BMMB1104 KESUSASTERAAN DAN KEBUDAYAAN MELAYU_TUGASAN 1_NUR AINUL SYAFIAH BINTI NOZIHAN @ MOHD IZHAM_F2D

INSTITUT PENDIDIKAN GURU
KAMPUS SULTAN ABDUL HALIM
08000, SUNGAI PETANI

BMMB1104
KESUSASTERAAN DAN
KEBUDAYAAN MELAYU

NAMA: NUR AINUL SYAFIAH BINTI NOZIHAN @ MOHD
IZHAM

ANGKA GILIRAN: 2021252310082
KUMPULAN/UNIT: F2D BAHASA MELAYU

PROGRAM: PPISMP (SEM 2)
PENSYARAH: DR. ARFAH BINTI AHAMAD

Kesusasteraan Melayu KONSEP Kamus Dewan (2021)
ditakrifkan sebagai satu KESUASTERAAN kesusasteraan ialah hasil
seni (karya tulisan) dalam
hasil seni yang Makna umum: bentuk prosa atau puisi
disampaikan melalui Buku yang yang mempunyai ciri-ciri
bahasa (Azman Rahmat
digunakan dalam keisitmewaan yang
et al., 2022). kitab-kitab. tertentu.

Susastera Menurut Siti Hajar Abdul
membawa Azizi (2011)
maksud huruf
atau buku kesusasteraan terbentuk
daripada perkataan
indah.
Sankrit iaitu susastera.

TAKRIF KEUSASTERAAN

Sas: mengarahkan, Tra: alat Su: baik dan Ke dan an: menyeluruh atau
mengajar atau Sastra: alat untuk indah segala yang tertulis yang
memberikan mempunyai nilai estetik dan
pentunjuk mengajar berseni. Selain itu, membawa

maksud kepada memberikan
KESIMPULANNYA:
panduan, petunujuk dan
pengajaran.

Menurut Siti Hajar Abdul Aziz (2011) kesusasteraan dalam bahasa Melayu
sama pengertiannya dalam bahasa Inggeris iaitu perkataan literature. Selain itu,
istilah kesusasteraan berasal daripada bahasa sanksrit iaitu sastera dan setiap
satunya mempunyai makna tersendiri seperti sas- iaitu mengarahkan, mengajar
atau memberikan pentunjuk. Tra ialah alat. Sastra pula ialah alat untuk
mengajar. Manakal, su- ialah baik dan indah. bagi -ke dan -an bermaksud
menyeluruh atau segala yang tertulis yang mempunyai nilai estetik dan berseni.
Selain itu, iannya juga membawa maksud kepada memberikan panduan,
petunujuk dan pengajaran. Secara kesulurahannya, sastera merupakan satu
seni bahasa dan ungkapan peribadi manusia dalam betuk pengalaman,
pemikiran, perasaan, idea, semangat keyakinan seseorang dan eksperiskan
dalam bentuk sastera yang merangkumi seni bahasa.

Kesusasteraan Melayu ditakrifkan sebagai satu hasil seni yang CIRI ASAS KEUSASTERAAN
disampaikan melalui bahasa (Azman rahmat et al., 2022). Menurut Siti
Hajar Abdul Aziz (2011) kesusasteraan terbentuk daripada perkataan
sankrit iaitu susastera. Susastera membawa maksud huruf atau buku
indah. Dari segi makna umum kesusateraan bermaksud buku yang
digunakan dalam kitab-kitab. Hal lni kerana, pada suatu ketika dahulu
sastera banyak diahasilkan, diakitabkan. Contoh yang boleh diambil
seperti hikayat Raja-raja Pasai. Menurut Kamus Dewan (2021)
kesusasteraan ialah hasil seni (karya tulisan) dalam bentuk prosa atau
puisi yang mempunyai ciri-ciri keisitmewaan yang tertentu. Dalam
tradisi sastera Melayu, makna kesusasteraan itu sendiri
mencerminkan sifat indah yang ada pada karyanya. (Abdul Halim Ali,
2011 ).

Keindahan merupakan unsur terpenting sesebuah karya
kesusasteraan, malah menjadi pengukurnya (Abdul Halim Ali, 2011).
Selain itu, dalam tradisi kesusasteraan Melayu tradisional, aspek
keindahan hadir dan membawa makna didaktik, pengajaran
daripada ciptaan yang bersifat keagamaan dan sekular (Braginsky,
1994). Tambahan lagi, penggunaan istilah`indah` dalam karya
kesusasteraan tradisional lebih menitikberatkan aspek luaran,
sebaliknya elok` menekankan aspek dalaman yang hakiki dan
tersembunyi (Braginsky,1994:25).

JENIS Setiap jenis sastera ini
KESUSASTERAAN mempunyai jenis, bentuk dan

cir-ciri yang tersendiri.

PROSA PUISI PUISI MODEN PROSA MODEN
TRADISIONAL TRADISIONAL

Sastera rakyat (lisan) Pantun Sajak Cerpen
i. Mitos Gurindam Novel
Drama
ii. Lagenda Syair
iii. Cerita rakyat Seloka
Sastera istana (tulisan)

Menurut Siti Hajar (2011) tradisional bermaksud serius dan abadi nilanya,
tertinggi mutunya dan menjadi standard kepada yang lain, mempunyai gaya
yang sederhana, mempunyai gaya yang sederhana, mempunyai ciri-ciri yang
lazim dan tidak berubah mengikut masa. Prosa tradisional ini berbeza daripada
sastera-sastera lama kerana sastera lama bersifat sementara. Apabila
datangnya sastera baharu sastera lama akan hilang melalui peredaran zaman.
Manakala, prosa tradiosional ini mempunyai jangka masa lama. Sastera jenis ini
boleh diwarisi dan diturun-temurunkan walaupun melalui peredaran masa
yang bergenerasi.

Selain itu, prosa tradisional ini boleh terbahagi kepada dua genre iaitu
lisan dan tulisan. Selain itu, sastera lisan juga dikenali sebagai sastera
rakyat kerana sastera ini berkembang dalam kalangan rakyat biasa.
Manakala, sastera tulisan mula dieperkenalkan pada abad ke-15
bersamaan dengan kedatangan Islam ke alam Melayu. Sastera ini
berkembang dalam lingkungan istana. Selain itu, sastera istana
mempunyai beberapa jenis dan bentuk iaitu sastera hikayat, sastera
undang-undang, sastera epik, sastera panji dan sastera agama/kitab.

Cerita yang dianggap benar- Elemen yang melibatkan cerita
benar terjadi serta dianggap mitos ialah alam semester,
suci oleh orang mempunyaI manusia, binatang, tumbuh-
cerita dalam masyarakat yang
mendukungnya (Siti Hajar Abdul tumbuhan, bentuk muka bumi
dan gejala alam.
Aziz, 2011) .

JENIS

MITOS Ciri-ciri mitos ialah cerita yang benar-
benar terjadi, peristiwa aneh berlaku
Mitos asal usul ialah cerita yang berlaku Mitos sosial/ budaya ialah cerita tetapi penting , dianggap keramat yang
pada zaman dahulu kala yang melibatkan yang mengisahkan asal usus mampu memberikan kesan kepada
masayarakat, latar masa berlaku pada
aspek keramat dan cerita ini sesebuah institusi seperti kedatangna zaman dahulu kala. Selain itu, cerita mitos
mempengaruhi hal kehidupan masyarakat. Islam, institusi pawang yang ini pentingnya tokoh yang terlibat ialah

Selain itu, merangkumi plot cerita yang melibatkan perubatan pemulihan, seperti dewa, tuhan.
mistik, aneh dan berkaitan dengan satu pediding diri dan sebagainya
CONTOH MITOS:
rahsia dan kuasa magis. Contoh yang
boleh diambil ialah kisah Tasik Cini.

Mitos politk berkisarkan cerita KEJADIAN ASAL
tentang pemerintahan adan PADI

penjaajhan seperti mitos Raja- https://id.wikipedia.org/wiki/Dewi_Sri
raja Melayu atau penubuhan

sesebuah negeri seperti
penubuhan kerajaan Pasai,

Melaka dan Samudera.

CIRI-CIRI Sejenis komunikasi lisan dan latar masanya tidak
semestinya masa lampau tetapi masih ada hubungan
Cerita lagenda seperti cerita mitos iaitu sebuah dengan masa silam. Selain itu, terdapat bukti atau kesan
cerita yang dianggap benar-benar berlaku tetapi seperti kubur, binaan, bentuk bumi dan sebagainya.
sedikit berbeza iaitu tidak dianggap suci. Tidak Contoh yang boleh diberikan ialah makam mahsuri.
Sseterusnya, cerita lagenda ada kaitan dengan masa
dianggap suci kerana tidak mempengarui hal sekarang kerana kepercayaan terhadap kerama seperti
kehidupan masyarakat atau tidak melibatkan tokoh perigi Hang Tuah. Tokoh atau tempat dipercayai
mempunyai sifat yang luar biasa. Selain itu, cerita lagenda
seperti Tuhan dan juga dewa-dewa. adalah bersifat universal kerana cerita ini boleh terjadi di
tempat lain seperti cerita 'Si Tanggang'.

Lagenda JENIS-JENIS Lagenda
keagamaan LAGENDA perseorangan

Lagenda Lagenda
alam/ghaib tempat

JENIS LAGENDA

Lagenda keagamaan adalah satu Lagenda alam ghaib/memorat
cerita yang berkisarkan orang sering kali dikatikan dengna
alim atau penyebar agama yang cerita lagenda iaitu sebuah
sememsangnya wujud dan menadi
topik perbualan dalam kalangan penceritaan seseorang yang
masyarakat. Sebagai contohnya, pernah pergi ke alam ghaib
atau pengalaman dengan makhluk
Habib Noh.
halus.

Lagenda perseorangan adalah sebuah Lagenda tempat ialah lagenda jenis ini
lagenda yang melibatkan tokoh-tokoh dan lebih didengari dalam kalangan masyarakat
menganggap peristiwa yang dialami oleh Melayu. Menurut Siti Hajar lagenda tempat
ialah cerita yang berhubung sesuatu tempat,
tokoh-tokoh tersebut benar-benar
berlaku. Tambahan lagi, lagenda bentuk topografi, atau bentuk permukaan
berkaitan denga tokon ini terbahagi sesuautu tempat atau permukaan bumi seperti
kepada beberapa bidang seperti tokoh
kepimpinan, Hang Tuah &Tok Perak dan Gunung Santubong. Selain itu, lagenda
tempat ini terbahagi kepada dua unsur iaitu
lain-lain.
unsur historiografi dan unsur tokoh
istimewa.

Ulatengmsenupdraat LAGENDA TOKOH

Unsur historiografi ialah berkait rapat dengan fakta-fakta sejarah Selain itu, terdapat lagenda tentang tokoh iaitu masyarakat
iaitu peristiwa yang pernah berlaku di suatu tempat tersebut. Melayu mempercayai tokoh ini wujud ketika zaman tersebut.
Contohnya, Pekan Langgar di Perlis merupakan nama sempena Sebagai contohnya, Mahsuri iaitu peristiwa seorang wanita
peristiwa Siam menyerang Kedah. yang dihukum mati disula kerana dituduh melakukan perkara
sumbang dengan lelaki lain sewaktu kediaan suami. Sewaktu itu,
FT dengan kuasa Allah SWT, berlaku satu peristiwa yang aneh
iaitu darahnya keluar bewarna putih dan membuktikan bahawa
Berunsur tokoh istimewa ialah tokoh yang telah mengasas tempat tersebut. Mahsuri tidak bersalah. Sehubungan dengan itu, tanah Pulau
Sebagai contohnya, kampung Tok Pasai iaitu seorang tokoh yang bernama Langkawi disumpah oleh Mahsuri menjadi padang jarak padang
Tok Pasai. Selain itu, boleh dikaitkan dengan unsur alam seperti Batu Gajah terkukur selama tujuh keturunan. Hal ini dipercayai oleh
iaitu batu yang berbentuk gajah. Ada yang menganggap bahawa batu gajah masyarakat Melayu kerana selepas sumpahan tersebut ke atas
Pulau Langkawi, kerajaan siam menyerang kedah dan pulau
tersebut daripada cerita Sang Kelembai. langkawi pada ketika itu di bawah tanah jajahan kedah dan
terjadinya sumpahan mahsuri ke atas tanah pulau langkawi
selama tujuh keturunan.

CERITA RAKYAT

JENIS: Cerita rakyat merupakan satu sastera yang berbentuk prosa
i. Cerita binatang dan tidak dianggap benar-benar berlaku. Cerita rakayat pada
asasnya untuk hiburan dan memberikan pengajaran kepada
ii. Cerita jenaka
iii. Cerita lipur masyarakat. Hal ni idisokong dengan pendapat (Azman
iv. Cerita teladan Rahmat et al., 2022) iaitu cerita rakyat merupakan sumber
hiburan, menegakkan kebenaran dan mengandungi oral atau

sindiran. Seterusnya, cerita rakyat ini terbahagi kepada
beberapa jenis iaitu cerita binatang, cerita binatang, cerita

jenaka, dan cerita teladan.

Cerita binatang ialah cerita rakyat yang ditokohi oleh binatang Cerita penglipur lara ialah cerita yang dituturkan
yang mempunyai sifat-sifat dan bertingkah laku seperti oleh para penglipur lara. Antara ciri-ciri bagi cerita
manusia. Secara lazimnya, watak utama ialah binatang yang penglipur ialah disampaikan secara lisan daripada
bersaiz kecil dan cerdik pemikirannya manakala watak satu generasi kepada generasi yang lain. Selain itu,
antagonis bersaiz besar dan kurang cerdik dan kelihatan bodoh. berlaku tokok tambah dalam satu penyampaian
Contohnyya, himpunan kisah Sang Kancil seperti Sang Kancil cerita tersebut untuk tampak lebih menarik. Cerita
dengan buaya yang mengatakan Sultan Sulaiman ini juga merupakan satu milik bersama masyarakat
mengarahkannya pergi ke seberang tetapi pada asalnya sang serta memainkan peranan sebagai satu sumber
kancil mahu meniti ke seberang tanpa dimakan oleh Sang pendidikan dan hiburan kepada masyarakat.
Buaya di sungai. Tambahan lagi cerita jenis ini mengandungi puisi,

SAMBUNGAN..

Cerita jenaka juga dikenali sebagai anekdot Cir-ciri:
atau kisah lucu iaitu menimbulkan rasa geli ·Mengandungi unsur kelucuan daripada
hati dan ketawa buat sesiapa sahaja yang
mendengarkannya. Selain itu, cerita jenaka plot cerita tersebut
lazimnya disampaikan secara santai dan ·Mempunyai unsur kebetulan
penggunaan bahasanya menggunakan ·Watak yang terdapat di dalam cerita
bahasa pertuturan harian. jenaka mempunyai sfat-sifat yang tertentu.
Contohnya, sifat kebodohan yang ada
pada watak pak pandir. Watak bodoh sial
pada watak Lebai Malang dan Pak Kaduk
serta pintar pada watak pak belalang.

Cerita teladan ialah salah satu cerita rakyat yang mempunyai unsur deduktif
serta memberikan pengajaran kepada masyarakat terutamanya kepada kanak-
kanak kerana mengandungi unsur moral dari segi sosial, budaya dan agama.

Antara ciri-ciri: cerita teladan ditokohi oleh manusia yang mempunyai
tingakah laku dan perwatakan yang baik, murni dan jujur (Siti Hajar Abdul Aziz,
2011). Selain itu, secara lazimnya watak baik dalam cerita teladan ditokohi oleh
watak anak bongsu atau anak tunggal. Tambahan lagi, cerita teladan ini juga
dikaitkan dengan pertolongan kuasa sakti atau magis daripada pari-pari atau
binatang. Akhirnya, pengakhiran cerita diakhiri dengan tokoh atau watak
anagonis keluar daripada konflik dan hidup bahagia.

SASTERA Sastera tulisan mula Sastera undang-undang dijadikan sebagai bahan
ISTANA dieperkenalkan pada abad kajian tentang sitem pemerintahan, sistem
ke-15 bersamaan dengan pentadbiran dan susun lapis masyarakat
kedatangan Islam ke alam terdahulu. Contohnya, adat perpatih yang
digunakan dalam melantik pemimpin yakni orang
Melayu. yang berada di bawah perlu memilih pemimpin
mereka.
JENIS-JENIS
Sastera epik juga dipanggil sebagai sastera pahlawan dan
Sastera istana mempunyai bersifat sejagat iaitu genre ini terdapat dalam kebanyakan
berberapa jenis dan bentuk iaitu sastera dunia. Ciri-ciri yang terdapat dalam sastera epik ini
tokoh yang diceritakan dijelaskan secara berlebih-lebihan
sastera hikayat, sastera sehingga menampakkan sifatnya sempurna dan disanjung
undang-undang, sastera epik, oleh masyarakat tersebut. Selain itu, sastera epik terbahagi
kepada dua jenis genre iaitu genre kebangsaan seperti hikayat
sastera panji dan sastera hang tuah dan genre yang berunsurkan Islam seperti hikayat
agama/kitab. Amir Hamzah yang digunakan oleh tentera untuk menaikkan
semangat mereka untuk menempuhi mendan perang.
Sastera ini
berkembang dalam
lingkungan istana.

SASTERA JENIS-JENIS Sastera agama/kitab ialah sastera ini lebih berfokus
ISTANA pada cerita-cerita yang mengambarkan kehebatan Nabi
Sastera istana mempunyai Muhammad SAW menyebarkan agama Islam kepada
berberapa jenis dan bentuk umat manusia walaupun mengahdapi pelbagai ujian
iaitu sastera hikayat, sastera dan cabaran ketika baginda berdakwah. Sebagai
undang-undang, sastera epik, contohnya, Hikayat Bulan Terbelah.

sastera panji dan sastera Sastera panji ialah sastera yang berkisarkan
agama/kitab. pengembaraan, percintaan dan peperangan. Watak
utamanya bernama panji. Sastera ini menceritakan kisah
panji yang lama berkelana dan mengharungi berbagai
perisitiwa sehingga beliau berjumpa denga kekasihnya.
Sebagai contohnya, Hikayat Cendawan Putih.

PROSA
MODEN

Menurut Annas Ahmad (1998) hasil karya sastera selepas JENIS-JEINIS PROSA
tahun 1800 M tergolong dalam sastera moden. Oleh yang MODEN

demikian sastera moden dan sastera klasik merupakan CERPEN NOVEL DRAMA
satu sastera yang berlainan yang dipisahkan dengan
perbezaan masa atau zaman. Hal ini telah memberikan Fungsi: i. Berasal dari Ciri-ciri
kemudahan kepada masyarakat untuk memahami bentuk i. Sebagian pengantar i. Disampaikan
dan unsur perbezaan dalam sastera Melayu. Menurut untuk mengambarkan
sikap bahasa Itali melalui lisan
Azman Rahmat 2022 Abdullah Bin Abdul Munsyi perasaan, pandangan dan
merupakan pengkarya sastera Melayu moden. Antara fikiran. (berlakon).
i. Menggambarkan kepada
hasil karya beliau ialah hikayat Abdullah dan kisah kehidupan dalam sesuatu
Pelayaran Abdullah. Oleh yang demikian, prosa moden ini zaman.
terbahgi kepada tiga jenis iaitu cerpen, novel dan drama.
Bentuk:
i. Plot ii. Skrip drama

ii. Watak dan Genre novel: menjadi panduan
perwatakan
iii. Panjangan ii. Bercorak kepada pengarah
penulisan <500 kemasyarakatan. dan pelakon.

ii. Bercorak Bentuk:

semangat i. Plot

kebanggsaan ii. Watak perwatakan

iii. Gaya bahasa

Sudut pandangan

Cerpen ialah gabungan daripada dua perkataan iaitu cerita dan pendek dan terhasilnya perkataan cerpen.

Cerpen merupakan satu prosa moden yang berkembang apabila kegiatan persuratankhabaran Melayu

mencapai zaman kegemilangannya pada 1930-an. Fungsi cerpen ialah sebagai pengantar untuk

mengambarkan sikap, perasaan, pandangan dan fikiran pengkarya serta gambaran kepada kehidupan

dalam sesuatu zaman. Cerpen ini boleh diceritakan dari segi masalah sosial, politik atau ekonomi dalam

sekolompok masyarakat itu sendiri. Manakala, dari segi sudut perwatakannya yang hanya memusatkan

kepada watak-watak penting sahaja dan watak-watak yang lain hanya untuk memperkukuhkan kewibawaan

watak utama. Penulisan cerpen hanya mempunyai satu plot sahaja dan dikembangkan dengan rapi dan

tidak terlalu rumit. Tamabahan lagi, percetusan semangat dan perasaan diwujudkan dalam penuisan

cerpen bagi meningkatkan ketegangan dan menarik pembaca untuk merasai pengalaman yang diceritakan.

Secara lazimnya, penulisan cerpen boleh mencapai sehingga 5000 patah perkataan jika plot ceritanya
cerpen
menarik minat pembaca.

Istilah novel ialah daripada bahasa Itali iaitu novell yang membawa maksud satu benda kecil yang baharu. Novel
merupakan satu prosa moden yang direka panjang yang memuatkan kisah sebahgian sebuah kehidupan. Selain
itu, novel merupakan satu bentuk pentafsiran hidup manusia dalam bentuk sastera cereka. Novel ditulis mengikut
permasalahan yang berlaku. Maka, novel mempunyai beberapa jenis genre novel iaitu novel bercorak
kemasyarakatan yang telah dihasilkan oleh Harun Aminurrashid seperti Darah Kendayan (1947), Cinta Gadis
Rimba (1947) dan Minah Joget Moden (1949). Seterusnya, novel bercorak semangat kebangsaan telah muncul
pada tahun 1940-an yang telah menyuarakan persoalan tentang politik dan kemerdekaan seperit karya Keris Mas
(pahlawan rimba Malaya, 1946). Melalui penulisan novel yang menyuarakan semangat politik telah memberikan
semangat kepada pembaca iaitu masyarakt Melayu itu sendirI untuk melepaskan diri dari cekaman penjajah
asing. Contohnya, karya Aminurrashid iaitu Siapakah yang Berslaah (1949) yang mengisahkan pengalaman
pengarang yang terpaksa bekerjasama dengan Jepun bagi membebaskan bangsanya sendiri.

NOVEL

PROSA MODEN-
drama

Drama merupakan salah satu daripada prosa moden. Drama merupakan satu karya
sastera yang disampaikan secara berdialog dan lakonan. Selain itu, drama
mempunyai unsur instrinsik yang merangkumi keseluruhan drama dari segi plot,
watak dan perwatakan, gaya bahasa dan sudut pandangan terhadap drama
tersebut. Seterusnya, skrip drama merupakan unsur-unsur yang menjadi panduan
kepada pengarah untuk memimpim pementasan dan disempurnakan dengan
lakonan pelakon yang memainkan watak yang dipegang dengan sempurna. Maka
jika unsur-unsur yang berkait ini dapat dihasilkan dengan sempurna mesej yang
ingin disampaikan dalam drama tersebut sampai kepada khalayak ramai.

PUISI TRADISIONAL

PANTUN SYAIR SELOKA GURINDAM

BENTUK: BENTUK: BENTUK-BENTUK: BENTUK-BENTUK:
i. Baris: 2-16 baris i. Rima akhir: a,a,a,a. i. Memerlukan beberapa i. Bentuk gurindam tidak
ii. Suku kata: 8-12 suku ii. Setiap rangkap baris untuk melengkapkan terikat:
kata menggambarkan maksud dan keseluruhan idea.
iii. Rangkap: Mempunyai idea yang tersendiri dan ii. Bentuknya hampir Tidak berpasangan
pembayang dan maksud berurutan. menyamai gurindam dan dan tidak berangkap
iv. Rima a,b,a,b. talibun. atau terus menerus
JENIS-JENIS: iii. Fungsi: mengejek, ii. Bentuk gurindam yang
JENIS-JENIS: Pantun i. Syair naratif: syair menyindir sama ada terikat:
nasihat, adat, kanak- romantis, syair sejarah, bertujuan sebagai jenaka
kanak, agama, sindiran syair keagamaan, syair atau sebagai pengajaran. Berpasangan dan
kiasan, jenaka, teka- kiasan atau sindiran. berangkap dan terus-
teki, cinta/kasih ii. Syair bukan naratif: CIRI-CIRI: menerus.
sayang pantun & budi. syair nasihat dan syair i. Bebas dari segi
agama. ritma dan
CIRI-CIRI: rangkapnya
i. Puisi yang terikat.
ii. Boleh dihasilkan
dalam 2,4,6,8,10,12 kerat
patun.

Pantun merupakan satu karya kesusasteraan milik masyarakat Melayu. Hal PANTUN
ini kerana, syair, gurindam dan seloka merupakan satu kesusteraan yang
telah diserap masuk ke alam Melayu. Bentuk pantun ialah mempunyai
bilangan baris yang genap dari 2 hingga 16 baris. Selain tu, suku kata pada
setiap baris mempunyai lapan hingga 12. Bagi rangkapnya pula mempunyai
pembayang dan maksud dan diakhiri dengan rima a,b,a,b.Pantun
mempunyai banyak jenis pantun kerana fungsinya untuk menyampaikan
mesej berkaitan dengan sesutopik. Antara jenis pantun ialah pantun nasihat,
pantun adat, pantun kanak-kanak, pantun agama, pantun sindiran atau
pantun kiasan, pantun jenaka, teka-teki, pantun cinta dan kasih sayang
pantun serta budi.Ciri-ciri pantun boleh wujud dalam pelbagai bentuk sama
ada pantun dua kerat, empat kerat, enam kerat, lapan kerata dan seterusnya.

SYAIR Syair ialah kesusasteraan Melayu yang dilagukan kerana syair
adalah kesusasteraan yang telah diambil pengaruhnya dari Parsi
dan telah diubah usai dengan keusasteraan Melayu klasik pada
ketika itu. Bentuk syair ialah mempunyai empat baris dalam setipa
rangkap dan berima akhir adalah sama iaitu a,a,a,a. Seterusnya,
setiap rangkap mempunyai menggambarkan maksud dan idea
yang tersendiri dan berurutan.Selain itu, syair terbahagi kepada
dua iaitu syair naratif dan syair bukan naratif. Syair naratif ialah
syair romantis, syair sejarah, syair keagamaan, syair kiasan atau
sindiran. Manakala, syair bukan naratif ialah syair nasihat dan
syair agama.

SELOKA Gurindam ialah sejenis puisi yang tidak tentu
bentuknya. Hal ini kerana, gurindam yang
SBiutepmeunlen,otanutStbkakugkabeeslkiarenlbmuoaijsartuadknuteelunraagklulaej.ohnkunnPnIkayast.saaguapnieCkkkdijhdaasoeiPmaaelpnndaamnbktieahsonaanlpbhdamnpggiaimruaryeekrmiiaijdesmsesjnaiesekesegynenn,leraolaymlduSrunkkatarakeeagaumpalnhormabaaniyakttetimieaannbdbgnudeaiauPibgdibnssrraeaeieyenskrdnaaribadakad..KamaapruSaigmnnaebsdagileauiadaaigrkdaliianisanh berbentuk terikat terdiri daripada dua baris

serangkap dan mengandungi tiga hingga enam
patah perkataan dalam sebaris setiap ayat (Siti

Hajar, 2011). Bentuk gurindam tidak terikat
ialah bentuk yang tidak berpasangan dan tidak

berangkap atau terus menerus tidak seperti

GURINDAMbentuk gurindam yang terikat.

PUISI MODEN Bentuk bebas JENIS-JENIS:
dari segi ritma, i. Balada
Puisi moden jenis sajak ini wujud sewaktu zaman Angkatan ii. Roman
45. Bentuk sajak adalah tidak terikat dengan ritma bilangan suku iii. Oda
akhirnya, bilangan baris di dalam satu rangkap serta tidak kata dan
terikat dengan berapa suku kata dalam satu baris. iv. Epigram
Adakalanya, di dalam satu baris hanya mempunyai satu bilangan baris. v. Himne
sahaja perkataan. Oleh yang demikian sajak merupakan
puisi yang tidak lagi terikat seperti puisi tradisional yang Hanya isi vi. Elergi
mempunyai ciri-ciri bentuk penulisannya sendiri dari segi dinilai vii. Satira
ritma, bilangan baris dalam satu rangkap dan bilangan
suku kata dalam satu baris. Hal ini disokong dengan SAJAK
penjelasan Siti Hajar Abdul Aziz (2011) iaitu sajak
merupakan puisi Melayu moden yang terlepas daripada
ikatan puisi Melayu tradisional. Selain itun sajak
mempunya beberapa sifat yang tertentu seperti balada,
roman, oda, epigram, himne, elergi, satira. Oleh yang
demikian, penulisan sajak hanya dinilai melalui isi yang
disampaikan oleh pengkarya.

SIFAT-SIFAT SAJAK

BALADA ROMAN ODA

Mengandungi cerita atau Tujuan menzahirkan Sajak yang
kisah-kisah yang rasa cinta dan kasih mengandungi
mengandungi unsur yang kepada sesuaut perkara sanjungan
sedih dandiolah kepada Bukan sahaja ditujukan terhdapa tokoh
bentuk sajak. kepada kekasih bahkan yang telah
Boleh melibatkan kisah kepada Tuhan, agama, , memberikan
hidup pengkarya tanah air, bangsa dan sumbangan kepada
Contoh: Sajak 'Hang rasa cinta kepada masyaraat
Tuah' oleh Amir Hamzah keadilan.

SIFAT-SIFAT SAJAK HIMNE

EPIGRAM Sajak yang mendungi pujaan dan pujian
kepada Tuhan.

Sajak yang memberikan nasihat
dan pengajaran Mempamerkan kebesaran dan keagungan
pencipta.

ELERGI

Sajak yang mempamerkan keluhan jiwa
dan rintihan pengarang

Mempamerkan perasaan sedih dan
pillu.

SATIRA

Sajak yang mengandungi unsur sindiran dan
kecaman kepada seseorang.

Mempamerkan peransaan tidak setuju terhadap
sesuatu.

ii. TiIdk.kaeMHeksIebBemmorUoesbRnnaeAoinrmkNaikabn:anunlkan FUNGSI i. MesruepcPaaEkrNaanDtiIdsDaaItkKufAopNrem:ndaild. ikan
KESUSASTERAAN wii.aMlaelumppuunndyaaliapmenpgealbjaargaani

MELAYU genre sastera.

I. Untuk mDeAnyKaWmApHai:kan ajaran i. Lebih teKrRtuITmIpKuSuOnStuIAkLmegkritik
ii. disamapgaaikmaanIdsalalamm bentuk sosiaslemmansgsyaeatbrapakegtrajdiunanyrgaia.snegdiasnikap,
hikayat, novel dancerpen.
ii. Contoh kritikan: kritikan
semtaenrghaatdpaeprpjueannggoarnbamnaasnydaarankat.

HIBURAN

Hiburan merupakan salah satu daripada fungsi kesusasteraan Melayu. Hal ini kerana, pada suatu
ketika dahulu sebelum adanya teknologi seperti yang masyarakat alaf-21 miliki pada masa kini.
Maka, kesusasteraan Melayu seperti prosa tradisional, puisi tradisional, prosa moden dan puisi
moden adalah salah satu medium hiburan buat masyarakat Melayu pada ketika itu. Oleh yang
demikian, setiap karya sastera tersebut perlu memenuhi elemen yang mampu mencapai
keseronokan kepada pembaca. Hal ini dijelaskan dengan pernyataan Siti Hajar (2011) yang
menjelaskan bahawa karya sastera baris dapat memberikan rasa puas kepada pembacanya.
Tambahannya lagi, karya sastera yang baik tidak membosankan pembacanya malah tidak merasa
terpaksa untuk membacanya. Secara umumnya, karya sastera yang berfungsi sebagai alat hiburan
membolehkan pembaca berasa seronok dan mereka dengan sukarela untuk membaca lagi dan lagi.
Selain itu, hiburan juga boleh timbul melalui kata-kata indah yang diungkapkan dalan sesuaut
karya tersebut seperti pantun. Hal ini boelh dilihat melalui ritma akhirnya, rentak bacaannya,
mempunyai kemampuan untuk membelai emosi pembaca dan pendengar. Selain itu, contoh lain
yang boleh diberikan ialah melalui prosa tradisional seperti cerita jenaka seperti Pak Pandir, Pak
kaduk dan Pak Belalang yang terdapat dalam prosa tradisional. Melalui karya ini dapat dilihat
terdapat unsur kelucuan dari segi plot cerita itu sendiri dan watak perwatakan di dalam karya
sastera. Kesannya, pembaca akan berasa seronok dan tiada unsur kebosanan yang wujud ketika
membaca karya tersebut. Walaupun begitu, karya yang mempunyai hiburan ini masih lagi
menyampaikan mesejnya.

PENDIDIKAN

Kesusasteraan Melayu memainkan peranan sebagai alat pendidikan atau memberikan
pengajaran atau bersifat didaktik. Selain itu, pengalaman pengkarya diterjemahkan melalui
kisah-kisah yang merangkumi pelbagai bidang ilmu seperti ekonomi, politik, sosiologi dan
agama. Karya sastera ini dianggap sebagai medium pendidikan secara tidak formal.
Masyarakat dahulu tidak mendapat pendidikan formal seperti masyarakat merdeka pada
masa kini. Contohnya, karya sastera Bawang Putih dan Bawang Merah yang
menyampaikan banyak nilai-nilai murni yang boleh dijadikan sebagai pengajaran dan
pedoman hidup masyarakat. Selain itu, cerita Pak Kaduk dan ayam yang bukan sahaja
sebagai hiburan keada masyarakat melalui wataknya yang kurang cerdik tetapi memberikan
pandangan dan pengajaran kepada kita supaya tidak mudah membuat keputusan secara
melulu. Secara umumnya, karya satera merupakan satu alat pendidikan kepada masyarakat
dengan mengambil nilai yang terdapat dalam setiap katya dan mengubah pemikiran mereka
ke arah yang lebih baik. Kesannya, jika kesuasteraan Melayu ini benar-benar difahami
negara kita akan melahirkan seorang pemimpin yang bukan sahaja bijak dari pelbagai
bidang tetapi cukup dengan nilai-nilai murni yang ada pada diri sehingga mampu
membentuk negara yang lebih maju.

DAKWAH

Karya sastera juga berfungsi sebagai medium dakwah ketika zaman
dahulu terutamanya ketika penyebaran Islam berlaku sejak abad ke-13 ke
alam Melayu di Nusantara. Dakwah ialah satu proses penyampaian satu
pesanan suci daripada Tuhan kepada manusia yang diasampaikan
meallui medium atau objek saranan yang difahami sebagi objek dakwah.
Oleh itu, bahasa merupakan salah satu medium untuk menyampaikan
sesuatu ajaran tersebut supaya aktiviti berdakwah akan lebih berkesan.
Bagi membolehkan penyebaran dakwah ini berlaku secara efektif
pengarang-pengarang Islam telah membentuk satu antologi cerita-cerita
nabi berdasarkan al-Quran. Selain iitu, sastera Melayu ini telah pelbagai
jenis sastera sama ada dalam bentuk hikayat, novel, cerita lisan, drama
dan cerpen. Maka, setiap sastera perlu menepati beberapa ciri iaitu nilai
ijabiyah (positif) dan waqi’iyyah (realisitik) yang mendalami dan menilik
sesuatu sebagaimana adanya ( Azman Rahmat et al., 2022).

KRITIK SOSIAL

Karya sastera ialah rakaman kehidupan yang menggali dan menyelongkar kehidupan manusia
daripada pelbagai dimensi dan suudut pandangan yang berbeza (Azman Rahmat et al., 2022).
Selain itu, sastera merupakan satu perkara yang berlaku secara relaiti dan mempunyai cerita yang
biasa tanpa unsur imaginatif tetapi mempunyai sifat yang indah. Seterusnya, sastera secara
lazimnya difokuskan terhadap masyarakat manusia dengan melibatkan kehidupan dan hubungan
antara manusia itu sendiri. Manakala masyarakat manusia mempunyai pelbagai lapisan masyarakat
dan status sosial dan memungkin untuk ada jurang sosial dan secara tidak langsung
mempengaruhi tingkah laku dan adab mereka. Oleh yang demikian, pengkarya sastera telah
menggunakan sastera sebagai medium untuk mengkritik sosial masyarakat dalam sesuatu aspek
sama ada dari segi hubungan semangat perpaduan dan sikap sesebuah masyarakat tersebut.
Contoh yang boleh dilihat melalui Harga Sebuah Maruah dan Titis Darah terakhir yang
menceritakan semangat perjuangan masyarakat dalam meperjuangkan kedaulatan tanah air. Maka,
sastera memainkan fungsinya sebagai pengkritik sosial dalm sesebuah masyarakt. Selain itu, telah
banyak karya yang menceritakan tentang sikap masyarakat yang malas, meyemarkakkan semangat
masyarakat, mengkritik penajajah dan sebagainya. Hal ini demikian kerana, suatu ketika dahulu
masyarakat tidak hidup dalam keadaan seperti masyarakat alaf-21 yang mudah untuk
menyampaikan sesuatu hanya dalam satu saat. Maka, mereka menggunakan medium sastera bagi
penyampaikan pemikiran dan hasrat mereka kepada masyarakat Melayu untuk kebaikan semua.

MANIFESTASI
AKAL BUDI

MASYARAKAT
MELAYU

Puisi tradisional adalah satu elemen Maksud akal budi ialah menverminkan
sastra yang penting kerana perbuatan, pemikiran dan sikap seseorang
yang mendokong kebijaksanaan, kehalusan
menyampaikan pemikiran dan akal budi
orang Melayu semasa berkomunikasi. jiwa serta keindahan (Norazimah
Zakaria,2017). Secara lazimnya, ianya
APA ITU
MANIFESTASI ditafsirkan dalam bentuk karya seni
MAASKYAAL
RBAUKDAI T seperti sastera.

PEMLAYU? Masyarakat ialah sekolompok
manusia yang saling berhubung
Manifestasi akal budi boleh i.Menurut beliau, pantun
dilihat daripada empat aspek bukan sekadar puisi lisan antara satu sama lain dan
iaitu pemikiran, pertuturan, biasa tetapi menggambarkan mepunyai matlamat yang sama.

perlakuan dan gaya hidup akal budi dan
sesuatu masyarakat itu. kebijaksanaan Melayu.

ASPEK UTAMA

PEMIKIRAN PETUTURAN

Pemikiran ialah proses menggunakan minda Aspek pertuturan pula dikaitkan dengan
atau akal untuk mencari makna dan memahami kesantunan. Santun mengikut Kamus Dewan
sesuautu, meneroka da mmebuat pertimbangan (2021) bermaksud halu budi bahasa atau budi
dengan rasional. Manakala dari aspek Islam pekerti, beradab, sopan. Hal ini
akal digunakan untuk memerhatikan tenanga menunjukkan bahawa santun melibatkan
supaya minda manusia beekrja bekerja dan perilaku yang baik dan mempunyai nilai-
beroperasi. Selain itu, dari perspektif nilai murni yang ditonjolkan tnaap wujudnya
masyarakat Melayu pula, aspek budaya konflik antara hubungan sekelompok manusia.
berkembagan selaras dengan akal pemikiran Hal ini disokong dengan pernyataan Awang
yang merangkumi akal fikiran, akasl budi, Sariyan (2007) iaitu kesantunan ialah
alam ilmu berdasarkan persiratan Alam- menggunakan bahasa yang baik, sopan,
Manusia-Tuhan. Secara mudahnya, manusi beradab, memancarkan peribadi mulia dan
menggunakan akal dan hati untuk berinterksi menunjukkan penghormatan kepada pihak yang
dengan Tuhan dan memerlukan hubungan menjadi teman bicara.
spiritual seperti jiwa dan emosi.

ASPEK UTAMA

PERLAKUAN PETUTURAN

Akal budi juga dapat dilihat Gaya hidup merupakan salah satu pelengkap
daripada perlakuan masyarakat itu kepada akal budi dalam suatu masyarakat itu.
sendiri. Perlakuan dari Kamus Dewan Selain itu, gaya hidup yang dilihat ada
(2021) bermaksud apa yang dilakukan daripada sudut keprcayaan, agama, adat
dan perbuatan. Contoh yang boleh istiadat, sistem kekeluargaan dan pengalaman
diambil seperti adab kita melayan nilai-nilai murni (Azman Rahmat et al.
tetami dengan penuh hormat dan 2022). Manakala, gaya hidup dari segi
mendahulukan tetamu walaupun kita maknyanya menurut Kamus Dewan (2021) ialah
punya urusan yang lebih penting. cara tertentu seseorang individu atau
sekumpulan menjalani kehidupan.

PANTUN Baik-baik mengirai padi,
Takut mercik ke muka orang,

Baik-baik menjaga diri,
Takut nanti diejek orang
Apa guna berkain batik
Kalau tidak dengan sucinya?
Apa guna beristeri cantik
Kalau tidak dengan budinya

MANIFESTASI PANTUN NASIHAT

Berdasarkan pantun ini dapat kita lihat melalui penggunaan pemilihan kata diksi yang berkaitan dengan
perbuatan petani iaiitu mengirai padi. Frasa ‘mengirai padi’ ini melambangkan kepada perbuatan diri kita seperti
yang terdapat pada maksud rangkap satu bahawa penulis berpesan untuk kita menjaga diri supaya ‘padi tidak
terpercik pada muka orang’ yang membawa maksud kepada ejekan yang akan diberikan kepada diri kita
kerana perbuatan kita. Bagi rangkap kedua pantun ini menunjukkan aspek gaya hidup masyarakat yang
memilih rupa daripada budi pekerti itu sendiri. Penulis memberikan sindiran kepada sesiapa yang
memperisterikan seseorang yang tiada budi pekerti. Hal ini boleh dilihat pada frasa ‘ apa guna beristeri cantik,
kalau tidak dengan budinya’. Hal ini menunjukkan bahawa masyarakt melayu sangat mementingkan budi
pekerti seseorang itu berbanding dengan paras rupa yang ditunjukkan.

Selain itu, gaya bahasa yang mewakili pertuturan menunjukkan pantun ini menggunakan bahasa yang
santun walaupun pada asalnya pantun ini adalh untuk menasihati seseorang. Selain itu, pemikirang akal budi
masyarakat melayu sangat mementingkan perlakuan seseorang daripada frasa ‘baik-baik menjaga diri’ yang
menunjukkan setiap perbuatan kita kaan sentiasa dipandang orang sama ada baik mahupun buruk. Oleh itu,
ianya akan membawa kesan kepada seseorang tersebut berdasarkan perlakuannua. Jika baik baiklah orang
katakan jika tidak sebaliknya berlaku

SYAIR DAGANG Wahai dagang yang hina
Ketahui hidup dalam dunia
Hai sekalian kita yang kurang Sebagai jati tiada berbunga
nafsumu itu lawan berperang Bagi burung tiada berguna
jangan hendak lebih baiklah kurang Wahai sekalian kita yang kurang
janganlah sama dengan orang Nafsumu itu lawan berperang
Amati-amati membuang diri Jauhkan tamak baiklah kurang
menjadi dagang segenap diri Jaga dirimu jatuh ke jurang
Amat-amati membuang diri
baik-baik engkau fikiri Menjadi dagang di segenap negeri
supaya dapat emas sendiri
Baik-baik engkau fikiri
Supaya selamat hari-hari

MANIFESTASI AKAL BUDI SYAIR

Berdasarkan syair Burung Nuri tersebut akal budi yang terdapat pada rangkap dua ialah pemikiran
masyarakat iaitu penyair yang dipandang hina oleh orang sekeliling kerana tiada berakal ,bersikap tidak sopan,
dan hidup dalam kemiskinan. Hal ni menunjukkan bahawa masyarakat Melayu sangat mementingkan aspek ilmu
pengetahuan, berada sopan dan kehidupan seseorang itu. Oleh itu, kita seharusnya berusaha bersungguh untuk
masa akan datang di samping budi pekerti yang mulia. Hal ini kerana ianya merupakan satu keperluan penting
manusi untuk disanjung tinggi. Selain itu, penyair juga ada memesan kepada pasangan bercinta untuk sentiasa
menjaga adab dan perasaan masing-masing agar tidak mengecewakan hati mana-mana pihak.

Seterusnya, melalui syair ini menujukkan sikap penyar yang sangat santun kerana di dalam syair
tersebut penyair memohon maaf jika perkara yang ditulis itu mengeluarkan kata-kata yang tidak baik. Selaini tu,
pada rangkap ketujuh sikap penyair yang terus tersedar daripada perkara yang mengsia-siakan dirinya. Hal ini
menunjukkan bahawa sebagai seorang manusia walaupun berada dalam peraasan sedih atau kecewa tidak
seharusnya sehingga memudaratkan diri seperti penyair yang lupa untuk makan.

Melalui syair ini penyair menjelaskan bhaawa jika dia meneruti rasa sedih dan rasa kecewa itu mungkin
akan memudaratkan diri sehingga memutuskan untuk tinggal duni ini. Secara kesimpulannya, penyair ingin
menyampaikan akl budi dari segi pemikiran dan peralakuan manusia yang mengahadapi fasa bercinta iaitu tidak
mengecewakan antara satu sama lain. Selain itu, penyair ingin menyampaikan jika kekecewaan itu terus
mendominasi diri akan membawa kemudaratan kepada diri.

Apabila terpelihara mata GUINDAM 12 FASAL
sedikitlah cita-cita. KETIGA

Apabila terpelihara kuping
khabar yang jahat tiadalah damping.
Bersungguh engkau memelihara tangan
daripada segala berat dan ringan.
Apabila perut terlalu penuh
keluarlah fiil yang tidak senonoh.
Anggota tengah hendaklah ingat
di situlah banyak orang yang hilang semangat.
Hendaklah terpelihara kaki
daripada berjalan yang membawa rugi.

MANIFESTASI AKAL BUDI GURINDAM

Gurindm 12 fasal merupakan satu gurindam yang menyampaikan nasihat dan peringatan daripada pengarang kepada pembacanya.
Pengarang menjealskan bahawa apabila kita dikurniakan anggota pancaindera dan fizikal yang sempurna seperti mata, telinga, tangan dan
kaki seharusnya digunakan dengan perkara-perkara yang berfaedah dan menghindari perkara-perkara yang tidak berfaedah seperti melihat
perkara-perkara yang dilarang oleh Allah SWT. Selain itu, pengarang juga menjelaskan bahawa hawa nafsu perlu dijaga seperti nafsu
makan. Hal ini kerana melakukan perkara yang dilarang oleh Allah SWT akan memberikan kesan kepada diri sendiri dan dimukari oleh-
Nya. Selain itu, pengarang juga menjelaskan bahawa kehidupan seorang manusia perlu diharungi dengan penuh semangat supaya setiap
pekerjaan yang dilakukan memberikan hasil yang baik.

Seterusnya, akal budi masyarakat yang terdapat dalam gurindam 12 fasal ketiga ini ialah berkaitan dengan pemikiran dan falsafah
iaitu falsafah etika metafizik, sosial, politik dan logik. Di dalam gurindam 12 fasal ketiga ini ada mejelaskan berkenan falsafah etika iaitu
pemikiran tentang moral sikap umat manisia terhadap perilakunya dengan menggunakan pancaindera dan anggota badan dengan perkara
yang baik dan menjauhkan diri daripada larangan Allah SWT. Selain itu, terdapat akal budi yang berkaitan falsafah sosial yang menjelaskan
kehidupan realiti manusia dengan menjaga perilaku dan adab seperti pada baris ‘Apabila perut terlalu penuh, keluarlah fiil yang tidak
senonoh’. Menelurusi baris ini menunjukkan pengarang memberikan nasihat supaya kita mengawal nafsu makan supaya kita tidak
melakukan perbuatan-perbuatan yang tidak senonoh di hadapan khalayak ramai.

Selain itu, akal budi masyarakat di dalam gurindam ini boleh dilihat pada baris ‘apabila terpelihara kuping, khabar yang jahat tiadalah
damping’. Hal ini menunjukkan satu taakulan dan seba musaba yang berlaku iaitu apabila seseorang itu menjaga telinga makan dia akan
menghindari daripada sebarang hasutan dan kejian. Secara keseluruhannya, pengarang ingin menyampaikan nasihat dan pesanan kepada
pembaca agar kita menjaga tingkah laku kita sama ada melalui pancaindera atau anggota badan kerana setiap perbuatan yang baik dan
buruk itu mempunyai balasan yang tersendiri

Aduhai malang Pak kaduk, SELOKA
Ayamnya menang kampung tergadai, PAK KADUK

Ada nasi dicurahkan,
Awak pulang kebuluran,
Mudik menongkah surut,
Hilir menongkah pasang,

Ada isteri dibunuh,
Nyaris mati oleh tak makan,
Masa belayar kematian angin,
Sauh dilabuh bayu berpuput,
Ada rumah bertandang duduk,
Aduhai malang Pak KaduK

MANIFESTASI AKAL BUDI SELOKA

PAK KADUK

Seloka Pak Kaduk merupakan seloka yang menghiburkan dan wujudnya unsur jenaka. Namun begitu, seloka Pak Kaduk
sebenarnya ditulis bagi menyindir sikap watak Pak kaduk yang sentiasa membawa kerugian kepada dirinya dan orang
disekelilingnya. Akal budi manifestasi masyarakat Melayu yang terdapat di dalam seloka ini ialah pengarang menyindir watak yang
mempunyai sikap yang mudah membuat keputusan dengan melulu tanpa berfikir panjang. Hal ini boleh dibutikan dengan baris
‘aduhai malang Pak Kaduk, Ayamnya menang kampung tergadai’. Berdasarkan cerita Pak Kaduk dan ayamnya. Pak Kaduk
memeliki seekor ayam jantan yang sangat mahir dalam pertandingan menyabung. Pak Kaduk akan sentiada menjadi pemenang
apabila ayamnya masuk ke gelanggang penyabungan. Oleh yang demikian itu, raja mengetahui tentang kehandalan ayam Pak
Kaduk dan baginda melakukan tipu helah dengan menukarkan ayam Pak Kaduk dengan ayam baginda. Seterusnya, Pak Kaduk
tnaap berfikir panjang menukarkan ayam sabungannya dengan raja dan ayamnya menang tetapi kampungnya tergadai kerana
ayam sabungan raja kalah.

Seterusnya, akal budi di dalam seloka ini dapat dilihat pada ‘ Awak pulang kebuluran, Mudik menongkah surut,’ iaitu
penulis mengecam perbuatan Pak Kaduk yang sia-sia kerana membawa perahu dengan arus yang bertentangan. Hal ini
menunjukkan baahwa pak kaduk itu telah membaca perkaray ang merugikan melalui frasa ‘ Awak pulang kebuluran,’ kerana kenduri
yang Pak Kaduk mahu pergi sudah habis lauknya dan sewaktu dia sampai sudah pun lewat petang.

Selain itu, akal budi pemikiran masyarakt pada seloka ini ialah penulis mengkritik perbuatan Pak Kaduk yang melanggar
hukum berlayar. Hal ini boleh dilihat pada frasa ‘Masa belayar kematian angin, Sauh dilabuh bayu berpuput,’ yang menunjukkan
perbuatan Pak Kaduk itu tidak bernas kerana dia melabuhkan sauh sewaktu angin, sedangkan angin yang akan membawa kapal itu
berlayr dengan dipandukan dengan kemudi. Maka, tersebut merupakan akal budi masyarakat Melayu terhadap seloka ini
berdasarkan perlakuan Pak Kaduk.

RUJUKAN Bahasa, Pendidikan dan

Abdul Halim Ali. (2011). Konsep Keindahan dalam Kesusasteraan Melayu Tradisional. Jurnal
Sastera Melayu, 2, 99-17.

http://ojs.upsi.edu.my/index.php/PENDETA/article/view/1109

Awang Sariyan. (2007). Santun Berbahasa. Dewan Bahasa dan Pustaka.

Azman Rahmat, Mohd Nazri Zainuddin, Shamsuddin Abu Bakar, Abdul Rani Hassan & Hasnah Awang. (2022).
Pengenalan Kesusasteraan & Kebudayaan Melayu. Pustaka al-Ehsan.

Braginsky. I.V.(1994) Erti Keindahandan Keindahan ErtiDalam Kesusasteraan Melayu Klasik.Dewan Bahasa dan Pustaka.

Kamus Dewan. (Edisi keempat). (2007). Dewan Bahasa dan Pustaka.

Norazimah Zakaria, Azlina Abdullah, Sharifah Zarina Syed Zakaria, Mimi Hamida Abdul Mutalib, Alizah Lambri, Siti Salwa
Jamaldin , Mashitah Sulaiman, Rosmah Derak. (2017). Akal Budi Dan Cerminan Jati Diri Melayu Dalam Pantun. The Sultan
Alauddin Sulaiman Shah Journal (JSASS), 4(2), 89-97.

http://jsass.kuis.edu.my/index.php/jsass/article/view/105

Siti Hajar Abdul Aziz. (2011). Siri Pendidikan Guru : Bahasa Melayu I. (Edisi Kedua). Oxford Fajar Sdn. Bhd.

SEKIAN, TERIMA
KASIH