หน่วยเรียนที่ 1 พื้นฐานการเขียนแบบไฟฟ้า

วชิ า เขยี นแบบไฟฟา้ เรอ่ื ง สญั ลกั ษณท์ ใ่ี ชใ้ นงานไฟฟา้ แสงสวา่ งและเครอ่ื งใชไ้ ฟฟา้ หนว่ ยท่ี 2
ใบเนอ้ื หา ครง้ั ท่ี 2 1

วตั ถปุ ระสงคเ์ ชงิ พฤตกิ รรม :
1. บอกชอ่ื สญั ลกั ษณข์ องอปุ กรณท์ ใ่ี ชใ้ นงานไฟฟา้ แสงสวา่ งและเคอ่ื งใชไ้ ฟฟา้ ตามมาตรฐาน DIN ได้
2. เขยี นสญั ลกั ษณข์ องอปุ กรณท์ ใ่ี ชใ้ นงานไฟฟา้ แสงสวา่ งและเครอ่ื งใชต้ ามมาตรฐาน DIN ได้

2 สญั ลกั ษณท์ ใ่ี ชใ้ นงานไฟฟา้ แสงสวา่ งและเครอ่ื งใชไ้ ฟฟา้

การเขยี นแบบไฟฟา้ งานแสงสวา่ ง และงานเครอ่ื งใชไ้ ฟฟา้ เปน็ การเขยี นแบบโดยการนำสญั ลกั ษณอ์ ปุ กรณ์
ไฟฟา้ มาเขยี นแทนของจรงิ ซง่ึ จะชว่ ยใหก้ ารอา่ นแบบ และตรวจสอบวงจรทางไฟฟา้ สะดวกขน้ึ สญั ลกั ษณท์ น่ี ำมา
เขยี นแบบนจ้ี ะตอ้ งเปน็ สญั ลกั ษณม์ าตรฐานสากล ทไ่ี ดก้ ำหนดไวใ้ นมาตรฐานตา่ งๆ ดงั น้ี

มาตรฐานเยอรมนั : DIN (Deutsches Institute Normung)
มาตรฐานอเมรกิ า : ANSI (American National Standard Institute)
มาตรฐานไฟฟา้ สากล : IEC (International Electrotechnical Commission)
มาตรฐานญ่ีปุ่น : JIS (Japan Institute Standard)
เนอ่ื งจากมสี ญั ลกั ษณม์ าตรฐานหลายกลมุ่ หลายประเทศ อาจจะทำใหผ้ เู้ รยี นเกดิ ความสบั สนในการทจ่ี ะนำ
สญั ลกั ษณม์ าใช้ ดงั นน้ั ในการศกึ ษา "วชิ าเขยี นแบบไฟฟา้ " น้ี จะขอกลา่ วเพยี งมาตรฐานเยอรมนั (DIN) เปน็ หลกั
เนอ่ื งจากในมาตรฐานของ DIN ไดแ้ สดงสญั ลกั ษณใ์ นการเขยี นแบบตา่ งๆ อยา่ งละเอยี ด เชน่ สญั ลกั ษณแ์ บบงาน
ตดิ ตง้ั , แบบงานสำเรจ็ และแบบงานควบคมุ ซง่ึ สญั ลกั ษณแ์ ตล่ ะแบบงานจะไมเ่ หมอื นกนั แตด่ เู ขา้ ใจงา่ ย

2.1 สญั ลกั ษณอ์ ปุ กรณไ์ ฟฟา้ แสงสวา่ ง และเครอ่ื งใชไ้ ฟฟา้

ตารางท่ี 1 สญั ลกั ษณไ์ ฟฟา้ ทใ่ี ชใ้ นแบบงานตดิ ตง้ั DIN 40717

สญั ลกั ษณ์ ความหมาย, ชอ่ื อปุ กรณ์ สญั ลกั ษณ์ ความหมาย, ชอ่ื อปุ กรณ์
หลอดเรอื งแสงทว่ั ไป
หลอดไฟฟา้ ทว่ั ไป

หลอดไฟฟา้ มสี วทิ ช์ ปดิ -เปดิ 20 W หลอดเรอื งแสง 20 วตั ต์
ทข่ี ว้ั หลอด 40 W
หลอดเรอื งแสง 40 วตั ต์
สปอรต์ ไลท์ ตอ่ เรยี งกนั

หลอดไฟฟา้ ทม่ี โี คมบงั คบั แสง บลั ลาสต์

สมเจตน์ มว่ งเกษม

วชิ า เขยี นแบบไฟฟา้ เรอ่ื ง สญั ลกั ษณท์ ใ่ี ชใ้ นงานไฟฟา้ แสงสวา่ งและเครอ่ื งใชไ้ ฟฟา้ หนว่ ยท่ี 2
ใบเนอ้ื หา ครง้ั ท่ี 2 2

ตารางท่ี 1 (ตอ่ ) สญั ลกั ษณไ์ ฟฟา้ ทใ่ี ชใ้ นแบบงานตดิ ตง้ั DIN 40717

สญั ลกั ษณ์ ความหมาย, ชอ่ื อปุ กรณ์ สญั ลกั ษณ์ ความหมาย, ชอ่ื อปุ กรณ์

สวติ ช์ 1 ทาง 1 ขว้ั ฟวิ สท์ ว่ั ไป

สวติ ช์ 1 ทาง 2 ขว้ั เซอรก์ ติ เบรคเกอรป์ อ้ งกนั กระแส
← 4 ไฟฟา้ รว่ั แบบ 4 ขว้ั

สวติ ช์ 1 ทาง 3 ขว้ั ← อปุ กรณป์ ลดวงจรอตั โนมตั ิ
สวติ ช์ 1 ทาง คู่
อปุ กรณป์ อ้ งกนั มอเตอร์
← 3 แบบ 3 ขว้ั

สวติ ช์ 2 ทาง สวติ ชป์ ลดวงจรฉกุ เฉนิ

สวติ ชก์ ากบาด เตา้ รบั ไมม่ สี ายดนิ

สวติ ชต์ ง้ั เวลา เตา้ รบั มสี ายดนิ
t

สวติ ชก์ ดตดิ ปลอ่ ยดบั เตา้ รบั มสี ายดนิ แบบ 3 เฟส 5 ขว้ั

3/N/PE

สวติ ชก์ ดตดิ ปลอ่ ยดบั มไี ฟในตวั 3 เตา้ รบั มสี ายดนิ 3 ตวั

สวติ ชห์ รไ่ี ฟ จดุ ตอ่ สายดนิ ของอปุ กรณ์

11223344556677889900 สวติ ชท์ ำงานโดยไมต่ อ้ งสมั ผสั สายเดนิ ใตด้ นิ
แผงจา่ ยไฟฟา้
สาย,ตวั นำทว่ั ไป
สมเจตน์ มว่ งเกษม

วชิ า เขยี นแบบไฟฟา้ เรอ่ื ง สญั ลกั ษณท์ ใ่ี ชใ้ นงานไฟฟา้ แสงสวา่ งและเครอ่ื งใชไ้ ฟฟา้ หนว่ ยท่ี 2
ใบเนอ้ื หา ครง้ั ท่ี 2 3

ตารางท่ี 1 (ตอ่ ) สญั ลกั ษณไ์ ฟฟา้ ทใ่ี ชใ้ นแบบงานตดิ ตง้ั DIN 40717

สญั ลกั ษณ์ ความหมาย, ชอ่ื อปุ กรณ์ สญั ลกั ษณ์ ความหมาย, ชอ่ื อปุ กรณ์

สายทเ่ี คลอ่ื นยา้ ยได้ สายเดนิ พาดในอากาศ

สายชลี ด์ สายเดนิ บนผนงั

สายเดนิ ในปนู สายดนิ (PE)

สายเดนิ ใตป้ นู สายดนิ (PE)
สายหมุ้ ฉนวนเดนิ ในทอ่ สายนวิ ทรลั , สายกลาง

(t) สายสำหรบั บรเิ วณทแ่ี หง้ ← สายนวิ ทรลั , สายกลาง
(f) สายสำหรบั บรเิ วณทเ่ี ปยี ก ← สายปอ้ นขน้ึ ดา้ นบน

(k) สายสำหรบั ภายนอกและผงั ใตด้ นิ ← สายปอ้ นลงดา้ นลา่ ง
4 สายทแ่ี สดงจำนวนเสน้ ←
สญั ญาณกระดง่ิ ไฟฟา้ สายปอ้ นขน้ึ ดา้ นบนและ
ลงดา้ นลา่ ง

แตรไฟฟา้

ออดไฟฟา้ ไซเรนไฟฟา้

ระฆงั ไฟฟา้ กลอนประตไู ฟฟา้
สมเจตน์ มว่ งเกษม

วชิ า เขยี นแบบไฟฟา้ เรอ่ื ง สญั ลกั ษณท์ ใ่ี ชใ้ นงานไฟฟา้ แสงสวา่ งและเครอ่ื งใชไ้ ฟฟา้ หนว่ ยท่ี 2
ใบเนอ้ื หา ครง้ั ท่ี 2 4

ตารางท่ี 2 สญั ลกั ษณไ์ ฟฟา้ ทใ่ี ชใ้ นแบบงานตดิ ตง้ั ทม่ี รี ปู เปน็ สเ่ี หลย่ี มจตั รุ สั ขนาด 10 ม.ม. DIN 40717

สญั ลกั ษณ์ ความหมาย, ชอ่ื อปุ กรณ์ สญั ลกั ษณ์ ความหมาย, ชอ่ื อปุ กรณ์

E เครอ่ื งใชไ้ ฟฟา้ ทว่ั ไป หมอ้ ตม้ นำ้ ไฟฟา้

ตอู้ บไฟฟา้ เครอ่ื งซกั ผา้

~~~ ตอู้ บไมโครเวฟ เครอ่ื งอบแหง้
เครอ่ื งลา้ งจาน
เตาแผน่ ความรอ้ น

เตาปง้ิ ขนมปงั เครอ่ื งปรบั อากาศ
เตาปง้ิ อนิ ฟาเรด
เครอ่ื งเปา่ มอื ใหแ้ หง้ *
* * * ตแู้ ชแ่ ขง็

~ เครอ่ื งแปลงไฟกระแสสลบั

ตารางท่ี 3 สญั ลกั ษณไ์ ฟฟา้ ทใ่ี ชใ้ นแบบงานตดิ ตง้ั ทม่ี รี ปู เปน็ สเ่ี หลย่ี มผนื ผา้ ขนาด 12.5 ม.ม.และ 10 ม.ม.

DIN 40717

กโิ ลวตั ต-์ เฮาวม์ เิ ตอร์ กโิ ลวตั ต-์ เฮาวม์ เิ ตอร์

kWh กระแสสลบั 1 เฟส kWh กระแสสลบั 3 เฟส

~ 3/N~

ตารางท่ี 4 สญั ลกั ษณไ์ ฟฟา้ ทใ่ี ชใ้ นแบบงานตดิ ตง้ั สญั ลกั ษณท์ ม่ี รี ปู เปน็ สเ่ี หลย่ี มผนื ผา้ ขนาด 5 ม.ม.และ 20 ม.ม.

DIN 40717

ลวดความรอ้ นทว่ั ไป อปุ กรณเ์ กบ็ ความรอ้ น

สมเจตน์ มว่ งเกษม

วชิ า เขยี นแบบไฟฟา้ เรอ่ื ง สญั ลกั ษณท์ ใ่ี ชใ้ นงานไฟฟา้ แสงสวา่ งและเครอ่ื งใชไ้ ฟฟา้ หนว่ ยท่ี 2
ใบเนอ้ื หา ครง้ั ท่ี 2 5

ตารางท่ี 5 สญั ลกั ษณไ์ ฟฟา้ ทใ่ี ชใ้ นแบบงานตดิ ตง้ั ทม่ี รี ปู เปน็ วงกลมเสน้ ผา่ ศนู ยก์ ลาง 10 ม.ม. DIN 40717

สัญลักษณ์ ความหมาย/ชื่ออุปกรณ์ สัญลักษณ์ ความหมาย/ชื่ออุปกรณ์

เครื่องทำน้ำร้อน พดั ลม

หมอ้ ตม้ นำ้ รอ้ นทว่ั ไป M มอเตอร์ไฟฟ้า

นาฬิกาไฟฟ้า เครื่องทอดไฟฟ้า

ตารางท่ี 6 สญั ลกั ษณไ์ ฟฟา้ สำหรบั อปุ กรณก์ ารวดั , เครอ่ื งมอื วดั ไฟฟา้ DIN 40716

สญั ลกั ษณ์ ความหมาย, ชอ่ื อปุ กรณ์ สญั ลกั ษณ์ ความหมาย, ชอ่ื อปุ กรณ์

การวดั ทใ่ี ชแ้ รงดนั ไฟฟา้ ผา่ น W วตั ตม์ เิ ตอร์

การวดั ทใ่ี ชก้ ระแสไฟฟา้ ผา่ น U~ โวลตม์ เิ ตอรก์ ระแสตรง
และกระแสสลบั

V โวลตม์ เิ ตอร์ มเิ ตอรว์ ดั การขนานเครอ่ื ง
กำเนดิ ไฟฟา้

A แอมปม์ เิ ตอร์ มเิ ตอร,์ เครอ่ื งวดั ทว่ั ไป

ตารางท่ี 7 สญั ลกั ษณต์ วั ตา้ นทาน, ขดลวดเหนย่ี วนำ และคาปาซเิ ตอร์ DIN 40700

สญั ลกั ษณ์ ความหมาย, ชอ่ื อปุ กรณ์ สญั ลกั ษณ์ ความหมาย, ชอ่ื อปุ กรณ์
ขดลวด, ตวั เหนย่ี วนำ
ตวั ตา้ นทานทว่ั ไป

ตวั ตา้ นทานแบบมหี ลายคา่ ขดลวด, ตวั เหนย่ี วนำทว่ั ไป
ในตวั เดยี วกนั สมเจตน์ มว่ งเกษม

วชิ า เขยี นแบบไฟฟา้ เรอ่ื ง สญั ลกั ษณท์ ใ่ี ชใ้ นงานไฟฟา้ แสงสวา่ งและเครอ่ื งใชไ้ ฟฟา้ หนว่ ยท่ี 2
ใบเนื้อหา ครง้ั ท่ี 2 6

ตารางท่ี 7 (ตอ่ ) สญั ลกั ษณต์ วั ตา้ นทาน, ขดลวดเหนย่ี วนำ และคาปาซเิ ตอร์ DIN 40700

สญั ลกั ษณ์ ความหมาย, ชอ่ื อปุ กรณ์ สญั ลกั ษณ์ ความหมาย, ชอ่ื อปุ กรณ์

← ตวั ตา้ นทานปรบั คา่ ไดแ้ บบ ขดลวดทม่ี แี กนเหลก็ ผสม
เลอ่ื นไปเลอ่ื นมา

R ตวั ตา้ นทานบรสิ ทุ ธ์ิ ขดลวดทม่ี ชี ลี ดห์ มุ้

←Z อมิ พแี ดนซ์ ตวั เกบ็ ประจทุ ว่ั ไป

ตวั ตา้ นทานปรบั คา่ ได้ + ตวั เกบ็ ประจมุ ขี ว้ั บวกลบ
(non-linear)
ตวั เกบ็ ประจปุ รบั คา่ ได้
ขดลวด,ทม่ี แี กนเหลก็

สมเจตน์ มว่ งเกษม

วชิ า เขยี นแบบไฟฟา้ เรอ่ื ง สญั ลกั ษณท์ ใ่ี ชใ้ นงานไฟฟา้ แสงสวา่ งและเครอ่ื งใชไ้ ฟฟา้ หนว่ ยท่ี 2
ใบเนอื้ หา ครง้ั ท่ี 2 7

2.2 เทคนคิ และวธิ กี ารเขยี นสญั ลกั ษณไ์ ฟฟา้ ทใ่ี ชง้ านเขยี นแบบ ตามมาตรฐาน DIN

2.2.1 สญั ลกั ษณท์ ใ่ี ชใ้ นแบบงานตดิ ตง้ั (Installation diagram)

ความหมาย สญั ลกั ษณ์ แนวการเขยี น

สายไฟ ตวั นำ ขนาดเสน้ ของตวั นำตอ้ งมขี นาดเทา่ กนั ตลอดทง้ั เสน้ โดยใช้
ดนิ สอหรอื ปากกาขนาด0.5ม.ม.

สายปอ้ งกนั ,สายดนิ ขนาดเสน้ ของตวั นำไมเ่ ทา่ กนั ตลอดเสน้ จะมจี ดุ ขน้ึ ทกุ ๆ
ระยะ ประมาณ 15 ม.ม.

สายไฟทม่ี หี ลายเสน้ 220 V; 1/N/PE ~ 50 Hz ตอ้ งบอกขนาดแรงดนั , บอกจำนวนสายไฟ, สญั ลกั ษณ์
เชน่ สายไฟในระบบ 380/220 V; 3/N/PE ~ 50 Hz ทแ่ี สดงวา่ เปน็ ไฟฟา้ กระแสสลบั ทง้ั หมดใหช้ ดั เจน
1 เฟส 3 สาย

สายไฟในระบบ
3 เฟส 5 สาย

แหลง่ จา่ ยแรงดนั G เสน้ ผา่ ศนู ยก์ ลางวงกลมเทา่ กบั 8 ม.ม.
ไฟฟา้

← 10 ม.ม.
←
เซลลไ์ ฟฟา้ ←
มากกวา่ 1 เซลล์

เตา้ รบั มสี ายดนิ 3 33
เตา้ รบั มสี ายดนิ ชนดิ คู่
เตา้ รบั มสี ายดนิ 3 ตวั 3 4
←
3
3 3

3

สมเจตน์ มว่ งเกษม

วชิ า เขยี นแบบไฟฟา้ เรอ่ื ง สญั ลกั ษณท์ ใ่ี ชใ้ นงานไฟฟา้ แสงสวา่ งและเครอ่ื งใชไ้ ฟฟา้ หนว่ ยท่ี 2
ใบเนอ้ื หา ครง้ั ท่ี 2 8
สญั ลกั ษณ์ แนวการเขยี น
ความหมาย 3
3 ← 60 ํ ← 3
กลอ่ งตอ่ สาย ทร่ี ะบุ 3
จำนวนสายไฟทป่ี อ้ น ←
เขา้ มาและแยกออกไป

สวติ ชข์ ว้ั เดยี ว 1 ทาง 3

3

3

สวติ ชอ์ นั ดบั

สวติ ชส์ องทาง 3 4 6
สวติ ชส์ องทาง 2 ตวั 6

สวติ ชก์ ากบาท 4 วงกลมใน ∅ 3 ม.ม.
วงกลมนอก ∅ 6 ม.ม.
สวติ ชก์ ดทว่ั ไป 3
1+1 8 ม.ม. 3 ←
หลอดไฟทว่ั ไป
โคมไฟภายใน ← 1+1
มหี ลอดไฟ 2 ชดุ
← 8 ม.ม.

สมเจตน์ มว่ งเกษม

วชิ า เขยี นแบบไฟฟา้ เรอ่ื ง สญั ลกั ษณท์ ใ่ี ชใ้ นงานไฟฟา้ แสงสวา่ งและเครอ่ื งใชไ้ ฟฟา้ หนว่ ยท่ี 2
ใบเน้ือหา ครง้ั ท่ี 2 9

ความหมาย สญั ลกั ษณ์ แนวการเขยี น

หลอดสญั ญาณ เสน้ ผา่ ศนู ยก์ ลาง 5 ม.ม.
แบบมไี สห้ ลอด

หลอดสญั ญาณ
แบบเรอื งแสง

3← 3←

3 ← 5

←
←
←

หลอดเรอื งแสง 3 15

3← ←
2 x 40 W Duo
←
← 3
←
←
5
←
←
บลั ลาสต์ ← ← ←←
← 10 ←
ฟวิ ส์ 3 ตวั ← 15
ตวั ตา้ นทาน
ขดลวดความรอ้ น 3
กระดง่ิ ไฟฟา้
ออดไฟฟา้ 3

15 55 5

← ←← ←

20

←

สมเจตน์ มว่ งเกษม

วชิ า เขยี นแบบไฟฟา้ เรอ่ื ง สญั ลกั ษณท์ ใ่ี ชใ้ นงานไฟฟา้ แสงสวา่ งและเครอ่ื งใชไ้ ฟฟา้ หนว่ ยท่ี 2
ใบเนอ้ื หา ครง้ั ท่ี 2 10
สญั ลกั ษณ์ แนวการเขยี น
ความหมาย 4

กลอนประตไู ฟฟา้

อมิ พลั ลร์ เี ลย์ 4

รเี ลยต์ ง้ั เวลา 4 4 4
รเี ลย์
t t

4

โวลตม์ เิ ตอร์ V V ∅ 10 ม.ม. A
แอมปม์ เิ ตอร์ A

กโิ ลวตั ต-์ เฮาวม์ เิ ตอร์ kWh kWh
ชนดิ 1 เฟส
~ ~

เครอ่ื งทำนำ้ รอ้ น ←
พดั ลม 3 ม.ม.
←
←
←
1.5 ม.ม.
∅ ใน 3 ม.ม.

ตอู้ บไฟฟา้

สมเจตน์ มว่ งเกษม