ดนตรีไทย

ชดุ การเรยี นร้ดู นตรไี ทยทเ่ี นน้ ทกั ษะปฏบิ ตั ิ
เร่อื ง เรยี นรสู้ กู่ ารบรรเลงขล่ยุ เพียงออ

กล่มุ สาระการเรียนรู้ศลิ ปะ สาหรบั นกั เรียนชั้นมธั ยมศกึ ษาปีท่ี 1
ชดุ ท่ี 2 รเู้ รอื่ งเครอ่ื งดนตรไี ทย

นายสุขสนั ต์ ฉายาวาศ
ตาแหนง่ ครู วิทยฐานะ ครชู านาญการ
โรงเรียนเทศบาล ๑ (วดั ทองพุ่มพวง)
สังกัดสานักการศกึ ษา เทศบาลเมืองสระบรุ ี

ชดุ การเรยี นรดู้ นตรไี ทย

ชุดการเรียนรู้ดนตรีไทยที่เน้นทกั ษะปฏิบัติ
เรอื่ ง เรียนรสู้ ู่การบรรเลงขลยุ่ เพียงออ

กลุม่ สาระการเรียนรู้ศลิ ปะ สาหรับนกั เรียนช้นั มัธยมศกึ ษาปีท่ี 1

ชดุ ท่ี 2 รเู้ รื่องเคร่ืองดนตรีไทย

สอนโดย
นายสขุ สันต์ ฉายาวาศ
ตาแหนง่ ครู วทิ ยฐานะ ครชู านาญการ

โรงเรียนเทศบาล ๑ (วดั ทองพุ่มพวง)
สงั กัดสานักการศึกษา เทศบาลเมืองสระบุรี

จงั หวดั สระบุรี

ชดุ ที่ 2 รเู้ รอื่ งเครอ่ื งดนตรไี ทย

ชดุ การเรยี นรดู้ นตรไี ทย ก

คานา

ชุดการเรียนรู้ดนตรีไทยท่ีเน้นทักษะปฏิบัติ เรื่อ ง เรียนรู้สู่การบรรเลงขลุ่ยเพียงออ
กลุ่มสาระการเรียนรู้ศิลปะ สาหรับนักเรียนช้ันมัธยมศึกษาปีที่ 1 มีท้ังหมด 6 ชุด ซ่ึงชุดน้ีเป็นชุดท่ี 2
เรื่อง รู้เร่ืองเคร่ืองดนตรีไทย จัดทาข้ึนเพื่อเป็นพ้ืนฐานในการเรียนรู้เกี่ยวกับดนตรีไทยจนนาไปสู่การ
ฝึกทักษะทางดนตรีไทยโดยการฝึกเป่าขลุ่ยเพียงออ เพราะเป็นเคร่ืองดนตรีไทยท่ีหาได้ง่ายและราคาถูก
นักเรียนสามารถนามาฝึกปฏิบัติได้ทุกคน มีการจัดกิจกรรมการเรียนการสอนท่ีเน้นผู้เรียนเป็นสาคัญ
ส่งเสริมให้ผู้เรียนเกิดความสนใจ เหมาะสมกับวัย ระดับชั้น และเป็นการเติมเต็มตามศักยภาพในการ
เล่นดนตรีของผู้เรียนให้สูงที่สุด เพราะการเล่นดนตรีไทยเป็นทักษะท่ีจาเป็นอย่างย่ิง เป็นการพัฒนา
คุณภาพชีวติ ให้ดขี น้ึ กอ่ ใหเ้ กดิ ความสนุกสนาน และพฒั นาผลสัมฤทธทิ์ างการเรียนได้อีกด้วย ซึ่งผู้เรียน ได้
ศึกษาและเรียนรู้ด้วยตนเอง โดยมีครูเป็นผู้คอยให้คาแนะนา ส่งเสริมการพัฒนาด้านความรู้ เจตคติ
คุณธรรม ค่านิยม และคุณลักษณะอันพึงประสงค์ของผู้เรียนสอดคล้องกับหลักสูตรแกนกลางการศึกษา
ขั้นพื้นฐาน พทุ ธศักราช 2551

ผู้จัดทาหวังเป็นอย่างยิ่งว่า ชุดการเรียนรู้ดนตรีไทยที่เน้นทักษะปฏิบัติชุดนี้จะเป็นประโยชน์
ต่อการพัฒนาผู้เรียน ส่งผลให้ผู้เรียนตระหนักถึงคุณค่าและความสาคัญของดนตรีไทยอันเป็นเอกลักษณ์
ประจาชาติ ส่งเสริมให้เกิดความคิดสร้างสรรค์ สามารถนาความรู้ท่ีได้ไปประยุกต์ใช้ในชีวิตประจาวันได้
และส่งเสริมให้ครูจัดกิจกรรมการเรียนรู้ได้อย่างมีประสิทธิภาพ ซ่ึงเป็นส่วนสาคัญในการพัฒนาทักษะ
การเลน่ ดนตรไี ทย

สุขสนั ต์ ฉายาวาศ

ชดุ ที่ 2 รเู้ รอื่ งเครอื่ งดนตรไี ทย

ชดุ การเรยี นรดู้ นตรไี ทย ข

สารบัญ

เรือ่ ง หนา้

คานา ก
สารบญั ข
คาชี้แจง 1
แผนผงั แสดงขั้นตอนการเรียนโดยใชช้ ดุ การเรียนร้ดู นตรีไทย 2
คาแนะนาสาหรับนักเรียน 3
มาตรฐานการเรยี นรู้/ตัวช้ีวัด/สาระการเรยี นรู้ 4
จดุ ประสงค์การเรยี นรู้ 5
แบบทดสอบก่อนเรียน (Pre-test) 6
ใบความรู้ท่ี 1 เรอื่ ง ประเภทของเคร่ืองดนตรีไทย 8
ใบงานที่ 1 เรือ่ ง ประเภทของเครอื่ งดนตรีไทย 12
ใบความร้ทู ่ี 2 เรอื่ ง หนา้ ที่ของเครื่องดนตรีไทย 13
ใบงานที่ 2 เร่ือง หน้าทีข่ องเครอื่ งดนตรีไทย 17
ใบความรู้ท่ี 3 เร่ือง การดูแลรกั ษาเคร่ืองดนตรีไทย 18
ใบงานที่ 3 เรอ่ื ง การดแู ลรกั ษาเคร่ืองดนตรีไทย 22
แบบทดสอบหลงั เรียน (Post-test) 23
บรรณานกุ รม 25
กระดาษคาตอบแบบทดสอบก่อนเรยี น-หลงั เรยี น 27
เฉลยแบบทดสอบก่อนเรยี น-หลังเรยี น 28
เฉลยใบงานท่ี 1 29
เฉลยใบงานที่ 2 30
เฉลยใบงานท่ี 3 31
แบบบันทกึ คะแนนชดุ การเรียนรูด้ นตรีไทย 32

ชดุ ที่ 2 รเู้ รอื่ งเครอ่ื งดนตรไี ทย

ชดุ การเรยี นรดู้ นตรไี ทย 1

คาช้แี จง

1. ชดุ การเรียนรู้ดนตรไี ทยท่ีเนน้ ทกั ษะปฏิบตั ิ เร่อื ง เรียนรู้สกู่ ารบรรเลงขลยุ่ เพยี งออ
กลุ่มสาระการเรียนรู้ศลิ ปะ สาหรับนักเรียนชนั้ มัธยมศึกษาปที ี่ 1 มจี านวนท้งั หมด 6 ชดุ ดงั น้ี

ชุดท่ี 1 เรื่อง พน้ื ฐานการดนตรไี ทย
ชุดท่ี 2 เรื่อง รู้เรอ่ื งเครื่องดนตรีไทย
ชดุ ที่ 3 เร่อื ง วงดนตรีไทยในสังคม
ชดุ ท่ี 4 เร่อื ง ทักษะพ้นื ฐานการเป่าขลุย่ เพียงออ
ชุดท่ี 5 เรือ่ ง การฝึกเป่าขลุ่ยเพียงออเบ้ืองต้น
ชุดท่ี 6 เร่ือง เพลงขล่ยุ บรรเลงครน้ื เครงใจ
2. ชุดการเรียนรู้ดนตรีไทยชุดน้ีเป็นชุดที่ 2 เรื่อง รู้เรื่องเคร่ืองดนตรีไทย ใช้ประกอบแผนการ
จดั การเรยี นรวู้ ิชาดนตรี รหัสวิชา ศ 21102 ชัน้ มัธยมศกึ ษาปีท่ี 1 จานวน 3 แผน เวลา 3 ช่วั โมง
3. ชดุ การเรียนรูด้ นตรีไทยท่ีเนน้ ทกั ษะปฏิบตั ิชุดนี้ ประกอบด้วย
3.1 คาชีแ้ จง
3.2 แผนผังแสดงข้ันตอนการเรียนโดยใช้ชุดการเรยี นรดู้ นตรีไทย
3.3 คาแนะนาสาหรับนักเรียน
3.4 มาตรฐานการเรยี นรู้/ตัวช้ีวัด/สาระการเรยี นรู้/จดุ ประสงคก์ ารเรยี นรู้
3.5 แบบทดสอบก่อนเรยี น - หลังเรยี น
3.6 ใบความรู้ท่ี 1-3
3.7 ใบงานที่ 1-3
3.8 เฉลยแบบทดสอบก่อนเรยี น - หลงั เรยี น
3.9 เฉลยใบงานท่ี 1-3
3.10 แบบบนั ทึกคะแนนชุดการเรียนรู้ดนตรไี ทย
4. ผูใ้ ชช้ ุดการเรยี นรู้ดนตรีไทยควรศึกษาคาแนะนาในการใช้ชุดการเรียนร้ดู นตรีไทยกอ่ นใชท้ ุกครงั้

ชดุ ท่ี 2 รเู้ รอื่ งเครอ่ื งดนตรไี ทย

ชดุ การเรยี นรดู้ นตรไี ทย 2

แผนผงั แสดงขั้นตอนการเรยี นโดยใช้ชุดการเรียนร้ดู นตรีไทย
ชุดท่ี 2 รเู้ ร่อื งเคร่ืองดนตรไี ทย

1. อา่ นคาชีแ้ จง/คาแนะนาการใชช้ ดุ การเรียนรดู้ นตรีไทย

ไม่ผา่ นเกณฑ์

2. ศึกษาชดุ การเรยี นรู้ดนตรีไทยโดยปฏิบตั ิกจิ กรรม
- ทาแบบทดสอบก่อนเรียน
- ศกึ ษาค้นควา้ ใบความรู้ในชดุ การเรียนรู้ดนตรีไทย
- ปฏิบัติกิจกรรมตามข้ันตอนในชดุ การเรียนรู้ดนตรีไทย
- ทากจิ กรรมในใบงานท่ีกาหนดใหใ้ นชดุ การเรยี นรูด้ นตรีไทย
- ทาแบบทดสอบหลังเรียน

3. ตรวจสอบคาตอบแบบทดสอบก่อนเรียน-หลังเรียน, การประเมนิ ผล
และใบงานจากเฉลยท่ใี หม้ าในชุดการเรยี นร้ดู นตรีไทย ผา่ นเกณฑ์

4. ศกึ ษาชุดการเรียนรดู้ นตรีไทยชดุ ท่ี 3 ต่อไป

ชดุ ท่ี 2 รเู้ รอ่ื งเครอ่ื งดนตรไี ทย

ชดุ การเรยี นรดู้ นตรไี ทย 3

คาแนะนาสาหรับนกั เรียน

การเรียนรู้โดยใช้ชุดการเรียนรู้ดนตรีไทยที่เน้นทักษะปฏิบัติ เร่ือง เรียนรู้สู่การบรรเลงขลุ่ยเพียงออ
กลุ่มสาระการเรียนรู้ศิลปะ สาหรับนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 1 ชุดที่ 2 รู้เร่ืองเครื่องดนตรีไทย ใช้เวลา
3 ช่ัวโมง เพ่ือช่วยให้นักเรียนสามารถเรียนได้ง่ายข้ึน มีความรู้ความเข้าใจดีขึ้น โดยให้นักเรียนปฏิบัติตาม
ข้นั ตอนที่กาหนดไว้ ซ่งึ มคี รูเป็นผ้ใู ห้คาปรึกษา โดยปฏิบตั ิตามขั้นตอนดงั น้ี

1. นกั เรยี นอา่ นคาช้ีแจง และคาแนะนาใหเ้ ขา้ ใจก่อนลงมือศกึ ษาชดุ การเรยี นรู้ดนตรไี ทย
2. นักเรียนทาความเข้าใจมาตรฐานการเรียนรู้/ตัวช้วี ัด/จุดประสงค์การเรียนรู้
3. นักเรยี นทาแบบทดสอบก่อนเรียน จานวน 10 ข้อ โดยใช้เวลา 10 นาที เพื่อตรวจสอบความรู้
พื้นฐานของนักเรียน
4. นักเรยี นศึกษาเน้ือหาแตล่ ะเร่ืองในใบความรู้ให้เขา้ ใจก่อนทาใบงานในชุดการเรยี นรู้ดนตรไี ทย
ถา้ นักเรียนทาใบงานไม่ได้ ให้กลับไปอ่านทบทวนเน้ือหาอีกคร้งั หรือปรึกษาครผู ู้สอน
5. เมอื่ นักเรียนทาใบงานเสร็จเรียบร้อยแลว้ ให้นักเรยี นเปลี่ยนกันตรวจคาตอบได้จากเฉลยใบงาน
และบันทึกผลคะแนนที่ไดล้ งในแบบบันทึกคะแนน โดยครูคอยใหค้ าแนะนาและอธิบายเพิ่มเติม
6. นักเรียนทาแบบทดสอบหลังเรียน จานวน 10 ข้อ โดยใช้เวลา 10 นาที เพ่ือตรวจสอบความ
ก้าวหน้าทางการเรียน นักเรียนตรวจคาตอบแบบทดสอบก่อนเรียน-หลังเรียนด้วยตนเองแล้วบันทึกผล
คะแนนท่ีได้ลงในแบบบันทึกคะแนน ซึ่งนักเรียนต้องทากิจกรรมให้ได้ร้อยละ 60 ขึ้นไปจึงจะผ่านเกณฑ์
ถ้านกั เรียนไมผ่ ่านเกณฑต์ ามทกี่ าหนดไวใ้ หท้ บทวนเนอ้ื หา แล้วทาแบบทดสอบหลังเรียนอีกคร้ัง หากผ่านเกณฑ์
ให้ศกึ ษาชุดการเรยี นรดู้ นตรไี ทย ชดุ ท่ี 3 ตอ่ ไป

เด็กๆ ศึกษาคาแนะนา
การใช้ให้เขา้ ใจนะครับ

ชดุ ที่ 2 รเู้ รอื่ งเครอ่ื งดนตรไี ทย

ชดุ การเรยี นรดู้ นตรไี ทย 4

มาตรฐานการเรียนรู้/ตัวชีว้ ัด/สาระการเรยี นรู้

มาตรฐานการเรยี นรู้

สาระท่ี 2 ดนตรี
มาตรฐาน ศ 2.1 เขา้ ใจและแสดงออกทางดนตรีอย่างสร้างสรรค์ วิเคราะห์ วิพากษ์วิจารณ์

คุณค่าดนตรี ถ่ายทอดความรู้สึก ความคิดต่อดนตรีอย่างอิสระ ชื่นชม และประยุกต์ใช้ใน
ชีวิตประจาวัน

ตัวชว้ี ัด

1) ศ 2.1 ม.1/2 เปรียบเทยี บเสียงร้องและเสียงของเครื่องดนตรที ่ีมาจากวัฒนธรรมทต่ี ่างกนั
2) ศ 2.1 ม.1/9 ใชแ้ ละบารุงรักษาเคร่ืองดนตรีอยา่ งระมัดระวังและรบั ผิดชอบ

สาระการเรยี นรู้

- ประเภทของเคร่ืองดนตรีไทย
- หน้าท่ีของเครอ่ื งดนตรไี ทย
- การดูแลรักษาเครอ่ื งดนตรีไทย

-

ชดุ ท่ี 2 รเู้ รอ่ื งเครอ่ื งดนตรไี ทย

ชดุ การเรยี นรดู้ นตรไี ทย 5

จุดประสงคก์ ารเรียนรู้

ด้านความรู้ (Knowledge : K)

1. มคี วามเข้าใจและอธิบายลักษณะของเครอื่ งดนตรีไทยแต่ละประเภทได้
2. มคี วามเขา้ ใจและอธิบายหน้าที่ของเคร่ืองดนตรีไทยแตล่ ะประเภทได้
3. อธบิ ายวธิ ีการใช้และดแู ลรักษาเครื่องดนตรีไทยได้อยา่ งถกู ต้อง

ดา้ นทกั ษะกระบวนการ (Process : P)

4. จาแนกประเภทเครือ่ งดนตรไี ทยและยกตัวอย่างเครื่องดนตรไี ทยแตล่ ะประเภทได้
5. จาแนกหน้าทแ่ี ละลักษณะการใชง้ านของเครื่องดนตรไี ทยแต่ละประเภทได้
6. ใช้และดูแลรักษาเครื่องดนตรีไทยได้อยา่ งระมัดระวัง

ดา้ นคณุ ลกั ษณะอนั พึงประสงค์ (Attitude : A)

7. สามารถทางานรว่ มกับผ้อู ่ืนและนาความรู้ไปใชใ้ นชวี ติ ประจาวันได้
8. เหน็ คุณคา่ ของดนตรไี ทย ร่วมกนั อนรุ กั ษแ์ ละสืบสานวฒั นธรรมไทย
9. ปฏิบัติกิจกรรมด้วยความมีวินยั ใฝเ่ รยี นรู้ และมุ่งมนั่ ในการทางาน

ชดุ ท่ี 2 รเู้ รอ่ื งเครอื่ งดนตรไี ทย

ชดุ การเรยี นรดู้ นตรไี ทย 6

แบบทดสอบก่อนเรียน
ชดุ ที่ 2 รู้เรือ่ งเครอื่ งดนตรีไทย ช้ันมัธยมศึกษาปีท่ี 1

คาชี้แจง
1. แบบทดสอบเป็นแบบเลือกตอบจานวน 10 ขอ้ คะแนนเต็ม 10 คะแนน เวลาในการทา 10 นาที
2. ให้นกั เรยี นเลอื กคาตอบทีถ่ ูกทีส่ ุดเพยี งคาตอบเดียว และทาเครอ่ื งหมาย ( X ) ลงใน

กระดาษคาตอบใหต้ รงกบั ข้อทต่ี ้องการ
3. ตง้ั ใจทาแบบทดสอบด้วยความรอบคอบใหค้ รบทุกขอ้ ตามความเข้าใจของตนเอง

1. เครื่องดนตรีไทย ประกอบดว้ ยประเภทใดบ้าง

ก. เคร่ืองสาย เครื่องเป่า และเครื่องตี ข. เครอ่ื งดดี เคร่อื งสี เครื่องตี และเครื่องเขยา่

ค. เครอื่ งสาย เครือ่ งเป่า และเครื่องสี ง. เครื่องดีด เคร่ืองสี เคร่ืองตี และเครื่องเปา่

2. ข้อใดไม่ใช่เคร่ืองดนตรีไทย ข. ซอดว้ ง
ก. ปช่ี วา ง. กระจับป่ี
ค. ไวโอลนิ

3. ข้อใดจดั เป็นเครอื่ งดนตรีไทยประเภทเดยี วกันทัง้ หมด

ก. ซงึ พณิ เปย๊ี ะ จะเข้ ข. ซอด้วง สะล้อ แคน

ค. ป่ใี น ระนาดเอก ซออู้ ง. ฉิง่ โปงลาง ขลุ่ยเพียงออ

4. เคร่อื งดนตรีในข้อใดไม่เข้าพวก ข. ระนาดเอกเหล็ก
ก. ตะโพน ง. โทน รามะนา
ค. กลองทัด

5. เครอ่ื งดนตรใี ดเปรียบเสมือนเปน็ ทานองหลกั หรือทางหลกั

ก. ระนาดเอก ข. ตะโพน

ค. ป่ใี น ง. ฆอ้ งวงใหญ่

6. ขอ้ ใดเป็นเคร่ืองดนตรที ่ีใช้กากบั จังหวะท้งั หมด

ก. จะเข้ กลองยาว โทน ข. กรบั เสภา ฉาบ ปี่ชวา

ค. ฉิง่ รามะนา ขลยุ่ เพียงออ ง. กลองแขก โหม่ง ตะโพน

ชดุ ท่ี 2 รเู้ รอื่ งเครอ่ื งดนตรไี ทย

ชดุ การเรยี นรดู้ นตรไี ทย 7

7. ขอ้ ใดเปน็ เครื่องดนตรที ีใ่ ช้ดาเนนิ ทานองท้งั หมด

ก. ระนาดเอก ตะโพน ซออู้ ข. จะเข้ ฆ้องวงเลก็ ขลุ่ยเพียงออ

ค. ซอด้วง กลองทัด ระนาดทมุ้ ง. กรบั โหม่ง ขลุ่ยเพียงออ

8. ขอ้ ใดไมใ่ ช่จุดประสงค์หลักของการใช้และดูแลรกั ษาเคร่อื งดนตรไี ทย

ก. ความสวยงามนา่ ใช้ ข. ทาให้สะดวกในการหยิบใช้

ค. ความเป็นระเบยี บ ง. ยดื อายุการใชง้ านของเคร่ืองดนตรี

9. ขอ้ ใดเป็นวิธีดูแลรกั ษาเคร่ืองสายทีม่ ีคนั ชัก ข. แยกคันชัก ไปเกบ็ ไวอ้ กี ที่
ก. ชโลมนา้ ยากนั สนมิ ก่อนเก็บ ง. ดึงสายให้ตึง ก่อนนาไปแขวน
ค. หย่อนสาย กอ่ นนาไปแขวน

10. เครือ่ งดนตรีข้อใดมีวิธีการใช้และดแู ลรักษาแบบเดยี วกันหมด

ก. ฆอ้ งวงใหญ่ ซอด้วง ข. ระนาดเอก ระนาดทุ้ม

ค. ระนาดเอก ระนาดเอกเหลก็ ง. ซอด้วง ขมิ

มาทดสอบความรู้
ก่อนเรียนกันหน่อยนะจ๊ะ

ชดุ ท่ี 2 รเู้ รอื่ งเครอ่ื งดนตรไี ทย

ชดุ การเรยี นรดู้ นตรไี ทย 8

ใบความรู้ที่ 1
เรือ่ ง ประเภทของเครื่องดนตรไี ทย

เคร่ืองดนตรไี ทย

เครื่องดนตรีไทย เป็นสิ่งประดิษฐ์ที่เกิดจากภูมิปัญญาไทย แสดงให้เห็นเอกลักษณ์ของความ
เป็นไทย สร้างขน้ึ มาเพอ่ื ความเหมาะสมกับคนไทย และความเปน็ อยอู่ ยา่ งไทย สันนิษฐานว่ามีต้นกาเนิดมา
จากการรับเอาวัฒนธรรมทางดนตรีของชาติต่างๆ เข้ามาผสมผสานกัน เช่น อินเดีย จีน ลาว พม่า มอญ
เปน็ ต้น และมีความเชื่อว่าดนตรไี ทยเกดิ จากภูมิปญั ญาของชาวบา้ นท่นี าเอาวัสดุทมี่ ีอยู่ในธรรมชาติมาสร้าง
เป็นเคร่อื งดนตรีท่ีนยิ มนามาเลน่ กันในทอ้ งถน่ิ

ผูเ้ ชยี่ วชาญดนตรไี ทยแบ่งเคร่ืองดนตรีไทยออกเป็น 4 ประเภท โดยยึดหลกั การทาให้เกดิ เสียง
และวธิ ีบรรเลง คือ เครื่องดีด เคร่อื งสี เคร่ืองตี และเครื่องเปา่

1. เครอ่ื งดีด

เป็นเคร่อื งดนตรีประเภทที่มสี าย เกดิ เสยี งไดโ้ ดยการดดี ด้วยมอื ขา้ งหน่ึงและมืออีกข้างหนึ่งกดสาย
ตามเสียงท่ีต้องการหรือใช้ไม้ดีดสาย ลักษณะของเครื่องดนตรีประเภทน้ีประกอบด้วยส่วนที่เป็นกระพุ้ง
เรียกว่า “กะโหลก" สาหรับทาให้เสียงที่ดีดดังกังวาน มีคันทวนลูกบิด สะพานหนูหรือนม เป็นส่วนประกอบ
ทท่ี าใหเ้ กดิ เสยี ง เช่น ซงึ จะเข้ พิณนา้ เตา้ พณิ เปีย๊ ะ และกระจบั ปี่ เปน็ ตน้

ซงึ จะเข้

พิณเปย๊ี ะ กระจับป่ี

ภาพท่ี 1 เครือ่ งดนตรีไทยประเภทเคร่ืองดีด
(ที่มา : https://www.google.co.th)

ชดุ ท่ี 2 รเู้ รอ่ื งเครอื่ งดนตรไี ทย

ชดุ การเรยี นรดู้ นตรไี ทย 9

2. เครอ่ื งสี
เปน็ เครอื่ งดนตรที ด่ี ดั แปลงมาจากเครื่องดดี มีสาย และกะโหลกเสยี งเป็นสว่ นประกอบท่ีสาคัญ
เช่นเดยี วกบั เครอ่ื งดีด ทาใหเ้ กิดเสียงโดยใช้คนั ชกั สีท่สี าย ซ่ึงมหี ลายประเภท เชน่ ซอสามสาย ซออู้
ซอด้วง และสะลอ้ เปน็ ต้น

ซอสามสาย ซอด้วง

สะล้อ ซออู้

ภาพท่ี 2 เคร่อื งดนตรไี ทยประเภทเคร่ืองสี
(ทม่ี า : https://www.google.co.th)

3. เครือ่ งตี

เปน็ เครอ่ื งดนตรีประเภทเก่าแกท่ ่ีสุดที่มนุษย์รู้จักใชแ้ ต่ก็ไดแ้ กไ้ ขปรบั ปรงุ ให้ววิ ฒั นาการมาโดย
ลาดบั ทาให้เกิดเสยี งไดโ้ ดยการตหี รอื การเคาะ เครอื่ งตีเมื่อแบง่ ตามวัตถุทที่ า แบ่งได้ 3 ประเภท คือ

1) เคร่ืองตีทาดว้ ยไม้ ได้แก่ เกราะ โกร่ง กรับคู่ กรับพวง กรบั เสภา ระนาดเอก ระนาดทุ้ม
โปงลาง เป็นตน้

ระนาดเอก กรับเสภา กรับพวง

ภาพที่ 3 เครอ่ื งดนตรไี ทยประเภทเคร่ืองตที ่ีทาด้วยไม้
(ทมี่ า : https://www.google.co.th)

ชดุ ท่ี 2 รเู้ รอื่ งเครอื่ งดนตรไี ทย

ชดุ การเรยี นรดู้ นตรไี ทย 10

2) เคร่ืองตีทาดว้ ยโลหะ ได้แก่ ฉง่ิ ฉาบเลก็ ฉาบใหญ่ ระนาดเอกเหล็ก ระนาดทุ้มเหลก็
มโหระทึก ฆ้องมอญ ฆ้องวงใหญ่ ฆอ้ งวงเลก็ ฆ้องเดย่ี ว ฆ้องคู่ ฆอ้ งราว ฆ้องราง เป็นตน้

ฉิ่ง

ฆอ้ งมอญ ฆ้องวงใหญ่ ฉาบใหญ่

ภาพที่ 4 เครื่องดนตรีไทยประเภทเคร่ืองตีท่ีทาดว้ ยโลหะ
(ท่มี า : https://www.google.co.th)

3) เครือ่ งตีทข่ี ึงด้วยหนัง ไดแ้ ก่ กลองทดั กลองชาตรี กลองตะโพน กลองแขก กลองสะบัดไชย
กลองมลายู กลองชนะ กลองยาว กลองสองหน้า รามะนาลาตดั ตะโพนไทย ตะโพนมอญ โทนมโหรี
ตะโล้ดโปด๊ เปิงมางคอก บัณเฑาะว์ เป็นต้น

กลองสองหน้า บัณเฑาะว์

กลองยาว

เปงิ มางคอก กลองทัด

ภาพที่ 5 เครื่องดนตรีไทยประเภทเคร่ืองตที ี่ขึงดว้ ยหนงั
(ท่ีมา : https://www.google.co.th)

ชดุ ที่ 2 รเู้ รอื่ งเครอ่ื งดนตรไี ทย

ชดุ การเรยี นรดู้ นตรไี ทย 11

4. เครอื่ งเป่า
เป็นเคร่อื งดนตรีประเภททีใ่ ช้ลมเปา่ ใหเ้ กิดเสยี ง ซึ่งแบง่ ออกเป็น 2 ประเภท คือ
1) เครอ่ื งเป่าทไ่ี มม่ ีลิน้ มแี ตร่ ูบังคบั ใหล้ มท่ีเปา่ หกั มุมแลว้ เกิดเป็นเสยี ง เรียกวา่ " ขลุย่ " ได้แก่
ขลุ่ยหลบี ขลยุ่ เพียงออ ขลุ่ยอู้ สงั ข์ เปน็ ตน้

ขล่ยุ หลบี ขลุ่ยเพียงออ ขลยุ่ อู้ สังข์

ภาพท่ี 6 เครื่องดนตรไี ทยประเภทเครื่องเปา่ ที่ไม่มลี ิ้น
(ท่มี า : https://www.google.co.th)

2) เครอื่ งเปา่ ทมี่ ีล้ิน ทาดว้ ยใบไม้ หรือไม้ไผ่ หรือโลหะ สาหรับเป่าลมเขา้ ไปในลิน้ แลว้ ลิ้นจะเกิด
ความเคล่อื นไหวทาใหเ้ กดิ เสยี งข้ึน เรียกวา่ " ล้ินปี่ " และเรียกเครอื่ งดนตรปี ระเภทน้ีว่า " ปี่ " ไดแ้ ก่ ปีน่ อก
ป่ีกลาง ปใี่ น ปชี่ วา ปม่ี อญ ป่ีออ้ แคน เปน็ ตน้

ป่มี อญ

ปี่นอก ปกี่ ลาง ป่ีใน แคน

ภาพท่ี 7 เครือ่ งดนตรีไทยประเภทเคร่ืองเป่าที่มีลิ้น
(ทีม่ า : https://www.google.co.th)

ชดุ ท่ี 2 รเู้ รอ่ื งเครอ่ื งดนตรไี ทย

ชดุ การเรยี นรดู้ นตรไี ทย 12

ใบงานที่ 1
เรือ่ ง ประเภทของเคร่ืองดนตรไี ทย

คาช้แี จง ใหน้ กั เรียนเขียนช่อื เครอื่ งดนตรไี ทยลงในแผนผังความคิดประเภทละ 4 ชนิด (10 คะแนน)

1. …………………………………… 1. ……………………………………
2. …………………………………… 2. ……………………………………
3. …………………………………… 3. ……………………………………
4. …………………………………… 4. ……………………………………

...................... ......................
... ..................

เคร่ืองดนตรไี ทย

...................... ......................
.... .

1. …………………………………… 1. ……………………………………
2. …………………………………… 2. ……………………………………
3. …………………………………… 3. ……………………………………
4. …………………………………… 4. ……………………………………

ชือ่ ....................................................................................ช้ัน..................เลขท่ี..............
วนั ท่ี............เดือน.................................พ.ศ. .................

ชดุ ท่ี 2 รเู้ รอ่ื งเครอ่ื งดนตรไี ทย

ชดุ การเรยี นรดู้ นตรไี ทย 13

ใบความรู้ที่ 2
เร่อื ง หน้าทข่ี องเคร่ืองดนตรไี ทย

เคร่อื งดนตรไี ทยแตล่ ะชนดิ จะมีหน้าทใ่ี นการบรรเลงท่ีแตกต่างกัน ขึ้นอยู่กับลักษณะของการสร้าง
เสยี งของเครื่องดนตรีแต่ละช้ิน เช่น บางช้ินมีเสียงสูง บางช้ินมีเสียงต่า เป็นต้น ซึ่งแบ่งหน้าท่ีตามลักษณะ
การใช้งานหรือหน้าท่ีการบรรเลงในวงดนตรีไทยได้เป็น 2 ประเภท คือ เคร่ืองดนตรีไทยที่ใช้กากับจังหวะ
และเครื่องดนตรไี ทยทใี่ ช้ดาเนนิ ทานอง

1. เคร่อื งดนตรไี ทยท่ีใช้กากับจังหวะ

เปน็ เคร่ืองดนตรที ี่ใชส้ าหรบั บรรเลงประกอบจงั หวะเพลง เสียง
ของเครื่องดนตรีประเภทน้ี ไม่สามารถไล่ระดับเสยี งสงู -ตา่ ได้ เพราะ
มเี สียงสงู -ตา่ ไม่ถึง 7 เสยี ง เชน่ ฉิ่ง ฉาบ กรับ โหม่ง ตะโพน กลอง
ทัด กลองแขก โทน รามะนา เป็นตน้ ซง่ึ แตล่ ะชนดิ มวี ธิ กี ารบรรเลงที่
แตกต่างกันไป

ฉง่ิ กรบั

ใช้ตีกากับจังหวะของเพลง ใช้ตีกากับจังหวะ โดยมุ่งตี
ให้ดาเนินไปโดยสม่าเสมอ ซ่ึง เน้นจังหวะปิดหรือจังหวะตก
อาจเปลี่ยนแปลงลักษณะการตี เชน่ ในจังหวะ “ฉงิ่ ” “ฉับ”
ไปตามจงั หวะและ กรบั จะตเี ฉพาะที่
ตามทานองของ ลงจังหวะ “ฉบั ”
เพลงนนั้ ๆ เท่านั้น

ชดุ ที่ 2 รเู้ รอื่ งเครอื่ งดนตรไี ทย

ชดุ การเรยี นรดู้ นตรไี ทย 14

กลองทัด โหม่ง

เป็นเครือ่ งดนตรีที่ประกอบ โหมง่ คือ ฆ้องคู่ เสียงต่างกัน
อยู่ในวงป่ีพาทย์ไม้แข็ง ใช้บรรเลง เสียงแหลมเรียกว่า "เสยี งโหมง่ "
เขา้ คูก่ ับตะโพน พบเห็นได้ เสยี งทุม้ เรียกวา่ "เสยี งหม่งุ "
ในการแสดงประเภท ใช้ตีกากับจังหวะใหญ่
โขน ลเิ ก เป็นตน้ เช่นเดียวกับกรับ

ตะโพน โทน - รามะนา

ใช้ตีกากับจังหวะหน้าทับ โดย ใช้ตีกากับจังหวะ ซึ่งทาหน้าที่
ตีสอดสลับให้สัมพันธ์กลมกลืน ควบคุมจังหวะหน้าทับ โดยตี
กับเสียงกลองทดั โดยทา สอดสลบั กนั ไปมาระหวา่ งโทน
หนา้ ทีค่ วบคุม กบั รามะนา
ความชา้ -เร็ว
ของเพลง

2. เครอ่ื งดนตรไี ทยทใี่ ช้ดาเนินทานอง

เป็นเคร่ืองดนตรีท่ีใช้สาหรับบรรเลงเป็นทานองเพลง
ส่วนมากเป็นเคร่ืองดนตรีที่มีเสียงสูง-ต่า เรียงลาดับกันมากกว่า
7 เสียง โดยแบ่งย่อยเป็น 2 ประเภท คือ เครื่องนาและเคร่ือง
ตาม ซึ่งเป็นการแบ่งกลุ่มเครื่องดนตรีไทยให้มีหน้าท่ีเป็นฝ่ายนา
และฝ่ายตามในการบรรเลงแบบ “ลูกลอ้ ” และ “ลกู ขดั ”

ลกู ลอ้ คอื เคร่อื งดนตรีที่เล่นโน้ตเพลงเหมือนกับพวกเคร่อื งนา
ลูกขัด คอื เครือ่ งดนตรที เี่ ลน่ โน้ตเพลงเหมือนพวกเคร่อื งตาม

ชดุ ท่ี 2 รเู้ รอ่ื งเครอ่ื งดนตรไี ทย

ชดุ การเรยี นรดู้ นตรไี ทย 15

เคร่ืองดนตรีทที่ าหนา้ ท่เี ป็น
เครอ่ื งนา จะมเี สียงแหลมและดงั

ระนาดเอก ฆ้องวงเล็ก

ทาหน้าท่ีบรรเลงเป็นผู้นาวง ท า ห น้ า ท่ี ส อ ด แ ท ร ก ก า ร
มีลีลาการบรรเลงและลูกเล่น บรรเลงให้น่าฟัง บรรเลงทานอง
ต่างๆ โดยยึดทานองหลักจาก คล้ายระนาดเอก แต่ตีเก็บถี่กว่า
ฆ้องวงใหญ่ ระนาดเอก

ซอดว้ ง จะเข้

ทาหน้าทีเ่ ป็นผู้นาวงและเป็น ทาหนา้ ที่ดาเนนิ ทานองเข้า
หลักในการดาเนนิ ทานองอ้างอิง กบั วงตามเน้ือรอ้ งหรือสอดแทรก
กบั เคร่ืองดนตรดี าเนนิ
ทานองอ่ืน

ขลุ่ยหลีบ

ทาหน้าท่ดี าเนินทานองนาวง
หากรว่ มบรรเลงกบั ขลุ่ยเพียงออ
จะมีช่วงที่หยอกล้อและขัดกันบ้าง
ให้มคี วามไพเราะ
น่าฟังขึน้

ชดุ ท่ี 2 รเู้ รอ่ื งเครอื่ งดนตรไี ทย

ชดุ การเรยี นรดู้ นตรไี ทย 16

เครือ่ งดนตรีทที่ าหนา้ ที่เปน็
เครอ่ื งตาม จะมีเสยี งทุม้ น่มุ นวล

ระนาดทุ้ม ฆ้องวงใหญ่

ทาหน้าท่ีบรรเลงล้อหรือขัด ทาหน้าที่ดาเนินทานองเป็น
กับระนาดเอกแต่ยึดทานองหลัก หลักของเพลงในรูปแบบการ
จากฆอ้ งวงใหญ่เชน่ กัน ประสมวงต่างๆ โดยบรรเลงเป็น
ทานองห่างๆ

ซออู้ ขลุ่ยเพยี งออ

ทาหน้าท่ีดาเนินทานองแต่ ทาหน้าที่ดาเนินลีลาไปตาม
อาจมชี ่วงทีล่ อ้ หรอื ขดั กับซอด้วง เน้ือเพลง หรือเชื่อมประสาน
เสยี งการดาเนนิ ทานอง
ใหม้ ีความไพเราะใน
การบรรเลง

ขลุ่ยอู้

ทาหน้าท่ีดาเนินทานองคล้าย
ขลุย่ เพียงออ สว่ นใหญ่ใช้ใน
วงปพี่ าทยด์ กึ ดาบรรพ์

ชดุ ที่ 2 รเู้ รอ่ื งเครอ่ื งดนตรไี ทย

ชดุ การเรยี นรดู้ นตรไี ทย 17

ใบงานที่ 2
เร่อื ง หน้าที่ของเครอื่ งดนตรไี ทย

คาช้ีแจง ให้นักเรียนพิจารณาภาพเครื่องดนตรีไทย แลว้ บอกรายละเอยี ดลงในตาราง (10 คะแนน)

1) 5) 9)
3) 7)

2) 6) 10)
4) 8)

ชื่อเครอื่ งดนตรไี ทย ลักษณะการใชง้ านของเครือ่ งดนตรีไทย
ใช้กากับจังหวะ ใช้ดาเนินทานอง

1)…………………………………………………. …………………………. ………………………….
2)…………………………………………………. …………………………. ………………………….
3)…………………………………………………. …………………………. ………………………….
4)…………………………………………………. …………………………. ………………………….
5)…………………………………………………. …………………………. ………………………….
6)…………………………………………………. …………………………. ………………………….
7)…………………………………………………. …………………………. ………………………….
8)…………………………………………………. …………………………. ………………………….
9)…………………………………………………. …………………………. ………………………….
10)………………………………………………. …………………………. ………………………….

ชือ่ ....................................................................................ช้นั ..................เลขท่ี..............
วันที่............เดือน.................................พ.ศ. .................

ชดุ ท่ี 2 รเู้ รอื่ งเครอื่ งดนตรไี ทย

ชดุ การเรยี นรดู้ นตรไี ทย 18

ใบความรทู้ ่ี 3
เรอื่ ง การดูแลรักษาเคร่อื งดนตรไี ทย

การดูแลรักษาเคร่ืองดนตรีให้อยู่ในสภาพพร้อมใช้จะช่วยเอื้อประโยชน์ต่อการนามาใช้ได้ทุกครั้ง
และชว่ ยให้เครอ่ื งดนตรีมคี วามคงทน รวมทงั้ มอี ายกุ ารใชง้ านที่นานขึ้น โดยหลกั การดูแลรกั ษาเครื่องดนตรี
ของไทยทสี่ าคญั มีดังน้ี

1. การดแู ลรักษาเครือ่ งดนตรีประเภทเครอื่ งดีด

เคร่ืองดนตรีประเภทเครื่องดีด เช่น จะเข้ กระจับป่ี ซึง และพิณต่างๆ เป็นต้น
ก่อนนามาใช้ทุกคร้ังต้องตรวจสอบความสมบูรณ์ของเครื่องดนตรีให้เรียบร้อย ปรับเสียง
และตั้งระดับเสยี งใหถ้ กู ตอ้ ง เม่ือเลกิ ใช้แลว้ ให้ดาเนนิ การตามขน้ั ตอน ดงั น้ี

ควรลดสายใหห้ ยอ่ นพอประมาณ ตอ้ งไมใ่ หห้ ย่อนเกนิ ไป
นาผ้าชุบน้าพอหมาดๆ เช็ดถูบริเวณตวั เครอื่ งดนตรนี นั้ ๆ ให้สะอาด
นาผ้ามาคลุมให้มดิ ชิดและวางในทีท่ ่เี หมาะสม เช่น ในตู้ หรือในห้องเกบ็
เครื่องดนตรี

ชดุ ที่ 2 รเู้ รอ่ื งเครอ่ื งดนตรไี ทย

ชดุ การเรยี นรดู้ นตรไี ทย 19

2. การดูแลรักษาเครือ่ งดนตรปี ระเภทเคร่อื งสี

เคร่ืองดนตรีประเภทเคร่ืองสี เช่น ซอด้วง ซออู้ ซอสามสาย และสะล้อ เป็นต้น
เมอื่ เลกิ ใชแ้ ลว้ ใหด้ าเนนิ การตามขนั้ ตอน ดังน้ี

ควรผอ่ นสายของซอทุกสายให้หย่อนพอประมาณ
ปลดเลอื่ นหมอนหรือหยอ่ งซอขน้ึ ไวบ้ นขอบกระบอกหรือกะโหลกซอเพ่ือป้องกนั
หนา้ ซอยบุ ตวั จากการกดทบั ของสาย
เกบ็ คันชกั เข้าทใี่ หส้ ว่ นทีม่ ือจับดา้ นขวามือไปคลอ้ งกับลกู บิด แลว้ จดั ระดับคันชัก
กบั ซอให้เขา้ ที่
ไมค่ วรพิงซอไว้ขา้ งฝาผนัง เพราะอาจลม้ จนเกดิ ความเสียหาย
นาผา้ สาลีชบุ นา้ พอหมาดๆ เชด็ ส่วนตา่ งๆ ของซอใหส้ ะอาด โดยเฉพาะอยา่ งยิง่
ส่วนกระบอกและกะโหลกซอ เพราะจะมีฝ่นุ ของยางสนติดสะสมอยู่
นาเกบ็ เข้าถงุ ผา้ หรอื กลอ่ งท่ีมิดชิดแลว้ นาไปวางในท่ที ่ีเหมาะสม

3. การดูแลรกั ษาเครื่องดนตรปี ระเภทเคร่อื งตี

เคร่ืองดนตรีประเภทเคร่ืองตีกากับจังหวะ เช่น ฉ่ิง ฉาบเล็ก ฉาบใหญ่ กรับ
โหมง่ เปน็ ตน้ เมอ่ื เลกิ ใชแ้ ล้วให้ดาเนนิ การตามขั้นตอน ดงั นี้

ทาความสะอาดดว้ ยการใชผ้ ้าเชด็ ถูเครือ่ งดนตรนี ้ันๆ ให้สะอาด
ไมค่ วรให้เครือ่ งตีกากับจงั หวะทเ่ี ปน็ โลหะถูกนา้ เพราะจะทาใหเ้ ปน็ สนิม
เก็บวางหรอื ใส่ไว้ในกล่องเก็บเครอ่ื งดนตรีให้เป็นระเบยี บเรียบร้อย

ชดุ ท่ี 2 รเู้ รอ่ื งเครอ่ื งดนตรไี ทย

ชดุ การเรยี นรดู้ นตรไี ทย 20

เครื่องดนตรีประเภทเคร่ืองหนัง เช่น กลองทัด ตะโพนไทย ตะโพนมอญ
กลองแขก กลองมลายู กลองสองหน้า กลองยาว กลองหาง โทน รามะนา เป็นต้น
เคร่ืองดนตรีลักษณะนี้มักจะนาหนังสัตว์มาข้ึนหน้าหุ้มกลอง ตรึงด้วยหมุดบางชนิด
โยงด้วยสายที่ทาจากหนังสัตว์ สายหวาย เป็นต้น เม่ือเลิกใช้แล้วให้ดาเนินการตาม
ขนั้ ตอน ดังนี้

ทาความสะอาดด้วยการใชผ้ ้าเชด็ ถูเครือ่ งดนตรีนน้ั ๆ ใหส้ ะอาด
ลา้ งหรอื เช็ดทาความสะอาดหน้ากลองท่ีติดจ่ากลองหรือข้าวบดสาหรับถ่วงหน้า
กลองให้สะอาดเพราะข้าวบดถ่วงหรือจ่ากลองท่ีมีส่วนผสมของขี้เถ้า หากไม่ทาความ
สะอาดให้ดีแล้ว ความเคม็ ของขเี้ ถ้าจะกัดแผ่นหนังกลองให้เกิดความเสยี หายได้

เครื่องดนตรีประเภทเคร่ืองตีดาเนินทานอง เช่น ระนาดเอก ระนาดทุ้ม
ระนาดเอกเหล็ก ฆ้องวงใหญ่ ฆ้องวงเล็ก ฆ้องมอญ โปงลาง เป็นต้น เม่ือเลิกใช้งานแล้ว
ใหด้ าเนนิ การตามขน้ั ตอน ดงั นี้

ทาความสะอาดดว้ ยการใช้ผ้าเชด็ ถูเครื่องดนตรีน้ันๆ ใหส้ ะอาด
ระนาดเอก และระนาดทุ้ม ใหป้ ลดเชอื กจากตะขอแขวนทางด้านซา้ ย 1 อัน
เพราะสว่ นนต้ี ้องรบั น้าหนักผืนระนาดจงึ ต้องปลดเชอื ก เพ่อื ป้องกันเชือกขาด
การเคลือ่ นยา้ ยระนาด ควรยกข้นึ ท้ังรางไมค่ วรลากหรือดงึ เพราะจะทาใหร้ าง
ระนาดลม้ เกิดความเสียหายได้ และทาใหพ้ ้ืนบริเวณทลี่ ากเป็นรอย
ถ้าเป็นฆ้องวง ควรวางราบกับพื้น ไม่ควรวางต้ังหรือวางพิงไว้ข้างฝาผนัง เพราะ
อาจทาใหว้ งฆ้องล้มลงหรือหักลงได้
ถ้าตะกว่ั ทต่ี ิดใตผ้ นื ระนาดหลุด ควรใช้ไมข้ ีดไฟลนเพื่อใหต้ ะกวั่ ออ่ นตวั แลว้ ตดิ
เขา้ ไวต้ ามเดมิ ห้ามใชเ้ ทยี นไขลน เพราะอาจทาให้น้าตาเทียนหยดผสมกบั ตะกัว่ ทาให้
ลน่ื และติดไมไ่ ด้
ต้งั วางเครือ่ งดนตรีไว้อยา่ งเป็นระเบยี บโดยมใิ ห้ถูกแสงแดด เพือ่ ป้องกันมใิ ห้
ตะกั่วถ่วงเสียงละลายหรือส่วนประกอบท่ีเป็นไมแ้ ตกหกั บิดเบย้ี ว

ชดุ ที่ 2 รเู้ รอ่ื งเครอ่ื งดนตรไี ทย

ชดุ การเรยี นรดู้ นตรไี ทย 21

4. การดแู ลรักษาเครอื่ งดนตรีประเภทเครอ่ื งเปา่

เครื่องดนตรีประเภทเคร่ืองเป่า เช่น ป่ีใน ป่ีนอก ปี่ชวา ปี่มอญ ปี่อ้อ แคน ขลุ่ย
ชนิดต่างๆ เป็นต้น ลักษณะโดยทั่วไปของปี่มักจะทาด้วยไม้ แต่บางชนิดจะแทรกด้วย
กาพวด ล้ินโลหะหรือลิ้นใบตาล ก่อนนามาใช้ควรตรวจสอบความสมบูรณ์ของเคร่ือง
ดนตรีให้เรียบร้อยเสียก่อน และปฏิบัติตามขั้นตอนวิธีบรรเลงเครื่องดนตรีแต่ละชนิดให้
ถกู ต้อง เมื่อเลิกใช้แล้วให้ดาเนินการตามขัน้ ตอน ดงั นี้

ควรทาความสะอาดรูทีป่ ากเป่าด้วยนา้ หรือแอลกอออล์ จากนนั้ เชด็ ดว้ ยผา้ แห้งท่ี
สะอาดเพื่อปอ้ งกนั เชือ้ โรค

แชล่ ้นิ ปใ่ี นน้ายาฆ่าเชอื้ โรค เก็บกาพวดป่ี และล้ินป่ไี ว้ในกรักป่ีให้เรียบรอ้ ย
ไม่ควรนาขลยุ่ หรือปไี่ ปล้างน้าทั้งเลา เพราะอาจทาให้เน้ือไม้ขยายตัวส่งผลต่อ
ระบบเสียง
หา้ มนาเลาปี่ เลาขลุ่ย หรอื ตัวแคนไปตากแดด หรอื ตง้ั ไว้ในที่มีอุณหภูมิสูง
เพราะจะทาใหเ้ คร่ืองดนตรีปริแตก หรอื โครงสร้างภายในเสยี หาย สง่ ผลกระทบต่อระบบ
เสยี งของเครอ่ื งดนตรชี นิดนั้นๆ
ควรเก็บใส่ถงุ ให้มิดชิดเพ่ือป้องกนั ฝุ่นหรอื รอ้ ยเชือกแขวนไว้ใหเ้ ปน็ ระเบียบ

ชดุ ท่ี 2 รเู้ รอ่ื งเครอ่ื งดนตรไี ทย

ชดุ การเรยี นรดู้ นตรไี ทย 22

ใบงานท่ี 3
เร่อื ง การดูแลรักษาเครอื่ งดนตรไี ทย

คาชี้แจง ให้นกั เรียนพิจารณาสถานการณต์ ่อไปน้ี แล้วทาเคร่อื งหมาย หนา้ ข้อท่ีถกู และ
ทาเคร่อื งหมาย หน้าขอ้ ทผี่ ดิ พร้อมทัง้ อธบิ ายเหตผุ ลประกอบ (10 คะแนน)

1. กนกพร นาผ้าหมาดๆ ทาความสะอาดจะเข้ แล้วนาผ้ามาคลุมใหม้ ิดชิด
เหตุผล………………………………………………………………………………………………………………………

2. พงษพ์ ิพฒั น์ จดุ เทียนไขลนตะกวั่ ระนาด เม่ืออ่อนตวั จึงนาไปติดไวท้ ่ีเดมิ
เหตุผล………………………………………………………………………………………………………………………

3. ชัยวัฒน์ ตั้งวางระนาดเอกในท่ีมอี ากาศโปร่ง แสงแดดส่องถงึ เพ่ือป้องกนั เช้ือรา
เหตุผล………………………………………………………………………………………………………………………

4. พงศภคั ใชผ้ ้าเช็ดถฉู ่งิ และฉาบให้สะอาด แลว้ นาไปเก็บในท่แี หง้ ห่างไกลความชนื้
เหตุผล………………………………………………………………………………………………………………………

5. มณีรัตน์ ลดสายซอด้วง พร้อมท้ังเอาหย่องออกทุกคร้ังหลงั จากบรรเลงเสร็จ
เหตผุ ล………………………………………………………………………………………………………………………

6. พนธกร ทาความสะอาดเลาขล่ยุ ด้วยการนาไปแชน่ า้ ทุกครงั้
เหตุผล………………………………………………………………………………………………………………………

7. นภัสสร ทาความสะอาดรูปากเปา่ ขลุ่ยด้วยแอลกอออล์ แลว้ เช็ดด้วยผ้าแห้งที่สะอาด
เหตผุ ล………………………………………………………………………………………………………………………

8. ณัฐพล นาฆ้องวงเล็กไปเก็บโดยพิงไวข้ า้ งฝาผนังห้องดนตรี
เหตุผล………………………………………………………………………………………………………………………

9. ชญานนิ ท์ ใช้ผ้าเชด็ ถูหนา้ กลองโดยนาเอาจา่ กลองออกก่อน แล้วจงึ นาไปเก็บใหเ้ รียบร้อย
เหตุผล………………………………………………………………………………………………………………………

10. มนสั นันท์ ปลดเชือกระนาดออกทง้ั 2 ขา้ ง หลังจากเล่นเสร็จ
เหตุผล………………………………………………………………………………………………………………………

ช่ือ....................................................................................ชัน้ ..................เลขท.่ี .............
วนั ท่ี............เดือน.................................พ.ศ. .................

ชดุ ที่ 2 รเู้ รอ่ื งเครอื่ งดนตรไี ทย

ชดุ การเรยี นรดู้ นตรไี ทย 23

แบบทดสอบหลงั เรียน
ชดุ ที่ 2 รู้เรื่องเคร่อื งดนตรไี ทย ชน้ั มัธยมศึกษาปที ่ี 1

คาชแ้ี จง
1. แบบทดสอบเป็นแบบเลือกตอบจานวน 10 ขอ้ คะแนนเต็ม 10 คะแนน เวลาในการทา 10 นาที
2. ให้นกั เรียนเลือกคาตอบที่ถูกที่สดุ เพยี งคาตอบเดยี ว และทาเครื่องหมาย ( X ) ลงใน

กระดาษคาตอบให้ตรงกับข้อท่ีต้องการ
3. ตั้งใจทาแบบทดสอบด้วยความรอบคอบใหค้ รบทกุ ขอ้ ตามความเข้าใจของตนเอง

1. ขอ้ ใดไมใ่ ช่จดุ ประสงคห์ ลักของการใชแ้ ละดูแลรกั ษาเคร่อื งดนตรไี ทย

ก. ความสวยงามนา่ ใช้ ข. ทาให้สะดวกในการหยบิ ใช้

ค. ความเปน็ ระเบยี บ ง. ยดื อายุการใชง้ านของเคร่ืองดนตรี

2. เครือ่ งดนตรีใดเปรยี บเสมือนเป็นทานองหลักหรือทางหลกั

ก. ระนาดเอก ข. ตะโพน

ค. ปีใ่ น ง. ฆ้องวงใหญ่

3. เครื่องดนตรีข้อใดมีวิธีการใช้และดูแลรักษาแบบเดียวกันหมด

ก. ฆ้องวงใหญ่ ซอด้วง ข. ระนาดเอก ระนาดทุ้ม

ค. ระนาดเอก ระนาดเอกเหล็ก ง. ซอด้วง ขิม

4. ขอ้ ใดไม่ใช่เคร่ืองดนตรีไทย ข. ซอดว้ ง
ก. ปช่ี วา ง. กระจบั ป่ี
ค. ไวโอลนิ

5. ขอ้ ใดเป็นเคร่ืองดนตรที ี่ใช้ดาเนินทานองทงั้ หมด

ก. ระนาดเอก ตะโพน ซออู้ ข. จะเข้ ฆอ้ งวงเลก็ ขลยุ่ เพียงออ

ค. ซอด้วง กลองทดั ระนาดทุ้ม ง. กรบั โหม่ง ขล่ยุ เพียงออ

6. ข้อใดเปน็ วธิ ีดูแลรกั ษาเครื่องสายทีม่ ีคนั ชกั ข. แยกคนั ชกั ไปเกบ็ ไวอ้ ีกที่
ก. ชโลมน้ายากนั สนิมก่อนเกบ็ ง. ดงึ สายให้ตึง ก่อนนาไปแขวน
ค. หยอ่ นสาย ก่อนนาไปแขวน

ชดุ ที่ 2 รเู้ รอื่ งเครอื่ งดนตรไี ทย

ชดุ การเรยี นรดู้ นตรไี ทย 24

7. เครอื่ งดนตรีในข้อใดไม่เข้าพวก ข. ระนาดเอกเหล็ก
ก. ตะโพน ง. โทน รามะนา
ค. กลองทดั

8. เครื่องดนตรีไทย ประกอบดว้ ยประเภทใดบ้าง

ก. เครอื่ งสาย เครื่องเป่า และเคร่ืองตี ข. เครอื่ งดีด เครื่องสี เครื่องตี และเครื่องเขยา่

ค. เครอ่ื งสาย เคร่อื งเปา่ และเคร่ืองสี ง. เคร่อื งดีด เครื่องสี เคร่ืองตี และเครื่องเป่า

9. ข้อใดจัดเปน็ เคร่ืองดนตรไี ทยประเภทเดยี วกนั ทง้ั หมด

ก. ซงึ พณิ เปี๊ยะ จะเข้ ข. ซอดว้ ง สะล้อ แคน

ค. ปี่ใน ระนาดเอก ซออู้ ง. ฉิง่ โปงลาง ขลยุ่ เพียงออ

10. ข้อใดเปน็ เคร่ืองดนตรีท่ีใช้กากบั จังหวะท้ังหมด

ก. จะเข้ กลองยาว โทน ข. กรบั เสภา ฉาบ ปี่ชวา

ค. ฉิ่ง รามะนา ขลุ่ยเพียงออ ง. กลองแขก โหม่ง ตะโพน

ไม่ยากเลยจ้ะ หวงั วา่ คง
ทาไดท้ ุกคนนะจ๊ะ

ชดุ ท่ี 2 รเู้ รอ่ื งเครอ่ื งดนตรไี ทย

ชดุ การเรยี นรดู้ นตรไี ทย 25

บรรณานุกรม

กฤชกร เพชรนอก. 2554. เครือ่ งดนตรีและวงดนตรไี ทย ชุด สืบสานวฒั นธรรมไทย. กรุงเทพฯ:
สกายบุก๊ ส์.

กิตติวัฒน์ พิชติ ยศวฒั น์ และ สราวุธ สระมลู . 2558. หนงั สือเรียนรายวิชาพน้ื ฐาน ดนตรี 1
ชน้ั มัธยมศกึ ษาปีที่ 1 กลุ่มสาระการเรียนรศู้ ิลปะ ตามหลักสตู รแกนกลางการศกึ ษาขัน้ พื้นฐาน

พุทธศักราช 2551. กรุงเทพฯ: เอมพนั ธ์.

ธนรัชต์ ศิริวฒั น์. ดนตรเี พ่ือการศึกษา. [ออนไลน์] เขา้ ถงึ ไดจ้ าก : https://sites.google.com/site.
(วนั ทค่ี ้นข้อมูล : 13 มกราคม 2559).

ประทาน สุไมรยา. เคร่อื งดนตรไี ทย. [ออนไลน์] เข้าถึงไดจ้ าก : https://sites.google.com/site.
(วันที่ค้นข้อมูล : 15 มกราคม 2559).

ปรญิ ญา มิตรสวุ รรณ และ ชาตชิ าย คงเทยี น. 2552. ดนตรี. กรุงเทพฯ: พัฒนาคุณภาพวชิ าการ.
ป้อม พรรณพร. มาชวนให้ร้จู ัก จะได้รกั เครื่องดนตรีไทย. [ออนไลน์] เขา้ ถึงไดจ้ าก :

http://www.classicthaisong.com/knowledge/2015-04-1-thai-instrument.html.

(วนั ท่ีค้นข้อมูล : 10 มกราคม 2559).
ฝ่ายวิชาการ พีบีซี. 2552. ดนตรีไทย. กรุงเทพฯ: พีบีซี.
วุทธิศักด์ิ โภชนุกลู . เครื่องดนตรีไทย. [ออนไลน์] เข้าถึงได้จาก :

https://www.gotoknow.org/posts/312085. (วนั ทีค่ ้นข้อมลู : 17 มกราคม 2559).
สานักงานคณะกรรมการการศึกษาข้ันพนื้ ฐาน กระทรวงศึกษาธกิ าร. 2551. ตัวชี้วัดและสาระการ

เรียนรู้แกนกลาง กลมุ่ สาระการเรียนรศู้ ิลปะ ตามหลักสูตรแกนกลางการศกึ ษาข้ันพืน้ ฐาน
พุทธศกั ราช 2551. กรุงเทพฯ: ชุมนุมสหกรณก์ ารเกษตรแห่งประเทศไทย.
สมุ นมาลย์ นม่ิ เนติพันธ์ และคณะ. 2554. หนงั สือเรยี นรายวิชาพนื้ ฐาน ดนตรี-นาฏศลิ ป์ ม.1
กลมุ่ สาระการเรยี นรูศ้ ลิ ปะ ตามหลกั สูตรแกนกลางการศึกษาขัน้ พืน้ ฐาน พุทธศักราช 2551.

พมิ พค์ ร้งั ท่ี 4. กรงุ เทพฯ: อักษรเจริญทัศน์.

เอกรินทร์ ส่ีมหาศาล และคณะ. 2551. ดนตรี-นาฏศลิ ป์ ป.6. พมิ พค์ ร้ังท่ี 7. กรงุ เทพฯ:
อักษรเจริญทศั น์.

ชดุ ที่ 2 รเู้ รอ่ื งเครอ่ื งดนตรไี ทย

ชดุ การเรยี นรดู้ นตรไี ทย 26

ภาคผนวก

ชดุ ที่ 2 รเู้ รอื่ งเครอ่ื งดนตรไี ทย

ชดุ การเรยี นรดู้ นตรไี ทย 27

กระดาษคาตอบ

ชดุ การเรียนรดู้ นตรไี ทย ชุดท.ี่ ........เรอื่ ง......................................................................................
ชื่อ...................................................................................ช้ัน...........................เลขท่ี...................
โรงเรยี น......................................................................................................................................

คาชี้แจง ให้นักเรียนทาเครอ่ื งหมาย (X) ลงในชอ่ งที่ถูกต้องเพียงข้อเดียว

แบบทดสอบกอ่ นเรียน แบบทดสอบหลังเรียน

ขอ้ ก ตวั เลอื ก ง ข้อ ก ตัวเลือก ง
1. ขค 1. ขค
2. 2.
3. 3.
4. 4.
5. 5.
6. 6.
7. 7.
8. 8.
9. 9.
10. 10.

คะแนนที่ได้ คะแนนทีไ่ ด้ 10
10

ชดุ ท่ี 2 รเู้ รอ่ื งเครอ่ื งดนตรไี ทย

ชดุ การเรยี นรดู้ นตรไี ทย 28

เฉลยแบบทดสอบกอ่ นเรียน-หลังเรียน

แบบทดสอบก่อนเรยี น แบบทดสอบหลงั เรียน
ขอ้ เฉลย ข้อ เฉลย
1. ง 1. ก
2. ค 2. ง
3. ก 3. ข
4. ข 4. ค
5. ง 5. ข
6. ง 6. ค
7. ข 7. ข
8. ก 8. ง
9. ค 9. ก
10. ข 10. ง

ชดุ ท่ี 2 รเู้ รอ่ื งเครอ่ื งดนตรไี ทย

ชดุ การเรยี นรดู้ นตรไี ทย 29

เฉลยใบงานท่ี 1
เร่ือง ประเภทของเครื่องดนตรไี ทย

คาชี้แจง ให้นักเรยี นเขียนชอ่ื เคร่ืองดนตรีไทยลงในแผนผงั ความคดิ ประเภทละ 4 ชนดิ (10 คะแนน)
(ตัวอยา่ ง)

1. ……จะเข้……………………… 1. ……ซออู้……………..…………
2. ……กระจบั ป่ี………………… 2. ……ซอด้วง………….…………
3. ……พณิ น้าเตา้ ……….……… 3. ……ซอสามสาย………………
4. ……พณิ เปย๊ี ะ...……………… 4. ……สะลอ้ ………………………

....เคร่ืองดดี .... .....เครื่องส.ี ....

เคร่อื งดนตรีไทย

.....เครือ่ งตี..... ...เครื่องเปา่ ....

1. ……ฉ่งิ ........…………………… 1. ……แคน…………………..……
2. ……กลองทดั ………….……… 2. ……ขลุ่ยอู้………………………
3. ……ระนาดเอก……….……… 3. ……ขลุ่ยเพยี งออ.……………
4. ……ฆอ้ งวงใหญ่...…………… 4. ……ปีช่ วา...……………………

ช่อื ....................................................................................ชั้น..................เลขท.ี่ .............
วันที่............เดอื น.................................พ.ศ. .................

ชดุ ที่ 2 รเู้ รอ่ื งเครอ่ื งดนตรไี ทย

ชดุ การเรยี นรดู้ นตรไี ทย 30

เฉลยใบงานที่ 2
เรื่อง หน้าที่ของเคร่ืองดนตรไี ทย

คาชแ้ี จง ให้นักเรียนพิจารณาภาพเคร่ืองดนตรไี ทย แลว้ บอกรายละเอยี ดลงในตาราง (10 คะแนน)

1) 5) 9)
3) 7)

2) 6) 10)
4) 8)

ชื่อเครอื่ งดนตรไี ทย ลกั ษณะการใชง้ านของเคร่ืองดนตรไี ทย
ใช้กากบั จงั หวะ ใช้ดาเนินทานอง

1)……โทน-รามะนา…………..……………. …………………………. ………………………….
2)……ฉิง่ ……………………………..…………. …………………………. ………………………….
3)……จะเข้………………………….…………. …………………………. ………………………….
4)……ซออู้…………………………….………. …………………………. ………………………….
5)……ระนาดเอก……………………………. …………………………. ………………………….
6)……ตะโพน…………………………………. …………………………. ………………………….
7)……ฆอ้ งวงเล็ก……………………………. …………………………. ………………………….
8)……กรับเสภา..……………………………. …………………………. ………………………….
9)……กลองทดั ………………………………. …………………………. ………………………….
10)…ขลุ่ยเพียงออ…………………………. …………………………. ………………………….

ชื่อ....................................................................................ช้นั ..................เลขท่ี..............
วันที่............เดอื น.................................พ.ศ. .................

ชดุ ที่ 2 รเู้ รอ่ื งเครอ่ื งดนตรไี ทย

ชดุ การเรยี นรดู้ นตรไี ทย 31

เฉลยใบงานที่ 3
เรอ่ื ง การดูแลรักษาเครื่องดนตรไี ทย

คาช้ีแจง ใหน้ ักเรียนพิจารณาสถานการณต์ ่อไปนี้ แล้วทาเครอื่ งหมาย หน้าขอ้ ที่ถกู และ
ทาเครอื่ งหมาย หนา้ ข้อทผ่ี ดิ พร้อมท้ังอธิบายเหตุผลประกอบ (10 คะแนน)

1. กนกพร นาผา้ หมาดๆ ทาความสะอาดจะเข้ แลว้ นาผา้ มาคลมุ ใหม้ ดิ ชดิ
เหตผุ ล…เปน็ การทาความสะอาดจะเข้ที่ถูกวิธี และนาผ้ามาคลุมเพื่อป้องกันฝุน่ ละออง…….…..…

2. พงษพ์ ิพฒั น์ จุดเทียนไขลนตะก่ัวระนาด เมื่ออ่อนตัวจงึ นาไปติดไว้ทเ่ี ดิม
เหตุผล…ไม่ควรใช้เทียนไขลนจะทาใหน้ า้ ตาเทียนหยดผสมกับตะกวั่ ทาให้ลื่นและติดไม่ได้……….

3. ชยั วัฒน์ ตง้ั วางระนาดเอกในที่มีอากาศโปร่ง แสงแดดสอ่ งถึงเพ่ือป้องกนั เชื้อรา
เหตผุ ล…ไม่ควรให้ถกู แสงแดดจะทาใหต้ ะกวั่ ถว่ งเสียงละลายหรอื สว่ นประกอบท่ีเป็นไม้แตกหัก

4. พงศภัค ใชผ้ า้ เช็ดถูฉิ่งและฉาบใหส้ ะอาด แล้วนาไปเก็บในท่แี ห้งห่างไกลความชื้น
เหตุผล…เปน็ การรกั ษาเคร่ืองดนตรีท่เี ป็นโลหะอย่างถกู วิธี ถ้าใกล้ความชืน้ จะทาให้เป็นสนมิ …..

5. มณรี ตั น์ ลดสายซอด้วง พร้อมทงั้ เอาหย่องออกทุกคร้ังหลังจากบรรเลงเสรจ็
เหตผุ ล…เปน็ การดูแลรักษาซอด้วงที่ถกู วิธี ซ่ึงจะชว่ ยปอ้ งกนั การยบุ ตัวของหนา้ ซอ……..…………

6. พนธกร ทาความสะอาดเลาขลุ่ย ด้วยการนาไปแช่นา้ ทุกครัง้
เหตุผล…ไมค่ วรนาเลาขลยุ่ ไปแชน่ ้า เพราะจะทาให้เน้ือไม้ขยายตัวสง่ ผลต่อระบบเสยี ง……..……

7. นภสั สร ทาความสะอาดรูปากเปา่ ขล่ยุ ด้วยแอลกอออล์ แลว้ เช็ดด้วยผ้าแหง้ ทส่ี ะอาด
เหตุผล…เป็นการทาความสะอาดรปู ากเป่าขลยุ่ ท่ีถูกวิธี เพราะจะช่วยป้องกันเช้อื โรค…………….

8. ณฐั พล นาฆ้องวงเล็กไปเก็บโดยพิงไวข้ ้างฝาผนังหอ้ งดนตรี
เหตุผล…ไมค่ วรวางพิงไวข้ ้างฝาผนงั จะทาให้วงฆอ้ งล้มลงหรอื หักลงได้แต่ควรวางราบกับพนื้ …..

9. ชญานินท์ ใชผ้ ้าเชด็ ถูหน้ากลองโดยนาเอาจ่ากลองออกก่อน แลว้ จงึ นาไปเก็บใหเ้ รยี บร้อย
เหตุผล…จ่ากลองมสี ่วนผสมของข้ีเถ้า ซง่ึ ความเค็มของขี้เถ้าจะกดั แผ่นหนงั กลองให้เกิดความ
...เสียหายได้ จึงต้องเอาจา่ กลองออกก่อนทาความสะอาด…..………………………………………

10. มนสั นันท์ ปลดเชือกระนาดออกทั้ง 2 ข้าง หลังจากเล่นเสร็จ
เหตผุ ล…จะทาให้ระนาดหลน่ ตกกระแทก และเกิดความเสียหายได้……………………………..………

ช่ือ....................................................................................ช้นั ..................เลขท.ี่ .............
วนั ท่ี............เดือน.................................พ.ศ. .................

ชดุ ท่ี 2 รเู้ รอ่ื งเครอ่ื งดนตรไี ทย

ชดุ การเรยี นรดู้ นตรไี ทย 32

แบบบนั ทกึ คะแนนชุดการเรียนร้ดู นตรไี ทย
ชดุ ที่ 2 รเู้ ร่ืองเครื่องดนตรีไทย

ชอ่ื ...................................................................................ชน้ั ...........................เลขที่...................
โรงเรยี น......................................................................................................................................

คาชีแ้ จง ใหน้ ักเรยี นตรวจคาตอบจากเฉลยแบบทดสอบกอ่ นเรยี น - หลังเรียน และเฉลยใบงาน
แล้วบันทึกคะแนนของตนเองลงในแบบบันทกึ คะแนนต่อไปน้ี

รายการประเมิน คะแนนเต็ม คะแนนท่ีได้
1. แบบทดสอบก่อนเรียน 10
2. ใบงานที่ 1 10
3. ใบงานท่ี 2 10
4. ใบงานท่ี 3 10
5. แบบทดสอบหลังเรียน 10
50
รวม

สรุป ผ่าน ไมผ่ า่ น

เกณฑ์การประเมิน
ผ่านเกณฑ์การประเมนิ ร้อยละ 60 ข้ึนไป (30 คะแนนขึน้ ไป)

- กรณผี า่ นเกณฑ์ ใหศ้ ึกษาชุดการเรียนรดู้ นตรีไทยชดุ ต่อไปได้
- กรณีไมผ่ า่ นเกณฑ์ ให้กลับไปอา่ นทบทวนบทเรียน แล้วทาแบบทดสอบหลังเรียนอีกครั้ง
หากยงั ไมผ่ ่านหรือมขี ้อสงสัยให้นกั เรยี นยืมชุดการเรยี นรดู้ นตรไี ทย ไปศึกษานอกเวลาเรยี น
หรือปรกึ ษาครูผู้สอน

ชดุ ท่ี 2 รเู้ รอ่ื งเครอ่ื งดนตรไี ทย

ชดุ การเรยี นรดู้ นตรไี ทย
ชดุ ที่ 2 รเู้ รอ่ื งเครอื่ งดนตรไี ทย