ชุดคำสั่งฝึกทักษะในโปรแกรม Scratch

ชดุ คำสงั่ ฝกึ ทกั ษะกำรเขยี นโปรแกรมขน้ั พื้นฐำน ม.2

รายวชิ า วิทยาการคานวณ
กลุ่มสาระการเรยี นรูว้ ิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี

รู้จกั กบั โปรแกรม Scratch

โดย

นายธวัฒชัย รตั นะวัน

ครูผู้สอน

โรงเรียนกดุ ชุมวิทยาคม อาเภอกดุ ชมุ จงั หวัดยโสธร

สานักงานเขตพื้นทกี่ ารศกึ ษามธั ยมศึกษาศรสี ะเกษ ยโสธร

คำนำ

ชุดคำสั่งฝึกทักษะเรียนรู้กับScratch สำหรับนักเรียนช้ันมัธยมศึกษำปีท่ี 2 ชุดนี้จัดทำ
ข้ึนเพ่ือใช้ประกอบกำรจัดกิจกรรมกำรเรียนรู้ รำยวิชำ วิทยำกำรคำนวณ รหัสวิชำ ว 22104
กลมุ่ สำระกำรเรยี นรวู้ ทิ ยำศำสตรแ์ ละเทคโนโลยี เพ่อื ให้ผ้เู รยี นได้รจู้ ักโปรแกรมScratch เสริมสร้ำง
กระบวนกำรคิดเชิงคำนวณผ่ำนกำรเขยี นโปรแกรม อีกท้ังยังส่งเสริมให้ผู้เรียนมีทักษะกระบวนกำร
แก้ปัญหำ และทักษะควำมสำมำรถทำงด้ำนไอซีที ท่ีสอดคล้องกับทักษะที่จำเป็นของผู้เรียนใน
ศตวรรษท่ี 21 ซง่ึ ชดุ คำส่งั ฝกึ ทักษะเรียนรูก้ ับ scratch มีทงั้ หมด 5 เรอื่ ง ดังน้ี

เรอื่ งท่ี 1 รู้จกั กบั Scratch
เรอื่ งที่ 2 โครงสร้ำงหน้ำจอโปรแกรม Scratch Desktop
เรอื่ งท่ี 3 Sprite
เรอ่ื งที่ 4 Code
เรื่องที่ 5 กำรบนั ทึก Project

ผู้จัดทำหวังเป็นอย่ำงย่ิงว่ำชุดคำสั่งฝึกทักษะเรียนรู้กับScratch สำหรับนักเรียน
ช้ันมัธยมศึกษำปีที่2 ชุดนี้จะช่วยส่งเสริมและพัฒนำทักษะกำรเขียนโปรแกรมคอมพิวเตอร์
ก่อให้เกิดควำมรู้ ควำมเข้ำใจ เห็นคุณค่ำ และใช้กระบวนกำรทำงเทคโนโลยีไปใช้ในกำรแก้ปัญหำ
อย่ำงสร้ำงสรรค์ ส่งผลให้นักเรียนมีผลสัมฤทธิ์ทำงกำรเรียนสูงข้ึน ขอบคุณผู้ให้ข้อเสนอแนะ
ตลอดจนให้กำรสนับสนนุ ทุกท่ำนไว้ ณ โอกำสนี้

ธวัฒชยั รัตนะวัน

คำช้แี จงชุดคำสงั่ ฝกึ ทักษะ

ชุดคำส่ังฝึกทักษะเรียนรู้กับScratch สำหรับนักเรียนช้ันมัธยมศึกษำปีที่ 2 จัดทำขึ้น
เพื่อใช้ประกอบกำรจัดกิจกรรมกำรเรียนรู้รำยวิชำ วิทยำกำรคำนวณ รหัสวิชำ ว 22104
ชน้ั มัธยมศึกษำปีท่ี 2 กลุม่ สำระกำรเรียนรู้วิทยำศำสตรแ์ ละเทคโนโลยี มที ้งั หมด 5 เรือ่ ง ดงั นี้

เร่ืองที่ 1 รู้จักกับ Scratch
เรอ่ื งท่ี 2 โครงสร้ำงหน้ำจอโปรแกรม Scratch Desktop
เร่ืองท่ี 3 Sprite
เรอ่ื งที่ 4 Code
เรือ่ งท่ี 5 กำรบันทึก Project

คำแนะนำสำหรบั ครู

ชุดคำสั่งฝึกทักษะเรียนรู้กับScratch สำหรับช้ันมัธยมศึกษำปีท่ี 2 เป็นส่ือประกอบ
กำรจัดกิจกรรมกำรเรียนรู้รำยวิชำ วิทยำกำรคำนวณ รหัสวิชำ ว22104 ช้ันมัธยมศึกษำปีท่ี 2
กลุ่มสำระกำรเรียนรู้วิทยำศำสตร์และเทคโนโลยี ซ่ึงในกำรดำเนินกิจกรรมกำรเรียนรู้ ครูควร
ปฏบิ ัติ ดงั นี้

1. ศึกษำสำระกำรเรียนรู้ สำระสำคัญ จุดประสงค์กำรเรียนรู้ เพื่อให้ทรำบบทเรียน
ว่ำเมือ่ จบบทเรียนนกั เรียนสำมำรถเรียนร้อู ะไรไดบ้ ้ำง

2. ตรวจสอบชุดคำส่ังฝึกทักษะเรียนรู้กบั Scratch สำหรับชั้นมัธยมศึกษำปีที่ 2 ให้อยู่
ในสภำพที่ใชง้ ำนไดด้ ี

3. ครคู วรเตรยี มควำมรู้ในเนอ้ื หำอยำ่ งลึกซึ้ง
4. ครูสำมำรถยดื หยุ่นเวลำในกำรจัดกจิ กรรมกำรเรยี นรไู้ ด้ตำมควำมเหมำะสมควร
5. ครูแจกชุดคำสั่งฝึกทักษะเรียนรู้กับScratch ช้ันมัธยมศึกษำปีท่ี 2 ให้นักเรียน
ได้ศึกษำ
6. ให้นักเรียนทำแบบทดสอบก่อนเรียนเป็นรำยบุคคลเพื่อประเมินควำมรู้เดิม
ของนักเรยี น
7. แจ้งมำตรฐำนกำรเรยี นรู้ ตัวชี้วดั และจุดประสงคก์ ำรเรียนรใู้ หน้ กั เรยี นทรำบ
8. ครดู ำเนินกำรสอนตำมกิจกรรมทก่ี ำหนดไว้ในแผนกำรจัดกำรเรยี นรู้
9. ขณะที่นักเรียนทำชุดคำสั่งฝึกทักษะเรียนรู้กับScratch ครูต้องคอยแนะนำ
ให้คำปรกึ ษำ
10. หลงั จำกนักเรยี นไดศ้ ึกษำใชช้ ุดคำสั่งฝกึ ทักษะเรียนรู้กับScratch สำหรับนักเรียน
ช้นั มัธยมศึกษำปที ี่ 2 เสร็จเรียบร้อยแล้ว ครูและนักเรียนเฉลยกิจกรรมร่วมกัน พร้อมสรุปเพ่ือให้
นักเรยี นนำไปปรับปรงุ และพัฒนำในกำรทำชดุ ฝกึ ทกั ษะชุดต่อๆไป
11. ให้นักเรยี นทำแบบทดสอบหลงั เรยี นเป็นรำยบคุ คล เพื่อประเมนิ ผลกำรเรียนรู้

คำแนะนำสำหรับนกั เรยี น

ชุดคำส่ังฝึกทักษะเรียนรู้กับScratch สำหรับช้ันมัธยมศึกษำปีที่ 2 เป็นส่ือ
ประกอบกำรจัดกิจกรรมกำรเรียนรู้รำยวิชำ วิทยำกำรคำ นวณ รหัสวิชำ ว22104
ช้ันมัธยมศึกษำปีท่ี 2 กลุ่มสำระกำรเรียนรู้วิทยำศำสตร์และเทคโนโลยี นักเรียนสำมำรถศึกษำ
และเรยี นร้ไู ด้ด้วยตนเอง กอ่ นที่จะศึกษำและเรยี นรู้ให้นักเรียนอ่ำนคำชแ้ี จงและปฏบิ ัติดังนี้

1. นักเรียนรับฟังคำช้ีแจงกำรใช้ชุดคำสั่งฝึกทักษะเรียนรู้กับ Scratch
สำหรับชั้นมัธยมศกึ ษำปีที่ 2

2. นักเรียนศึกษำสำระกำรเรียนรู้ สำระสำคัญ จุดประสงค์กำรเรียนรู้ เพื่อให้ทรำบ
ว่ำ เมอื่ จบบทเรยี นเรยี นนกั เรยี นสำมำรถเรยี นรู้อะไรได้บ้ำง

3. นักเรยี นทำแบบทดสอบกอ่ นเรียน เร่อื ง เรียนรกู้ บั Scratch
4. นักเรียนศึกษำทำควำมเข้ำใจใบควำมรู้และตัวอย่ำงในชุดคำส่ังฝึกทักษะเรียนรู้
กบั Scratch สำหรบั ช้นั มธั ยมศกึ ษำปที ่ี 2
5. นักเรียนปฏิบัติกิจกรรมตำมที่ได้รับมอบหมำยในแต่ละกิจกรรมที่กำหนดให้
ครบถ้วนตำมลำดบั ด้วยควำมต่งั ใจและคดิ ให้รอบคอบ
6. เมอ่ื นักเรียนมปี ัญหำในกจิ กรรมใด ให้ซกั ถำมครทู นั ที
7. เม่ือนักเรียนทำแบบฝึกทักษะในชุดฝึกทักษะทุกแบบฝึกแล้ว ให้นักเรียนทำ
แบบทดสอบหลงั เรียน เรอื่ ง เรียนรู้กับScratch

ผงั ขน้ั ตอนกำรใช้ชดุ คำส่งั ฝกึ ทกั ษะเรียนรู้กับ Scratch
เร่ิมตน้

อำ่ นคำชี้แจง/คำแนะนำสำหรบั นักเรยี น
ศึกษำมำตรฐำนกำรเรียนรู้/ตวั ช้ีวัด/จดุ ประสงคก์ ำรเรยี นรู้

ทำแบบทดสอบกอ่ นเรียน

ศึกษำใบควำมรแู้ ละใบงำน

ทำแบบทดสอบหลังเรยี น ไมผ่ ำ่ น

ประเมินผล

ผำ่ น

สน้ิ สดุ

ชุดฝึก เรียนรู้กบั Scratch

มำตรฐำนกำรเรียนรู้/ตัวชวี้ ัด

สำระท่ี 4 เทคโนโลยี (วิทยำกำรคำนวณ)

มำตรฐำนกำรเรียนรู้
ว 4.2 เข้ำใจ และใช้แนวคดิ เชิงคำนวณในกำรแก้ปัญหำท่ีพบในชีวติ

จริงอย่ำงเป็นขน้ั ตอนและเปน็ ระบบ ใช้เทคโนโลยสี ำรสนเทศและกำรส่ือสำรใน
กำรเรยี นรู้ กำรทำงำน และกำรแกป้ ญั หำได้อย่ำงมปี ระสทิ ธภิ ำพ รเู้ ท่ำทัน และ
มจี ริยธรรม

ตวั ชว้ี ัด
ม.2/3 ออกแบบวิธีกำรแกป้ ญั หำ โดยวิเครำะห์เปรยี บเทียบ และ

ตดั สนิ ใจเลอื กข้อมลู ท่ีจำเป็นภำยใต้เงือ่ นไขและทรัพยำกรท่มี ีอยู่ นำเสนอ
แนวทำงกำรแก้ปัญหำให้ผอู้ ่นื เขำ้ ใจ

สำระสำคัญ
กำรเขยี นโปรแกรม เปน็ กำรสร้ำงลำดบั กำรทำงำน กำรออกแบบ

โครงสรำ้ งกำรทำงำน เปน็ กำรเขียนคำสง่ั ควบคมุ กำรทำงำนโดยคอมพิวเตอร์
ซง่ึ แสดงผลทำงจอภำพ เครือ่ งมือในกำรเขียนโปรแกรม เช่น Scratch Lego
Java C++ เป็นตน้ Scratch เปน็ ภำษำโปรแกรมประเภทกรำฟิก กำรใช้งำน
โปรแกรมโดยกำรลำกบลอ็ กคำสง่ั ตำ่ งๆ มำวำงลงพน้ื ท่เี ขยี นโปรแกรม กำร
เขียนโปรแกรมดว้ ย Scratch สำมำรถใช้งำนไดท้ ้ังแบบออนไลน์ และออฟไลน์

จุดประสงค์กำรเรยี นรู้
1. นกั เรียนอธบิ ำยควำมหมำยของกำรเขยี นโปรแกรมได้
2. นักเรียนสำมำรถเขำ้ ใช้งำนโปรแกรม Scratch ได้
3. นกั เรียนเข้ำใจส่วนประกอบของโปรแกรม Scratch
4. นกั เรียนสำมำรถบนั ทึก สร้ำงไฟล์ และบนั ทึกโปรเจก็ ตไ์ ด้

ชดุ ฝึก เรยี นร้กู ับ Scratch

แบบทดสอบก่อนเรยี น
ชดุ ฝึก เรยี นร้กู ับ Scratch

คำชี้แจง ใหน้ ักเรียนเลอื กคำตอบทถี่ กู ต้องที่สุดเพียงคำตอบเดียว แลว้ กำกบำท (X) ลงใน
กระดำษคำตอบ จำนวน 10 ข้อ (ใช้เวลำ 15 นำท)ี

ชุดฝึก เรยี นรกู้ ับ Scratch

แบบทดสอบก่อนเรียน
ชดุ ฝึก เรียนรูก้ ับ Scratch

ชดุ ฝึก เรยี นรู้กบั Scratch

กระดำษคำตอบแบบทดสอบก่อนเรียน
ชดุ คำสง่ั ฝึกทักษะกำรเขยี นโปรแกรมขั้นพ้ืนฐำน ด้วยโปรแกรม Scratch รำยวชิ ำ วิทยำกำรคำนวณ

กล่มุ สำระกำรเรียนรวู้ ทิ ยำศำสตรแ์ ละเทคโนโลยี สำหรับนกั เรียนช้นั มธั ยมศึกษำปที ี่ 2
ชุดฝึก เร่ือง รูจ้ ักกับโปรแกรม Scratch

ชอ่ื – นำมสกลุ ..........................................................ชัน้ ................เลขท.่ี ...........

ข้อ ก ข ค ง คะแนนเตม็ 10
1. คะแนนได้
2.
3. ผลกำรประเมนิ
4. ดีมำก
5. ดี
6. ปำนกลำง
7. ปรับปรุง
8.
9.
10.

ลงชือ่ .....................................ผปู้ ระเมิน
(นำยธวฒั ชยั รตั นะวัน

วนั ที่.........เดอื น....................พ.ศ. ...........

เกณฑ์กำรประเมิน อยใู่ นเกณฑ์ ดีมำก
คะแนนระหว่ำง 9-10 อยใู่ นเกณฑ์ ดี
คะแนนระหว่ำง 7-8 อยใู่ นเกณฑ์ ปำนกลำง
คะแนนระหวำ่ ง 5-6 อยู่ในเกณฑ์ ปรับปรุง
คะแนนระหว่ำง 0-4

ชุดฝึก เรียนรกู้ บั Scratch

เรอ่ื งท่ี 1 รู้จกั กับ Scratch

ชดุ ฝึก เรยี นรู้กบั Scratch

ชดุ ฝึก เรียนรู้กบั Scratch

Scratch คืออะไร

ชดุ ฝึก เรยี นรู้กับ Scratch

กำรใชง้ ำนโปรแกรม Scratch

ชดุ ฝึก เรยี นรู้กบั Scratch

ชดุ ฝึก เรยี นรู้กบั Scratch

ชดุ ฝึก เรยี นรู้กบั Scratch

ชุดฝึก เรยี นรู้กับ Scratch

ใบงำนที่ 1.1 รู้จักกับโปรแกรม Scratch

ช่อื .....................................................................................ชัน้ .............................เลขท.ี่ .......................

คำช้แี จง : ให้นกั เรียนตอบคำถำมตอ่ ไปนี้ให้ถกู ต้อง (5 คะแนน)

1. ใหน้ กั เรยี นบอกควำมหมำยกำรเขียนโปรแกรม ตำมองค์ควำมรขู้ องตนเอง
.......................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................

2. ใหน้ กั เรียนควำมหมำยของโปรแกรม Scratch ตำมท่ีนกั เรยี นเขำ้ ใจ
.......................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................

3. ให้นักเรยี นบอกขน้ั ตอนกำรเปดิ โปรแกรม Scratch แบบออฟไลน์
.......................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................

ชดุ ฝึก เรียนรกู้ บั Scratch

เร่อื งที่ 2 โครงสรำ้ งหนำ้ จอโปรแกรม Scratch Desktop

หนำ้ จอโปรแกรม Scratch สำมำรถแบง่ ตำมหน้ำทก่ี ำรทำงำนส่วนตำ่ งๆ ดังน้ี

1. เมนู (Menu) เป็นแถบรวบรวมคำสง่ั กำรทำงำนตำ่ งๆ ทมี่ อี ยูใ่ นเครอ่ื งมอื
2. เวที (Stage) เป็นพนื้ ทส่ี ำหรบั แสดงผลลัพธจ์ ำกกำรทำงำนของโปรแกรม
3. หนำ้ ต่ำงจดั กำรเวที (Stage Panel) เป็นพ้ืนท่ีสำหรับทำงำนกบั เวที จะแสดงฉำกหลงั ทก่ี ำลงั ถูกใช้
บนเวที กำรเพมิ่ ฉำกหลัง เสยี งประกอบ และใส่โปรแกรมกำกบั กำรแสดงในส่วนของเวที
4. ตัวละคร (Sprite) เป็นสว่ นทใ่ี ช้จัดกำรเก่ียวกับละครต่ำงๆ ของโปรแกรม
5. แถบกำรเขยี นโปรแกรม (Code) เป็นหนำ้ ต่ำงท่รี วบรวมแผ่นภำพ ซ่ึงกรอบดำ้ นซ้ำยเป็นหมวดหมู่ใน
กำรจดั เก็บแผน่ ภำพคำสง่ั และด้ำนขวำจะเป็นพ้นื ท่สี ำหรับนำแผ่นภำพมำวำงต่อกันเปน็ โปรแกรม หรอื
พนื้ ท่ีสำหรับกำรเขียนโปรแกรม
6. แถบคอสตูม (Costumes) เป็นหน้ำต่ำงสำหรับตกแต่งหนำ้ ตำ กำรแต่งกำย และกิรยิ ำทำ่ ททำงตวั
ละครทจ่ี ะนำมำใช้แสดงประกอบชิ้นงำน
7. แถบเสียง (Sound) พื้นที่สำหรับทำงำนกับเสยี งประกอบ ตัง้ แตเ่ ลอื กเสยี งท่มี ใี นเคร่ืองมือมำใช้งำน
บนั ทกึ เสยี งใหมเ่ อง อัฟโหลดเสียงจำกไฟล์ภำยนอก และตัดตอ่ เสียง

ชดุ ฝึก เรยี นรกู้ ับ Scratch

Stage (เวที)

เวที คือ พ้ืนท่แี สดงผลลัพธก์ ำรทำงำนของสคริปต์ เสียง หรือพนื้ หลงั ของโปรแกรมตำมโค้ดท่ี
ไดเ้ ขียนไว้ เวทีมขี นำดกว้ำง 480 หนว่ ย สูง 360 หน่วย ถ้ำพ้นื หลงั มขี นำดใหญก่ ว่ำโปรแกรม Scratch
จะลดขนำดพ้ืนหลังนนั้ อตั โนมัติเพอื่ ให้พอดีกับขนำดของเวที

1. กำรสร้ำงฉำกพนื้ หลังของเวที
กำรสรำ้ งฉำกพน้ื หลงั ของเวที ท่เี รียกว่ำ backdrop มี 2 วธิ ี ดงั น้ี

ชุดฝึก เรยี นรู้กับ Scratch

Choose a Backdrop คือกำรสร้ำงฉำกพ้นื หลงั ของเวทจี ำก Backdrop Library ซ่ึงเปน็ คลงั
ภำพพน้ื หลงั ตำ่ งๆ ที่ Scratch ได้จดั เตรยี มไว้ใหแ้ ล้ว ดังรปู หำกเรำตอ้ งกำรใชภ้ ำพไหนใหค้ ลกิ เลือก
ภำพน้นั จำกพน้ื หลงั ของเวทกี ็จะถูกสร้ำงขึ้นมำตำมภำพทเี่ ลอื ก

ชดุ ฝึก เรียนรู้กับ Scratch

Paint คือ กำรวำดตกแต่งฉำกพนื้ หลังของเวทดี ้วยตนเองโดยจะมีเคร่ืองมือตำ่ งๆ ให้เลอื กใช้
มำกมำย ดงั รปู

Surprise คอื โปรแกรม Scratch จะส่มุ เลือกจำกพ้นื หลังขน้ึ มำใหโ้ ดยอัตโนมัติ เรำสำมำรถแกไ้ ข
ฉำกพื้นหลังไดโ้ ดยจะมเี ครื่องมือต่ำงๆ ให้เลอื กใชม้ ำกมำย ดังรูป

ชุดฝึก เรียนร้กู บั Scratch

Upload Backdrops คือ กำรเลอื กอัฟโหลดไฟล์รปู ภำพทตี่ อ้ งกำรใช้สร้ำงเป็นฉำกพน้ื หลงั ของเวที
Camera คือ กำรถำ่ ยภำพเพ่อื นำภำพน้นั ไปใช้เป็นฉำกพ้นื หลงั โดยเมอื่ คลกิ ปุม่ นี้จะมีหนำ้ จอกล้อง
ถ่ำยรูปปรำกฏขน้ึ มำสำมำรถกดป่มุ save เพอื่ บนั ทกึ ภำพจำกกล้องไปใช้เป็นฉำกพืน้ หลังได้

2. กำรแกไ้ ขชื่อฉำกพื้นหลงั ของเวที
เมอ่ื สร้ำงฉำกพ้นื หลงั ของเวทแี ล้วเรำสำมำรถแกไ้ ขชื่อฉำกพน้ื หลังของเวทีได้ ดงั นี้
ข้ันที่ 1 คลกิ ท่ี Stage
ขนั้ ท่ี 2 คลิกทแ่ี ท็บ Backdrops แล้วเลือกฉำกหลงั ทตี่ อ้ งกำรเปล่ยี นชอ่ื
ข้นั ท่ี 3 พิมพ์ช่ือใหมล่ งไปจำกน้นั กดคยี ์ Enter

ชุดฝึก เรียนรกู้ บั Scratch

3. กำรลบฉำกพ้นื หลังของเวที (Delete Stage)
กำรลบฉำกพน้ื หลังของเวทีสำมำรถทำได้ 2 วธิ ี ดังน้ี

วิธที ี่ 1 คลิกขวำท่ีฉำกท่ตี ้องกำรลบ
แลว้ เลอื ก delete ดังรูป

วิธีที่ 2 คลิกปมุ่ กำกบำททม่ี ุมบนขวำ
ของฉำกทตี่ ้องกำรลบดงั รูป

4. กำรสร้ำงฉำกพื้นหลังใหม่โดยคดั ลอกจำกฉำกเดมิ (Clone Stage)
เรำสำมำรถคัดลอกฉำกเดิมนำมำสรำ้ งเปน้ ฉำกใหม่ได้ โดยคลกิ ขวำท่ีฉำกแลว้ เลอื ก duplicate

ดงั รูป

ชดุ ฝึก เรียนรกู้ ับ Scratch

5. กำรปรับขนำดกำรแสดงผลของฉำกพื้นหลงั เวที
เรำสำมำรถปรบั ขนำดของฉำกพ้นื หลงั เวทไี ด้ 3 รปู แบบ ดงั น้ี

ชดุ ฝึก เรยี นรู้กบั Scratch

ชุดฝึก เรียนรูก้ ับ Scratch

6. กำรกลบั ดำ้ นฉำกพนื้ หลังของเวที
หลงั สร้ำงฉำกพ้นื หลังของเวทีแล้ว เรำสำมำรถกลับด้ำนฉำกพื้นหลงั ได้ท้งั แนวนอนและแนวต้งั

ตวั อยำ่ ง เชน่ สมมุติเรม่ิ ต้นเรำสร้ำงฉำกพนื้ หลังของเวที ดังนี้

ชดุ ฝึก เรยี นรู้กับ Scratch

- กลับดำ้ นฉำกเวทใี นแนวต้งั คอื กำรกลับดำ้ นฉำกเวทจี ำกบนลงลำ่ ง หรือลำ่ งขน้ึ บน ซง่ึ สำมำรถทำไดโ้ ดย
คลกิ ปมุ่ Flip Vertical ดงั รูป

ชุดฝึก เรียนรกู้ ับ Scratch

เร่อื งที่ 3 Sprite (ตวั ละคร)

ตัวละคร คือ วตั ถุทีถ่ ูกสรำ้ งขึ้นมำเพ่ือใหแ้ สดงบทบำทต่ำงๆ บนเวที เชน่ ถ้ำเรำสรำ้ งโปรแกรม
เกมปลำใหญก่ ินปลำเลก็ ตัวละครในท่นี ้ีก็คอื ปลำใหญ่และปลำเลก็ น้นั เอง ซ่ึงในโปรแกรมหนง่ึ จะมีตวั
ละครตวั เดยี วหรอื หลำยตวั ก็ได้

ตัวละครจะประกอบดว้ ยคุณสมบตั ิ 2 ประกำร คือ คุณลักษณะ และพฤตกิ รรม
- คุณลักษณะ คอื ส่ิงทบ่ี ่งบอกลักษณะทวั่ ไปของวตั ถเุ ช่น ชอื่ ตวั ละครเครือ่ งแตง่ กำยของ

ตัวละครท่ำทำงของตัวละคร เปน็ ต้น
- พฤตกิ รรม คือ ส่ิงที่วัตถุสำมำรถกระทำออกมำได้เช่น ว่ิงเดินหน้ำถอยหลัง เป็นตน้

สำหรับ Scratch ตัวละครหลักทเ่ี รำจะเห็นทกุ ครงั้ เม่อื เปดิ โปรแกรมขน้ึ มำกค็ อื เจำ้ แมวเหมียวน้อย
ตวั นี้น้นั เอง

ชุดฝึก เรยี นร้กู บั Scratch เพอื่ สร้ำงตวั

1. กำรสร้ำงตัวละครใหม่ (Add New Sprite)
เรำสำมำรถสรำ้ งตัวละครใหม่ ๆ ลงบนเวทีได้โดยนำเมำสเ์ ลอื่ นไปทีป่ ุ่ม

ละครท้ังนสี้ ำมำรถเลือกสร้ำงตวั ละครไดห้ ลำยรูปแบบดังนี้

- Choose a Sprite คือ กำรเลอื กส้ำงตัวละครจำก Sprite
Library ซงึ่ เป็นคลงั ภำพตวั ละครตำ่ งๆ ที่โปรแกรม
Scratch ได้จดั เตรยี มไว้ให้แลว้ หำกตอ้ งกำรสรำ้ งตัวละคร
ใดลงเวทใี หค้ ลิกเลือกภำพนั้น

- Paint คือ กำรวำดตวั ละครใหมด่ ้วยตนเองโดยจะมเี ครือ่ งมอื ตำ่ งๆ ให้เลอื กใชม้ ำกมำย ดังรปู

- Surprise คือ โปรแกรม Scratch จะสมุ่ เลอื กสำ้ งตวั ละครขน้ึ มำบนฉำกเวทใี หโ้ ดยอัตโนมตั ิ
- Upload Sprite คือ กำรเลือกอัฟโหลดไฟล์รูปภำพที่ต้องกำรใชส้ ร้ำงเป็นตวั ละคร

ชุดฝึก เรยี นรู้กับ Scratch

2. กำรกำหนดรำยละเอยี ดให้กบั ตัวละคร (Sprite Info)
เรำสำมำรถกำหนดรำยละเอยี ดตำ่ งๆ ใหก้ ับตวั ละครได้ เช่น ชื่อตวั ละคร ตำแหนง่ กำรแสดงผล

ของตัวละคร ไดด้ ังน้ี

คอื ชอื่ ของตวั ละคร ซึ่งเรำสำมำรถแกไ้ ขชือ่ ของตวั ละครได้ ตัวอยำ่ งเช่น เริ่มตน้ ตัวละคร ชือ่ Sprite1

ให้พมิ พช์ ือ่ ใหม่ของตวั ละครเป็น My Sprite 1 และกดคีย์ Enter แล้วช่อื ละครจะถูกเปลี่ยนเปน็ ชื่อใหม่
ดังนี้

ชดุ ฝึก เรียนรกู้ บั Scratch

X : 0 Y : 0 คอื ตำแหน่งกำรแสดงผลของตวั ละคร โดยเรมิ่ ตน้ ตวั ละครจะแสดงผลท่ตี ำแหนง่
(0,0) ซ่ึงกค็ อื ตำแหนง่ กลำงเวทีนน้นั เอง

เม่อื เรำขยับตำแหน่งตวั ละครไปยังตำแหนง่ ตำ่ งๆ บนเวทีคำ่ พกิ ัด (x,y) กจ็ ะเปลีย่ นไปตำมตำแหนง่
ท่ตี วั ละครอยู่หรือถำ้ เรำกำหนดคำ่ พิกดั (x,y) เปน็ ค่ำใด ตวั ละครก็จะไปอยใู่ นตำแหนง่ ตำมค่ำพิกัดท่ีกำหนด

ชดุ ฝึก เรยี นรู้กบั Scratch

ชดุ ฝึก เรียนรกู้ ับ Scratch

คือ กำรกำหนดทิศทำงกำรหมนุ ตวั ละครไปในทศิ ทำงต่ำงๆ ดงั นี้

สำมำรถหมนุ ตัวละครไดร้ อบทศิ แบบ 360 องศำ เช่น ถำ้ ปรับหมนุ ทศิ ทำงโดยกำรกำหนด
Direction เปน็ -90 องศำ จะทำให้ตวั ละครกลับหัวท่ิมลง เป็นต้น

สำมำรถหมุนตัวละครไดเ้ ฉพำะหมนุ ซำ้ ยไปขวำ หรอื ขวำไปซำ้ ย
เท่ำนั้น เช่น ถ้ำปรับหมนุ ทิศทำงโดยกำหนด Direction เปน็ -
90 องศำ จะทำให้ตัวละครเปล่ียนจำกหันหน้ำไปทำงขวำ เปน็
หันหน้ำมำทำงซ้ำย เป็นต้น

ไมส่ ำมำรถหมนุ ตวั ละครไปในทิศทำงใดๆ ได้

ชดุ ฝึก เรยี นร้กู บั Scratch

3. กำรลบตัวละคร (Delete Sprite)
กำรลบตวั ละครสำมำรถทำได้ 2 วธิ ดี งั นี้
วธิ ีที่ 1 คลกิ ป่มุ กำกบำททม่ี มุ บนขวำของตัว

ละครทตี่ อ้ งกำรลบ ดงั รปู

วธิ ีที่ 2 คลกิ ขวำทต่ี วั ละครที่ตอ้ งกำรลบแลว้
เลอื ก delete ดังรูป

4. กำรสรำ้ งตวั ละครใหม่โดยคดั ลอกจำกตวั ละครเดิม (Clone Sprite)
เรำสำมำรถคดั ลอกตวั ละครเดิมนำมำสรำ้ งเปน็ ตวั ละครใหม่ได้โดยคลกิ ขวำทตี่ วั ละครแลว้ เลือก

Duplicate ดังร)ู

ชดุ ฝึก เรียนรู้กบั Scratch

เรื่องที่ 4 Code (โคด้ )

Code คือ พืน้ ที่ที่ใชส้ ำหรบั เขยี นโปรแกรม โดยสำมำรถแบ่งส่วนของโค้ชออกเปน็ ได้ 2 สว่ น
ดงั รูป

Code Block Pallete คือ ส่วนที่ประกอบดว้ ยกลุ่มของบล็อกคำสง่ั ตำ่ งๆ โดยแตล่ ะกลุม่ จะมี
บลอ็ กคำสัง่ มำกมำยให้ผเู้ ขียนโปรแกรมเลือกใช้ หำกตอ้ งกำรใช้คำสัง่ ใดกล็ ำกคำส่ังนัน้ ไปวำงลงบน Current
Sprite Panel โดย Current Sprite Panel จะเป็นส่วนทเี่ รำวำงบลอ็ กคำสงั่ ต่ำงๆ เขำ้ ไว้ด้วยกันคลำ้ ยกบั
กำรประกอบชนิ้ ส่วน Lego จนเกิดเปน้ โปรแกรมข้นึ มำ

ชุดฝึก เรียนรู้กับ Scratch

กลุ่มของบล็อกคำส่งั หลกั แบ่งออกเป็น 9 ประเภทคอื Motion, Looks, Sound, Events,
Control, Sensing, Operator, Variables และ My Blocks โดยแตล่ ะบล็อกจะถูกแยกออกจำกกนั ด้วยสี
ต่ำงๆ เชน่ บลอ็ กของคอนโทรลเป็นสีสม้ บล็อกของ sensing เปน็ สฟี ำ้ เปน็ ต้น แต่ละกลุ่มมีหนำ้ ที่แตกต่ำง
กนั ดงั น้ี

นอกจำกกลุ่มบล็อกคำสงั่ หลัก ยงั มสี ่วนเพมิ่ เตมิ คอื Extension ทป่ี ระกอบด้วยกลุ่มบล็อกคำส่งั

ต่ำงๆ ท่เี พิม่ เตมิ ขนึ้ มำ นอกเหนอื จำกกลมุ่ บล็อกคำสัง่ หลักด้วย กำรเรียกใช้งำนจะตอ้ งทำกำร Add

Extension กอ่ นโดยคลกิ ปมุ่ ซง่ึ อยู่ภำยใต้กลุ่มบลอ็ กคำส่ัง ดงั น้ี

ชดุ ฝึก เรียนรกู้ ับ Scratch

กลมุ่ บลอ็ กคำสง่ั หลกั กำรทำงำน
Music
ใชส้ รำ้ งเสยี งจำกเคร่ืองดนตรปี ระเภทต่ำงๆ เชน่ เปยี โน กีต้ำร์ เปน็ ต้น
Pen รวมถึงกำรสร้ำงเสยี งกลองดว้ ย
Video Sensing ใชเ้ สมอื นปำกกำใหเ้ รำวำดเสน้ หรอื วตั ถตุ ำ่ งๆ ลงไปบนเวทีได้
Text to Speech
ใช้สำหรบั จบั กำรเคลือ่ นไหวกำรทำงำนของวดิ ีโอ
Translate
Makey Makey ใชก้ ำหนดเสียงพดู ตำ่ งๆ ในโปรแกรม เชน่ กำหนดให้โปรแกรพูดวำ่
อุปกรณ์เสรมิ ตอ้ งซื้อเพม่ิ Hello เป็นตน้
ใชแ้ ปลขอ้ ควำมจำกภำษำหนง่ึ ไปเปน็ อกี ภำษำหน่ึง

Makey Makey คอื แผงวงจรควบคมุ ทช่ี ่วยทำให้วตั ถุต่ำงๆ กลำยเป็นปุม่
กดได้เพียงแค่เชือ่ มต่อสำยของ Makey Makey เขำ้ กับวัตถุน้ันเท่ำน้ัน

หำกต้องกำรเพิ่มกลุ่มบล็อกคำส่งั ใด ๆ ทีอ่ ยู่ภำยใตส้ ว่ นของ Extension ลงไปในโปรแกรม Scratch
สำมำรถทำได้ ดังน้ี

ขน้ั ที่ 1 คลิกทก่ี ลมุ่ บล็อกคำสัง่ ทต่ี อ้ งกำร เช่น ถ้ำต้องกำรเพิ่มกลมุ่ บล็อกคำสงั่ Music ให้ทำกำรคลกิ ท่ี
Music ดงั รปู

ขัน้ ที่ 2 กลมุ่ บล็อกคำสัง่ ท่ีเลอื กจะถกู ส่งขึ้นมำต่อท้ำยจำกกลมุ่ บล็อกคำส่ังหลกั โดยหลงั เพิ่มกล่มุ บล็อก
คำสัง่ แล้วเรำจะสำมำรถเรียกใช้งำนบลอ็ กคำสงั่ ต่ำงๆ ท่ีอย่ภู ำยใต้บลอ็ กคำส่งั นั้นได้

ชุดฝึก เรยี นรู้กับ Scratch

เรื่องท่ี 5 กำรบันทึก Project

กำรบันทึก Project สำมำรถปฏบิ ัตติ ำมข้ันตอนไดด้ งั น้ี
ขั้นที่ 1 คลิกเลือกเมนู File
ข้นั ท่ี 2 เลอื ก save to your computer
ข้ันท่ี 3 พิมพช์ ่ือไฟล์งำนทช่ี อ่ ง File name
ขน้ั ที่ 4 กดปุ่ม save
Project จะถกู บนั ทกึ ท่ี Local Disk(D:)\Scratch Project.sb3 ซึ่งไฟลข์ องโปรแกรมScratch3 เป็น .sb3

กำรสร้ำงสร้ำงไฟล์ชิ้นงำนใหม่ มขี ้ันตอน ดังน้ี
ขน้ั ที่ 1 เลือกเมนู File
ขั้นท่ี 2 เลือก New จะปรำกฏหน้ำตำ่ งแจ้งว่ำ เน้ือหำปัจจุบันจะถูกลบแล้วแทนท่ดี ้วยเนื้อหำใหม่

ให้กดป่มุ OK

หนำ้ จอโปรแกรมจะว่ำงเปลำ่ สำหรบั ใสเ่ นอ้ื หำชิน้ งำนใหม่

กำรเปดิ ไฟล์งำนใหม่ เป็นกำรเปดิ ไฟลง์ ำนทเ่ี รำไดส้ ร้ำง และบันทกึ ไว้แลว้ มีข้นั ตอน ดงั นี้
ขั้นท่ี 1 เลอื ก File
ขนั้ ท่ี 2 เลอื ก Load from your computer
ขนั้ ท่ี 3 เลอื กตำ่ แหนง่ ท่จี ัดเกบ็ ไฟล์
ขัน้ ท่ี 4 เลือกไฟล์ชนิ้ งำนที่เปดิ
ขน้ั ที่ 5 เลอื ก Open

ใบงำนท่ี 1.2 เรียนรหู้ นำ้ จอโปรแกรม Scratch

ชอื่ ..........................................................................................ชน้ั .....................เลขท.่ี ...............
คำช้แี จง : ให้นกั เรยี นตอบคำถำมตอ่ ไปนใ้ี หถ้ กู ต้อง (10 คะแนน)
1. จำกภำพนักเรยี นอธิบำยสว่ นประกอบของโปรแกรม Scratch ตำมหมำยเลขทก่ี ำหนดให้ (3 คะแนน)

1)............................................................................................................................ ........................................
2)............................................................................................................................ ........................................
3)............................................................................................................................ ........................................
4)............................................................................................................................ ........................................
5)............................................................................................................................ ........................................
6)............................................................................................................................ ........................................
7)............................................................................................................................ ........................................
8)............................................................................................................................ ........................................

2. ใหน้ กั เรียนจบั คโู่ ดยกำรโยงเส้นบล็อกคำส่งั หลกั กบั หนำ้ ท่ีกำรทำงำน (2 คะแนน)

Motion ใชก้ ำหนดลกั ษณะกำรแสดงผลต่ำง ๆ เช่น สี
Sound ฉำกหลงั เปลี่ยนตวั ละคร เปล่ียนขนำดตวั ละคร
Looks กำรแสดง และซอ่ นตวั ละคร เป็นต้น

Control ใช้ควบคมุ กำรเคลอ่ื นไหวไปทำงซ้ำย ขวำ
Events บน ล่ำง หรือหมุนตัวละครไปในทิศทำงตำ่ งๆ
Variables
Operators ใชก้ ำหนดว่ำเมือ่ เกิดเหตกุ ำรณต์ ำ่ ง ๆ เชน่ กำร
คลกิ ตัวละคร หรอื กำรกดป่มุ ใด ๆ บนแปน้ พมิ พ์
แลว้ ให้โปรแกรมทำงำนอะไร

ใช้ควบคมุ กำรทำงำน เช่นกำหนดใหต้ วั ละคร
แสดงผลช้ำ กำหนดเงื่อนไขในกำรแสดงผลตวั
ละครเป็นตน้

ใชก้ ำหนดและควบคมุ กำรแสดงเสียง

ใช้กำหนด Operator กำรทำงำนต่ำงๆ รวมถึง
ฟงั กช์ นั กำรทำงำนทำงคณิตศำสตรด์ ว้ ย เชน่
หำค่ำตัวเลขทมี่ ำกกวำ่ นอ้ ยกว่ำ หรือเท่ำกนั
ฟังก์ชันสำหรับกำรสุม่ ตวั เลข เป็นตน้

ใชส้ รำ้ งตัวแปรและลสิ ต์ตำ่ ง ๆ

3. ใหน้ ักเรียนปฏิบตั ิตำมคำส่งั ที่ครกู ำหนดให้ (5 คะแนน)

1. ใหน้ ักเรยี นเปล่ยี น ตวั ละคร (Customer) ให้ไดด้ ังภำพ โดยมี ขนำด (size)
เท่ำกับ 150 กำหนด Name ให้ชือ่ Somchai และ Somsri

Somchai Somsri

2 ให้นักเรียนสรำ้ งฉำก (Backdrops) ตำมควำมชอบของนักเรียน 1 ฉำก
3 ให้นกั เรียนบันทกึ Project (save to your computer) ชื่อไฟลว์ ่ำ Cums_Name.sb3
4 ใหน้ ักเรยี นสง่ ไฟล์งำนมำทอ่ี ีเมล [email protected]

แบบทดสอบกอ่ นเรียน – หลังเรียน

คำช้แี จง ให้นักเรียนเลอื กคำตอบทีถ่ ูกต้องทีส่ ุดเพยี งคำตอบเดยี ว แล้วกำกบำท (x) ลงในกระดำษคำตอบ
จำนวน 10 ขอ้ (ใชเ้ วลำ 15 นำที)

1. ข้อใดต่อไปน้ี ไมใ่ ช่ภำษำคอมพิวเตอร์

ก. JAVA ข. EPSON ค. PYTHON ง. Scratch

2. ข้อใดไม่ใชอ่ งคป์ ระกอบของโปรแกรม Scratch
ก. แถบเมนเู ครอ่ื งมือ (Toolbar)
ข. บัญชีเมล์
ค. กลุม่ บล็อกคำสั่ง
ง. บลอ็ กคำสั่งในกลุม่ ที่เลอื ก

3. ตัวเลือกในข้อใดกล่ำว ไมถ่ ูกตอ้ ง เกย่ี วกับ Scratch
ก. สำมำรถสรำ้ งแอนิเมชน่ั เกมส์ หรอื นิทำนได้
ข. เปน็ ภำษำโปรแกรมทีอ่ ยใู่ นรปู แบบกรำฟกิ
ค. เป็นโปรแกรมท่ใี ชง้ ำนไดฟ้ รไี มต่ อ้ งจ่ำยค่ำลิขสทิ ธิ์
ง. ตดิ ต้ังใช้งำนเฉพำะแบบ ออฟไลน์ เท่ำน้ัน

4. ข้อใดบอกควำมหมำยของกำรเขียนโปรแกรม ไดถ้ ูกต้อง
ก. กำรเขยี นโปรแกรมเป็นกำรควบคุมกำรทำงำนโดยคอมพวิ เตอร์
ข. กำรเขียนโปรแกรมไมเ่ หมำะกับเด็กอนบุ ำล
ค. กำรเขียนโปรแกรมเปน็ กำรสรำ้ งลำดับกำรทำงำน
ง. กำรเขียนโปรแกรมต้องใชค้ อมพวิ เตอร์เทำ่ นน้ั

5. ขอ้ ใดตอ่ ไปน้ี คอื สว่ นประกอบของโปรแกรม Scratch
ก. State, Sprit, Code
ข. Background, State, Code
ค. Sprit, Code, Station
ง. Sprit, Coding, background

6. ขอ้ ใดคือวัตถุประสงค์หลักของกำรพัฒนำโปรแกรม Scratch
ก. เพือ่ ฝกึ ทกั ษะกำรแก้ปญั หำในข้ันสูง หรือเขียนโปรแกรมท่มี ีควำมซบั ซอ้ น
ข. เพ่ือพฒั นำโปรแกรมภำษำ ทีม่ รี ำคำถูกคนทว่ั ไปสำมำรถซ้ือได้
ค. เพ่ือพัฒนำโปรแกรมภำษำทใ่ี กลเ้ คยี งกับภำษำเครอ่ื งมำกทสี่ ดุ และมคี วำมรวดเรว็
ง. เพื่อส่งเสรมิ ใหใ้ ชค้ วำมคดิ สรำ้ งสรรค์ ฝกึ ทกั ษะกำรแก้ปญั หำ ด้วยเครือ่ งมอื ที่ไมซ่ ับซ้อน

7. คำสั่ง Duplicate มปี ระโยชน์อย่ำงไร
ก. ใชท้ ำฉำก ตวั ละคร บล็อกคำสง่ั
ข. เป็นกำรตดั ฉำกหลงั ออก
ค. ใช้ยอ่ ขนำดของตวั ละคร
ง. เปน็ กำรสรำ้ งฉำกหลงั ใหม่ ทีไ่ มเ่ หมือนฉำกเดิม

8. กำรสรำ้ งฉำกพน้ื หลัง มีวธิ กี ำรสรำ้ งก่วี ธิ ี

ก. 1 วธิ ี ข. 2 วิธี ค. 3 วิธี ง.4 วิธี

9. กำรเพ่มิ พน้ื หลงั กำรเขียนโปรแกรม Scratch ใช้สญั ลักษณ์เคร่ืองมือใด ง.
ก. ข. ค.

10. บล็อกคำส่งั สี คอื กลุ่มบลอ็ กคำสัง่ ใด
ก. Motion
ข. Looks ค. Control ง. Operator

กระดำษคำตอบแบบทดสอบกอ่ นเรียน
ชุดคำส่ังฝึกทกั ษะเรียนรูก้ บั Scratch วิทยำกำรคำนวณ รหสั วิชำ ว22104

ช้ันมธั ยมศึกษำปที ี่ 2 กลุ่มสำระกำรเรยี นรวู้ ทิ ยำศำสตร์และเทคโนโลยี
-----------------------------------------------------------------------------

ชอ่ื – สกุล .............................................................ชน้ั .................เลขท.่ี ...............

คะแนนเตม็ 10
คะแนนทไ่ี ด้

ผลกำรประเมนิ

 ดีมำก
 ดี
 ปำนกลำง
 ปรบั ปรุง

เกณฑก์ ำรประเมนิ อย่ใู นเกณฑ์ ดีมำก
คะแนนระหว่ำง 9-10 อยใู่ นเกณฑ์ ดี
คะแนนระหว่ำง 7-8 อยใู่ นเกณฑ์ ปำนกลำง
คะแนนระหวำ่ ง 5-6 อยู่ในเกณฑ์ ปรบั ปรงุ
คะแนนระหวำ่ ง 0-4

ภำคผนวก

เฉลยกระดำษคำตอบแบบทดสอบกอ่ นเรียน
ชุดคำส่งั ฝึกทกั ษะเรียนรู้กบั Scratch วิทยำกำรคำนวณ รหสั วชิ ำ ว22104

ชน้ั มธั ยมศกึ ษำปที ี่ 2 กลุ่มสำระกำรเรียนรวู้ ทิ ยำศำสตรแ์ ละเทคโนโลยี

คุณครูธวฒั ชยั รตั นะวนั