หน่วยที่ 5 องค์กรและสถาบันที่เกี่ยวข้องกับงานอาชีพเกษตร

หน่วยท่ี 5
องค์กรและสถาบนั ท่เี กย่ี วขอ้ งกับงานอาชีพเกษตร

สาระสาคัญ
องค์กร หมายถงึ ส่วนประกอบยอ่ ยของหน่วยงานใหญ่ทาหน้าท่สี มั พนั ธก์ ันหรือขึน้ ต่อกันและกัน

สถาบนั หมายถงึ สิ่งซึ่งคนในสว่ นรวม คอื สงั คม จดั ต้งั ใหม้ ีขึ้นเพราะเห็นประโยชนว์ า่ มีความตอ้ งการ และ
จาเปน็ แก่วิถีชีวิตของตน

องค์กรและสถาบันท่ีเก่ียวข้องกับงานอาชพี เกษตร มีกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ทาหนา้ ทเี่ กี่ยวกับ
เกษตรกรรม การจัดหาแหลง่ น้าและพฒั นาระบบชลประทาน สง่ เสรมิ และพัฒนาเกษตรกร สง่ เสรมิ และพฒั นา
ระบบสหกรณ์ รวมตลอดท้งั กระบวนการผลติ และสนิ ค้าเกษตรกรรม และราชการอืน่ ท่ีกฎหมายกาหนด

จุดประสงค์
1. ให้ความหมาย และประเภทขององค์กรและสถาบันได้
2. อธิบายหนา้ ท่ีขององค์กรและสถาบนั ที่เกย่ี วข้องกับงานอาชีพเกษตรได้

เน้ือหา
1. ความหมาย และประเภทขององคก์ รและสถาบัน

1.1 องคก์ ร (Organ)
หมายถึง ส่วนประกอบย่อยของหนว่ ยงานใหญ่ทาหน้าที่สมั พันธก์ นั หรือข้ึนต่อกนั และกนั หรือ

กลมุ่ คนทีร่ วมตวั กนั เพื่อดาเนินการในกิจกรรมอย่างใดอย่างหน่งึ ใหส้ าเรจ็ ตามวัตถุประสงค์ทก่ี าหนดไวใ้ นการ
รวมตวั จะตอ้ งมีการจดั ระเบียบการติดต่อ การแบ่งงานกนั ทาและต้องมีการประสานประโยชน์ของแตล่ ะบคุ คล
ดว้ ย

องคก์ ร แบ่งออกเปน็ 4 ประเภท คอื
1.1.1 องค์กรภาครัฐ องค์กรภาครัฐเป็นองค์กรท่ีมีวัตถุประสงค์เพ่ือการให้บริการแก่ประชาชน
โดยไม่หวังผลตอบแทนเชิงเศรษฐกิจ ตัวอย่างองค์กรภาครัฐ ได้แก่ กระทรวง ทบวง กรมต่าง ๆ เช่น
กระทรวงศกึ ษาธกิ าร สานักงานคณะกรรมการการอาชวี ศกึ ษา การพฒั นาฝมี ือแรงงาน เป็นต้น
1.1.2 องค์กรธุรกิจ องค์กรธุรกิจเป็นองค์กรท่ีจัดทาข้ึนเพ่ือดาเนินกิจกรรมทางการค้าและทาง
ธุรกิจ โดยมีวัตถุประสงค์เพ่ือแสวงหากาไร เช่น บริษัทห้างร้านต่าง ๆ ได้แก่ ธนาคาร ห้างสรรพสินค้า ห้าง
หนุ้ สว่ นจากดั บรษิ ทั จากัด เป็นตน้
1.1.3 องค์กรรัฐวิสาหกิจ เป็นองค์กรท่ีรัฐเป็นเจ้าของและมีวัตถุประสงค์ในการดาเนินการเชิง
การค้าท่ีไม่หวังผลกาไร เช่น องค์กรขนส่งมวลชนแห่งประเทศไทย การไฟฟ้าส่วนภูมิภาค การรถไฟแห่ง
ประเทศไทย เปน็ ตน้

1.1.4 องค์กรอาสาสมัคร เป็นองค์กรของเอกชนท่ีมีวัตถุประสงค์เพื่อสร้างสรรค์สังคมช่วยเหลือ
บรรเทาสาธารณภยั เช่น มลู นธิ ริ ่วมกตัญญู มูลนิธิสายใจไทย เปน็ ตน้

1.2 สถาบนั (Institute)
หมายถึง สิ่งซ่ึงคนในส่วนรวม คือ สังคม จัดต้ังให้มีขึ้นเพราะเห็นประโยชน์ว่ามีความต้องการ

และจาเป็นแกว่ ิถีชวี ติ ของตน เช่น สถาบันครอบครวั สถาบันศาสนา สถาบันการศกึ ษา สถาบนั การเมอื ง
สถาบนั แบ่งออกเป็น 4 ประเภท คอื
1.2.1 สถาบันท่ีเก่ียวกับอานาจทางการเมือง (political power institution) คือสถาบันทาง

การเมือง ได้แก่ รัฐบาล และพรรคการเมือง
1.2.2 สถาบันที่การผลิตและการจัดสรรสินค้าและบริการทั้งในระดับปัจเจกบุคคล และระดับ

สาธารณะ (economic institution) คือ สถาบันทางเศรษฐกิจ ได้แก่ องค์กรต่าง ๆ การทั้งของภาครัฐ และ
เอกชน

1.2.3 สถาบันในทางสังคม-วัฒนธรรม (socio-cultural institution) ที่คอยจัดระบบระเบียบ
ในทางความเชื่อ ค่านิยม ความต้องการผลประโยชน์ และการแสดงออกในทางสังคม ได้แก่ องค์กรในทาง
ศาสนา กลุม่ ผลประโยชน์ สมาคมตา่ ง ๆ ทที่ างานในภาคสังคมและวฒั นธรรม

1.2.4 สถาบันทางเครือญาติ (kinship institution) ได้แก่ ครอบครัว วงศาคณาญาติ รวมถึง
สมาคมเครือญาติ

2. องคก์ รและสถาบันทีเ่ กยี่ วข้องกบั งานอาชพี เกษตร
2.1 กระทรวงเกษตรและสหกรณ์
การเกษตรในประเทศไทยได้มีบันทึกเป็นหลักฐานไว้ในศิลาจารึกในสมัยสุโขทัย (เร่ิมต้ังแต่ พ.ศ.

1800) ซึ่งแสดงให้เห็นว่าพ่อขุนรามคาแหง ทรงมีรัฐประศาสโนบายส่งเสริมการเกษตรหลายประการ ที่สาคัญ
คือ การให้ประชาชนมีอิสระในการประกอบอาชีพตามความถนัด และที่ดินที่มีการปลูกสร้างทาประโยชน์ก็จะ
ตกเป็นกรรมสิทธ์ิแก่ผู้ท่ีปลูกสร้าง และให้เป็นมรดกตกทอดไปถึงยังลูกหลานในสมัยน้ันมีความอุดมสมบูรณ์ มี
น้าสะอาดสาหรบั บริโภคตลอดทง้ั ปี และเพียงพอสาหรบั ใช้ในการเกษตร

มีการสนั นิษฐานวา่ พอ่ ขนุ รามคาแหงทรงจัดการชลประทานช่วยเหลือการเพาะปลูก เช่น การขุด
เหมืองฝายฝังท่อไขน้าจากลาธารบนภูเขา มาสู่ตัวเมืองสุโขทัย และทรงสนับสนุนให้มีการปลูกป่าทาสวน
โดยท่ัวไป เช่น ทรงปลูกป่าตาลข้ึน และใช้ป่าตาลนั้นเป็นสถานท่ีให้พระสงฆ์แสดงธรรมในวันธรรมสวนะ และ
เป็นท่เี สดจ็ ออกว่าราชการในวันปกติ อันเปน็ พระบรมราโชบายท่จี ะอบรมพสกนิกรให้มนี ิสัยรักป่า รักสวน และ
รกั การปลกู สรา้ งไปด้วยในตวั

กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ มีอานาจหน้าท่ีเก่ียวกับเกษตรกรรม การจัดหาแหล่งน้าและพัฒนา
ระบบชลประทาน ส่งเสริมและพัฒนาเกษตรกร ส่งเสริมและพัฒนาระบบสหกรณ์ รวมตลอดท้ังกระบวนการ
ผลิตและสินค้าเกษตรกรรม และราชการอ่ืนที่กฎหมายกาหนดให้เป็นอานาจหน้าท่ีของกระทรวงเกษตรและ
สหกรณ์หรอื ส่วนราชการทส่ี งั กดั กระทรวงเกษตรและสหกรณ์

2.1.1 สว่ นราชการในสงั กดั กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ (16 สว่ นราชการ)
2.1.1.1 สานักงานรฐั มนตรี
2.1.1.2 สานกั งานปลดั กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ /(สานกั งานเกษตรและสหกรณ์จงั หวัด)
2.1.1.3 กรมชลประทาน
2.1.1.4 กรมตรวจบญั ชสี หกรณ์
2.1.1.5 กรมประมง /(สานักงานประมงจงั หวัด/อาเภอ)
2.1.1.6 กรมปศสุ ตั ว์ /(สานักงานปศสุ ัตวจ์ งั หวัด/อาเภอ)
2.1.1.8 กรมวิชาการเกษตร /(สานักงานเกษตรจังหวดั /อาเภอ)
2.1.1.9 กรมส่งเสริมการเกษตร
2.1.1.10 กรมส่งเสรมิ สหกรณ์ /(สานักงานสหกรณจ์ ังหวัด)
2.1.1.11 สานกั งานการปฏิรูปทด่ี ินเพ่อื เกษตรกรรม /(สานกั งานการปฏริ ปู ท่ีดินจงั หวัด)
2.1.1.12 สานักงานมาตรฐานสนิ คา้ เกษตรและอาหารแห่งชาติ
2.1.1.13 สานกั งานเศรษฐกจิ การเกษตร
2.1.1.14 กรมการข้าว
2.1.1.15 กรมหมอ่ นไหม
2.1.1.16 กรมฝนหลวงและการบินเกษตร

2.1.2 กระทรวงเกษตรและสหกรณ์มีส่วนราชการในสังกัดกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ จานวน
15 ส่วนราชการ ประกอบกบั กฎกระทรวงว่าดว้ ยกลมุ่ ภารกิจ พ.ศ. 2545แบ่งกลุ่มภารกิจออกเป็น 3 กลุ่ม และ
กลุ่มส่วนราชการท่ไี ม่อยู่ภายใตก้ ลุ่มภารกจิ ตามกฎกระทรวง จานวน 1 กลมุ่ ไดแ้ ก่

2.1.2.1 กล่มุ ท่ี 1 กลุม่ ภารกิจด้านพฒั นาการผลติ มี 5 หนว่ ยงาน ดังนี้
1) กรมการขา้ ว
2) กรมประมง
3) กรมปศุสัตว์
4) กรมวชิ าการเกษตร
5) กรมหมอ่ นไหม

2.1.2.2 กลุ่มที่ 2 กลุ่มภารกิจด้านบริหารจัดการทรัพยากรเพ่ือการผลิต มี 4 หน่วยงาน
ดงั น้ี

1) กรมชลประทาน
2) กรมฝนหลวงและการบินเกษตร
3) กรมพัฒนาทีด่ นิ
4) สานักงานการปฏริ ปู ทดี่ นิ เพื่อเกษตรกรรม
2.1.2.3 กลมุ่ ท่ี 3 กลุ่มภารกจิ ด้านส่งเสริมและพัฒนาเกษตรกรและระบบสหกรณ์ มี 3
หน่วยงาน ดังนี้

1) กรมตรวจบญั ชสี หกรณ์
2) กรมสง่ เสรมิ การเกษตร
3) กรมสง่ เสรมิ สหกรณ์
2.1.2.4 กล่มุ สว่ นราชการทีไ่ ม่อยภู่ ายใต้กฎกระทรวงวา่ ดว้ ยกล่มุ ภารกจิ มี 3 หนว่ ยงาน ดงั นี้
1) สานกั งานปลดั กระทรวงเกษตรและสหกรณ์
2) สานักงานมาตรฐานสินคา้ เกษตรและอาหารแหง่ ชาติ
3) สานักงานเศรษฐกจิ การเกษตร
2.1.3 รวมทั้งกระทรวงเกษตรและสหกรณ์มีรัฐวิสาหกิจ และองค์การมหาชนท่ีอยู่ภายใต้การ
กากบั ดแู ลไดแ้ ก่
2.1.3.1 รฐั วิสาหกจิ ประกอบด้วย 4 หนว่ ยงาน ดงั น้ี
1) การยางแห่งประเทศไทย
2) องค์การสะพานปลา
3) องคก์ ารตลาดเพื่อเกษตรกร (อ.ต.ก.)
4) องคก์ ารสง่ เสริมกิจการโคนมแห่งประเทศไทย
2.1.3.2 องค์การมหาชน ประกอบดว้ ย 3 หนว่ ยงาน ดังน้ี
1) สานักงานพฒั นาการวจิ ัยการเกษตร
2) สถาบนั และพฒั นาพน้ื ท่สี ูง
3) สานักงานพธิ ภิ ณั ฑ์เกษตรเฉลิมพระเกยี รตพิ ระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
2.2 สภาเกษตรกรแห่งชาติ
มีอานาจหน้าที่ดงั ตอ่ ไปน้ี
2.2.1 เสนอต่อคณะรฐั มนตรี เพอื่ กาหนดนโยบายการส่งเสริม และการพัฒนาความเขม้ แข็งแก่
เกษตรกร และองค์กรเกษตรกร ตามแนวเศรษฐกจิ พอเพียง การผลติ การแปรรูป การตลาด และการคุ้มครอง
พืน้ ทเี่ กษตรกรรม
2.2.2 เสนอต่อคณะรฐั มนตรีเพอ่ื กาหนดนโยบาย และแนวทางการสง่ เสรมิ และพฒั นาการทา
การเกษตรแบบผสมผสาน ระบบวนเกษตร ระบบเกษตรธรรมชาติ ระบบไรน่ าสวนผสม ระบบเกษตรอินทรีย์
และเกษตรกรรมรปู แบบอ่ืน
2,2.3 ให้คาปรึกษาและข้อเสนอต่อคณะรัฐมนตรีในการแก้ไขปัญหาของเกษตรกร การพัฒนา
เกษตรกรรม รวมท้ังการอนรุ กั ษ์ และการใชป้ ระโยชน์จากทรพั ยากรธรรมชาตแิ ละสิ่งแวดล้อม
2.2.4 เสนอแผนแมบ่ ทต่อคณะรฐั มนตรี
2.2.5 เสนอต่อคณะรฐั มนตรเี พื่อกาหนดแนวทางการส่งเสริม และสนับสนุนการวจิ ัยและพฒั นา
องค์ความรทู้ างด้านพนั ธุธรรมพชื และสัตวท์ ้องถิน่ ผลผลติ ทางเกษตรกรรม และผลิตภัณฑ์ท่ีไดจ้ ากการแปรรปู
ผลผลติ ทางเกษตรกรรม

2.2.6 เสนอต่อคณะรัฐมนตรีเพ่ือกาหนดแนวทางการประกันความเส่ียงของราคา และผลผลิต
ทางเกษตรกรรม รวมท้ังการกาหนดสวสั ดิการใหแ้ กเ่ กษตรกร

2.2.7 เสริมสร้างความร่วมมือ และประสานงานกับภาครัฐและเอกชนท้ังในประเทศและ
ต่างประเทศ และองคก์ รระหวา่ งประเทศ เพือ่ พฒั นาเกษตรกรรม

2.2.8 พฒั นาและเสริมสรา้ งความเข้มแขง็ แกเ่ กษตรกร และองค์กรเกษตรกร
2.2.9 ใหค้ วามเหน็ ตอ่ นโยบาย กฎหมาย หรือข้อตกลงท่ีเก่ียวข้อง และมผี ลกระทบต่อเกษตรกร
2.2.10 ให้คาปรึกษาและข้อแนะนาแก่เกษตรกร องค์กรเกษตรกร และตามท่ีสภาเกษตรกร
จงั หวดั เสนอ
2.2.11 แตง่ ตง้ั คณะกรรมการ คณะอนุกรรมการ คณะทางาน หรอื ทป่ี รึกษาตามความจาเป็น
2.2.12 ปฏิบัติการอ่ืนใดตามที่กฎหมายกาหนดให้เป็นอานาจหน้าท่ีของสภาเกษตรกรแห่งชาติ
หรือตามท่คี ณะรัฐมนตรีมอบหมาย
2.3 กรมวชิ าการเกษตร
อานาจหนา้ ท่ี
2.3.1 ดาเนินการตามกฎหมายว่าด้วยการกักพืช กฎหมายว่าด้วยปุ๋ย กฎหมายว่าด้วยพันธ์ุพืช
กฎหมายว่าด้วยวัตถุอันตราย กฎหมายว่าด้วยการควบคุมยาง กฎหมายว่าด้วยการคุ้มครองพันธ์ุพืช และ
กฎหมายอน่ื ทเ่ี กี่ยวข้อง
2.3.2 ศกึ ษา ค้นควา้ ทดลอง วจิ ยั และพฒั นาวิชาการเกษตรดา้ นตา่ ง ๆ ท่เี กีย่ วกบั พชื

2.3.3 ให้บริการด้านการวิเคราะห์ ทดสอบ ตรวจสอบ และรับรองมาตรฐานสินค้าพืช และให้
คาแนะนาเกี่ยวกับเร่ืองดิน น้า ปุ๋ย พืช วัสดุการเกษตร ผลผลิต และผลิตภัณฑ์พืช การบริการส่งออกสินค้า
เกษตร และอ่นื ๆ ทเ่ี ก่ียวขอ้ ง

2.3.4 ให้บริการวิชาการ ข้อมูลข่าวสาร และเทคโนโลยีการเกษตรแก่เจ้าหน้าท่ี เกษตรกร
เอกชน และหน่วยงานอืน่ ทเ่ี กย่ี วขอ้ ง

2.3.5 ปฏิบัติการอ่ืนใดตามที่กฎหมายกาหนดให้เป็นอานาจหน้าท่ีของกรมหรือตามที่รัฐมนตรี
หรือคณะรัฐมนตรมี อบหมาย

2.4 กรมประมง
เป็นหน่วยงานของรัฐท่ีทาการศึกษา ค้นคว้า สารวจ วิจัย วิเคราะห์ ทดลอง ด้านวิชาการทุก

สาขาวิชาการของประมงตลอดจนทาการส่งเสริมสนับสนุนและพัฒนาอาชีพท่ีเกี่ยวกับการประมงของประเทศ
ให้เจริญก้าวหน้าต่อไปในอนาคต เว็บไซต์ของกรมประมงได้จัดทาข้ึนเพ่ือเผยแพร่ผลงาน และกิจกรรมต่างๆ
ของกรมประมงต่อหน่วยงานราชการ เอกชน ตลอดจนประชาชน ทั่วไปท่ีสนใจ ให้ทราบผลการปฏิบัติงานท่ีได้
ปฏิบัติมาแล้ว กรมประมงหวังว่า เว็บไซต์ที่จัดทาข้ึนน้ีจะเป็นประโยชน์ต่อผู้สนใจ เพื่อส่งผลประโยชน์ถึง
ประชาชนทีส่ นใจและใชป้ ระโยชน์จากกิจกรรมประมงโดยท่วั กนั อีกทางหนึ่ง

2.4.1 ดาเนินการตามกฎหมายว่าด้วยการ พระราชบัญญัติประมง พ.ศ. 2490 กฎหมายว่าด้วย
การสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า พ.ศ.2535 กฎหมายว่าด้วย การส่งเสริมและการรักษาคุณภาพสิ่งแวดล้อม
แหง่ ชาติ ปีพ.ศ. 2535 กฎหมายว่าด้วยวัตถอุ นั ตราย พ.ศ. 2535 และกฎหมายอ่ืนๆ ทเ่ี ก่ียวขอ้ ง

2.4.2 ศึกษา คน้ คว้า วจิ ัย ทดลอง และด้านวิชาการประมงทุกสาขา
2.4.3 สารวจ วิเคราะห์ วจิ ยั แหลง่ ทาการประมงในนา่ นน้าต่างประเทศ และดาเนินการเกี่ยวกับ
การทาการประมงร่วมกบั ประเทศอน่ื ๆ
2.4.4 สง่ เสรมิ และพฒั นาอาชีพเกย่ี วกบั การประมง
2.4.5 ปฏิบัติการอ่ืนใดตามท่ีกฎหมายกาหนดให้เป็นอานาจหน้าที่ของกรมประมง หรือตามที่
กระทรวงหรอื คณะรฐั มนตรีมอบหมาย
2.5 กรมสง่ เสริมการเกษตร
ปัจจุบันมีสถานการณ์หลายอย่างส่งผลกระทบต่อภาคการเกษตรและเกษตรกร ได้แก่ การ
เปล่ียนแปลงของสภาพภูมิอากาศ การเปิดเสรีทางการค้า ความมั่นคงด้านอาหาร ทิศทางการพัฒนาเศรษฐกิจ
และสังคมของประเทศ รวมไปถึงการกระจายอานาจสู่ท้องถ่ิน เป็นต้น ภาคการเกษตรซ่ึงเป็นสาขาการผลิต
หลักของประเทศต้องมีการปรับตัว กรมส่งเสริมการเกษตรในฐานะท่ีมีบทบาทภารกิจหลักในการดูแลและ
พัฒนาเกษตรกร ต้องมีการเตรียมความพร้อมทั้งในตัวบุคลากร และเกษตรกร ให้สามารถสร้างภูมิคุ้มกันเพื่อ
รับมือกับสถานการณ์ต่าง ๆ มีการปรับกระบวนการทางานให้สอดคล้องกับสถานการณ์ มีระบบการบริหาร
จดั การที่มปี ระสทิ ธภิ าพ โดยยดึ หลกั ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงเปน็ พื้นฐานในการปฏิบัติงานในทุกระดับ ซึ่ง
การดาเนนิ งานในปงี บประมาณ 2554 มุง่ เน้นใน 4 เรือ่ ง
2.5.1 ดาเนนิ งานโครงการพระราชดาริ
2.5.2 พัฒนาบุคลากร
2.5.3 สร้างความเขม้ แขง็ ให้กบั เกษตรกร องค์กรเกษตรกร และวสิ าหกิจชมุ ชน
2.5.4 พัฒนาระบบขอ้ มลู และเทคโนโลยสี ารสนเทศ
2.6 สานักงานปฎิรูปทดี ินเพ่ือเกษตรกรรม (ส.ป.ก.)
มหี น้าที่และความรับผิดชอบ ดังนี้
2.6.1 ดาเนนิ การตามกฎหมายวา่ ด้วยการปฏิรูปท่ดี นิ เพอื่ เกษตรกรรมและกฎหมายอนื่ ท่ี
เกยี่ วข้อง
2.6.2 ดาเนินการจัดหาทีดินเอกชน และที่ดินของรัฐ มาดาเนินการปฏิรูปท่ีดิน ตลอดจนถึงการ
จัดที่อยู่อาศัยจัดที่ดินให้เกษตรกรทาประโยชน์ เช่า เช่าซื้อ การให้กรรมสิทธิ์และการใช้ประโยชน์ที่ดิน
ประสานงานส่งเสรมิ การเกษตร รวมท้งั การศึกษา ค้นคว้า วิจัยและ พัฒนาองค์ความรู้ด้านการปฏิรูปที่ดินและ
วิชาการด้านอืน่ ทเ่ี ก่ยี วข้อง
2.6.3 ดาเนินการพัฒนาโครงสร้างพื้นฐาน จาแนกการใช้ประโยชน์พัฒนาประสิทธิภาพการ
บริหารจดั การทรัพยากร ฟืน้ ฟสู ภาพแวดลอ้ ม และรกั ษาพ้นื ที่เกษตรกรรม

2.6.3 บริหารกองทุนการปฏิรูปที่ดินเพื่อเกษตรกรรม เพื่อเป็นทุนหมุนเวียนและค่าใช้จ่ายเพ่ือ
การปฏิรูปที่ดินการบริหารจัดการท่ีดินของรัฐ การให้กู้ยืมเงินสาหรับการพัฒนาอาชีพ รวมตลอดถึงการใช้
เงินกองทุน เพื่อช่วยเหลือเกษตรกรมิให้สูญเสียสิทธิในท่ีดิน รวมทั้งการจัดทาสารระบบที่ดินเพื่อการปฏิรูป
ทด่ี ิน

2.6.4 ปฏิบัติการอ่ืนใดตามที่กฎหมายกาหนดให้เป็นอานาจหน้าท่ีของสานักงานการปฏิรูปท่ีดิน
เพือ่ เกษตรกรรมหรือตามที่กระทรวง หรอื คณะรฐั มนตรมี อบหมาย

2.7 สานกั งานมาตรฐานสนิ ค้าเกษตรและอาหารแห่งชาติ (มกอช.)
มีหน้าทแ่ี ละความรบั ผิดชอบ ดังน้ี
2.7.1 เสรมิ สรา้ งการกาหนดมาตรฐานสินค้าเกษตรและอาหาร ที่เป็นไปตามความต้องการ และ

สอดคล้องกบั แนวทางสากล
2.7.2 เสริมสร้างระบบตรวจสอบ และรับรองสินค้าเกษตรและอาหารท่ีตรงตามความต้องการ

และสอดคล้องกบั สากล
2.7.3 เสริมสร้างการนามาตรฐานไปสู่การปฏิบัติ ตลอดห่วงโซ่การผลิต และการขับเคลื่อน

ยุทธศาสตร์ด้านอาหารและความปลอดภยั สนิ คา้ เกษตรและอาหาร
2.7.4 เสริมสร้างการกาหนดท่าที และเจรจาด้านการมาตรฐานมาตรการสุขอนามัย และ

สุขอนามยั พืชสาหรบั สนิ ค้าเกษตรและอาหาร
2.7.5 เสรมิ สรา้ งการควบคมุ และกากบั ดูแลให้เป็นไปตามกฎหมาย
2.7.6 เป็นศนู ย์กลางขอ้ มลู ด้านการมาตรฐานสินคา้ เกษตรและอาหารของประเทศ

2.8 องค์กรเกษตรกร
2.8.1 ความหมายขององคก์ รเกษตรกร
องคก์ รเกษตรกร เป็นการรวมตัวกันของเกษตรกร โดยมีเป้าหมายและวัตถุประสงค์ที่

ชัดเจน มีการจัดโครงสร้างความสัมพันธ์ระหว่างกันอย่างเป็นระบบ เพื่อให้องค์กรสามารถดาเนินการไปจน
บรรลวุ ตั ถุประสงค์และเป้าหมายที่ได้ร่วมกันกาหนดไว้ จากปัญหาและความต้องการในชุมชนเกษตร องค์กร
เกษตรกรจึงเป็นกลไกสาคัญในการพัฒนาการเกษตร โดยองค์กรเกษตรกรจะได้รับการสนับสนุนให้มีการใช้
กระบวนการกลุ่มในการวิเคราะห์ปัญหา กาหนดเป้าหมายการพัฒนา และการดาเนินกิจกรรม เพ่ือปรับปรุง
พัฒนาอาชพี ความเปน็ อยูข่ องครอบครัวและชุมชนเกษตร ภายใตก้ ารสง่ เสรมิ ของกรมสง่ เสรมิ การเกษตร

2.8.2 ความสาคัญขององค์กรเกษตรกร
2.8.2.1 เพิม่ โอกาสด้านการเรียนรู้ เพราะกระบวนการกลมุ่ ช่วยใหเ้ กษตรกรมีโอกาส

แลกเปลี่ยนเรียนรู้ซึ่งกัน และกัน รู้จักระบบการทางานร่วมกันเป็นหมู่คณะ สามารถแก้ไขปัญหา วางแผนการ
จดั การ และกาหนดแนว ทางการพฒั นารว่ มกนั

2.8.2.2 เพิ่มโอกาสด้านการผลิต การรวมตัวกันเป็นองค์กรเกษตรกร ทาให้เกิดการ
ช่วยเหลือซึ่งกันและกันใน กระบวนการผลิตและการจัดการผลผลิต เช่นการพัฒนาคุณภาพและปริมาณของ
ผลผลติ การแปรรปู และการ สรา้ งมูลคา่ เพ่มิ

2.8.2.3 เพม่ิ โอกาสทางการตลาดและการเพม่ิ อานาจตอ่ รองทางเศรษฐกิจทั้งการซ้ือ
ปัจจัยการผลิตและการขาย ผลผลิต รวมทั้งการปกปอ้ งผลประโยชน์ของสมาชกิ

2.8.2.4 เพ่ิมโอกาสด้านการบริการ เป็นการอานวยความสะดวกให้กับสมาชิก เช่น
การจัดหาส่ิงจาเป็นในการ ประกอบอาชีพ เช่นปัจจัยการผลิต เพ่ือลดต้นทุน หรือการจัดหาสิ่งจาเป็นในการ
ดารงชีวติ ให้แก่สมาชิกเพ่ือลด คา่ ครองชีพ เป็นต้น

2.8.3 ประเภทขององคก์ รเกษตรกร
องคก์ รเกษตรกรภายใต้การส่งเสริมของกรมสง่ เสรมิ การเกษตรเป็นองค์กรเกษตรกรที่มี

ลักษณะไม่เป็นนิติบุคคล กล่าวคือไม่เป็นองค์กรเกษตรกรที่จดทะเบียนอย่างเป็นทางการภายใต้กฎหมายท่ี
กาหนดให้กลุ่ม ท่ีมาจดทะเบียนมีฐานะเป็นนิติบุคคล ซ่ึงต้องมีการติดตามประเมินและตรวจสอบตามกฎ
ระเบียบข้อกฎหมายน้ัน ๆ แต่เป็นองค์กรเกษตรกรท่ีได้รับการสนับสนุนให้รวมตัวกันขึ้น โดยมีจุดมุ่งหมาย
สาคัญคือ การขับเคลื่อนงานส่งเสริมการเกษตรในระดับพื้นท่ี องค์กรเกษตรกรในการดูแลของกรมส่งเสริม
การเกษตรจึงอยู่ในสถานภาพของกลุ่มธรรมชาติที่เกิดจากการรวมตัวกันข้ึนเอง และหรือเกิดข้ึนจากการ
สนับสนนุ สง่ เสรมิ ใหม้ ีการรวมตัวกัน ขึ้นตามพ้ืนฐานปัญหาและความต้องการของเกษตรกรในแต่ละพื้นที่ และ
มีการจดทะเบียนไว้ เพื่อประโยชน์ใน การติดตามความก้าวหน้า และวางแผนสนับสนุน และพัฒนาให้มีความ
เขม้ แขง็ ตอ่ ไป องคก์ รเกษตรกรเหลา่ นี้ มี การกาหนดโครงสรา้ งการดาเนินงาน และมรี ะเบียบข้อบังคับที่ชัดเจน
ซ่ึงองค์กรเกษตรกร แบง่ ออกเปน็ ๒ ลักษณะ คอื

2.8.3.1 องคก์ รเกษตรกรทีเ่ ป็นกลมุ่ ได้แก่ กลมุ่ สง่ เสริมอาชีพการเกษตร กลุ่ม
แม่บา้ นเกษตรกรกลุม่ ยวุ เกษตรกร ศูนยจ์ ัดการศัตรูพชื ชุมชน ศนู ย์จัดการดินป๋ยุ ชมุ ชน เปน็ ต้น

2.8.3.2 องคก์ รเกษตรกรทเี่ ป็นเครือข่าย ไดแ้ ก่ เครือขา่ ยกลมุ่ การผลิตการตลาด
เครือข่ายกลมุ่ อาชีพ เปน็ ตน้

แสดงความแตกต่างระหวา่ งองค์กรเกษตรกรและเครือข่ายเกษตรกร

ประเด็น องค์กรเกษตรกร เครือข่ายเกษตรกร
ความหมาย การท่เี กษตรกรมารวมตัวกนั มกี าร สร้าง รปู แบบของความสมั พนั ธ์หรือความ
สัมพนั ธ์ภาพระหว่างกันและ การประสานการ เช่อื มโยง ระหว่างเกษตรกร องค์กร หรือ
โครงสร้าง ดาเนนิ งาน ระหวา่ งกันเพ่ือการแก้ไขปญั หา ชมุ ชน เพื่อ แลกเปล่ยี นเรียนรู้ ชว่ ยเหลอื
และพัฒนาอาชีพของเกษตรกรให้ บรรลตุ าม พึง่ พากันและ เสริมสรา้ งพลังในการ
วตั ถปุ ระสงค์และ เปา้ หมายร่วมกันอยา่ งเปน็ พัฒนาหรือแกไ้ ขปัญหา รว่ มกนั โดยแต่
ระบบ ละกลุม่ ทเี่ ช่ือมโยงกนั จะมีความเป็น
อิสระต่อกัน
โครงสรา้ งชัดเจน โครงสร้างไมช่ ัดเจน

ประเดน็ องค์กรเกษตรกร เครือข่ายเกษตรกร

องคป์ ระกอบ 1. เปา้ หมายและวัตถปุ ระสงค์ 1. หน่วยหรือสมาชิกของเครือข่าย

2. สมาชิก 2. การมีจดุ ม่งุ หมายร่วมกนั

3. กองทนุ 3. การทาหน้าท่ีต่อกนั อยา่ งมี จิตสานกึ

4. ผูน้ ากลมุ่ หรอื คณะจัดการ 4. การมีสว่ นรว่ มในกจิ กรรมและการ

5. กฎระเบียบเปน็ แนวทางการ ปฏบิ ตั ิของ แลกเปลีย่ น เรียนรู้

สมาชิก 5. การมีปฏสิ ัมพนั ธ์และการสอ่ื สาร

6. กิจกรรมทเี่ ชือ่ มสัมพันธส์ มาชกิ ให้คงอยู่ รว่ มกัน

6. กระบวนการเสริมสรา้ งกันและกนั

7. ความเทา่ เทยี มของฝ่ายต่างๆ

8. การแบง่ ปนั ผลประโยชน์ทเ่ี กดิ จาก

การทางาน ร่วมกัน

การจาแนก 1. องค์กรที่มโี ครงสร้าง ความสัมพนั ธเ์ ปน็ 1. ตามความสมั พันธเ์ ชิงพนื้ ท่ี

ประเภท ทางการ 2. ตามความสมั พันธเ์ ชงิ กิจกรรม

2. องคก์ รที่มีโครงสร้าง ความสมั พนั ธแ์ บบไม่ (เป้าหมาย วัตถุประสงค)์

เป็น ทางการ

2.9 องค์การตลาดเพ่ือเกษตรกร (อ.ต.ก.)
มหี น้าทีแ่ ละความรบั ผิดชอบ ดงั น้ี
2.9.1 สร้างตลาดปัจจัยการผลติ และตลาดสนิ ค้าเกษตรคุณภาพ โดยสง่ เสริมการซอ้ื ขายสนิ ค้า

บนระบบออนไลน์ จดั ต้ังตลาด อ.ต.ก. ในภูมิภาค และจัดตั้งตลาดนา้
2.9.2 สร้างมลู คา่ สนิ คา้ เกษตรในรปู แบบ 1 จงั หวดั 1 อตุ สาหกรรมเกษตร คดั สรรสนิ ค้าเกษตร

Best of ortorkor สรา้ ง Brand อ.ต.ก. และจดั งาน อ.ต.ก. Fair
2.9.3 ส่งเสริมเกษตรพันธสญั ญาและจดั หาตลาดสินคา้ เกษตรในต่างประเทศใหเ้ กษตรกร

2.10 องค์การสะพานปลา
มหี นา้ ทีแ่ ละความรับผดิ ชอบ ดงั นี้
2.10.1 บรหิ ารจดั การสะพานปลา ตลาดสนิ ค้าสัตว์นา้ และผลติ ภณั ฑส์ ัตวน์ า้ ท่ีถกู กฎหมายได้

มาตรฐานสุขอนามัยและเป็นธรรม
2.10.2 เพมิ่ ประสิทธิภาพการจัการจดั หารายได้ และบรหิ ารฐานะการเงินที่มน่ั คงขององคก์ ร
2.10.3 สนับสนนุ ส่งเสรมิ ความรู้ เทคโนโลยี และอาชีพให้แกช่ าวประมง
2.10.4 พฒั นาระบบการบรหิ ารจดั การองคก์ รดว้ ยเทคโนโลยีให้มีประสทิ ธิภาพ

2.10.5 ส่งเสริมระบบธรรมาภิบาลทด่ี ีแก่องค์กร
ตัวอย่าง สะพานปลานครศรีธรรมราช เลขที่ 341 ตาบลปากพนงั ฝั่งตะวนั ตก อาเภอปากพนงั
จงั หวัดนครศรีธรรมราช 80140 เบอรโ์ ทรศัพท์ 0-7544-4033-4

สรปุ
องค์กร หมายถึง ส่วนประกอบย่อยของหน่วยงานใหญ่ทาหน้าที่สัมพันธ์กันหรือข้ึนต่อกันและกัน

สถาบัน หมายถึง สิ่งซึ่งคนในส่วนรวม คือ สังคม จัดต้ังให้มีขึ้นเพราะเห็นประโยชน์ว่ามีความต้องการ และ
จาเปน็ แกว่ ถิ ีชีวิตของตน

องค์กรและสถาบันที่เก่ียวข้องกับงานอาชีพเกษตร มีกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ทาหน้าที่เก่ียวกับ
เกษตรกรรม การจดั หาแหลง่ น้าและพัฒนาระบบชลประทาน สง่ เสริมและพัฒนาเกษตรกร ส่งเสริมและพัฒนา
ระบบสหกรณ์ รวมตลอดท้ังกระบวนการผลิตและสินค้าเกษตรกรรม และราชการอื่นที่กฎหมายกาหนด
กระทรวงเกษตรและสหกรณ์มีส่วนราชการในสังกัดกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ จานวน 16 ส่วนราชการ
ประกอบกับกฎกระทรวงว่าด้วยกลุ่มภารกิจ พ.ศ. 2545 แบ่งกลุ่มภารกิจออกเป็น 3 กลุ่ม และกลุ่มส่วน
ราชการที่ไม่อยู่ภายใต้กลุ่มภารกิจตามกฎกระทรวง จานวน 1 กลุ่ม รวมทั้งกระทรวงเกษตรและสหกรณ์มี
รฐั วสิ าหกจิ และองคก์ ารมหาชนที่อยู่ภายใตก้ ารกากับดูแลซ่ึงเกี่ยวข้องกบั อาชพี เกษตรทั้งสน้ิ

เอกสารอ้างอิง

เบญจมาศ อยู่ประเสรฐิ และ ณรัฐ รัตนเจริญ, 2554. การพัฒนากลุ่มสถาบนั และองคก์ รการเกษตร หนว่ ยท่ี
5. นนทบุรี. สาขาวิชาส่งเสรมิ การเกษตรและสหกรณ.์ มหาวทิ ยาลัยสุโขทัยธรรมาธริ าช.

มณเฑยี ร แกว้ จติ ร และธิดามาศ กระสงั ข์. สถาบนั และองค์กร. https://sites.google.com