องค์ความรู้ชุมชนคุณธรรมบ้านศรีดอนชัย

๔๖ ภาพที่ ๕๖: แม,แว,นแก>ว ภิรมยGพลัด ที่มา : เฟซบุñกศูนยGผ>าทอสตรีศรีดอนชัย ๒) กนกพรผ?าทอ หรือผ?าทอเฮือนคำแพง ตั้งอยู,บ>านเลขที่ ๑๑๙ หมู,ที่ ๑๔ บ>านศรี มงคล ตำบล ศรีดอนชัย อำเภอเชียงของ จังหวัดเชียงราย แนวคิดการก,อตั้งร>านเฮือนคำแพงเกิดขึ้นจากนาย เกษม อะทะวงษา สามีของนางอำพร อะทะวงษา ซึ่งเปSนชาวไทลื้อในชุมชน คุณเกษมเห็นว,าอำเภอเชียงของ เปSนพื้นที่ที่มีกลุ,มชาวไทลื้ออาศัยอยู,โดยมีเอกลักษณGที่โดดเด,นในการทอผ>าเปSนหนึ่งในเครื่องแต,งกาย มีการทอผ>าใช>ในครอบครัว แต,ในชุมชนได>พบกับปyญหามีแหล,งผลิตแต,ไม,มีแหล,งจำหน,ายผ>าทอ จึงทำให>พ,อ เกษมได>เห็นช,องทางที่ต>องการจะช,วยเหลือชาวบ>านผนวกกับตนเองมีพื้นที่ตั้งอยู,ถนนเส>นหลักของตัวเมืองก,อน เข>าสู,ตัวเมืองเชียงของ ห,างจากตัวเมืองไม,มากนักเปSนระยะทางประมาณ ๓ กิโลเมตร ถือว,าเปSนพื้นที่ ที่มีสภาพแวดล>อมรอบๆ เอื้ออำนวยต,อการสร>างร>าน ทำให>พ,อเกษมชักชวนคุณอำพร ซึ่งเปSนภรรยาของตน มาเป{ดร>านจำหน,ายผ>าทอไทลื้อ โดยตั้งชื่อของร>านตั้งตามชื่อของลูกสาวของตนว,า "กนกพร ผ>าทอ" ตั้งแต,ปäพ.ศ. ๒๕๓๗ เปSนต>นมา ภาพที่ ๕๗: ร>านกนกพร ผ>าทอ ที่มา : เฟซบุñกเฮือนคำแพงเชียงของ

๔๗ ๓) ผ?าทอสีธรรมชาติแม1ดอกแก?ว นางดอกแก>ว ธีระโคตร ได>สืบทอดและอนุรักษG การทอผ>าไทลื้อจากแม,วรรณ วงคGชัย และแม,อุ>ยเลา วงคGชัย การทอผ>าในช,วงแรกเริ่มจากลายพื้นทั่วไปที่ ไม,มีลาย จากนั้นฝéกการทอแบบมีลวดลายของไทลื้อ จนเมื่อ พ.ศ. ๒๕๓๒ จัดตั้ง กลุ,มทอผ>าไตลื้อ โดยทำหน>าที่ เปSนผู>ถ,ายทอดเทคนิคการทอผ>า และการย>อมเส>นด>ายด>วยสีธรรมชาติที่หาได>ในท>องถิ่น แม,ดอกแก>วเปSนวิทยากรอบรมเรื่องการทอผ>าของศูนยGการศึกษานอกโรงเรียน และเผยแพร,องคGความรู>การทอผ>าไทลื้อ จนเมื่อ พ.ศ. ๒๕๔๔ ได>รับโล,เกียรติคุณเปSนภูมิปyญญาท>องถิ่น ที่จัดการศึกษานอกโรงเรียนดีเด,น โดยกรมการศึกษานอกโรงเรียน กระทรวงศึกษาธิการ และได>รับรางวัลเชิดชู เกียรติ คนดีศรีเชียงราย ประจำปä ๒๕๕๑ ด>านภูมิปyญญาท>องถิ่น สาขาศิลปหัตถกรรม ระดับจังหวัด โดยสภาวัฒนธรรมจังหวัดเชียงราย และได>รับการเชิดชูเกียรติจากศูนยGส,งเสริมศิลปาชีพระหว,างประเทศ (องคGการมหาชน) เปSนครูช,างศิลปหัตถกรรม เมื่อ พ.ศ. ๒๕๕๗ ภาพที่ ๔๘: แม,ดอกแก>ว ธีระโคตร ที่มา: เฟซบุñกแม,ครูดอกแก>ว ผ>าทอไตลื้อ ๔) ผ?าทอลื้อลายคำ หรือพิพิธภัณฑXลื้อลายคำ ตั้งอยู,ที่ ๔๗/๑ หมู, ๑๔ ตำบล ศรีดอนชัย อำเภอเชียงของ จังหวัดเชียงราย ลักษณะอาคารเปSนเรือนสองชั้น ชั้นล,างเปSนคอนกรีต ชั้นบนเปSนไม> ภายในอาคารส,วนชั้นล,างจะมีห>องฉายภาพยนตรGและห>องนิทรรศการประวัติความเปSนมา ของชาวไทลื้อบ>าน ศรีดอนชัย ชั้นบนเปSนห>องแสดงนิทรรศการการทอผ>าโบราณมีอายุ ๑๐๐ ปä ของชาวไทลื้อ บ>านศรีดอนชัย ข,วงวัฒนธรรม เปSนลานกว>างสำหรับจัดแสดงทางวัฒนธรรมประเพณีของชาวไทลื้อ กาดและศิลปะการแสดง ต,างๆ นอกจากนี้พื้นที่หลักของชั้นบน จัดแสดงผ>าซิ่น เครื่องแต,งกาย และเครื่องใช>ที่ทำจากผ>า เช,น ย,าม วัตถุ ต,าง ๆ ได>รับการจัดแสดงไว>เปSนหมวดหมู,อย,างชัดเจน

๔๘ สำหรับเครื่องแต,งกายมีการนำเสนอทั้งเครื่องแต,งกายของเด็กสาวชาวลื้อ แสดงให> เห็นรูปแบบการนุ,งผ>าไว>ให>ผู>ที่มาเยือนได>เรียนรู>รูปแบบของการนุ,งซิ่น ส,วนคอลเลคชั่นที่เปSนผ>าทอ เปSนการ แสดงลวดลายของผ>าที่ช,างอาศัยเทคนิคการเกาะ ล>วง ในระหว,างการทอจนก,อให>เกิดเปSนเอกลักษณGของ ลวดลายต,าง ๆ หรือการแสดงย,าม ก็จะแสดงให>เห็นความวิจิตรของลวดลายผ>าที่ได>รับการคัดสรรมาตกแต,งย,าม ให>มีสีสันที่น,าสนใจ เครื่องแต,งกาย ผ>าซิ่น และย,ามนำเสนออยู,ในตู>กระจกไม> ที่สอดประสานเข>ากับเรือนไม> ที่ต,อเติมมาจากเรือนดั้งเดิม เพื่อเปSนพื้นที่สำหรับการจัดแสดง ภาพที่ ๕๙: พื้นที่การแสดงผ>าทอของพิพิธภัณฑGลื้อลายคำ ที่มา: เฟซบุñกลื้อลายคำ ๕) กลุ1มสัมมาชีพแปรรูปผลิตภัณฑXจากผ?าทอ ได>มีการนำผ>าทอมาแปรรูปเปSนผลิตภัณฑGอื่น ๆ นอกเหนือจากผ>าซิ่น และเสื้อ โดยได>นำมาทำเปSนกระเป™า ตุñกตาไทลื้อ ต,อมาทางชุมชนบ>านศรีดอนชัยได> ร,วมกับมหาวิทยาลัยแม,ฟuาหลวง ในการพัฒนาและวิจัยผลิตภัณฑG ภายใต>โครงการ MFU.U2T มหาวิทยาลัยสู, ตำบลร,วมกับศูนยGบริการวิชาการ ได>ออกแบบผลิตภัณฑGแปรรูปผ>าทอเพื่อสร>างมูลค,าเพิ่มให>กับผ>าทอไทยลื้อ จากผลงานออกแบบตุñกตาผ>า โดยอาจารยGประจำสำนักวิชาศิลปศาสตรG มหาวิทยาลัยแม,ฟuาหลวง สืบเนื่องจาก สถานการณGโควิด ทำให>ไม,สามารถขายผ>าทอไทลื้อได> สมาชิกในชุมชนมีรายได>ลดลง มหาวิทยาลัยแม,ฟuาหลวง จึงเข>าร,วมช,วยส,งเสริมการขายเเละช,องทางการตลาดให>กับผลิตภัณฑGจากอัตลักษณGชุมชน

๔๙ ภาพที่ ๖๐: ผลิตภัณฑGแปรรูปจากผ>าทอ เช,น ตุñกตานางนกเริงร,า(ซ>าย), เข็มกลัดผ>าทอ (กลาง), ตุñกตาแลนน>อย ลวงฟuา (ขวา) เปSนต>น ที่มา: เฟซบุñกU2T ตำบลศรีดอนชัย ๒.๗.๒ โฮมสเตยM/ที่พัก โฮมสเตยGของชุนบ>านศรีดอนชัยมีโฮมสเตยGของชุมชน จำนวน ๑๑ หลัง สามารถรองรับ นักท,องเที่ยวและคณะศึกษาดูงานได>ถึง จำนวน ๗๖ คน โดยประธานโฮมสเตยGชุมชนบ>านศรีดอนชัย คือ นายวริศพันธG กุลถิรวัฒนสิริ เบอรGโทรศัพทGติดต,อสอบถาม ๐๘๙ ๗๗๗๓๕๑๐ โดยมีอัตราค,าบริการ ดังนี้ - ค,าที่พัก คืนละ ๒๕๐ บาท/ท,าน - ค,าที่พักรวมอาหารเช>า คืนละ ๓๐๐ บาท/ท,าน - ค,าที่พักรวมอาหารเช>า-อาหารเย็น คืนละ ๔๕๐ บาท/ท,าน ในกรณีที่แขกมาพักจะรับประทานขันโตก ชมการแสดง และมีพิธีบายศรีสู,ขวัญ จะต>อง ชำระเพิ่มอีกท,านละ ๓๘๐ บาท (ถ>าทานขันโตกจะไม,คิดค,าอาหารเย็น) และต>องมีแขกไม,น>อยกว,า ๒๐ ท,าน และจะต>องแจ>งล,วงหน>าไม,น>อยกว,า ๓ วัน นอกจากนี้การมาพักในโฮมสเตยGชุมชนยังได>สัมผัสวิถีไทลื้อซึ่ง กิจกรรมพิเศษ คือ เยี่ยมชมสถานที่ท,องเที่ยวทางวัฒนธรรมของชุมชน และช็อปผ>าทอไทลื้อของชุมชน โดย โฮมสเตยGชุมชนบ>านศรีดอนชัย มีดังนี้ (๑) เฮือนชวนชม มีจำนวน ๕ ห>อง เปSนบ>าน ๒ ชั้น สามารถรองรับได> ๘ คน (๒) เฮือนก†องคำ มีจำนวน ๒ ห>องรองรับได> ๔ คน (๓) เฮือนข>าเจ>า มีจำนวน ๒ ห>องรองรับได> ๔ คน (๔) เฮือนคำแพง มีจำนวน ๕ ห>อง เปSนบ>าน ๒ ชั้น สามารถรองรับได> ๘ คน (๕) เฮือนสายปîาน มีจำนวน ๒ ห>อง เปSนบ>าน ๒ ชั้น ห>องรองรับได> ๔ คน (๖) เฮือนทับทิม เปSนบ>าน ๒ ชั้น รองรับได> ๒ คน (๗) เฮือนเอื้อยคำ หรือเฮือนไทลื้อ ๑๐๐ ปä มีจำนวน ๓ ห>อง เปSนบ>าน ๒ ชั้น สามารถ รองรับได> ๖ คน (๘) เฮือนวัฒนสิริ มีจำนวน ๒ ห>อง เปSนบ>าน ๒ ชั้น สามารถรองรับได> ๖ คน (๙) เฮือนพิมพXทอง มีจำนวน ๒ ห>องรองรับได> ๔ คน

๕๐ (๑๐) เฮือนทองนารีมีจำนวน ๑ ห>อง เปSนบ>าน ๒ ชั้น สามารถรองรับได> ๒ คน (๑๑) เฮือนเทียนหอม มีจำนวน ๒ ห>องรองรับได> ๘ คน ภาพที่ ๖๑: ตัวอย,างห>องพักโฮมสเตยGของชุมชนบ>านศรีดอนชัย ที่มา : อนุเคราะหGภาพจากวัฒนธรรมจังหวัดเชียงราย

๕๑ ๓.สื่อประชาสัมพันธMอินโฟกราฟÉก การพัฒนาสื่ออินโฟกราฟ{ก เพื่อเปSนการส,งเสริม การท,องเที่ยว และประชาสัมพันธGชุมชน จำนวน ๕ ปuาย ดังนี้

๕๒

๕๓

๕๔

๕๕

๕๖ เอกสารอ'างอิง กรมศาสนา. (๒๕๕๑). ความรู'เรื่องกฐิน (พระอารามหลวงเล8ม ๑). กรุงเทพฯ: กรมศาสนา. กรวรรณ ชีวสันตBและคณะ. (๒๕๔๖). ความสัมพันธ6ระหว9างล'านนา - ล'านช'าง การเปรียบเทียบประเพณี ๑๒ เดือน. เชียงใหม8 : สถาบันวิจัยสังคม มหาวิทยาลัยเชียงใหม8. เกษม อะทะวงษา. ปราชญBชุมชนบOานศรีดอนชัย. (สัมภาษณB๑๕ กรกฎาคม ๒๕๖๖). จุไรรัตนB เกิดดอนแฝก. (๒๕๕๒). หนังสือสมุนไพรบำบัดเบาหวาน ๑๕๐ ชนิด พิมพBครั้งที่ ๒. กรุงเทพฯ: ศูนยBบริการสาธารณสุข. ชมรมท8องเที่ยวอำเภอเชียงของ. (๒๕๕๗). พระธาตุมิ่งเมืองไต วัดท8าขOาม ศรีดอนชัย. สืบคOนเมื่อ ๖ สิงหาคม ๒๕๖๖, จาก https://web.facebook.com/chiangkhongupdate/photos. ธนนิตยB นุชเทียน. ภูมิปqญญาชุมชนคุณธรรมฯ บOานศรีดอนชัย. (สัมภาษณB๑๕ กรกฎาคม ๒๕๖๖). ผดุง สุทธิประทีป. ภูมิปqญญาชุมชนคุณธรรมฯ บOานศรีดอนชัย. (สัมภาษณB๑๕ กรกฎาคม ๒๕๖๖). พระครูสุจิณวรคุณ. เจOาคณะตำบลศรีดอนชัยและเจOาอาวาสวัดท8าขOามศรีดอนชัย. (สัมภาษณB๑๕ กรกฎาคม ๒๕๖๖). ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ตั้งและเปลี่ยนแปลงเขตตำบลในทOองที่ อำเภอเชียงของ จังหวัดเชียงราย. (๒๕๒๓, ๒๓ กันยายน). เล8ม ๙๗ ตอน ๑๔๗ หนOา ๓๓๑๗ - ๓๓๑๙. มณี พยอมยงคB. (๒๕๔๘). ประเพณีสิบสองเดือนล'านนาไทย (พิมพBครั้งที่ ๕). เชียงใหม8: ส.ทรัพยBการพิมพB. ยศ สันตสมบัติ และคณะ. (๒๕๕๒). แม9น้ำแห9งชีวิต: การเปลี่ยนแปลงระบบนิเวศและผลกระทบต9อ ความหลากหลายทางชีวภาพและภูมิปRญญาท'องถิ่นในแถบอนุภูมิภาคลุ9มน้ำโขง, เชียงใหม8: วนิดาการพิมพB. วิถี พานิชพันธB. (๒๕๔๘). วิถีล'านนา. เชียงใหม8 : สำนักพิมพBซิลคBเวอรBม. แว8นแกOว ภิรมยBพลัด. ปราชญBชุมชนบOานศรีดอนชัย. (สัมภาษณB๑๕ กรกฎาคม ๒๕๖๖). ศิราพร ณ ถลาง. (๒๕๕๘). คติชนในบริบทข'ามพรมแดน : งานปอยไทยใหญ9ในจังหวัดเชียงใหม9. กรุงเทพฯ : โรงพิมพBแห8งจุฬาลงกรณBมหาวิทยาลัย. ศูนยBบรรณสารและสื่อการศึกษา มหาวิทยาลัยแม8ฟ|าหลวง. (มปป.). ไทลื้อ บ'านศรีดอนชัย. สืบคOนเมื่อ ๖ สิงหาคม ๒๕๖๖, จากhttps://sites.google.com/mfu.ac.th/chiangrai/traditional/ ethnics/Tai-Sridonchai สมุนไพรดอทคอม. (มปป.). เดือย. สืบคOนเมื่อ ๖ สิงหาคม ๒๕๖๖, จาก https://www.samunpri.com /เดือย/. สำนักวิชาการ มหาวิทยาลัยจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย วิทยาเขตเชียงใหม8. (๒๕๕๔ ). โครงการ ศูนย6ศึกษาพระพุทธศาสนาเพื่อนบ'าน. เชียงใหม8: แม็กพริ้นติ้ง (มรดกลOานนา).

๕๗ สำนักส8งเสริมศิลปวัฒนธรรมและลOานนาสรOางสรรคB มหาวิทยาลัยเชียงใหม8. (๒๕๖๓). ลื้อ. สืบคOนเมื่อ ๒๖ กรกฎาคม ๒๕๖๖, จาก https://art-culture.cmu.ac.th/Lanna/articleDetail/1256. สำนักศิลปะและวัฒนธรรมมหาวิทยาลัยราชภัฏเชียงใหม8. (มปป.). กลุ9มชาติพันธุ6ไทลื้อ. สืบคOนเมื่อ ๒๐ กรกฎาคม ๒๕๖๖, จาก https://www.culture.cmru.ac.th/web60/learningcenter/. สำนักศิลปะและวัฒนธรรมมหาวิทยาลัยราชภัฏลำปาง. (มปป.). ประเพณีตานข'าวใหม9 ข'าวล'นบาตร. สืบคOน เมื่อ ๑๑ พฤศจิกายน ๒๕๖๔, จากhttp://www.culture.lpru.ac.th/Prapenee. สวนพฤกษศาสตรBมหาวิทยาลัยแม8ฟ|าหลวง. (๒๕๖๓). ซ'อ. สืบคOนเมื่อ ๒๖ กรกฎาคม ๒๕๖๖, จาก https://www.facebook.com/mfubotanicalgarden/posts/3315505165182969/. หอสมุดแห8งชาติ. (๒๕๓๒). ระบำ รำ ฟ^อน. พิมพBครั้งที่ ๒. กรุงเทพฯ : กรมศิลปากรกระทรวงศึกษาธิการ. อาวุธ หงสBศิริ และคณะ. (๒๕๖๓). ภูมิปRญญาหมอพื้นบ'านชาติพันธุ6กุย. วารสารการแพทยBแผนไทยและ การแพทยBทางเลือก. ๑๘ (๑), ๑๖๖-๑๗๙ Zhu, L.W. (๑๙๙๔). Chon chat Tai: Sathapatthayakam lae ka-nop tamniam papheni Tai nai Xishuangbanna. (InThai) [The Dai and their architecture and customs in Xishuangbanna]. Bangkok: O.S. Printing House.