๑๖๕ ดูแลตามกฎหมาย รวมทั้งเครือขายทุกสถานประกอบกิจการจะเปนคนดูแลในเรื่องของความปลอดภัย ดวยตัวเอง สวนพนักงานตรวจความปลอดภัยจะเปนแคคนที่คอยกํากับอยูขาง ๆ ใหคําแนะนําเทานั้น ๔) การจัดเก็บขอมูลกรณีที่แรงงานประสบอันตรายหรือเจ็บปวยเนื่องจากการทํางาน โดยมีการแยกประเภทวาเจ็บปวยเนื่องจากการทํางานที่ตองยกหรือเคลื่อนยายวัสดุหนักดวยแรงกาย หรือเจ็บปวยเนื่องจากการทํางานที่ตองยกหรือเคลื่อนยายวัสดุหนักโดยใชเครื่องจักรชวยยก สาเหตุ การเจ็บปวยมาจากทํางานในลักษณะใดหรือจากอะไร เนื่องจากการจัดเก็บขอมูลที่ดีจะเปนตัวชี้วัด คุณภาพชีวิตแรงงานไดดี รวมทั้งเพื่อพัฒนาระบบการจัดเก็บขอมูลไปสูการเชื่อมโยงฐานขอมูล Big Data ตอไป ๕) การตรวจสุขภาพประจําปฟรี๑๔ รายการ ของสํานักงานประกันสังคม ตามหลักเกณฑและอัตราแนบทายประกาศคณะกรรมการการแพทยตามพระราชบัญญัติประกันสังคม เรื่อง หลักเกณฑ และอัตราคาสงเสริมสุขภาพและปองกันโรคสําหรับประโยชนทดแทนกรณีประสบ อันตรายหรือเจ็บปวยอันมิใชเนื่องจากการทํางาน (ฉบับที่ ๒) พ.ศ. ๒๕๖๒ โดยการขับเคลื่อนโครงการ Healthy Thailand เพื่อผูประกันตน ซึ่งเปนการตรวจสุขภาพเชิงรุกสําหรับผูประกันตน เพิ่มเติม โปรแกรมการตรวจสุขภาพขั้นพื้นฐานประจําปสําหรับแรงงานที่ตองยกหรือเคลื่อนยายวัสดุหนัก ดวยแรงกาย หรือการตรวจโรคระบบกลามเนื้อและโครงสรางกระดูกที่เกิดขึ้นเนื่องจากการทํางานหรือ สาเหตุจากลักษณะงานที่จําเพาะหรือมีปจจัยสูงในสิ่งแวดลอมการทํางานสูงสุดตามหลักการยศาสตร ๖) ปรับปรุง แกไข และเพิ่มเติมกฎกระทรวงกําหนดมาตรฐานการตรวจสุขภาพลูกจาง ซึ่งทํางานเกี่ยวกับปจจัยเสี่ยง พ.ศ. ๒๕๖๓ โดยการเพิ่มเติมการตรวจสุขภาพลูกจางที่ทํางานเกี่ยวกับ ปจจัยเสี่ยง คือ การตรวจโรคหรืออาการเจ็บปวยจากระบบกลามเนื้อและโครงสรางกระดูกที่เกิดขึ้น เนื่องจากการทํางานหรือสาเหตุจากลักษณะงานที่จําเพาะหรือมีปจจัยสูงในสิ่งแวดลอมการทํางาน ในกฎกระทรวงกําหนดมาตรฐานการตรวจสุขภาพลูกจางซึ่งทํางานเกี่ยวกับปจจัยเสี่ยง พ.ศ. ๒๕๖๓ ขอที่ ๒ ๔.๔.๕ การเปรียบเทียบน้ําหนักยกสูงสุดของประเทศตาง ๆ กับประเทศไทย การเปรียบเทียบน้ําหนักยกสูงสุดของประเทศไทยและประเทศอื่น ๆ ซึ่งจะเห็นไดวา ประเทศไทยมีการกําหนดคาน้ําหนักไวคอนขางสูงกวาประเทศอื่น ๆ นอกจากนี้ยังพบวา กฎหมายไทย ระบุเพียงแตน้ําหนักยกแยกตามเพศและวัย (เด็ก ผูหญิง และผูชาย) ซึ่งแตกตางจากประเทศอื่น ๆ ที่มี การกําหนดเรื่องความถี่ และระยะเวลาความตอเนื่อง นอกจากนั้นยังพบวาหลาย ๆ ประเทศโดยเฉพาะ ประเทศที่พัฒนาแลวมีการกําหนดคําแนะนําตามกฎหมายใหมีการประเมินอันตรายและประเมิน ความเสี่ยงในงานยกกอนที่จะมีการมอบหมายงานเพื่อใหมั่นใจวางานดังกลาวจะไมมีความเสี่ยงอยูใน ระดับที่จะสงผลกระทบตอสุขภาพและการบาดเจ็บเมื่อตองทํางานนั้นทั้งในระยะสั้น และระยะยาว ดวยเหตุนี้จึงพอสรุปไดวากฎกระทรวงกําหนดอัตราน้ําหนักที่นายจางใหลูกจางทํางานได พ.ศ. ๒๕๔๗ ยังมีประเด็นสําคัญที่อาจจะไมเหมาะสมในหลายเรื่องเมื่อเทียบกับมาตรฐานแรงงานระหวางประเทศ และกฎหมายหรือคําแนะนําตามกฎหมายของประเทศอื่น ๆ ดังนี้ ๑) การพิจารณาน้ําหนักยกสูงสุดของหลาย ๆ ประเทศ ไมวาจะเปนกฎหมายบังคับหรือไม ก็ตาม เชน สหราชอาณาจักร สหรัฐอเมริกา ญี่ปุน เยอรมนี มีการกําหนดปจจัยเสี่ยงอื่นเขามาเกี่ยวของ ในการพิจารณาขีดจํากัดของน้ําหนักยก ปจจัยที่สําคัญ ไดแก ตําแหนงของวัตถุ (ตําแหนงมือขณะทําการยก)
๑๖๖ ความถี่ในการทํางาน ระยะเวลาความตอเนื่องในการทํางาน เปนปจจัยสําคัญที่ใชพิจารณาน้ําหนัก ยกสูงสุดที่จะไมสงผลตอการบาดเจ็บหรือสุขภาพของคนงาน ซึ่งกฎหมายของประเทศไทยไมมีการ พิจารณาปจจัยสําคัญเหลานี้เมื่อเทียบกับกฎหมายหรือคําแนะนําตามกฎหมายของประเทศอื่น ๆ ๒) น้ําหนักยกสูงสุดของประเทศไทยดูเหมือนวาจะมีคาสูงกวาประเทศอื่น ๆ ที่มีการ ออกกฎหมายและคําแนะนําตามกฎหมาย และโดยกฎหมายของประเทศไทยไมมีเหตุผลหรือขอมูล สนับสนุนที่ทําใหเชื่อไดวาการทํางานภายใตขอกําหนดในกฎหมายฉบับนี้จะไมกอใหเกิดผลเสีย ตอสุขภาพ ๓) มีเพียงประเทศไทยที่มีการรวมการผลัก (เข็น) และการลาก สิ่งของไวในกฎหมาย และใชเกณฑเดียวกันจึงไมนาจะมีความเหมาะสม เนื่องจากอัตราน้ําหนักดังกลาวเปนน้ําหนักยกมิใชแรง ที่เกิดจากการการผลัก การลาก ซึ่งคาที่กําหนดและวิธีการวัดประเมินแรงที่ใชในการผลัก และการลาก มีความแตกตางจากการยก การวาง และการขนยาย จึงอาจจะมีความไมเหมาะสมที่จะระบุไวรวมกัน กฎกระทรวงกําหนดอัตราน้ําหนักที่นายจางใหลูกจางทํางานได พ.ศ. ๒๕๔๗ จึงควรไดรับการแกไข ๔) จะสังเกตเห็นไดวาการออกคําแนะนําของประเทศที่พัฒนาแลวทั้งหมด เปนการออก คําแนะนําเพิ่มเติมโดยอางอิงจากกฎหมายอยางชัดเจน มีรายละเอียดใหสามารถเขาใจกฎหมาย และสามารถนําไปปฏิบัติไดจริง ขณะที่ประเทศไทยมาตรฐานและคําแนะนําที่ออกมามิไดมีการเชื่อมโยง ขอกําหนดในกฎหมายชัดเจน ทําใหผูที่จะนําเอามาตรฐานหรือคําแนะนําที่ออกโดยหนวยงานตาง ๆ ไมมั่นใจวาเมื่อปฏิบัติตามคําแนะนําเหลานี้แลวจะถือวาดําเนินการครบถวนตามกฎหมายหรือไม ๔.๓.๖ ปจจัยเสี่ยงที่ใชพิจารณาน้ําหนักยกสูงสุด การกําหนดน้ําหนักยกสูงสุดของแตละประเทศมีความแตกตางกัน บางประเทศกําหนด น้ําหนักยกสูงสุดเพียงคาเดียว โดยแยกตามเพศและอายุเชน ประเทศไทย ขณะที่อีกหลายประเทศมีการ กําหนดและพิจารณาน้ําหนักยกสูงสุดดวยปจจัยอื่น ๆ เชน ความถี่ในการยก ระยะเวลาความตอเนื่อง และทาทางในการยก เปนตน สําหรับมาตรฐานระหวางประเทศ ISO 11228-1 สําหรับการทํางานที่ใช แรงกายในการยกและเคลื่อนยายสิ่งของสวนที่ ๑ วาดวยเรื่อง การยก การวาง และการขนยาย ไดกําหนดน้ําหนักยกที่แนะนําขึ้นอยูกับปจจัย ๑๑ ดานดวยกัน คือ ๑) ทาทางในการทํางาน ๒) ความถี่ ๓) ระยะเวลา ๔) อายุ ๕) อุณหภูมิ ๖) ลักษณะสิ่งของ ๗) สภาพพื้นที่ ๘) น้ําหนักในแตละวัน ๙) สภาพแวดลอมในการทํางาน ๑๐) ความแข็งแรงของรางกาย ๑๑) ประสบการณในการทํางาน
๑๖๗ ดังนั้น แรงงานจะมีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้นโดยไมมีความเสี่ยงตอสภาพการทํางานไดอยางไร ใครเปนผูที่มีบทบาทในการลดปญหาเหลานี้ได โดยเมื่อมีความเสี่ยงมาก มีปจจัยเสี่ยงที่เกี่ยวของมาก น้ําหนักที่แนะนําใหทํางานก็จะมีคานอยลง เปนการพิจารณาคาน้ําหนักยกสูงสุดที่แนะนําตามปจจัยเสี่ยง ที่เกี่ยวของ ดวยเหตุนี้การออกกฎหมายน้ําหนักยกสูงสุดเพียงคาเดียวโดยไมพิจารณาปจจัยเสี่ยงอื่น ๆ โดยเฉพาะอยางยิ่งเรื่องของเวลาทํางานและทาทาง จึงไมสามารถอธิบายไดวาน้ําหนักที่นายจาง มอบหมายใหลูกจางทํานั้นจะไมสงผลกระทบตอสุขภาพและความปลอดภัยในการทํางาน อันเปน เจตนารมณของกฎหมายดานความปลอดภัยและอาชีวอนามัย รวมถึงเจตนารมณของอนุสัญญาองคการ แรงงานระหวางประเทศ ฉบับที่ ๑๒๗ นอกจากน้ําหนักยกแลว ความปลอดภัยที่เกี่ยวกับการเคลื่อนยาย สิ่งของดวยแรงกายควรรวมถึงการผลักและการลากดวยเชนกัน ๔.๔.๗ ขอมูลเชิงวิชาการที่เกี่ยวของ ในสวนของขอมูลทางวิชาการประกอบการพิจารณาศึกษา จากการศึกษารวมรวบ วิเคราะหขอมูลที่เกี่ยวของที่จะนําไปสูแนวทางการแกไขปญหา ซึ่งวิเคราะหขอมูลวาในสภาพปจจุบัน ประเทศไทยผูใชแรงงานเปนทรัพยากรที่มีคามากที่สุด ประเด็นทาทายอยูที่แนวทางของภาครัฐที่จะทํา อยางไรใหแรงงานมีทัศติที่ดีตอการทํางานประเภทที่ตองยกหรือเคลื่อนยายวัตถุหนักดวยแรงกาย ซึ่งตอง ไมกระทบตอสุขภาพรางกาย และไมรูสึกวางานที่ทํามีความดอยคาไปกวางานประเภทอยางอื่น จึงเปน กลุมประชากรที่ภาครัฐและเอกชนใหความสําคัญไมเพียงในการพัฒนาศักยภาพแตรวมถึงคุณภาพชีวิต ที่ดีดวย ในกฎกระทรวงกําหนดอัตราน้ําหนักที่นายจางใหลูกจางทํางานไดพ.ศ. ๒๕๔๗ เพื่อกําหนดอัตราน้ําหนักสูงสุดสําหรับการยกครั้งเดียวของแรงงานในกลุมตาง ๆ อาจจะตองมีการ พิจารณาทบทวนศึกษาแกไขใหเหมาะสมยิ่งขึ้น ซึ่งในปจจุบันโรงงานอุตสาหกรรมหลายแหงมีการพัฒนา นําเอาเทคโนโลยี นวัตกรรมใหม ๆ มาใชงานเปนจํานวนมากเพื่อลดภาระการทํางานของคนที่ตอง ออกแรงในการยก ลาก เข็น และดึง โดยเฉพาะในเรื่องการยศาสตร(Ergonomics) เปนการศึกษา เกี่ยวกับผลกระทบซึ่งกันและกันระหวางมนุษยและสภาพแวดลอมทั้งดานกายภาพและพฤติกรรม ในการทํางาน สํานักงานกองทุนเงินทดแทน สํานักงานประกันสังคม กระทรวงแรงงาน พบวา ปญหาดาน การยศาสตรนี้กอใหเกิดผลกระทบตอสุขภาพอนามัยของผูปฏิบัติงานในสถานประกอบการมี ๔ ประเภทใหญ คือ ๑) การประสบอันตรายจากการยกหรือเคลื่อนยายของหนัก ๒) การประสบอันตรายจากทาทางการทํางาน ๓) อาการเจ็บปวยจากการเคลื่อนยายของหนัก ๔) อาการเจ็บปวยจากทาทางการทํางาน จากขอมูลที่รวบรวมโดยกองทุนเงินทดแทน สํานักงานประกันสังคม กระทรวงแรงงาน พบวา ผูประสบอันตรายดวยโรคระบบกลามเนื้อและโครงสรางกระดูกที่เกิดขึ้นเนื่องจากการทํางานหรือ สาเหตุจากลักษณะงานที่จําเพาะหรือมีปจจัยเสี่ยงสูงในสิ่งแวดลอมการทํางาน ซึ่งพบวาโรคที่เกิดขึ้น ตามลักษณะหรือสภาพของงานที่มีจํานวนการประสบอันตรายหรือเจ็บปวยเนื่องจากการทํางานสูงสุด ๕ อันดับของ ปพ.ศ. ๒๕๖๑ – ๒๕๖๕ พบวา โรคระบบกลามเนื้อและโครงสรางกระดูกที่เกิดขึ้น เนื่องจากการทํางานสูงสุดโดยเฉลี่ย ๕ ป มีลูกจางประสบอันตราย จํานวน ๔,๗๖๐ ราย คิดเปนรอยละ
๑๖๘ ๑.๑๓ ตอป ของจํานวนการประสบอันตรายทั้งหมด ดวยเหตุนี้จึงมีความจําเปนอยางยิ่งที่ประเทศไทย จะตองหันมาใหความสําคัญตอการทํางานของแรงงานที่ตองยกหรือเคลื่อนยายของหนักโดยกําหนด น้ําหนักที่เหมาะสม มีระบบการทํางานที่ถูกวิธีทางการยศาสตร รวมทั้งกลไกในการสรางทัศนคติที่ดีใหกับ แรงงานตอการทํางานในลักษณะดังกลาว ไมถูกมองวาเปนงานที่ดอยคาแตเปนงานที่มีศักดิ์ศรี เชนเดียวกันกับการทํางานอื่น ซึ่งไดนําหลักวิชาการที่เกี่ยวของมาวิเคราะหประกอบ ดังนี้ ๑) แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ ฉบับที่ ๑๓ (พ.ศ. ๒๕๖๖ – ๒๕๗๐)๑๙ ไดกําหนดยุทธศาสตรดานการพัฒนาและเสริมสรางศักยภาพมนุษย ในหมุดหมายที่ ๑๒ ประเทศไทย มีกําลังคนสมรรถนะสูง มุงเรียนรูอยางตอเนื่อง คือ การพลิกโฉมแรงงานและสถานประกอบการ โดยสงเสริมการมีงานทํา และการจางงาน ยกระดับคุณภาพชีวิตแรงงาน ซึ่งไดใหความสําคัญตอการ ยกระดับการดูแลคุณภาพแรงงานใหดีมากขึ้นกวาเดิม ซึ่งมุงเนนผลลัพธใหคนทํางานในประเทศ มีคุณภาพชีวิตที่ดีและมีความสุข เพื่อใหมีความเชื่อมโยงกับแผนแมบทความปลอดภัย อาชีวอนามัย และสภาพแวดลอมในการทํางาน กับแผนระดับตาง ๆ สูเปาหมายระดับโลก โดยเฉพาะขององคกร UNITED NATIONS ไดกําหนด Sustainable Development Goal เปนเปาหมายการพัฒนาที่ยั่งยืน ขอที่ 8 สงเสริมการเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจที่ตอเนื่องครอบคลุม และยั่งยืน การจางงานเต็มที่ และมีผลิตภาพ และการมีงานทําที่มีคุณคาสําหรับทุกคน โดยมีเปาหมายยอย SDGs (Targets) คุมครอง สิทธิแรงงานและสงเสริมสภาพแวดลอมในการทํางานที่ปลอดภัย และมั่นคงสําหรับผูทํางานทุกคน รวมถึงแรงงานตางดาวโดยเฉพาะผูหญิงและผูที่ทํางานเสี่ยงอันตรายระดับโลก ซึ่งประเทศไทยไดกําหนด แผนยุทธศาสตรชาติระยะ 20 ป (พ.ศ. 2561 – ๒580) ที่เกี่ยวของกับแรงงาน ในขณะเดียวกันคุณภาพชีวิตในการทํางาน (Quality of Work Life)๒๐ มีความสําคัญ อยางยิ่งในการทํางานปจจุบัน เพราะบุคคลเปนทรัพยากรที่สําคัญ เปนตนทุนทางสังคมที่มีคุณคา ในปจจุบันคนสวนใหญตองเขาสูระบบการทํางาน ตองทํางานเพื่อใหชีวิตดํารงอยูไดและตอบสนอง ความตองการพื้นฐาน เมื่อคนตองทํางานในที่ทํางานเปนสวนใหญ สถานที่ทํางานจึงควรมีสภาวะ ที่เหมาะสม ทําใหเกิดความสุขทั้งรางกายและจิตใจ มีความรูสึกมั่นคงทั้งสุขภาวะทางกาย สุขภาวะ ทางอารมณ สุขภาวะทางจิตวิญญาณ และสุขภาวะทางสังคม คุณภาพชีวิตการทํางานมีผลตอการทํางานมาก กลาวคือ ทําใหเกิดความรูสึกที่ดีตอตนเอง ทําใหเกิดความรูสึกที่ดีตองาน และทําใหเกิดความรูสึกที่ดี ตอองคกร นอกจากนี้ยังชวยสงเสริมในเรื่องสุขภาพจิต ชวยใหเจริญกาวหนา มีการพัฒนาตนเองใหเปน บุคคลที่มีคุณภาพขององคกร และยังชวยลดปญหาการขาดงาน การลาออก ลดอุบัติเหตุ และสงเสริม ใหไดผลผลิตและการบริการที่ดี ทั้งคุณภาพและปริมาณ คุณภาพชีวิตในการทํางาน (Quality of Working Life) ถือวาเปนสิ่งที่สําคัญอยางยิ่งเพราะคนเปนทรัพยากรที่มีคาและมีความสําคัญตอองคกร ๑๙กระทรวงแรงงาน, สํานักงานปลัดกระทรวงแรงงาน, กองยุทธศาสตรและแผนงาน, นโยบายกระทรวง แรงงาน ประจําปงบประมาณ พ.ศ. ๒๕๖๖ “MOL พลิกโฉมตลาดแรงงานไทย” (เอกสารอัดสําเนา: กองยุทธศาสตรและแผนงาน สํานักงานปลัดกระทรวงแรงงงาน กระทรวงแรงงาน ๒๕๖๕), ๑ – ๖.๒๐กระทรวงแรงงาน, สถาบันสงเสริมความปลอดภัย อาชีวอนามัย และสภาพแวดลอมในการทํางาน (องคการมหาชน), คุณภาพชีวิตในการทํางาน Quality of work Life, (๗ กุมภาพันธ ๒๕๖๒): สืบคนเมื่อวันที่ ๕ มกราคม ๒๕๖๖, https://www.tosh.or.th/index.php/blog/item/475-quality-of-working-life.
๑๖๙ ๒) หลักการของ Richard E. Walton๒๑ เกี่ยวกับคุณภาพชีวิต ไดวิเคราะหวา การมี คุณภาพชีวิตที่ดีเปนสิ่งที่มนุษยทุกคนตองการ และเปนจุดเริ่มตนของการสรางขวัญและกําลังใจในการ ปฏิบัติหนาที่ใหมีประสิทธิภาพนั้น สภาพแวดลอมและบรรยากาศในสถานที่ทํางานจะตองมีความ เหมาะสมและเอื้อตอการทํางานที่ทําใหผูปฏิบัติงานรูสึกที่ดีตองาน ซึ่งเปนแนวคิดพื้นฐานเบื้องตนที่ตอง ใหแรงงานไดซึมซับถึงความรูสึกนั้น ถาหากบุคคลใดไดอยูกับสิ่งที่ตนเองพึงพอใจหรือตองการ ก็จะสงผล ทําใหชีวิตมีความสุขและมีคุณคามากยิ่งขึ้น และยังจะชวยสงผลใหคุณภาพชีวิตการทํางานดีขึ้นดวย โดยใชหลักในการพิจารณาจากคุณลักษณะของบุคคลเกี่ยวกับคุณภาพชีวิต เนนแนวทางความเปนมนุษย ซึ่งผลผลิตที่ไดรับจะตอบสนองความตองการและความพึงพอใจของบุคคลในการทํางานซึ่งเปนที่มา ของการพัฒนาคุณภาพชีวิตการทํางาน (Quality of Work Life) ซึ่งแบงองคประกอบที่สําคัญเกี่ยวกับ คุณภาพชีวิตไว๘ ประการ ดังนี้ (๑) คาตอบแทนที่เปนธรรมและเพียงพอ (Adequate and Fair Compensation) (๒) สิ่งแวดลอมที่ถูกลักษณะและปลอดภัย (Safe and Healthy Environment) (๓) การเปดโอกาสใหผูปฏิบัติงานไดพัฒนาความรูความสามารถไดเปนอยางดี Development of Human Capacities) (๔) ลักษณะงานที่สงเสริมความเจริญเติบโตและความมั่นคงใหแกผูปฏิบัติงาน (growth and security) (๕) ลักษณะงานมีสวนสงเสริมดานบูรณาการทางสังคมของผูปฏิบัติงาน (social integration) (๖) ลักษณะงานที่ตั้งอยูบนฐานของกฎหมายหรือกระบวนการยุติธรรม (Constitutionalism) (๗) ความสมดุลระหวางชีวิตกับการทํางานโดยสวนรวม (the total life space) (๘) ลักษณะงานมีสวนเกี่ยวของและสัมพันธกับสังคมโดยตรง (social relevance) ๔.๔.๘ ประเด็นทาทายที่สําคัญ ๑) ประเด็นทาทายที่สําคัญ คือ การทําใหแรงงานไทยมีคุณภาพชีวิตการทํางานที่ดี และมีทัศนคติที่ดีตอการทํางานที่ตองยกหรือเคลื่อนยายวัสดุหนัก ไดวิเคราะหโดยอาศัยแนวคิดทฤษฎี สองปจจัยของเฮิรซเบิรก (Two-Factor Theory)๒๒ ซึ่งเปนทฤษฎีเกี่ยวกับแรงจูงใจที่ไดรับความสนใจ และเปนที่รูจักอยางแพรหลายในชื่อทฤษฎีการจูงใจ – ค้ําจุน (The motivation Hygiene Theory) สามารถจําแนกไดเปน ๒ กลุมใหญ ๆ ดังนี้ (๑) ปจจัยจูงใจ (motivator factors) คือ การสรางแรงจูงใจของบุคลากร ในหนวยงานใหเกิดความชื่นชมยินดีในผลงานและความสามารถของตนเอง เชน การอาศัยความสําเร็จ ของงาน (Achievement) การไดรับการยอมรับนับถือ (Recognition) การมอบหมายความรับผิดชอบ ใหเปนผูนําในการทํางาน และการใหความกาวหนาในตําแหนงการงาน (Advancement) เปนตน ๒๑อางแลวในเชิงอรรคที่ ๒๐.๒๒พิชิต พิทักษเทพสมบัติ, ความพึงพอใจในงานและความผูกพันตอองคการ: ความหมายทฤษฎี วิธีวิจัย การวัดและงานวิจัย, (กรุงเทพฯ: ๒๕๕๒), ๓๐.
๑๗๐ (๒) ปจจัยค้ําจุน (Hygiene factors) เปนองคประกอบที่ไมใชเกี่ยวกับตัวงานโดยตรง แตมีความเกี่ยวโยงกับการปฏิบัติงานเปนปจจัยที่ไมใชสิ่งจูงใจ แตสามารถทําใหบุคลากรพึงพอใจหรือไม พึงพอใจที่จะปฏิบัติงานได เชน การมีระบบการบังคับบัญชา (supervision) มีนโยบายบริหาร (policy and administration) การจัดสภาพการทํางาน (working condition) ที่ดีมีคาตอบแทน (salary) ที่เหมาะสมตอการทํางาน และการสรางความสมดุลในชีวิตสวนตัว (personal life) เปนตน ๒) มาตรฐานระหวางประเทศ ISO 11228-1 สําหรับการทํางานที่ใชแรงกายในการยก และเคลื่อนยายสิ่งของสวนที่ ๑ วาดวยเรื่อง การยก การวาง และการขนยาย ซึ่งเปนหนึ่งในกลุม มาตรฐานทางดานการยศาสตร (ergonomics) โดยมีวัตถุประสงคเพื่อใหขอมูลกับผูออกแบบ (designers) นายจาง (employer) ลูกจาง (employee) และบุคคลอื่น ๆ ที่เกี่ยวของกับการออกแบบ งานออกแบบวิธีการทํางาน ออกแบบผลิตภัณฑ ที่จะไมสงผลใหเกิดกิจกรรมการยกและเคลื่อนยาย สิ่งของที่เกินกวาความสามารถของคน อันเปนเปาหมายสําคัญที่จะนําไปสูคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น (human well-being) และมีระบบการทํางานที่มีประสิทธิภาพ (overall system performance) มาตรฐานฉบับนี้ ใชพิจารณาในกรณีที่งานยก งานวาง และงานขนยาย เกี่ยวของกับสิ่งของที่มีน้ําหนักมากกวา ๓ กิโลกรัม ซึ่งมาตรฐานดังกลาวไมไดเปนการบังคับภาคเอกชน แตหากภาคเอกชนหรือผูประกอบการไดรับ การรับรองตามมาตรฐานดังกลาว เทากับวากระบวนการผลิตของเอกชนรายนั้นมีความเปน มาตรฐานสากล ซึ่งมีคุณคาตอการยอมรับนับถือในเชิงพาณิชยและการอุตสาหกรรม อยางไรก็ตาม หากตองการใหมีสภาพบังคับ ภาครัฐก็อาจนําหลักการของมาตรฐานดังกลาวไปกําหนดไวในกฎกระทรวง ที่ออกตามพระราชบัญญัติความปลอดภัย อาชีวอนามัย และสภาพแวดลอมในการทํางาน พ.ศ. ๒๕๕๔ ตอไป ๓) พิจารณาแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติฉบับที่ ๑๓ (พ.ศ. ๒๕๖๖ – ๒๕๗๐) ในประเด็นการมุงเนนผลลัพธใหคนทํางานในประเทศมีคุณภาพชีวิตที่ดีและมีความสุขในการทํางาน (Quality of work life) จึงควรมีสภาวะที่เหมาะสมทําใหเกิดความสุขทั้งรางกายและจิตใจ มีความรูสึก มั่นคงทั้งสุขภาวะทางกาย สุขภาวะทางอารมณสุขภาวะทางจิตวิญญาณ และสุขภาวะทางสังคม ๔) หลักการทางการยศาสตร (Ergonomics) ตองนํามาพิจารณาศึกษาประกอบนอกจาก การกําหนดขอจํากัดดานน้ําหนักเพียงอยางเดียว เนื่องจากการยศาสตรเปนเรื่องของความเกี่ยวของ ระหวางคนกับเครื่องจักรและเครื่องมือ อุปกรณ เครื่องอํานวยความสะดวกในการทํางานที่มี องคประกอบทั้งลักษณะทาทางในการทํางานและขนาดรูปรางของคนงาน ลักษณะทาทางการทํางาน รักษาทาทางของการเคลื่อนไหวในการทํางานใหมีมาตรฐานที่ดีไดก็จะชวยลดการเกิดอุบัติเหตุและ อันตรายจากการทํางานลง ซึ่งหลักการทางการยศาสตรยังครอบคลุมไปถึงการตรวจสอบดานจิตวิทยา การยศาสตรขนาดของเครื่องมืออุปกรณ เครื่องจักรจะมีความเหมาะสมสอดคลองกับขนาดรูปราง และ ทาทางในการทํางานของคนงานหรือไมนั้น ซึ่งทําไดโดยการใชแบบสํารวจ (Checklist) ที่ตรวจสอบได โดยเจาหนาที่ความปลอดภัยในการทํางาน คณะกรรมการความปลอดภัย อาชีวอนามัย และสภาพแวดลอมในการทํางานของหนวยงาน หรือพนักงานตรวจแรงงานจากหนวยงานราชการตาง ๆ และเมื่อผนวกกับทฤษฎีสองปจจัยของเฮิรซเบิรก (Two-Factor Theory) หรือทฤษฎีการจูงใจ – ค้ําจุน (The motivation Hygiene Theory) ดังที่กลาวไวแลวขางตน จะทําใหแรงงานไทยมีทัศนคติที่ดีขึ้น ตอการทํางานยกหรือเคลื่อนยายวัตถุหนัก และรูสึกวาเปนการที่ทํางานอยางมีศักดิ์ศรีดวยการเปน
๑๗๑ ผูควบคุมเครื่องจักรกลสมัยใหมเพื่อชวยทุนแรงทางกายภาพ โดยปญหาหลัก ๆ ที่เกี่ยวของกับ Human Factors & Ergonomics มีดังนี้๒๓ (๑) การบาดเจ็บของระบบกระดูกและกลามเนื้อ (Musculoskeletal Disorder) (1.๑) แบบฉับพลัน (Acute) (๑.2) แบบเรื้อรัง (Chronic) (๒) ความลาสะสม (Accumulative Fatigue /Whole Body Fatigue) (๒.1) Physical Fatigue (๒.2) Mental Fatigue (๓) ความลมเหลวของมนุษย (Human Failure) (๓.1) ความผิดพลาดและคลาดเคลื่อนของมนุษย (Human Error) (a) Skillbased error และ (b) Mistakes (๓.2) การฝาฝนกฎ (Violations) (๓.3) สถานการณ สิ่งกระตุน (situation/stimuli) (๔) ความเครียดทางจิตใจ และซึมเศรา (Mental Stress & Depression & Auxiety) ดังนั้น บทสรุปของการพัฒนางานดานการยศาสตรเพื่อการออกแบบงาน อยางยั่งยืน๒๔ คือ (๑) การพัฒนาอยางยั่งยืนควรเขาใจบริบทของทุกองคประกอบ SDGs (๒) การพัฒนางานดานการยศาสตรของประเทศไทยควรใหมีคาวมสอดคลองกับ UN - SDGs โดยเฉพาะ SDGs ที่ 8 Decent Work and Economic Growth (๓) การสรางระบบงานดานการยศาสตรของประเทศควรนําไปสูการดําเนินงาน ที่สอดคลองกับ ILO/IEA (๔) สรางระบบที่สงเสริมใหเกิดความรวมมือ (Participation) ในระดับไตรภาคี (รัฐ – นายจาง – ลูกจาง) (๕) การวัดผลสําเร็จดวยเปาหมายการลดการบาดเจ็บและเจ็บปวยจากการทํางาน การมีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น การมีความสุขการทํางานที่เพิ่มขึ้น ๒๓คณะกรรมาธิการการแรงงาน วุฒิสภา, สรุปผลการสัมมนาของคณะกรรมาธิการการแรงงาน วุฒิสภา เรื่อง กฎหมาย มาตรฐานและแนวปฏิบัติที่ดี เพื่อคุมครองและยกระดับคุณภาพชีวิตแรงงานที่ตองยกหรือ เคลื่อนยายวัสดุหนักดวยแรงกาย (เอกสารอัดสําเนา: กลุมงานคณะกรรมาธิการการแรงงานและสวัสดิการสังคม 256๖), 2๗ – 2๘.๒๔คณะกรรมาธิการการแรงงาน วุฒิสภา, สรุปผลการสัมมนาของคณะกรรมาธิการการแรงงาน วุฒิสภา เรื่อง กฎหมาย มาตรฐานและแนวปฏิบัติที่ดี เพื่อคุมครองและยกระดับคุณภาพชีวิตแรงงานที่ตองยกหรือ เคลื่อนยายวัสดุหนักดวยแรงกาย (เอกสารอัดสําเนา: กลุมงานคณะกรรมาธิการการแรงงานและสวัสดิการสังคม 256๖), 2๙.
๑๗๒ ๕) โมเดลประเทศไทย 4.๐ เปนวิสัยทัศนเชิงนโยบายการพัฒนาเศรษฐกิจของประเทศไทย หรือโมเดลพัฒนาเศรษฐกิจของประเทศบนวิสัยทัศนที่วา “มั่นคง มั่งคั่ง และยั่งยืน” ที่มีภารกิจสําคัญ ในการขับเคลื่อนปฏิรูปประเทศดานตาง ๆ เพื่อปรับแกจัดระบบ ปรับทิศทาง และสรางหนทางพัฒนา ประเทศใหเจริญสามารถรับมือกับโอกาสและภัยคุกคามแบบใหม ๆ ที่เปลี่ยนแปลงอยางรวดเร็วรุนแรง ในศตวรรษที่ 21 ได๒๕ โมเดลประเทศไทย 4.0 เปนความมุงมั่นที่ตองการปรับเปลี่ยนโครงสรางเศรษฐกิจ ไปสู Value–Based Economy หรือเศรษฐกิจที่ขับเคลื่อนดวยนวัตกรรม กลาวคือ ในปจจุบันเรายัง ติดอยูในโมเดลเศรษฐกิจแบบทํามากไดนอย เราตองการปรับเปลี่ยนเปนทํานอยไดมาก นั่นหมายถึง การขับเคลื่อนใหเกิดการเปลี่ยนแปลงอยางนอยใน 3 มิติสําคัญ คือ (๑) เปลี่ยนจากการผลิตสินคาโภคภัณฑไปสูสินคาเชิงนวัตกรรม (๒) เปลี่ยนจากการขับเคลื่อนประเทศดวยภาคอุตสาหกรรม ไปสูการขับเคลื่อน ดวยเทคโนโลยีความคิดสรางสรรค และนวัตกรรม (๓) เปลี่ยนจากการเนนภาคการผลิตสินคา ไปสูการเนนภาคบริการมากขึ้น โมเดลประเทศไทย 4.0 จึงเปนการเปลี่ยนผานทั้งระบบใน 4 องคประกอบสําคัญ คือ (๑) เปลี่ยนจากการเกษตรแบบดั้งเดิม (Traditional Farming) ในปจจุบันไปสู การเกษตรสมัยใหม ที่เนนการบริหารจัดการและเทคโนโลยี (Smart Farming) โดยเกษตรกรตองร่ํารวยขึ้น และเปนเกษตรกรแบบเปนผูประกอบการ (Entrepreneur) (๒) เปลี่ยนจาก Traditional SMEs หรือ SMEs ที่มีอยูที่รัฐตองใหความชวยเหลือ อยูตลอดเวลา ไปสูการเปน Smart Enterprises และ Startups ที่มีศักยภาพสูง (๓) เปลี่ยนจาก Traditional Services ซึ่งมีการสรางมูลคาคอนขางต่ํา ไปสู High Value Services (๔) เปลี่ยนจากแรงงานทักษะต่ําไปสูแรงงานที่มีความรู ความเชี่ยวชาญ และทักษะสูง ดังนั้น โมเดลประเทศไทย 4.0 นับเปนโมเดลการขับเคลื่อนเศรษฐกิจภาครัฐที่ควรจะ มีการสงเสริมใหคํานึงถึงความปลอดภัยจากการทํางานที่ตองยกหรือเคลื่อนยายวัสดุหนักดวยแรงกาย โดยเริ่มจากภาคสมัครใจหรือเชิญชวนภาคเอกชน ซึ่งจะมีการจูงใจภาคเอกชนโดยการใหรางวัลเปนสิ่ง ตอบแทนหากภาคเอกชนดําเนินการไดตามที่ภาครัฐกําหนด เปนตน เพราะฉะนั้น “วัฒนธรรม ความปลอดภัยไทย” จะไมมีประโยชนเลยหากความเจริญกาวหนาทางเทคโนโลยีไมใหความสนใจในเรื่อง ของความปลอดภัย เพราะภาครัฐมัวคิดจะแกไขปญหาเพียงอยางเดียว อีกทั้ง ภาครัฐตองดําเนินการ ในการจัดทํามาตรฐานเพื่อใหเปนมาตรฐานเดียวกันทั่วประเทศ ฝกอบรมใหความรูความเขาใจในเรื่อง ความปลอดภัยในการปฏิบัติงานที่ตองยกหรือเคลื่อนยายวัสดุหนักดวยแรงกาย อาทิ ทาทางการยก เปนตน และการใชอุปกรณผอนแรงในการทํางานที่ตองยกหรือเคลื่อนยายวัสดุหนักดวยแรงกาย ๒๕คณะกรรมาธิการการแรงงาน วุฒิสภา, สรุปผลการสัมมนาของคณะกรรมาธิการการแรงงาน วุฒิสภา เรื่อง กฎหมาย มาตรฐานและแนวปฏิบัติที่ดี เพื่อคุมครองและยกระดับคุณภาพชีวิตแรงงานที่ตองยกหรือเคลื่อนยาย วัสดุหนักดวยแรงกาย (เอกสารอัดสําเนา: กลุมงานคณะกรรมาธิการการแรงงานและสวัสดิการสังคม 256๖), ๑๕ – ๑๖.
บทที่ ๕ บทสรุปและขอเสนอแนะ จากการสืบคน รวบรวม ศึกษา และวิเคราะหขอมูล เพื่อจัดทําเปนรายงานพิจารณาศึกษา เรื่อง การยกระดับคุณภาพชีวิตในการทํางานที่ตองยกหรือเคลื่อนยายวัสดุหนักดวยแรงกายสําหรับ แรงงานกลุมตาง ๆ โดยการศึกษาคนควาขอมูลนี้ไดมาจากแหลงขอมูลตาง ๆ ที่มีความนาเชื่อถือ และเปนขอมูลที่มีผูทําการศึกษาไวแลว ดังนั้น เอกสารฉบับดังกลาวจึงผานกระบวนการวิเคราะห และสังเคราะหจนตกผลึกทางความคิดแลว จึงไดเปนขอสรุปที่มีสาระสําคัญ ดังนี้ ๕.๑ สรุปผลการพิจารณา ภายใตการศึกษาวิเคราะหจากแหลงขอมูลตาง ๆ ไดมีการพิจารณาในเบื้องตนเห็นวา การคุมครองแรงงานไทยในมิติทางดานกฎหมายไดดําเนินการใหสอดคลองกับมาตรฐานสากลแลว กลาวคือ มีกฎหมายวาดวยการคุมครองแรงงานและไดมีการออกกฎกระทรวงเพื่อกําหนดอัตราน้ําหนัก ที่นายจางใหลูกจางทํางานได พ.ศ. 2547 ซึ่งเปนการจํากัดอัตราน้ําหนักที่นายจางจะใหลูกจางโดยเฉลี่ย ตอหนึ่งคน ทําการยก แบก หาม หาบ ทูน ลาก หรือเข็นไดไวแลว อยางไรก็ตามแมวาจะสอดคลองกับ มาตรฐานตามอนุสัญญาของอ17งคการแรงงานระหวางประเทศ17 (International Labour Organization; ILO) ฉบับที่ 127 เอกสารขอแนะ ฉบับที่ 128 แตในมิติดานการคุมครองสุขภาพหรือความเจ็บปวย ของแรงงานที่เกิดขึ้นสืบเนื่องมาจากการทํางานนั้น ประเด็นดานน้ําหนักของสิ่งของเปนเพียงปจจัยหนึ่ง ที่ทําใหลูกจางเกิดการเจ็บปวยที่ระบบกลามเนื้อและโครงสรางกระดูกเทานั้น โดยในสภาพความเปนจริง ยังมีอีกหลายปจจัยที่มีความสําคัญที่สงผลใหเกิดการบาดเจ็บที่ระบบกลามเนื้อและโครงสรางกระดูกได แมวาจะทําการยกและเคลื่อนยายของที่มีน้ําหนักเบา โดยเฉพาะทาทางในการทํางาน ความถี่ ระยะเวลา ลักษณะสิ่งของสภาพพื้นที่ อุณหภูมิ และสภาพแวดลอมในการทํางาน หรือแมกระทั่งความแข็งแรง ของรางกายและประสบการณในการทํางาน ทั้งหมดนี้ลวนแลวแตเปนปจจัยที่สงผลตอการบาดเจ็บ และเจ็บปวยไดทั้งสิ้น ซึ่งเปนเรื่องที่ภาครัฐควรพิจารณาใหความคุมครองในขอบเขตหรือมิติที่กวางขึ้น ๕.๒ ขอสังเกตและขอเสนอแนะ คณะกรรมาธิการการแรงงาน วุฒิสภา เห็นวาหากรอใหกฎหมายที่เกี่ยวของหรือกฎกระทรวง มีผลใชบังคับ อาจตองใชระยะเวลาอีกนานพอสมควร ดังนั้น เพื่อนําไปสูแนวทางการแกไขปญหา และในการทํางานที่ตองยกหรือเคลื่อนยายวัสดุหนักดวยแรงกายสําหรับแรงงานกลุมตาง ๆ จึงมีความเห็นวา ควรมีขอสังเกตและขอเสนอแนะนําไปสูการจัดสวัสดิการแรงงานเพื่อยกระดับ คุณภาพชีวิตการทํางาน ซึ่งเปนสิ่งที่จําเปน และมีความสําคัญอยางยิ่ง ตอคุณภาพชีวิตในลักษณะ ของความพึงพอใจในการทํางานนั้น จะสงผลตอการปฏิบัติงาน และยังเปนสิ่งจูงใจใหเกิดความตองการ ทํางาน ซึ่งนําไปสูประสิทธิภาพและเกิดการเพิ่มผลผลิตขององคการในที่สุด เรียกไดวาบรรลุเปาหมาย ของทั้งบุคคลในฐานะสมาชิกขององคกรและตัวองคกรเอง นอกจากนี้ยังสงผลตอเศรษฐกิจโดยรวม
๑๗๔ ของประเทศอีกดวย อีกทั้งเพื่อเตรียมความพรอมทั้งหลักกฎหมายและวิธีการปฏิบัติใหสอดคลองกับ รางอนุสัญญาระหวางประเทศ (ILO) เกี่ยวกับการยศาสตรและการยกเคลื่อนยายวัสดุดวยแรงกาย ซึ่งจะมีการประกาศใชในปพ.ศ. ๒๕๗๐ เพื่อกําหนดเปนแนวทางใหประเทศสมาชิกไดดําเนินการ ตามขอกําหนดในอนุสัญญาดังกลาวที่จะไดมีการรับรองในอนาคตอันใกลนี้ไดอยางถูกตองตอไป โดยคณะกรรมาธิการเห็นวา แนวทางการแกไขปญหาควรนําเสนอกลยุทธออกเปน ๒ ระยะ ดังนี้ ๕.๒.๑ กลยุทธระยะที่หนึ่ง ๑) เปนที่เขาใจไดวาผูประกอบกิจการยอมมีความพรอมที่แตกตางกัน จึงควรใช “ระบบสมัครใจหรือระบบเชิญชวน” โดยเสนอใหสถาบันสงเสริมความปลอดภัย อาชีวอนามัย และสภาพแวดลอมในการทํางาน (องคการมหาชน) สสปท. ดําเนินการ ดังนี้ (๑) ปรับปรุงมาตรฐานการยกหรือเคลื่อนยายวัสดุหนักดวยแรงกายตามหลัก การยศาสตร(มปอ.๓๐๒ : ๒๕๖๑) ใหเปนปจจุบัน เพื่อใหสถานประกอบกิจการนําไปเปนตนแบบในการ จัดทําคูมือการปฏิบัติงานที่ชัดเจนและเปนมาตรฐานเดียวกันโดยทั่วไป (๒) จัดทํามาตรฐานการทํางานเกี่ยวกับการยกหรือเคลื่อนยายวัสดุหนักดวยแรงกาย โดยอาศัยระบบแอปพลิเคชัน (Application) และจัดทําเปนคูมือการปฏิบัติงานตามแอปพลิเคชัน ที่ผูประกอบกิจการและลูกจางสามารถดาวนโหลด และนําไปปรับใชกับการทํางานไดโดยสะดวก (๓) ศึกษา วิจัย สราง และพัฒนานวัตกรรมเครื่องทุนแรงสําหรับยกหรือเคลื่อนยาย วัสดุหนักดวยแรงกาย ทั้งนี้ รัฐบาลควรใหการสนับสนุนงบประมาณตอหนวยงานผูรับผิดชอบในการสราง และพัฒนา Application ดังกลาว รวมทั้งนวัตกรรมเครื่องทุนแรงสําหรับยกหรือเคลื่อนยายวัสดุหนัก ดวยแรงกายอยางตอเนื่อง เพราะถือวาเปนการลงทุนที่คุมคาตอระบบการทํางาน และที่สําคัญจะมีผลที่ดี ในเชิงบวกตอการสงเสริมการคุมครองคุณภาพชีวิตของแรงงานในระยะยาวซึ่งประเมินคามิได โดยในระยะเริ่มตนเปนการเปดโอกาสใหสถานประกอบการที่สมัครใจเขารวม โครงการและนํามาตรฐานที่กําหนดขึ้นกอนที่จะมีการนําไปบังคับใชแบบภาคบังคับ โดยภาครัฐจะตอง อาศัยการสรางแรงจูงใจในการใหรางวัล หรือการใหสิทธิประโยชนบางอยาง (Reward) แกสถานประกอบ กิจการที่เขารวมโครงการ เพื่อนํามาตรฐานดังกลาวไปปรับใชกับระบบการทํางานในสถานประกอบ กิจการของตน อาทิ รางวัล Good Practice หรือหากผูประกอบการหรือสถานประกอบกิจการสามารถ ลดอัตราการเขารับการรักษาพยาบาลของลูกจางในกรณีอาการบาดเจ็บทางระบบกลามเนื้อและ โครงสรางกระดูกได หรือสามารถลดการเบิกจายเงินจากกองทุนเงินทดแทนสําหรับเหตุดังกลาวนอยลง สํานักงานประกันสังคมจะมีการพิจารณาลดอัตราการสงเงินสมทบลง ตั้งแตรอยละ ๑๐ – ๕๐ ของอัตราเงินสมทบปที่ผานมา เปนตน ๒) เสนอใหกรมสวัสดิการและคุมครองแรงงาน ดําเนินการดังนี้ (๑) เมื่อสถาบันสงเสริมความปลอดภัย อาชีวอนามัย และสภาพแวดลอมในการ ทํางาน (องคการมหาชน)สสปท. ไดดําเนินการจัดทํามาตรฐานการทํางานเกี่ยวกับการยกหรือเคลื่อนยาย วัสดุหนักดวยแรงกายโดยอาศัยระบบแอปพลิเคชัน (Application) และจัดทําเปนคูมือการปฏิบัติงาน ตามแอปพลิเคชันเสร็จเรียบรอยแลวตองดําเนินการ ดังนี้
๑๗๕ (๑.๑) จัดฝกอบรมเจาหนาที่ความปลอดภัยในการทํางาน (จป.) ในการจัดทํา คูมือปฏิบัติงานตามแอปพลิเคชัน (๑.๒) พนักงานตรวจความปลอดภัยควรมีการตรวจสอบคูมือการปฏิบัติงานยก หรือเคลื่อนยายวัสดุหนักดวยแรงกายในสถานประกอบกิจการใหสอดคลองกับแอปพลิเคชันที่ไดจัดทําไว (๒) ตามที่กฎกระทรวงกําหนดมาตรฐานการตรวจสุขภาพลูกจางซึ่งทํางานเกี่ยวกับ ปจจัยเสี่ยง พ.ศ. ๒๕๖๓ ที่กําหนดใหนายจางจัดใหมีการตรวจสุขภาพของลูกจางซึ่งทํางานเกี่ยวกับปจจัยเสี่ยง ตามระยะเวลา โดยมีการตรวจสุขภาพลูกจางครั้งแรกใหเสร็จสิ้นภายในสามสิบวันนับแตวันที่รับลูกจาง เขาทํางาน และจัดใหมีการตรวจสุขภาพลูกจางครั้งตอไปอยางนอยปละหนึ่งครั้ง ซึ่งไมไดมีการ กําหนดการตรวจโรคหรืออาการเจ็บปวยจากระบบกลามเนื้อและโครงสรางกระดูกที่เกิดขึ้นเนื่องจาก การทํางานหรือสาเหตุจากลักษณะงานที่จําเพาะหรือมีปจจัยเสี่ยงสูงในสิ่งแวดลอมการทํางาน ไวอยางชัดเจน ดังนั้น เห็นควรปรับปรุง แกไข และเพิ่มเติมกฎกระทรวงกําหนดมาตรฐาน การตรวจสุขภาพลูกจางซึ่งทํางานเกี่ยวกับปจจัยเสี่ยง พ.ศ. ๒๕๖๓ โดยการเพิ่มเติมการตรวจสุขภาพ ลูกจางที่ทํางานเกี่ยวกับปจจัยเสี่ยง คือ การตรวจโรคหรืออาการเจ็บปวยจากระบบกลามเนื้อและ โครงสรางกระดูกที่เกิดขึ้นเนื่องจากการทํางานหรือสาเหตุจากลักษณะงานที่จําเพาะหรือมีปจจัยเสี่ยงสูง ในสิ่งแวดลอมการทํางาน ในกฎกระทรวงกําหนดมาตรฐานการตรวจสุขภาพลูกจางซึ่งทํางานเกี่ยวกับ ปจจัยเสี่ยง พ.ศ. ๒๕๖๓ ขอที่ ๒ (๓) ปรับปรุง แกไข เพิ่มเติมกฎหมายที่เกี่ยวของโดยเฉพาะกฎหมายลําดับรอง ที่ออกตามพระราชบัญญัติความปลอดภัย อาชีวอนามัย และสภาพแวดลอมในการทํางาน พ.ศ. ๒๕๕๔ ใหครอบคลุมถึงการดําเนินการตาง ๆ ที่เปนขอเสนอแนะของรายงานฉบับนี้ เพื่อยกระดับคุณภาพชีวิต ในการทํางานที่ตองยกหรือเคลื่อนยายวัสดุหนักดวยแรงกายตามหลักการยศาสตร (Ergonomics) สําหรับแรงงานกลุมตางๆ โดยเฉพาะการสงเสริมสนับสนุนใหมีเจาหนาที่ความปลอดภัยในการทํางาน ใหมีจํานวนและขอมูลความรูที่เพียงพอตอสภาพขอเท็จจริง รวมทั้งใหเพียงพอตอความตองการของ สถานประกอบการ ๓) เสนอใหสํานักงานประกันสังคม ดําเนินการดังนี้ (๑) สืบเนื่องจากรายงานสถานการณการประสบอันตรายหรือเจ็บปวยเนื่องจากการ ทํางาน ป พ.ศ. ๒๕๖๑ – ๒๕๖๕ โดยสํานักงานกองทุนเงินทดแทน สํานักงานประกันสังคม พบวา โรคระบบกลามเนื้อและโครงสรางกระดูกที่เกิดขึ้นเนื่องจากการทํางานหรือสาเหตุจากลักษณะงาน ที่จําเพาะหรือมีปจจัยสูงในสิ่งแวดลอมการทํางานสูงสุด โดยเฉลี่ย ๕ ป มีลูกจางประสบอันตราย จํานวน ๔,๗๖๐ ราย คิดเปนรอยละ ๑.๑๓ ตอป ของจํานวนการประสบอันตรายทั้งหมด เมื่อเปรียบเทียบขอมูล ของประเทศอังกฤษที่มีระบบการเก็บขอมูลที่ดีและใหความสําคัญเกี่ยวกับการจัดเก็บขอมูลเปนอยางมาก เนื่องจากเปนตัวชี้วัดวาสามารถขับเคลื่อนคุณภาพชีวิตไดจริงหรือไม ถาไมมีระบบการจัดเก็บขอมูล ที่ดีก็ไมสามารถที่จะชี้วัดไดวาคุณภาพชีวิตหลังจากที่มีนโยบาย มียุทธศาสตรมีกฎหมายออกไปแลว จะวัดไดจริงหรือไม ดังนั้น การจัดเก็บขอมูลในเรื่องการเจ็บปวยจากการทํางานจึงเปนเรื่องที่สําคัญมาก
๑๗๖ ทั้งนี้เมื่อพิจารณาขอมูลประชากรของประเทศอังกฤษที่มีงานทําประมาณ ๒๔ ลานคน จะมีสถิติผูบาดเจ็บจากการทํางานที่ตองยกหรือเคลื่อนยายวัสดุหนักอยูที่ประมาณ 60,000 คน และขอมูลประชากรของประเทศไทยที่มีงานทําประมาณ ๓๙.๖๑ ลานคน จะมีสถิติผูบาดเจ็บจาก การทํางานที่ตองยกหรือเคลื่อนยายวัสดุหนักเพียงหลักพันกวาคนเทานั้น เพราะฉะนั้นเมื่อเปรียบเทียบ ขอมูลทั้งสองประเทศ หากนํามาเปนตัวชี้วัดคุณภาพชีวิตของแรงงานในประเทศแสดงวาแรงงาน ในประเทศไทยมีคุณภาพชีวิตที่ดีมากกวาประเทศอังกฤษ ซึ่งขอเท็จจริงแลวไมไดเปนเชนนั้น เนื่องจากขอมูลของประเทศไทยไมสามารถที่จะนํามาเปนตัวชี้วัดคุณภาพชีวิตแรงงานในประเทศได เนื่องจากปญหาการจัดเก็บขอมูลของประเทศไทยยังไมมีความชัดเจน ขาดการจัดเก็บขอมูลที่ดี และไมมีการแยกประเภทใหชัด อาทิ แรงงานที่เกิดการเจ็บปวยเนื่องจากการทํางานที่ตองยก หรือเคลื่อนยายวัสดุหนักดวยแรงกาย หรือเกิดการเจ็บปวยเนื่องจากการทํางานที่ตองยกหรือเคลื่อนยาย วัสดุหนักโดยใชเครื่องจักรชวยยก และสาเหตุการเจ็บปวยมาจากการทํางานในลักษณะใด หรือเกิดจากอะไร เปนตน ดังนั้น ควรใหความสําคัญในการจัดเก็บขอมูลกรณีที่แรงงานเกิดการประสบ อันตรายหรือเจ็บปวยเนื่องจากการทํางาน โดยตองมีการแยกประเภทวาเจ็บปวยเนื่องจากการทํางาน ที่ตองยกหรือเคลื่อนยายวัสดุหนักดวยแรงกาย หรือเจ็บปวยเนื่องจากการทํางานที่ตองยกหรือเคลื่อนยาย วัสดุหนักโดยใชเครื่องจักรชวยยก และสาเหตุการเจ็บปวยมาจากทํางานในลักษณะใดหรือเกิดจากอะไร เพราะการจัดเก็บขอมูลที่ดีจะเปนตัวชี้วัดคุณภาพชีวิตของแรงงานไดดีเชนกัน รวมทั้งเพื่อนําไปสูการ พัฒนาและเชื่อมโยงในลักษณะ Big Data เพื่อนําไปวิเคราะหแลวสรางมูลคาและนวัตกรรมตาง ๆ ได (๒) จากขอมูลการตรวจสุขภาพประจําปฟรี ๑๔ รายการ ของสํานักงาน ประกันสังคมที่ใชเงินงบประมาณคาใชจายจากเงินกองทุนประกันสังคมจึงเปนโปรแกรมการตรวจ สุขภาพที่อยูในเงื่อนไข ซึ่งเปนการตรวจสุขภาพทั่วไปที่ไมไดเกิดจากการทํางาน ถาหากเปนการตรวจ สุขภาพเพื่อตรวจหาอาการเจ็บปวยทางรางกายที่เกิดขึ้นเนื่องจากการทํางานนั้น จะตองใชเงินคาใชจาย จากกองทุนเงินทดแทน ดวยเหตุนี้โครงการตรวจสุขภาพประจําปฟรี ๑๔ รายการดังกลาวขางตน จึงไมครอบคลุมถึงการตรวจโรคหรืออาการเจ็บปวยจากระบบกลามเนื้อและโครงสรางกระดูกที่เกิดขึ้น เนื่องจากการทํางานหรือสาเหตุจากลักษณะงานที่จําเพาะหรือมีปจจัยเสี่ยงสูงในสิ่งแวดลอมการทํางาน ดังนั้น เห็นควรขับเคลื่อนโครงการ Healthy Thailand เพื่อผูประกันตน ที่เปนการตรวจสุขภาพเชิงรุกสําหรับผูประกันตน โดยการเพิ่มโปรแกรมการตรวจโรคหรืออาการ เจ็บปวยจากระบบกลามเนื้อและโครงสรางกระดูกที่เกิดขึ้นเนื่องจากการทํางานหรือสาเหตุ จากลักษณะงานที่จําเพาะหรือมีปจจัยเสี่ยงสูงในสิ่งแวดลอมการทํางาน ในรายการตรวจสุขภาพ ประจําปฟรีของผูประกันตนโดยใชงบประมาณจากเงินกองทุนเงินทดแทน ซึ่งเปนสิทธิในการ รักษาพยาบาลที่แรงงานไทยควรไดรับ ๕.๒.๒ กลยุทธระยะที่สอง : เมื่อสถานประกอบการมีความพรอมตอการปรับตัวในการที่จะ เขาสูระบบมาตรฐานในการยกหรือเคลื่อนยายวัสดุหนักดวยแรงกายที่ถูกตองตามหลักการยศาสตรแลว จึงเขาสูขั้นตอนที่กรมสวัสดิการและคุมครองแรงงานตองออกกฎกระทรวงรองรับมาตรฐานดังกลาว ใหมีสภาพบังคับตามกฎหมาย ซึ่งผลของการออกกฎกระทรวงลักษณะนี้ จะทําใหการบริหารจัดการ และระบบการคุมครองการทํางานของแรงงานเกี่ยวกับการยกหรือเคลื่อนยายวัสดุหนักที่ถูกตอง
๑๗๗ ตามหลักการยศาสตรใหมีมาตรฐานเดียวกันทั้งระบบ ซึ่งจะเกิดผลดีตอระบบการแรงงานไทย ในภาพรวม กลาวคือ ๑) ผูประกอบการไดรับประโยชนจากกระบวนการผลิตสินคาที่มีคุณภาพ ลูกจางมีการ เจ็บปวยจากการทํางานนอยลงทําใหสามารถทํางานไดเต็มตามศักยภาพ ไมตองสูญเสียทรัพยากร ทั้งทางดานแรงงานและทรัพยสินไปกับการดูแลรักษาอาการเจ็บปวยของลูกจาง ๒) ลูกจางไดรับประโยชนจากระบบการทํางานที่มีมาตรฐาน เนื่องจากมาตรฐาน เชิงปองกันยอมชวยลดการเจ็บปวยของลูกจางจากการทํางานทั้งในระยะสั้นและระยะยาวได มีความสามารถทํางานอยางเต็มกําลังและศักยภาพที่มีอยู เกิดรายไดที่มั่นคงและไมตองสูญเสียทรัพยสิน ไปกับคาใชจายในรักษาอาการเจ็บปวยโดยไมจําเปน ๓) ภาครัฐไดรับประโยชนจากระบบเศรษฐกิจที่มั่นคงอันเกิดจากวงจรการผลิตที่มี คุณภาพและมั่นคงที่คุมครองทั้งฝายนายจางและฝายลูกจางอยางมีดุลยภาพ และไดรับประโยชน จากกรณีที่ประชาชนในประเทศซึ่งสวนใหญอยูในวัยแรงงานมีคุณภาพชีวิตและสุขภาพรางกาย ที่แข็งแรง ยอมเปนกําลังสําคัญในการพัฒนาระบบเศรษฐกิจของประเทศในภาพรวมตอไป ทั้งนี้ คณะกรรมาธิการการแรงงาน วุฒิสภา มั่นใจวาหากรัฐบาลนําขอสังเกตและขอเสนอแนะ ทั้งหมดขางตนไปขยายผลสูการปฏิบัติจริงใหเกิดผลสัมฤทธิ์อยางเปนรูปธรรมโดยหนวยงาน ที่เกี่ยวของแลว จะชวยทําใหรัฐบาลไมตองสูญเสียงบประมาณจํานวนมากในการจายคารักษาพยาบาล อันเนื่องมากจากการประสบอันตรายหรือเจ็บปวยเนื่องจากการทํางาน เนื่องจากมีการคุมครองแรงงาน ในมิติการยกหรือเคลื่อนยายวัสดุหนักดวยแรงกายที่ถูกตองตามหลักการยศาสตร(Ergonomics) อีกทั้ง เปนการยกระดับการคุมครองคุณภาพชีวิตแรงงานไปสูเปาหมายการทํางานที่มีคุณคา (Decent Work) ซึ่งจะเห็นวาคนในวัยแรงงานถือวาเปนกลุมคนกลุมใหญที่สุดของโครงสรางประชากรไทย เปนกลุมคน ที่เปนกําลังสําคัญในการขับเคลื่อนเศรษฐกิจของประเทศ จึงเปนกลุมประชากรที่ภาครัฐและเอกชน ตองใหความสําคัญ ไมเพียงในการพัฒนาศักยภาพแตรวมถึงคุณภาพชีวิตที่ดีดวย เนื่องจากคุณภาพชีวิต การทํางานมีผลตอการทํางานมาก กลาวคือ ทําใหเกิดความรูสึกที่ดีตอตนเอง ทําใหเกิดความรูสึกที่ดี ตองาน และทําใหเกิดความรูสึกที่ดีตอองคกร นอกจากนี้ยังชวยสงเสริมในเรื่องสุขภาพจิต ชวยใหเจริญกาวหนา มีการพัฒนาตนเองใหเปนบุคคลที่มีคุณภาพขององคกร และยังชวยลดปญหา การขาดงาน การลาออก ลดอุบัติเหตุ และสงเสริมใหไดผลผลิตและการบริการที่ดี ทั้งคุณภาพ และปริมาณคุณภาพชีวิตในการทํางาน (Quality of Working Life) ถือวาเปนสิ่งที่สําคัญอยางยิ่ง เพราะบุคคลเปนทรัพยากรที่มีคาและมีความสําคัญตอองคกร รวมทั้งเปนการเตรียมความพรอม ทั้งหลักกฎหมายและวิธีการปฏิบัติใหสอดคลองกับรางอนุสัญญาระหวางประเทศ (International Labour Organization; ILO) เกี่ยวกับการยศาสตรและการยกเคลื่อนยายวัสดุดวยแรงกาย เพื่อปองกันมิให ประเทศสมาชิก ILO และประเทศสมาชิก ISO หรือไมใชประเทศสมาชิกดังกลาวก็ตาม หยิบยกเอา ประเด็นดังกลาวมาเปนเหตุกีดกันทางการคา หรือโจมตีสรางความเสียหายตอประเทศในอนาคต ไดอีกตอไป
ภาคผนวก
๑๘๐
๑๘๑ ภาคผนวก ก กฎหมายในประเทศที่เกี่ยวของ
๑๘๒ ภาคผนวก ข อนุสัญญาของอ16งคการแรงงานระหวางประเทศ16 (International Labour Organization: ILO) ที่เกี่ยวกับความปลอดภัยและสุขภาพอนามัย ในการทํางาน
๑๘๓ ภาคผนวก ค สรุปผลการเดินทางศึกษาดูงาน วันพฤหัสบดีที่ ๓ กันยายน ๒๕๖๓ ณ บริษัท โตโยตา มอเตอรประเทศไทย จำกัด (โรงงานเกตเวย) น ิคมอุตสาหกรรมเกตเวยซ ิตี้ อำเภอแปลงยาว จังหวัดฉะเชิงเทรา และ บริษัท สยาม เด็นโซแมนแฟคเจอริ่ง จำก ัด อําเภอพานทอง จังหวัดชลบ ุรี
๑๘๔ ภาคผนวก ง สรุปผลการสัมมนา เรื่อง กฎหมาย มาตรฐานและ แนวปฏิบัติที่ดี เพื่อคุมครองและยกระดับคุณภาพ ชีวิตแรงงานที่ตองยกหรือเคลื่อนยายวัสดุหนัก ดวยแรงกาย
๑๘๕ ภาคผนวก จ มาตรฐาน คูมือ และงานวิจัย ดานการยศาสตรของ สสปท.
๑๘๖ ภาคผนวก ฉ รางมาตรฐานการยกและเคลื่อนยาย วัสดุหนักดวยแรงกายตามหลักการยศาสตร Ergonomics Standard on Manual Materials Handling
๑๘๗ ภาคผนวก ช ตัวอยางผลงานสิ่งประดิษฐคิดคน ดานความปลอดภัยในการทํางานที่ไดรับรางวัล ผลงานดีเดน (Best Practice) และผลงานดี (Good Practice Award)
ออกแบบและพิมพที่ สำนักการพิมพ สำนักงานเลขาธิการวุฒิสภา ๐ ๒๘๓๑ ๙๔๑๕, ๐ ๒๘๓๑ ๙๔๖๖, ๐ ๒๘๓๑ ๙๔๗๒, ๐ ๒๘๓๑ ๙๔๗๖ QUALITY MANAGEMENT SYSTEM ไดรับการรับรองมาตรฐานคุณภาพ 9001:2015