้ งท่ีต่อแบบอนุกรม เท่ากนั
ก. หลอดที่ 2 และ 3 2) Vรวม = V1 + V2
ข. หลอดท่ี 1 และ 2 3) ถา้ หลอดหน่ึงขาด หลอดที่เหลือ
ค. หลอดที่ 1 และ 4 ไฟจะดบั
ง. หลอดที่ 2 และ 4 ก. ขอ้ 1 และ 2
ข. ขอ้ 1 และ 3
7. หลอดไฟดวงใดบา้ งท่ีต่อแบบขนาน ค. ขอ้ 2 และ 3
ก. หลอดที่ 2 และ 3 ง. ขอ้ 1, 2 และ 3
ข. หลอดท่ี 1 และ 2
ค. หลอดท่ี 1 และ 4
ง. หลอดท่ี 2 และ 4

11

10. นกั เรียนคนหน่ึงทาการต่อวงจรโดย
ใชฝ้ อยเหลก็ ยาวประมาณ 10 เซนติเมตร
2 เส้นต่อแบบอนุกรมเขา้ กบั แบตเตอร่ี
และหลอดไฟ แลว้ จดั ใหฝ้ อยเหลก็ แตะ
กนั ลกั ษณะดงั ภาพ

ฝอยเหล็ก

4.5 V A

ขอ้ ใดกล่าวถูกตอ้ งเก่ียวกบั การทดลองน้ี
ก. หลอดไฟไม่สวา่ งเพราะไสห้ ลอดขาด
ข. กระแสไฟฟ้ าปริมาณมากไหลผา่ น

หลอดไฟ
ค. ท่ีบริเวณจุด A จะเกิดความตา้ นทาน

ไฟฟ้ าสูงกวา่ ที่หลอดไฟ
ง. ฝอยเหลก็ จะร้อนข้ึนมากที่บริเวณ

จุด A

12

วงจรไฟฟ้ าในบ้าน

ไฟฟ้ าที่ใชใ้ นบา้ นไดม้ าจากโรงไฟฟ้ า จากเขื่อน หรือโรงไฟฟ้ าท่ีใชน้ ้ามนั เตา
และถ่านหินลิกไนส์เป็นเช้ือเพลิง ซ่ึงไฟฟ้ าท่ีผลิตไดจ้ ะถูกแปลงใหม้ ีแรงดนั ไฟฟ้ าสูงข้ึน
230,000 โวลต์ จากน้นั จะถกู ส่งไปตามสายไฟแรงสูงไปยงั สถานีไฟฟ้ ายอ่ ย ลดลงให้
เหลือเพียง 12,000 โวลต์ ก่อนส่งไปยงั แหล่งชุมชนต่างๆ เม่ือไฟฟ้ าถูกนาไปใชต้ ามบา้ น
แต่ละหลงั จะตอ้ งผา่ นหมอ้ แปลงไฟฟ้ าท่ีติดต้งั ไวต้ ามเสาไฟฟ้ า ใหล้ ดแรงดนั ไฟฟ้ า
ลงเหลือ เพยี ง 220 โวลต์

ภาพท่ี 1 การส่งพลงั งานไฟฟ้ าจากโรงไฟฟ้ า ภาพที่ 2 การส่งพลงั งานไฟฟ้ าเขา้ บา้ นพกั อาศยั
ท่ีมา : http://www.thaibizchina.com/ ท่ีมา : http://home-build-in.blogspot.

thaibizchina/th/china-economic-business/ com/2008/07/blog-post_2964.html .
result.php?. เขา้ ถึงเมื่อ 15 มกราคม 2550. เขา้ ถึงเมื่อ 15 มกราคม 2550.

วงจรไฟฟ้ าในบา้ นเร่ิมจากมาตรไฟฟ้ า ที่มาตรไฟฟ้ าจะมีสายไฟที่ต่อออกมา
2 สาย โดยกระแสไฟฟ้ าจะผา่ นมาตรไฟฟ้ าทางสายไฟซ่ึงเป็นสายท่ีมีศกั ยไ์ ฟฟ้ า 220 โวลต์
เรียกวา่ สายไฟ เขา้ สู่สะพานไฟผา่ นฟิ วส์ และสวติ ชแ์ ลว้ ไหลผา่ นเคร่ืองใชไ้ ฟฟ้ า

13

จากน้นั กระแสไฟฟ้ าจะไหลผา่ นสายไฟอีกเสน้ หน่ึง ซ่ึงมีศกั ยไ์ ฟฟ้ า เป็นศนู ย์ เรียกวา่
สายกลาง กลบั ออกไป

ภาพที่ 3 วงจรไฟฟ้ าในบา้ น
ท่ีมา : http://www.maceducation.com/e-knowledge/2432210100/10.htm, เขา้ ถึงเม่ือ 15 มกราคม 2550.

โดยพ้ืนฐานแลว้ วงจรไฟฟ้ าประกอบดว้ ย
1. แหล่งกาเนิดพลงั งานไฟฟ้ า
2. อุปกรณ์ไฟฟ้ า
3. เครื่องใชไ้ ฟฟ้ า

กระแสไฟฟ้ าจะไหลในวงจรไดก้ ต็ ่อเม่ือต่ออุปกรณ์ไฟฟ้ าครบวงจรหรือท่ีเรียกวา่
วงจรปิ ด สามารถทาใหเ้ ครื่องใชไ้ ฟฟ้ าทางานได้ แต่ถา้ ส่วนหน่ึงส่วนใดของวงจรขาดหรือ
ต่อไม่ครบวงจร กระแสไฟฟ้ าจะหยดุ ไหล เครื่องใชไ้ ฟฟ้ าจะหยดุ ทางานทนั ทีหรือ
ท่ีเรียกวา่ วงจรเปิ ด

14

รูป ก. รูป ข.

ภาพที่ 4 รูป ก. แสดงวงจรไฟฟ้ าปิ ด และ รูป ข. แสดงวงจรไฟฟ้ าเปิ ด
ท่ีมา : http://www.horhook.com/wbi/ec/1circuit-04.htm , เขา้ ถึงเม่ือ 11 มีนาคม 2553.

ถา้ เรามีอุปกรณ์หรือเคร่ืองใชไ้ ฟฟ้ ามากกวา่ 1 ตวั ข้ึนไป เราสามารถนาอุปกรณ์
ไฟฟ้ าหรือความตา้ นทานมาต่อกบั วงจรไฟฟ้ าได้ 3 แบบคือ แบบอนุกรม แบบขนาน และ
แบบผสม การต่อเคร่ืองใชไ้ ฟฟ้ า กค็ ือการต่อตวั ตา้ นทานเขา้ ไปในวงจรไฟฟ้ า ลกั ษณะ
การต่อวงจรท้งั 3 แบบ เป็นดงั น้ี

1) การต่อแบบอนุกรม คือ การนาตวั ตา้ นทานไฟฟ้ าหลายๆ
ตวั นามาต่อเรียงกนั

R1 R2 R3

I

จากภาพ จะพบวา่
กระแสไฟฟ้ า(I) ที่ผา่ นความตา้ นทานไฟฟ้ า (R) แต่ละตวั จะมีค่าเท่ากนั หมด

คือ Iรวม = I1 = I2 = I3
ความต่างศกั ยไ์ ฟฟ้ า (V) รวมระหวา่ งจุดสองจุดเท่ากบั ผลรวมของ

ความต่างศกั ยไ์ ฟฟ้ าของความตา้ นทานแต่ละตวั ที่อยรู่ ะหวา่ งสองจุดน้นั คือ
Vรวม = V1 + V2 + V3 …

15

ความตา้ นทาน ( R) รวมระหวา่ งจุดสองจุดเท่ากบั ผลรวมของความตา้ นทาน
ไฟฟ้ าแต่ละตวั ท่ีอยรู่ ะหวา่ งสองจุดน้นั คือ Rรวม = R1 + R2 + R3 …

ถา้ ตวั ตา้ นทานไฟฟ้ าตวั ใดตวั หน่ึงขาด จะทาใหก้ ระแสไฟฟ้ าไม่สามารถ
ไหลครบวงจร ทาใหต้ วั ตา้ นทานตวั อ่ืน ๆ ใชง้ านไม่ไดไ้ ปดว้ ย

2) การต่อแบบขนาน คือ การนาเอาตวั ตา้ นทานไฟฟ้ ามาต่อคร่อมระหวา่ งจุด 2
จุด หรือเป็นการต่อตวั ตา้ นทานหลาย ๆ ตวั โดยใหป้ ลายดา้ นหน่ึงของความตา้ นทานไฟฟ้ า
ทุกตวั ไปต่อรวมกนั ท่ีจุด ๆ หน่ึง และปลายอีกดา้ นหน่ึงไปต่อรวมกนั ที่จุดอีกจุดหน่ึง

R1

R2

R3
I

จากภาพ จะพบวา่
กระแสไฟฟ้ า( I ) ท่ีไหลในวงจรจะแยกไหลผา่ นความตา้ นทานไฟฟ้ า( R )

แต่ละตวั ถา้ ความตา้ นทานไฟฟ้ าแต่ละตวั ไม่เท่ากนั กระแสที่ไหลผา่ นแต่ละตวั จะแตกต่าง
กนั แต่ถา้ ความตา้ นทานไฟฟ้ าแต่ละตวั เท่ากนั กระแสไฟฟ้ าที่ไหลผา่ นความตา้ นทานแต่ละ
ตวั จะเท่ากนั ดงั น้นั กระแสไฟฟ้ ารวมจึงเท่ากบั ผลบวกของกระแสไฟฟ้ ายอ่ นยน่ั คือ
Iรวม = I1 + I2 + I3

ความต่างศกั ยร์ ะหวา่ งข้วั ท้งั สองของความตา้ นทานไฟฟ้ าแต่ละตวั จะเท่ากนั
และเท่ากบั ความต่างศกั ยร์ วม นน่ั คือ Vรวม = V1 = V2 = V3

ความตา้ นทานรวมระหวา่ งข้วั ท้งั สองจะมีค่านอ้ ยลง และนอ้ ยกวา่ ความ
ตา้ นทานยอ่ ย ตวั ท่ีมีค่านอ้ ยที่สุดเสมอ คือ 1 = 1 + 1 + 1 ….

Rรวม R1 R2 R3

16

3) การต่อแบบผสม คือ การต่อตวั ตา้ นทานไฟฟ้ าท่ีมีท้งั ต่อแบบอนุกรมและ

แบบขนานรวมกนั อยใู่ นวงจรไฟฟ้ าเดียวกนั การหาค่าความตา้ นทานรวมตอ้ งหาความ

ตา้ นทานรวมยอ่ ย ๆ ท่ีต่อในแบบต่าง ๆ ก่อน แลว้ จึงคานวณหาความตา้ นทานรวม

ท้งั หมด R2

R3
R1
I

ตัวอย่าง จากภาพถา้ R แต่ละตวั มีค่า 2 โอห์ม นามาต่ออนุกรมกนั วงจรไฟฟ้ า
จะ มีความตา้ นทานรวมก่ีโอหม์

R1 = 2 Ω R2 = 2 Ω R3 = 2 Ω

I

วธิ ที า หาความตา้ นทานรวมของวงจร 6 โอห์ม

Rรวม = R1 + R2 + R3
Rรวม = 2 Ω + 2 Ω + 2 Ω
Rรวม = 6 Ω
ดงั น้นั ความตา้ นทานรวมของวงจร มีค่าเท่ากบั

17

ตวั อย่าง ถา้ ตวั ตา้ นทานแต่ละตวั มีขนาด 3 โอห์ม เม่ือนามาต่อแบบขนาน ความตา้ นทาน
ไฟฟ้ ารวมของวงจรจะมีค่าเท่าใด

R1 = 3 Ω
R2 = 3 Ω
I R3 = 3 Ω

วธิ ีทา หาความตา้ นทานรวมของวงจร

1 = 1+ 1+ 1
Rรวม R1 R2 R3
1 = 1 Ω+ 1 Ω + 1 Ω
Rรวม 3 3 3
1=
Rรวม 3Ω
3

Rรวม = 1 Ω

ดงั น้นั ความตา้ นทานรวม เท่ากบั 1 โอห์ม

18

ตัวอย่าง ตวั ตา้ นทานขนาด 2 โอห์ม จานวน 3 ตวั เม่ือนามาต่อแบบผสมดงั ภาพ ความ
ตา้ นทานไฟฟ้ ารวมของวงจรจะมีค่าเท่าใด

R2= 2 Ω

R3= 2 Ω

R1= 2 Ω

I

วธิ ีทา
หาความตา้ นทานรวมของ R1 และ R2

1 = 1+ 1
Rรวม R1 R2
1 = 1 Ω+ 1 Ω
Rรวม 2 2
1 = 2Ω
Rรวม 2
R1-2 = 1 Ω

หาความตา้ นทานรวมของวงจร
Rรวม = R1-2 + R3
Rรวม = 1 Ω + 2 Ω
Rรวม = 3 Ω

ดงั น้นั ความตา้ นทานรวมของวงจรมีค่า เท่ากบั 3 โอหม์

19

ตวั อย่าง จากภาพถา้ R1 และ R2 มีค่าเท่ากบั 2 และ 4 โอหม์ ตามลาดบั แบตเตอร่ีมีความ
ต่างศกั ยไ์ ฟฟ้ า 24 โวลต์ จงหาปริมาณกระแสไฟฟ้ าในวงจร

R1 = 2 Ω R2 = 4 Ω

I

วธิ ีทา หาความตา้ นทานรวมของวงจร

Rรวม = R1 + R2 6 โอหม์

Rรวม = 2 Ω + 4 Ω

Rรวม = 6 Ω
ความตา้ นทานรวมของวงจร มีค่าเท่ากบั

หากระแสไฟฟ้ าท่ีไหลในวงจร

จากกฎของโอห์ม V = IR

I =V

R

I = 24 แอมแปร์

6

I = 4 แอมแปร์

ดงั น้นั กระแสไฟฟ้ าในวงจรมีค่าเท่ากบั 4 แอมแปร์

20

แบบฝึ กหดั ที่ 1
เร่ือง วงจรไฟฟ้ า

ให้นักเรียนเตมิ คาในช่องว่างให้สมบูรณ์ และถูกต้องทสี่ ุด
1. โรงไฟฟ้ าส่งพลงั งานไฟฟ้ ามายงั บา้ นเรือนโดยใชก้ ระแสไฟฟ้ านาพลงั งานไฟฟ้ ามาตาม
สายไฟแรงสูงซ่ึงทาดว้ ย ……………………………………………………………............
จากน้นั จึงผา่ น……………………………………...….... เพือ่ ลดแรงเคลื่อนไฟฟ้ าใหต้ ่าลง
2. สายไฟท่ีต่อแยกเอาพลงั งานไฟฟ้ าเขา้ ไปใชใ้ นบา้ นตอ้ งต่อผา่ น………………………..
ก่อนเพอื่ วดั พลงั งานไฟฟ้ าท่ีใชภ้ ายในบา้ น จากน้นั จึงนาไปต่อเขา้ กบั อุปกรณ์และ
เครื่องใชไ้ ฟฟ้ า ในบา้ นเป็นวงจรไฟฟ้ า
3. วงจรปิ ด หมายถึง ……………………………………………………………………..
4. วงจรเปิ ด หมายถึง ……………………………………………………………………..
5. การกดสวติ ซเ์ พ่ือเปิ ดไฟเป็นวธิ ีการทาใหว้ งจร ………………………. แต่การกดสวติ ซ์
เพอื่ ปิ ดไฟ เป็นวธิ ีการทาใหว้ งจร …………………………………………………………
6. การต่อวงจรไฟฟ้ า สามารถต่อไดก้ ่ีแบบ ………………….. ไดแ้ ก่ …………………….
…………………………………………………………………………………………......
7. ใหศ้ กึ ษาวงจรไฟฟ้ าต่อไปน้ี แลว้ ตอบคาถาม

1) 2)

3) 4)

5)

21

7.1 วงจรไฟฟ้ าใดที่กระแสไฟฟ้ าแยกไหลออกจากกระแสไฟฟ้ ารวม……………...
………………………………………………………………………………….......
7.2 วงจรไฟฟ้ าใดที่กระแสไฟฟ้ าไม่แยกไหลออกจากกระแสไฟฟ้ ารวม…………...
.................................................................................................................................
7.3 วงจรไฟฟ้ าใดที่สามารถใชส้ วติ ชค์ วบคุมความสวา่ งของหลอดไฟแต่ละหลอดได้
……………………………………………………………………………………..
7.4 วงจรไฟฟ้ าใดที่กระแสไฟฟ้ ารวมไหลผา่ นวงจรนอ้ ยกวา่ ……………………..
……………………………………………………………………………………..
7.5 วงจรไฟฟ้ าใดท่ีมีความตา้ นทานไฟฟ้ ามากกวา่ ………………………………...

8. ใหศ้ กึ ษาวงจรไฟฟ้ าแบบผสมต่อไปน้ี แลว้ ตอบคาถาม

421

3

8.1 หลอดไฟหลอดใดที่ต่อแบบอนุกรม.....................................................................
8.2 หลอดไฟหลอดใดที่ต่อแบบขนาน……………………………………………....
8.3 หลอดไฟหลอดท่ี 1 เม่ือไสห้ ลอดขาด หลอดไฟหลอดใดจะไม่สวา่ ง…………...
8.4 หลอดไฟหลอดที่ 2 เม่ือไส้หลอดขาด หลอดไฟหลอดใดจะไม่สวา่ ง...................
8.5 หลอดไฟหลอดใดที่มีกระแสไฟฟ้ ารวมไหลผา่ น................................................
8.6 หลอดไฟหลอดใดท่ีไม่สามารถต่อสวติ ชเ์ พื่อเปิ ดปิ ดหลอดไฟ.............................
8.7 หลอดไฟหลอดใดท่ีสามารถต่อสวติ ชเ์ พอื่ เปิ ดปิ ดหลอดไฟได.้ ............................

22

9. ใหพ้ ิจารณาภาพต่อไปน้ีประกอบการตอบคาถามขอ้ 9.1 และ 9.2

R1 =6 Ω

I = 1.5 A R3 =2 Ω
A
B

R2 =3 Ω

9.1 จงหาความตา้ นทานรวมจาก A ไปยงั B
…………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………...

9.2 จงหาความต่างศกั ยร์ ะหวา่ ง จุด A ไปยงั จุด B เม่ือมีกระแสไฟฟ้ าขนาด
1.5 แอมแปร์ไหลผา่ น……………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………...

23

10. ใหน้ กั เรียนพจิ ารณาภาพต่อไปน้ีประกอบการตอบคาถาม

R2 = 4 Ω R3 =2 Ω R5 = 2 Ω

R1 =1 Ω

R4 =12 Ω

จงหาความตา้ นทานรวมของวงจร
……………………………………………………………………………………………
…….………………………………………………………………………………………
………….…………………………………………………………………………………
………………..…………...………………………………………………………………
……………………….……………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………….
……………………….……………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………….
……………………….……………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………….

อย่าลมื
ปิ ดไฟ
ก่อนนอน
นะคะ

24

อุปกรณ์ไฟฟ้ า

ในวงจรไฟฟ้ าประกอบดว้ ยอุปกรณ์หลายอยา่ ง แต่ละอยา่ งมีประโยชน์
แตกต่างกนั ดงั น้ี

สายไฟ

สายไฟเป็นอุปกรณ์ที่ใชส้ ่งพลงั งานไฟฟ้ าจากที่หน่ึงไปยงั อีกท่ีหน่ึงในรูป
ของกระแสไฟฟ้ า ทาดว้ ยลวดตวั นาซ่ึงเป็นโลหะ มีความตา้ นทานต่า หุม้ ฉนวนไฟฟ้ า
ซ่ึงอาจเป็นยางหรือพลาสติกพวี ซี ี หรือฉาบดว้ ยน้ายาเคมี เพ่อื ป้ องกนั กระแสไฟฟ้ าร่ัว
สายไฟส่วนใหญ่จะทาดว้ ยลวดทองแดงหุม้ ดว้ ยพวี ซี ี มีหลายชนิด และมีขนาดแตกต่างกนั
ตอ้ งเลือกใชใ้ หเ้ หมาะสมกบั งานและเครื่องใชไ้ ฟฟ้ าแต่ละชนิด

สายไฟแบ่งออกเป็น2 ประเภท คือ สายไฟท่ีใชต้ ามบา้ นเรือน และสายไฟแรงสูง
1. สายไฟท่ีใชต้ ามบา้ นเรือน เป็นสายไฟท่ีมีลวดตวั นาทาดว้ ยโลหะทองแดง
มีฉนวนหุม้ ตวั อยา่ งเช่น

1) สายไฟเสน้ เดียว ใชส้ าหรับเดินท่อร้อยสายไฟ

ภาพท่ี 5 สายไฟเส้นเดียว
ที่มา : http://engineerthai.com/electrical.htm, เขา้ ถึงเมื่อ 12 ธนั วาคม 2552.

25

2). สายไฟท่ีใชต้ ามบา้ นเรือนทว่ั ๆ ไป

ภาพท่ี 6 สายไฟท่ีใชต้ ามบา้ นเรือนทวั่ ๆ ไป
ท่ีมา : .http://engineerthai.com/electrical.htm เขา้ ถึงเมื่อ 12 ธนั วาคม 2552.

3). สายไฟคู่ ลกั ษณะอ่อน ใชก้ บั อุปกรณ์ไฟฟ้ าต่าง ๆ เช่น วทิ ยุ โทรทศั น์

ภาพที่ 7 สายไฟคู่
ท่ีมา: http://engineerthai.com/electrical.htm. เขา้ ถึงเมื่อ 12 ธนั วาคม 2552.

4). สายไฟทนความร้อนที่ใชก้ บั อุปกรณ์ไฟฟ้ าประเภทใหค้ วามร้อน
เช่น เตารีด เตาไฟฟ้ า

ภาพท่ี 8 สายไฟทนความร้อนสูง
ท่ีมา : http://engineerthai.com/electrical.htm. เขา้ ถึงเมื่อ 12 ธนั วาคม 2552.

26

2. สายไฟแรงสูง เป็นสายไฟท่ีทาดว้ ยโลหะอะลูมิเนียม มกั เป็นสายเปลือย
ไม่มีฉนวนหุม้ และเหตุที่สายไฟแรงสูงทาดว้ ยอะลมู ิเนียมแทนท่ีจะทาดว้ ยทองแดง
ท้งั ๆ ท่ีมีความตา้ นทานสูงกวา่ ทองแดง เพราะวา่ มีราคาถกู น้าหนกั เบากวา่ ทองแดง และ
พลงั งานไฟฟ้ าท่ีสูญเสียไปในสายไฟท่ีทาดว้ ยอะลูมิเนียมไม่ต่างจากพลงั งานท่ีสูญเสียไป
ในสายไฟท่ีทาดว้ ยทองแดงมากนกั

อย่าอยู่ใกล้สายไฟ
แรงสูง ....นะคะ

ภาพท่ี 9 อนั ตรายจากสายไฟแรงสูง
ที่มา : http://www.maerim.ac.th/present_teach/ebook/rungtiwa/__6.html. เขา้ ถึงเมื่อ12 มกราคม 2552.

27

ฟิ วส์

เป็นอุปกรณ์ไฟฟ้ าท่ีทาหนา้ ที่ตดั วงจรไฟฟ้ า เพอื่ ป้ องกนั ไม่ใหก้ ระแสไฟฟ้ า
ไหลผา่ นมากเกินไป เม่ือมีกระแสไฟฟ้ าไหลผา่ นฟิ วส์เกินกาหนดจะเกิดความร้อนข้ึนท่ี
ฟิ วส์ ทาใหฟ้ ิ วส์หลอมละลาย (ฟิ วส์ขาด) ฟิ วส์จึงช่วยป้ องกนั อนั ตรายจากไฟฟ้ าลดั วงจร
การต่อฟิ วส์ตอ้ งต่อแบบอนุกรมกบั วงจร ฟิ วส์เป็นโลหะผสมประกอบดว้ ยบิสมทั ตะกว่ั
และดีบุก ทาใหม้ ีจุดหลอมเหลวต่า ฟิ วส์มีหลายชนิด แต่ละชนิดใชแ้ ตกต่างกนั

ฟิ วส์เสน้

ฟิ วส์หลอด ฟิ วส์กา้ มปู หรือฟิ วส์แผน่

ฟิ วส์ใบมีด ฟิ วส์กระเบ้ือง

ภาพที่ 10 ฟิ วส์ แบบตา่ งๆ
ที่มา : http://www.bs.ac.th/nectec/immidate/page2/p11/page11.htm. เขา้ ถึงเมื่อ 4 กนั ยายน 2550.

ฟิ วส์เส้น เป็นฟิ วส์ที่มีลกั ษณะเป็นเส้นเหมือนเส้นลวด นิยมใชต้ ามบา้ นเรือน
และสะพานไฟ

ฟิ วส์หลอดแก้ว นิยมใชใ้ นวงจรไฟฟ้ าของ เครื่องใชไ้ ฟฟ้ า เช่น โทรทศั น์ วทิ ยุ
ฟิ วส์กระเบอื้ งหรือปลก๊ั ฟิ วส์ นิยมใชต้ ามบา้ นเรือน และแผงไฟรวมในบา้ น

ฟิ วส์ใบมดี ใชต้ ามเสาไฟฟ้ า
ฟิ วส์ก้ามปูหรือฟิ วส์แผ่น ฟิ วส์ชนิดน้ีเป็นโลหะผสม ปลายท้งั สองขา้ งมีขอเก่ียว
ทาดว้ ยทองแดง นิยมใชต้ ิดแผงควบคุมไฟในอาคารใหญ่ โรงงาน และโรงเรียน

28

ฟิ วส์อตั โนมตั หิ รือเซอร์กติ เบรกเกอร์ (Circuit Breaker) เป็นฟิ วส์อตั โนมตั ิ
จะตดั วงจรไฟฟ้ าทนั ทีท่ีเกิดการลดั วงจรหรือมีกระแสไฟฟ้ าในวงจรเกินกาหนด การตดั
วงจรไฟฟ้ าของฟิ วส์อตั โนมตั ิโดยทว่ั ไปเป็นแบบท่ีตดั โดยใชแ้ ม่เหลก็ ไฟฟ้ า ฟิ วส์อตั โนมตั ิ
นิยมใชต้ ่อกบั เคร่ืองใชไ้ ฟฟ้ าที่ตอ้ งการใชป้ ริมาณกระแสไฟฟ้ ามาๆก เช่น เคร่ืองปรับอากาศ
สะพานไฟ

เป็นอุปกรณ์ที่ใชป้ ิ ดเปิ ดวงจรไฟฟ้ าในบา้ นหรืออาคาร สะพานไฟ
เปรียบเสมือนสวติ ซ์ขนาดใหญ่ของบา้ น เราสามารถใชส้ ะพานไฟควบคุมวงจรในบา้ น
แต่ละส่วนของบา้ นได้ โดยต่อแบบอนุกรมในวงจรไฟฟ้ า

ภาพที่ 11 สะพานไฟ
ที่มา : www.oknation.net/blog/print.php?id=273294. เขา้ ถึงเม่ือ 4 กนั ยายน 2550.

29

สวติ ซ์
เป็นอุปกรณ์ท่ีใชต้ ดั หรือต่อวงจรไฟฟ้ าเฉพาะส่วนท่ีตอ้ งการ โดยต่อ

อนุกรมกบั เครื่องใชไ้ ฟฟ้ าเฉพาะส่วนที่ตอ้ งการ

ภาพที่ 12 สวติ ซ์
ที่มา : www.snr.ac.th/elearning/viroj/section1-16.htm. เขา้ ถึงเม่ือ 12 ธนั วาคม 2552.

เต้ารับเต้าเสียบ
เตา้ รับ เป็นอุปกรณ์ในวงจรไฟฟ้ าที่ติดต้งั ไวต้ ามอาคารบา้ นเรือน

โรงงาน ฯลฯ ซ่ึงมีไวส้ าหรับนาเตา้ เสียบท่ีปลายสายไฟของเครื่องใชไ้ ฟฟ้ ามาเสียบ
เพ่ือใหก้ ระแสไฟฟ้ าไหลเขา้ เครื่องใชไ้ ฟฟ้ าไดค้ รบวงจร เพื่อความสะดวกในการใช้
เครื่องใชไ้ ฟฟ้ าภายในบา้ น ควรติดต้งั เตา้ รับไวท้ ่ีบริเวณต่าง ๆ หลาย ๆ จุด

เตา้ เสียบ จะพบไดท้ ี่สายไฟของเคร่ืองใชไ้ ฟฟ้ าหลายชนิด เช่น พดั ลม วทิ ยุ
เตารีดไฟฟ้ า ตเู้ ยน็ ฯลฯ เม่ือนาเตา้ เสียบไปเสียบกบั เตา้ รับจะทาใหก้ ระแสไฟฟ้ าไหลเขา้ สู่
เคร่ืองใชไ้ ฟฟ้ า ไดค้ รบวงจร

เตา้ เสียบและเตา้ รับที่ดี ควรทาจากโลหะที่ไม่เป็นสนิมง่าย มีพ้ืนท่ีสมั ผสั มาก
นาไฟฟ้ าไดด้ ี ฉนวนหุม้ เตา้ เสียบและเตา้ รับตอ้ งไม่แตกง่าย

30

รูป ก. รูป ข.

ภาพท่ี 13 รูป ก. แสดงเตา้ เสียบ รูป ข. แสดงเตา้ รับ
ที่มา : www.snr.ac.th/elearning/viroj/section1-16.htm. เขา้ ถึงเมื่อ 12 ธนั วาคม 2552.

กจิ กรรมท่ี 1 เร่ืองสารวจวงจรไฟฟ้ าในบ้าน

วนั ที่ ...............................................................................................................................
จุดประสงค์ของกจิ กรรม

1. สารวจ สังเกต และบนั ทึกขอ้ มลู เกี่ยวกบั ชนิดและจานวนของเครื่องใชไ้ ฟฟ้ า
ในบา้ น

2. สารวจความต่างศกั ยไ์ ฟฟ้ า กระแสไฟฟ้ าท่ีใชก้ บั เคร่ืองใชไ้ ฟฟ้ าแต่ละชนิด และ
ขนาดของสายไฟในวงจรไฟฟ้ าในบา้ น

อปุ กรณ์การทดลอง
-

วธิ ีการทดลอง
1. สารวจ สงั เกต และบนั ทึกขอ้ มูลเกี่ยวกบั การใชไ้ ฟฟ้ า ในบา้ นตามหวั ขอ้
ต่อไปน้ี
1) ชนิดและจานวนของเครื่องใชไ้ ฟฟ้ าในบา้ น
2) ความต่างศกั ยไ์ ฟฟ้ าที่ใชก้ บั เคร่ืองไฟฟ้ าแต่ละชนิด
3) กระแสไฟฟ้ าท่ีใชก้ บั เคร่ืองใชไ้ ฟฟ้ าแต่ละชนิด
4) ขนาดของสายไฟท่ีใชใ้ นแต่ละส่วนของวงจรไฟฟ้ าในบา้ น
2. นาเสนอขอ้ มูลที่ไดจ้ ากการสารวจในขอ้ 1.

31

ผลการทดลอง

ชนิดของ จานวน ความต่าง กระแสไฟฟ้ า ขนาดของสายไฟ
เครื่องใช้ไฟฟ้ า เครื่องใช้ไฟฟ้ า ศักย์ไฟฟ้ า (A)

ในบ้าน (V)

คาถามหลงั ทากจิ กรรม
1. สายไฟที่เขา้ สู่บา้ นของนกั เรียนมีกี่สาย…………………………………………….
2. ก่อนที่สายไฟจะเขา้ สู่บา้ นนกั เรียน จะตอ้ งผา่ นอุปกรณ์อะไรก่อน………………..
3. อุปกรณ์ไฟฟ้ าและเคร่ืองใชไ้ ฟฟ้ า เหมือนกนั หรือต่างกนั อยา่ งไร…………………….
…………………………………………………………………………………………...
……………………………………………………………………………………….......
…………………………………………………………………………………………...
4. มาตรไฟฟ้ าใชส้ าหรับวดั อะไร………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………...

สรุปผลการศึกษาค้นคว้า
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
…………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………...

32

กจิ กรรมที่ 2 เรื่อง ขนาดของเส้นลวดกบั ความต้านทาน

วนั ท.่ี ...................................................................................................................................

จุดประสงค์ของกจิ กรรม
1. ทดลอง และอธิบายไดว้ า่ ชนิดของลวดมีผลต่อปริมาณกระแสไฟฟ้ า

ที่ผา่ นเสน้ ลวด และความต่างศกั ยไ์ ฟฟ้ าระหวา่ งปลายท้งั สองของเสน้ ลวด
2. ทดลอง และอธิบายไดว้ า่ พ้ืนที่หนา้ ตดั ของเส้นลวดมีผลต่อปริมาณ

กระแสไฟฟ้ าท่ีผา่ นเสน้ ลวด และความต่างศกั ยร์ ะหวา่ งปลายท้งั สองของเส้นลวด
3. ทดลอง และอธิบายไดว้ า่ ความยาวของเสน้ ลวดมีผลต่อปริมาณกระแสไฟฟ้ า

ที่ผา่ นเส้นลวด และความต่างศกั ยร์ ะหวา่ งปลายท้งั สองของเสน้ ลวด

อปุ กรณ์
1. กระบะถ่านไฟฉายพร้อมถ่านไฟฉาย
2. ลวดนิโครมเบอร์ 26 ที่มีความยาว 10 cm, 20 cm และ 30 cm
3. ลวดนิโครมเบอร์ 30 ยาว 10 cm
4. ลวดทองแดงเบอร์ 26 ยาว 10 cm
5. แอมมิเตอร์
6. โวลตม์ ิเตอร์
7. สายไฟ

33

วธิ ีการทดลอง
1. ต่อวงจรไฟฟ้ าซ่ึงประกอบดว้ ยถ่านไฟฉาย 1 กอ้ น ลวดนิโครมเบอร์ 26

แอมมิเตอร์ โวลตม์ ิเตอร์ และสวติ ช์ ดงั ภาพ

ภาพท่ี 14 แสดงการตอ่ วงจร
ที่มา: ส่งเสริมการสอนวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลย,ี สถาบนั .2544 ,110.

2. กดสวติ ซ์ (วงจรปิ ด) สังเกต และบนั ทึกค่ากระแสไฟฟ้ าจากแอมมิเตอร์
ค่าความต่างศกั ยไ์ ฟฟ้ า และยกสวติ ซ์ข้ึน (วงจรเปิ ด)

3. ทาซ้าขอ้ 2 โดยเพมิ่ ถ่านไฟฉายในวงจรอีกคร้ังละ 1 กอ้ น จนใชถ้ ่านไฟฉาย
ครบ 4 กอ้ น

4. เขียนกราฟระหวา่ งความต่างศกั ยไ์ ฟฟ้ า และกระแสไฟฟ้ า โดยใชข้ อ้ มูลท่ีได้
จากขอ้ 2 และขอ้ 3

5. ทาซ้าขอ้ 1 ถึง ขอ้ 4 โดยเปล่ียนลวดชนิดต่าง ๆ ซ่ึงมีขนาดและความยาวดงั น้ี
1) ลวดทองแดง เบอร์ 26 ยาว เท่ากบั ลวดนิโครม ในขอ้ 1
2) ลวดนิโครม เบอร์ 30 ยาว เท่าลวดนิโครมในขอ้ 1
3) ลวดนิโครม เบอร์ 26 ยาว เป็น 2 เท่า และ 3 เท่าของลวดนิโครม

ในขอ้ 1

34

ผลการทดลอง

จานวน นิโครมเบอร์ 26 ทองแดงเบอร์ 26 นิโครมเบอร์ 30 นิโครมเบอร์26 นิโครมเบอร์ 26

ถ่านไฟ (10 cm ) (10 cm) (10 cm) (20 cm) (30 cm)

ฉาย I (A) V (V) I (A) V (V) I (A) V (V) I (A) V (V) I (A) V (V)

1

2

3

4

ก. กราฟแสดงความสัมพนั ธ์ของกระแสไฟฟ้ า และความต่างศกั ยไ์ ฟฟ้ าของลวดนิโครม
และลวดทองแดงเบอร์ 26 ยาว 10 cm

35

ข. กราฟแสดงความสมั พนั ธข์ องกระแสไฟฟ้ า และความต่างศกั ยไ์ ฟฟ้ าของลวดนิโครม
เบอร์ 26 และลวดนิโครม เบอร์ 30 ยาว 10 cm

ค. กราฟแสดงความสมั พนั ธ์ของกระแสไฟฟ้ า และความต่างศกั ยไ์ ฟฟ้ าของลวดนิโครม
เบอร์ 26 ยาว 10, 20 และ 30 cm

36

คาถามหลงั การทดลอง
1. ลวดต่างชนิดกนั ท่ีมีความยาว และพ้ืนท่ีหนา้ ตดั เท่ากนั มีความตา้ นทานเท่ากนั หรือไม่
อยา่ งไร …………………………………………………………………..........................
…………………………………………………………………………………………...
2. ลวดตวั นาชนิดเดียวกนั ท่ีมีความยาวเท่ากนั แต่พ้ืนที่หนา้ ตดั ต่างกนั มีความตา้ นทาน
เท่ากนั หรือไม่อยา่ งไร……………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………...
3. ลวดตวั นาชนิดเดียวกนั ที่มีพ้นื ท่ีหนา้ ตดั เท่ากนั แต่มีความยาวต่างกนั มีความตา้ นทาน
เท่ากนั หรือไม่อยา่ งไร……………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………..
4. จากกิจกรรมการทดลอง ความตา้ นทานไฟฟ้ ามีค่ามากหรือนอ้ ยข้ึนอยกู่ บั ปัจจยั ใด
………………………………………………………………………………………...……
………………………………………………………………………………………..........

สรุปผลการทดลอง

……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………….

37

แบบฝึ กหดั ท่ี 2
เรื่อง อปุ กรณ์ไฟฟ้ า

ใหน้ กั เรียนใชแ้ ผนภาพต่อไปน้ีตอบคาถาม ขอ้ 1-4

1. วงจรไฟฟ้ าในบา้ นดงั ภาพ มีอุปกรณ์ไฟฟ้ าอะไรบา้ ง …………………..........................
………………………………………………………………………………………...……
………………………….………………………………………………………………….
2. วงจรไฟฟ้ าในบา้ นดงั ภาพ มีเคร่ืองใชไ้ ฟฟ้ าอะไรบา้ ง …………………………………
…………………………………………………………………………………………......
…………………………………………………………………………………………......
3. มาตรไฟฟ้ า ทาหนา้ ท่ีอะไรในวงจร..................................................................................

38

4. อุปกรณ์ใดในภาพที่ทาหนา้ ท่ีตดั ไฟฟ้ าในวงจร ………………………………………
…………………………………………………………………………………………...
5. สายไฟที่เขา้ สู่บา้ นของนกั เรียนมีกี่สาย ……………………………………………….
6. ตวั อกั ษรท่ีปรากฏบนแผน่ ชื่อเคร่ืองใชไ้ ฟฟ้ าที่เขียนวา่ 240 V.A.C., 50 Hz, 15 Amp.
หมายถึงอะไร ……………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………..
7. อุปกรณ์ที่จาเป็นสาหรับวงจรไฟฟ้ าในบา้ นไดแ้ ก่ ……………………………………
…………………………………………………………………………………………..
8. สายไฟ ทาหนา้ ท่ีอะไรในวงจรไฟฟ้ า …………………………………………………
…………………………………………………………………………………………...
9. สายไฟท่ีใชก้ บั เคร่ืองใชไ้ ฟฟ้ าต่างชนิดกนั จะมีขนาดไม่เท่ากนั เนื่องจากเคร่ืองใชไ้ ฟฟ้ า
แต่ละชนิดตอ้ งการกระแสไฟฟ้ า ………………………………………………………….
10. ลวดตวั นาชนิดเดียวกนั พ้ืนท่ีหนา้ ตดั เท่ากนั แต่ความยาวต่างกนั ยอมใหก้ ระแสไฟฟ้ า
ไหลผา่ นเท่ากนั หรือไม่อยา่ งไร….………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………...
11. ลวดตวั นาชนิดเดียวกนั ความยาวเท่ากนั แต่พ้ืนท่ีหนา้ ตดั ต่างกนั ยอมใหก้ ระแสไฟฟ้ า
ไหลผา่ นเท่ากนั หรือไม่อยา่ งไร….……………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………...
12. ความสามารถในการนาไฟฟ้ าของลวดตวั นา ข้ึนอยกู่ บั สิ่งใด………………………...
…………………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………...
13. ความตา้ นทานไฟฟ้ าคืออะไร………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………..
14. ความนาไฟฟ้ าและความตา้ นทานไฟฟ้ าสมั พนั ธ์กนั อยา่ งไร…………………………
…………………………………………………………………………………………..

39

15. ฟิ วส์ทาดว้ ยโลหะผสมระหวา่ ง ……………………………………………………..
และมีจุดหลอมเหลว……………………………………………………………………..
16. สะพานไฟหรือคตั เอาทค์ ือ ………………………………………………………….
17. เพือ่ ความสะดวกและปลอดภยั ในการซ่อมแซมไฟฟ้ าในบา้ น หรือติดต้งั อุปกรณ์ไฟฟ้ า
ส่ิงที่ควรทาเป็นอนั ดบั แรกคือ …………………………………………………………….
18. สวติ ซ์ คือ……………………………………………………………………………..
19. นกั เรียนมีหลกั การใชเ้ ตา้ รับเตา้ เสียบใหป้ ลอดภยั ไดอ้ ยา่ งไร …………………………
……………………………………………………………………………………………
20. ขณะใชง้ านจะตอ้ งเสียบเตา้ เสียบใหแ้ น่นสนิทกบั เตา้ รับเพอ่ื ใหก้ ระแสไฟฟ้ าผา่ นได้
สะดวก ถา้ เตา้ เสียบหลวมหรือโยกคลอนไดจ้ ะเกิดผลอยา่ งไร…………………………...
……………………………………………………………………………………………

40

ไฟฟ้ าลดั วงจร

การเกดิ ไฟฟ้ าลดั วงจรและไฟฟ้ าร่ัว
ไฟฟ้ าลดั วงจรหรือไฟฟ้ าช็อต (Short Circuit) เกิดจากสายไฟท่ีใชใ้ นบา้ นมี

สภาพเก่ามาก ฉนวนหุม้ สายไฟผเุ ปื่ อย จนลวดทองแดงในสายไฟแต่ละเสน้ แตะกนั จะเกิด
ไฟฟ้ าลดั วงจร และเกิดความร้อนตรงจุดท่ีเกิดไฟฟ้ าลดั วงจรสูงมาก จนทาใหเ้ กิดไฟไหม้
บา้ นได้

ไฟฟ้ ารั่ว เกิดจากสายไฟส่วนที่ซ่ึงไม่มีฉนวนหุม้ ถา้ เราไปจบั หรือแตะตอ้ ง
จะมีกระแสไฟฟ้ าไหลผา่ นร่างกายของเราลงสู่พ้นื ได้ ซ่ึงทาใหเ้ ราเสียชีวติ

ภาพที่ 15 อนั ตรายจากไฟฟ้ าลดั วงจร
ที่มา : http://news.mthai.com/general-news/122948.html. เขา้ ถึงเม่ือ 12 มกราคม 2550.

การเลอื กสายไฟในบ้านให้เหมาะสมและได้มาตรฐาน
สายไฟในบา้ น นอกจากจะตอ้ งมีฉนวนหุม้ แลว้ ยงั ตอ้ งมีขนาดพอเหมาะกบั
ปริมาณกระแสไฟฟ้ าและความต่างศกั ยไ์ ฟฟ้ าของแต่ละวงจร สายไฟท่ีมีขนาดต่างกนั
ความสามารถในการนาไฟฟ้ าจะต่างกนั ดว้ ย ดงั น้นั การใชเ้ ครื่องใชไ้ ฟฟ้ า เช่น เตารีดไฟฟ้ า
วทิ ยุ โทรทศั น์ ตเู้ ยน็ หลอดไฟ ซ่ึงตอ้ งการกระแสไฟฟ้ าไม่เท่ากนั จึงตอ้ งต่อดว้ ยสายไฟ
ที่มีขนาดไม่เท่ากนั โดยตอ้ งคานึงถึงขนาดของสายไฟใหพ้ อเหมาะกบั ปริมาณ
กระแสไฟฟ้ าที่ผา่ นสายไฟ

41

ตารางแสดง ปริมาณกระแสไฟฟ้ าสูงสุดที่ไหลผา่ นสายไฟมาตรฐานขนาดต่างๆ
ที่อุณหภมู ิโดยรอบสายไฟฟ้ าไม่เกิน 40 องศาเซลเซียส

ขนาดพนื้ ทห่ี น้าตดั กระแสไฟฟ้ าสูงสุดสาหรับสาย กระแสไฟฟ้ าสูงสุด
ของสายไฟฟ้ า แกนเดียวหุ้มฉนวนเดนิ ใน สาหรับสายแบนหุ้ม
(ตารางมลิ ลเิ มตร) อาคารและนอกอาคาร ฉนวนเดินเกาะผนัง
(แอมแปร์)
0.5 9 (แอมแปร์)
1.0 14 8
1.5 17 11
2.5 20 15
6.0 35 15
50 163 27
94

กจิ กรรมที่ 3 เร่ือง ประโยชน์ของฉนวนหุ้มสายไฟ

วนั ที่ ................................................................................................................................

จุดประสงค์ของกจิ กรรม
1. ทดลองและบอกประโยชนข์ องฉนวนหุม้ สายไฟ

วธิ ีการทดลอง
1. ต่อถ่านไฟฉาย 4 กอ้ น เขา้ กบั ฝอยเหลก็ ยาว 10 เซนติเมตร จานวน 2 เส้น และ
หลอดไฟเป็นวงจรดงั ภาพ โดยฝอยเหลก็ ท้งั สองเส้นไม่แตะกนั สังเกตความสวา่ งของ
หลอดไฟ

42

ภาพท่ี 16 แสดงการต่อวงจรใหฝ้ อยเหล็กสองเส้นไม่แตะกนั
ท่ีมา : http://gururom.com/pradub/5-2.pdf . เขา้ ถึงเมื่อ 14 มกราคม 2550.

2. จดั ใหฝ้ อยเหลก็ ท้งั สองเสน้ แตะกนั สังเกตความสวา่ งของหลอดไฟ และการ
เปลี่ยนแปลงของฝอยเหลก็ ส่วนท่ีแตะกนั

ภาพท่ี 17 แสดงการต่อวงจรจดั ใหฝ้ อยเหลก็ สองเส้นแตะกนั
ท่ีมา : http://gururom.com/pradub/5-2.pdf . เขา้ ถึงเมื่อ 14 มกราคม 2550.

ผลการทดลอง ผลการสังเกต

การต่อวงจร
ฝอยเหลก็ ท้งั 2 เสน้ ไม่แตะกนั
ฝอยเหลก็ ท้งั 2 เสน้ แตะกนั

43

คาถามหลงั การทดลอง
1.ขณะที่ฝอยเหลก็ แตะกนั ฝอยเหลก็ เปลี่ยนแปลงหรือไม่ อยา่ งไร เหตุใดจึงเป็นเช่นน้นั
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
2.ถา้ สายไฟในบา้ นเก่าจนฉนวนที่หุม้ สายไฟเปื่ อยจะเกิดอะไรข้ึน
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
........................................................................................................................................

สรุปผลการทดลอง
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
.......... ....................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................

44

แบบฝึ กหดั ท่ี 3
เร่ือง ไฟฟ้ าลดั วงจร

ให้นักเรียนเตมิ คาตอบในช่องว่างให้สมบูรณ์ และถูกต้องทส่ี ุด
1. ตวั นาไฟฟ้ าคืออะไร………………………………………………………………..
2. ฉนวนไฟฟ้ าคืออะไร……………………………………………………………….
3. ไฟฟ้ าลดั วงจร เกิดจากอะไร ……………………………………………………....
4. วสั ดุที่ใชห้ ุม้ สายไฟตอ้ งมีความตา้ นทานไฟฟ้ าอยา่ งไร ...........................................
5. ถา้ สายไฟท่ีไม่มีฉนวนหุม้ แตะกนั จะทาใหเ้ กิดส่ิงใด .............................................
6. เหตุใดสายไฟแรงสูงจึงทาดว้ ยอะลมู ิเนียม ท้งั ๆ ที่อะลูมิเนียมมีความตา้ นทานไฟฟ้ า
สูงกวา่ ทองแดง…………………………………………………………………………

7. นกั เรียนมีวธิ ีการทดลอง เร่ืองไฟฟ้ าลดั วงจรไดอ้ ยา่ งไร……………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
8. นกั เรียนมีวธิ ีป้ องกนั ไฟฟ้ าลดั วงจรไดอ้ ยา่ งไร
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
9. นกั เรียนบอกอนั ตรายของไฟฟ้ าลดั วงจร
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
10. นกั เรียนมีหลกั การเลือกใชส้ ายไฟท่ีเหมาะสมกบั บา้ นพกั อยา่ งไร…………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………

45

แบบทดสอบหลงั เรียน
เร่ือง วงจรไฟฟ้ า และอปุ กรณ์ไฟฟ้ า

คาชี้แจง แบบทดสอบปรนยั จานวน 10 ขอ้ 10 คะแนน เวลา 10 นาที

ใหน้ กั เรียนเลือกคาตอบที่ถูกตอ้ งท่ีสุดเพียงคาตอบเดียว โดยทาเคร่ืองหมาย X

ลงในกระดาษคาตอบ

** * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *

1. การต่ออุปกรณ์ไฟฟ้ าในบา้ นขอ้ ใดท่ี 3. อุปกรณ์ใดท่ีใชค้ วบคุมการไหลของ

เรียงลาดบั ไดถ้ กู ตอ้ ง กระแสไฟฟ้ าเฉพาะส่วน

ก. ฟิ วส์ สะพานไฟ เครื่องใชไ้ ฟฟ้ า ก. หมอ้ แปลง

มิเตอร์ ข. สะพานไฟ

ข. มิเตอร์ เครื่องใชไ้ ฟฟ้ า ฟิ วส์ ค. สวติ ช์

สะพานไฟ ง. ฟิ วส์

ค. มิเตอร์ สะพานไฟ ฟิ วส์

เครื่องใชไ้ ฟฟ้ า 4. ขอ้ ใดกล่าว ไม่ ถูกตอ้ ง

ง. สะพานไฟ ฟิ วส์ มิเตอร์ ก. เม่ือกดสวติ ซเ์ พ่อื ปิ ดไฟ

เคร่ืองใชไ้ ฟฟ้ า วงจรไฟฟ้ าจะเปิ ด

ข . ถา้ ฟิ วส์ขาดไม่ควรใชล้ วดทองแดง

2. วงจรปิ ดหมายถึงขอ้ ใด ต่อแทนเพราะอาจเกิดไฟไหมไ้ ด้

ก. วงจรที่มีกระแสไฟฟ้ าไหลในวงจร ค . สะพานไฟ สวติ ซ์ และฟิ วส์เป็น

ข. วงจรท่ีปิ ดเพื่อไม่ใหม้ ีกระแสฟ้ า อุปกรณ์ที่จะช่วยในการเปิ ด-ปิ ด

ไหล ในวงจร วงจรไฟฟ้ า

ค. วงจรท่ีไม่มีส่วนใดส่วนหน่ึงต่อกบั ง . การต่อหลอดไฟเขา้ กบั วงจรไฟฟ้ า

วงจรภายนอก ในบา้ นควรต่อแบบอนุกรม

ง. วงจรท่ีไม่มีกระแสไฟฟ้ าไหลผา่ น

เครื่องใชไ้ ฟฟ้ า

46

5. พดั ลมไฟฟ้ าท่ีเราใชใ้ นบา้ นต่อเขา้ กบั 8. ถา้ หลอดไฟหมายเลข 1 ขาด
วงจรไฟฟ้ าแบบใด หลอดในขอ้ ใดจะยงั สวา่ งอยบู่ า้ ง
ก. อนุกรม ก .4
ข. ขนาน ข . 2, 3
ค. ผสม ค 2, 3 และ 4
ง. สามารถต่อแบบใดกไ็ ด้ ง . ไม่มีหลอดใดสวา่ ง

ใหน้ กั เรียนใชภ้ าพต่อไปน้ีตอบคาถามขอ้ 9. หลอดไฟฟ้ า 2 หลอดต่อกนั แบบ
ท่ี 6 - 8 อนุกรม ดงั ภาพ

124

3 ใหน้ กั เรียนพจิ ารณาขอ้ ใดถกู ตอ้ งที่สุด
1) กระแสไฟฟ้ าที่ผา่ นแต่ละหลอด
6. หลอดไฟหลอดใดบา้ งท่ีต่อแบบ เท่ากนั
ขนาน 2) Vรวม = V1 + V2
3) ถา้ หลอดหน่ึงขาด หลอดที่เหลือไฟจะดบั
ก. หลอดที่ 2 และ 3 ก. ขอ้ 1 และ 2
ข. หลอดท่ี 1 และ 2 ข. ขอ้ 1 และ 3
ค. หลอดที่ 1 และ 4 ค. ขอ้ 2 และ 3
ง. หลอดท่ี 2 และ 4 ง. ขอ้ 1 , 2 และ 3

7. หลอดไฟหลอดใดบา้ งท่ีต่อแบบ
อนุกรม

ก. หลอดท่ี 2 และ 3
ข. หลอดท่ี 1 และ 2
ค. หลอดที่ 1 และ 4
ง. หลอดท่ี 2 และ 4

47

10. นกั เรียนคนหน่ึงทาการต่อวงจรโดย ขอ้ ใดกล่าวถกู ตอ้ งเกี่ยวกบั การทดลองน้ี
ใชฝ้ อยเหลก็ ยาวประมาณ 10 cm ก. หลอดไฟไม่สวา่ งเพราะไส้หลอดขาด
2 เสน้ ต่อแบบอนุกรมเขา้ กบั แบตเตอรี่ ข. ฝอยเหลก็ จะร้อนข้ึนมากที่บริเวณ
และหลอดไฟและจดั ใหฝ้ อยเหลก็ แตะกนั
ลกั ษณะดงั ภาพ จุด A
ค. กระแสไฟฟ้ าปริมาณมากไหลผา่ น
ฝอยเหล็ก
หลอดไฟ
4.5 V A ง. ที่บริเวณจุด A จะเกิดความตา้ นทาน

ไฟฟ้ าสูงกวา่ ท่ีหลอดไฟ

นักเรียนตอบแบบทดสอบครบทกุ ข้อแล้ว
ตรวจคาตอบได้จากเฉลยท้ายเล่ม นะคะ

เกณฑ์การประเมนิ
ตอบแบบทดสอบถูกต้งั แต่ 5 ขอ้ ข้ึนไป ถือวา่ ผา่ น