การประดิษฐ์อุบะรูปแบบต่างๆ

การประดิษฐ์อุบะ รายวิชา ง22232 ดอกไม้ใบตอง 2 ภาคเรียรีนที่ 2 ประจำ ปีกปีารศึกษา 2566 ระดับดัชั้นชั้มัธมัยมศึกษาปีที่ปี ที่ 2

อุบะ อุบะ หมายถึง ดอกไม้ที่ร้อยเป็นเส้นหรือสาย ภายในหนึ่งเส้น หรือหนึ่งสาย ประกอบไปด้วย ดอกตุ้ม ดอกครอบ และดอกสวมหลายๆ ดอก เรียงลำ ดับจากใหญ่ขึ้นไปเล็ก ความยาวแล้วแต่ ความเหมาะสมและสวยงามของงานนั้น ๆ ส่วนประกอบของอุบะ ดอกตุ้ม ดอกครอบ ดอกสวม

1. ดอกตุ้ม คือดอกที่ร้อยอยู่ส่วนล่างสุดของอุบะจะเป็น ดอกอะไรก็ได้แล้วแต่ความเหมาะสม และสวยงาม เช่น ดอกกุหลาบ จำ ปี จำ ปา บานไม่รู้โรย ชบาหนู กล้วยไม้ หรือดอกข่าที่ประดิษฐ์จากกลีบดอกอื่น ๆ ก็ได้ 3. ดอกสวม คือดอกที่ร้อยอยู่เหนือดอกครอบหรือหมวก หรือกลีบเลี้ยงขึ้นไปจะมีจำ นวนดอกเท่าใดก็ได้แล้วแต่ความ เหมาะสม แต่ควรจะต้องเรียงลำ ดับ หรือเรียกว่าเรียงเถา นั่นเอง ดอกไม้ที่นิยมร้อยเป็นดอกสวม ได้แก่ ดอกรัก ดอกมะลิ ดอกบานไม่รู้โรย ดอกพุด ดอกขจร 2. ดอกครอบ หรือบางที่อาจเรียกว่าหมวก หรือกลีบเลี้ยงก็ได้ คือดอกที่ร้อยอยู่ถัดมาจากดอกตุ้ม ส่วนมากนิยมใช้ขั้วชบา กลีบเลี้ยงดอกรัก ในปัจจุบันนิยมใช้กลีบเลี้ยงพลาสติกแทน

รูปแบบของอุบะ 1. อุบะขาเดียวหรือตุ้งติ้ง มีลักษณะเป็นเส้นเดียว หรือสายเดียว หรือขาเดียว ประกอบด้วยดอกตุ้ม 1 ดอก ดอกครอบ 1 ดอก และดอกสวม ตามจำ นวนที่ต้องการ 3. อุบะพู่ มีลักษณะเป็นพวงปลายเล็กลงตามลำ ดับ พวงหนึ่งจะมีกี่ชั้นก็ได้ ตั้งแต่ 2 ชั้นขึ้นไป มีกี่ขาก็ได้ขึ้นอยู่กับความสวยงาม 2. อุบะแขก หรือพวงเต่ารั้ง มีลักษณะเป็นพวงประกอบด้วย อุบะขาเดียวหลาย ๆ เส้น

4. อุบะไทยธรรมดา มีลักษณะเป็นเส้นเดียวที่ขั้วของพวง แล้วแยกกระจายเป็น 2 - 2 หรือ 3 - 3 5. อุบะไทยทรงเครื่อง มีลักษณะคล้ายอุบะไทยธรรมดา ต่างกันที่เมื่อรวมขาตุ้งติ้งเป็นพวง ต้องร้อยปิดด้วยดอกตุ้มก่อนร้อย ดอกสวมทุกครั้ง 3. อุบะแตระ หรืออุบะสร้อยสน เป็นอุบะที่ประดิษฐ์เป็นพวงจากดอกจำ ปา ล้วน โดยใช้ดอกจำ ปาหรือดอกจำ ปีนำ มา กรีด และเจาะช่องนำ มาสอดคล้องกัน รูปร่างคล้ายจอมแห

การร้อยอุบะขาเดียว หรือตุ้งติ้ง วัสดุที่ใช้ 1. เตรียมดอกข่า หรือดอกตุ้มจำ นวน 1 ดอก เตรียมกลีบเลี้ยงดอกชบา 1 ดอก เตรียมดอกรัก สำ หรับร้อยดอกสวม โดยเรียงดอกรักจากขนาด ใหญ่ ขนาดรอง ไปจนถึงขนาดเล็ก ตามลำ ดับ 2. ร้อยดอกข่า หรือดอกตุ้มก่อนเป็นอันดับแรก จากนั้นร้อยกลีบเลี้ยงดอกชบา และดอกรักตามลำ ดับ ร้อยจนครบตามจำ นวนดังภาพ จากนั้นรูดออกใส่ด้าย วิธีการร้อย

1. เตรียมดอกข่า หรือดอกตุ้มจำ นวน 9 ดอก 2. เตรียมดอกรักสำ หรับร้อยดอกสวม โดยเรียงดอกรักจากขนาดใหญ่ ขนาดรอง ไปจนถึงขนาดเล็ก โดย 1 เถา ใช้ดอกรัก 9 ดอก ทำ ทั้งหมดจำ นวน 9 เถา การร้อยอุบะอุบะแขก หรือพวงเต่ารั้ง วัสดุที่ใช้ วิธีการร้อย

3. ตัดแต่งกลีบเลี้ยงดอกชบาจำ นวน 9 ดอก 5. เข้าพวงอุบะโดยวางยอดดอกรักให้เสมอกัน สังเกตที่ขั้วกลีบเลี้ยง ดอกชบาให้เสมอกัน ผูกด้ายเหนือยอดดอกรักดอกบนสุดให้เรียบร้อย 4. ร้อยดอกข่า หรือดอกตุ้มก่อนเป็นอันดับแรก จากนั้นร้อยกลีบเลี้ยง ดอกชบา และดอกรัก 9 ดอกตามลำ ดับ ร้อยจนครบตามจำ นวนดังภาพ จากนั้นรูดออกใส่ด้าย (ถ้าใช้ด้ายร้อยมาลัยใช้เส้นเดี่ยว ถ้าใช้ด้ายเย็บผ้า ใช้เส้นคู่)

1. เตรียมดอกข่า หรือดอกตุ้มจำ นวน 15 ดอก การร้อยอุบะพู่ 2. เตรียมดอกรักสำ หรับร้อยดอกสวม โดยเรียงดอกรักจากขนาดใหญ่ ขนาดรอง ไปจนถึงขนาดเล็ก ตามลำ ดับ ดังนี้ ดอกรัก 8 ดอก 1 เถา ดอกรัก 6 ดอก 5 เถา ดอกรัก 4 ดอก 9 เถา วัสดุที่ใช้ วิธีการร้อย

3. ตัดแต่งกลีบเลี้ยงดอกชบาจำ นวน 15 กลีบ 5. เข้าพวงอุบะโดยให้อุบะขาที่ยาวที่สุดเป็นชั้นที่ 1 ชั้นที่ 2 ใช้อุบะ ขนาดรองลงมา วางโดยรอบจำ นวน 5 ขา ผูกด้ายเหนือยอดดอกรัก ดอกบนสุดให้เรียบร้อยก่อน 1 ครั้ง 4. ร้อยดอกข่า หรือดอกตุ้มก่อนเป็นอันดับแรก จากนั้นร้อยกลีบเลี้ยง ดอกชบา และดอกรักตามลำ ดับ ร้อยจนครบตามจำ นวน ดังภาพ จากนั้นรูดออกใส่ด้าย (ถ้าใช้ด้ายร้อยมาลัยใช้เส้นเดี่ยว ถ้าใช้ ด้ายเย็บผ้าใช้เส้นคู่)

6. ชั้นที่ 3 ใช้อุบะขนาดสั้นที่สุด วางโดยรอบจำ นวน 9 ขา ผูกด้าย เหนือยอดดอกรักดอกบนสุดให้เรียบอีก 1 ครั้ง

1. เตรียมดอกข่า หรือดอกตุ้มจำ นวน 9 ดอก 2. เตรียมดอกรักสำ หรับร้อยดอกสวม โดยเรียงดอกรักจากขนาดใหญ่ ขนาดรอง ไปจนถึงขนาดเล็ก โดย 1 เถา ใช้ดอกรัก 4 ดอก ทำ ทั้งหมด จำ นวน 13 เถา การร้อยอุบะไทยธรรมดา วัสดุที่ใช้ วิธีการร้อย

5. ทำ ตามขั้นตอนในข้อ 4 ให้ได้อุบะจำ นวน 3 พวง จากนั้นนำ มาผูก กันเป็นพวงที่ใหญ่ขึ้น แล้วจึงร้อยดอกสวมจากดอกรัก 4 ดอก ทับลง ไปอีก 1 ชั้น 4. ร้อยดอกข่าหรือดอกตุ้มก่อนเป็นอันดับแรก จากนั้นร้อยกลีบเลี้ยง ดอกชบา และดอกรัก 4 ดอกตามลำ ดับ จากนั้นรูดออกใส่ด้าย (ใช้ด้ายเย็บผ้า ใช้เส้นคู่) ร้อยอุบะจำ นวน 3 ขา จากนั้นนำ มาผูกกัน เป็นพวง แล้วจึงร้อยดอกสวมจากดอกรัก 4 ดอก ทับลงไปอีก 1 ชั้น 3. ตัดแต่งกลีบเลี้ยงดอกชบาจำ นวน 9 กลีบ

การร้อยอุบะไทยทรงเครื่อง วัสดุที่ใช้ วิธีการร้อย 1. เตรียมดอกข่า หรือดอกตุ้มจำ นวน 13 ดอก 2. เตรียมดอกรักสำ หรับร้อยดอกสวม โดยเรียงดอกรักจากขนาดใหญ่ ขนาดรอง ไปจนถึงขนาดเล็ก โดย 1 เถา ใช้ดอกรัก 3 ดอก ทำ ทั้งหมด จำ นวน 13 เถา

4. ร้อยดอกข่าหรือดอกตุ้มก่อนเป็นอันดับแรก จากนั้นร้อยกลีบเลี้ยง ดอกชบา และดอกรัก 3ดอกตามลำ ดับ จากนั้นรูดออกใส่ด้าย (ใช้ด้าย เย็บผ้าใช้เส้นคู่) ร้อยอุบะจำ นวน 3 ขา จากนั้นนำ มาผูกกันเป็นพวง แล้วจึงร้อยดอกข่าหรือดอกตุ้ม กลีบเลี้ยงดอกชบา และดอกรัก 3 ดอก ตามลำ ดับ เป็นชั้นที่ 2 ของอุบะ 3. ตัดแต่งกลีบเลี้ยงดอกชบาจำ นวน 13 กลีบ

5. ทำ ตามขั้นตอนในข้อ 4 ให้ได้อุบะจำ นวน 3 พวง จากนั้นนำ มา ผูกกันเป็นพวงที่ใหญ่ขึ้น แล้วจึงร้อยดอกข่าหรือดอกตุ้ม กลีบเลี้ยง ดอกชบา และดอกรัก 3 ดอกตามลำ ดับ เป็นชั้นที่ 3 ของอุบะ จะได้ อุบะไทยทรงเครื่อง จำ นวน 3 ชั้น

การร้อยอุบะแตระ หรือพวงสร้อยสน วัสดุที่ใช้ วิธีการประดิษฐ์ 1. เลือกดอกจำ ปาที่งามที่สุดไว้ 1 ดอกขลิบเกสรออก แล้วเจาะที่ปลายกลีบ 2. ดอกอื่น ๆ ปลิดกลีบแล้วคัดขนาดกลีบไว้ให้ เท่า ๆ กัน 3. เลือกกลีบดอกที่จะคล้องในชั้นที่ 1 จำ นวนเท่ากับกลีบดอกที่เจาะเอาไว้ ในข้อ 1 (แต่ละดอกอาจไม่เท่ากันแล้วแต่ธรรมชาติของดอกนั้น ๆ) ใช้มีดคม ๆ ผ่าครึ่งกลางกลีบดอกความยาวตั้งแต่เกือบสุดโคนมายังปลายกลีบดอกให้แยก ออกจากกัน แล้วเจาะกลีบที่ปลายทั้งสอง 4. แช่ในน้ำ ผสมมะนาวเจือจางสักครู่เพื่อมิให้กลีบดำ จึงนำ ไปคล้องที่กลีบ ดอกแรกในข้อ 1 ควรคล้องกลีบชั้นในก่อนแล้วจึงคล้องกลีบชั้นนอกตามลำ ดับ 5. นำ กลีบดอกที่จะคล้องในชั้นต่อมาจำ นวน 16 กลีบ ใช้มีดคม ๆ ผ่าครึ่งกลาง กลีบ ดอกตามยาวตั้งแต่เกือบสุดโคนมายังปลายกลีบดอกให้แยกออกจากกัน ซึ่งชั้นนี้จะให้เป็นชั้นสุดท้าย จึงไม่ต้องเจาะปลายกลีบดอก 6. นำ ไปคล้องที่ปลายกลีบดอกชั้นที่แล้วในข้อ 4 ควรคล้องจากกลีบชั้นในก่อน จึงคล้องกลีบชั้นนอกตามลำ ดับจนครบจำ นวนกลีบที่เตรียมไว้ใช้เข็มแทงที่ซอก กลีบดอกแรกไปยังขั้วก้านดอกเก็บปลายด้ายไว้สำ หรับผูกมัดกับงานต่าง ๆ ตามต้องการ

การดูแลรักษาอุบะ การดูแลรักษาอุบะขณะรอการใช้ควรมีวิธีการดูแลรักษา ก่อนนำ ไปใช้งาน เพื่อป้องกันไม่ให้ดอกไม้หรืออุบะ เหี่ยวเฉา ดำ หรือไม่ให้ดอกไม้ บางชนิดบาน ควรมีการดูแลรักษา ดังนี้ 1. อุบะที่ประดิษฐ์เสร็จแล้ว ควรวางบนถาดที่รองด้วยใบตอง คลุมด้วยผ้าขาวบางบิดหมาด จันทนา สุวรรณมาลี. (2553). มาลัย. (พิมพ์ครั้งที่ 2). กรุงเทพฯ: สำ นักพิมพ์โอเดียนสโตร์. จักรพันธ์ รูปงาม. (2565). การประดิษฐ์อุบะ. เอกสารประกอบการสอนวิชางานมาลัย. กรุงเทพฯ: สำ นักพิมพ์โอเดียนสโตร์. มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลกรุงเทพ. 2. หากรอการใช้เกิน 6 ชั่วโมง ควรวางบนถาดที่รองด้วย ใบตอง นําใส่ถุงพลาสติกขนาดพอดีกับถาด กลัดด้วยเข็มหมุด ให้นําเข้าตู้เย็นช่องผัก การเก็บในตู้เย็น ดอกไม้บางชนิดอยู่ได้ 1-3 วัน อ้างอิง