งานสำรวจฐานทรัพยากรท้องถิ่น

งานสำรวจฐานทรัพยากรท้องถ่ิน

(ชอื่ หมบู่ า้ น ชุมชน แขวง) บ้านสนั ตับเตา่
ตำบล/แขวง บา้ นโฮง่ อำเภอ/เขต บ้านโฮ่ง จงั หวัด ลำพูน

สนองพระราชดำรโิ ดย...

เทศบาลตำบลบา้ นโฮง่

อำเภอบา้ นโฮง่ จังหวดั ลำพนู

ใบงานท่ี 1

เรื่อง การเกบ็ ข้อมูลพ้ืนฐานในท้องถน่ิ

1. ช่ือหมบู่ า้ น ชุมชน (ที่เป็นทางการ) สนั ตับเต่า ชื่อชุมชนท่ีชาวบ้านเรียก สนั ตับเต่า
บ้านโฮ่ง
2. ที่ตงั้ หมู่ 17 ซอย - ถนน - แขวง/ตาบล
ลาพูน
เขต/อาเภอ บา้ นโฮ่ง เทศบาล ตาบลบา้ นโฮง่ จังหวัด

เสน้ ทางหลวง หมายเลข 106 เสน้ ทางท้องถิ่น -

แผนที่หมูบ่ ้านโดยสังเขป

เหนอื

3. ข้อมูลทางศาสนา  พุทธ วัด 1 แหง่ เจ้าอาวาส รูป พระ รูป
 อิสลาม มัสยิด แหง่ อิหม่าม คน แหง่
 คริสต์ โบสถ์ แห่ง บาทหลวง คน
 อ่ืนๆ เช่น ศาลเจ้า โรงเจ สถานปฏบิ ตั ิธรรม

4. จานวนประชากร 263 ครัวเรือน จานวนพื้นท่ี 200 ไร่

จานวนประชากร 575 คน ชาย 267 คน หญิง 308 คน

เด็กเลก็ (แรกเกิด -12ปี) 58 คน ชาย 33 คน หญิง 25 คน

วัยรุ่น (12-18 ปี) 21 คน ชาย 10 คน หญิง 11 คน

วัยทางาน (18-60 ปี) 345 คน ชาย 151 คน หญิง 194 คน

ผู้สูงอายุ (60 ปขี ึ้นไป) 151 คน ชาย 73 คน หญิง 78 คน

หมายเหตุ : พิมพ์วันท่ี 10 มีนาคม 2565 ข้อมูลจากรายงาน : นายสมยศ ศรีอรรถิกานนั ท์

5. ข้อมูลสถานศึกษาท่ีเปิดให้บริการ 1 แห่ง  ประถมศึกษา แหง่
 อนุบาล
 มัธยมศึกษาตอนต้น แห่ง  มัธยมศึกษาตอนปลาย/ปวช. แห่ง
 ปวส./อนุปริญญา
 สูงกว่าปริญญาตรี แหง่  ปริญญาตรี แหง่

แหง่  อ่ืนๆ ศูนย์พัฒนาเด็กเล็ก 1 แห่ง

โรงเรียน /สถานศึกษา

ช่ือโรงเรียน / สถานศึกษา โรงเรียนอนบุ าลเทศบาลตาบลบ้านโฮ่ง
นายเอกรินทร์ ทิยาว
ผู้อานวยการโรงเรียน /สถานศึกษา

จานวนครู 7 คน

จานวนนักเรียน 55 คน นักเรียนชาย 26 คน นักเรียนหญิง 29 คน

โรงเรียน /สถานศึกษา

ช่ือโรงเรียน / สถานศึกษา ศูนย์พัฒนาเด็กเลก็ เทศบาลตาบลบา้ นโฮง่
นางขวัญทิพย์ วงศ์ษาปัน
ผู้อานวยการโรงเรียน /สถานศึกษา

จานวนครู 3 คน

จานวนนักเรียน 25 คน นักเรียนชาย 15 คน นกั เรียนหญิง 10 คน

(หมายเหตุ : หากมีสถานศึกมากกว่า 2 แหง่ สามารถเพ่ิมข้อมูลของสถานศึกษาได้ตามจริง)

6. ข้อมูลบริหารขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น

สถานที่ตั้งของหมบู่ า้ นสังกัด  เทศบาล  องค์การบริหารสว่ นตาบล  อื่นๆ
ตาแหนง่ นายกเทศมนตรี
ผู้บริหาร ชื่อ - สกุล นางศรีรัตน์ เขียวสิงห์

7. ศูนย์สุขภาพชุมชน /โรงพยาบาล - แห่ง
8. สถานีตารวจ - แห่ง

9. การประกอบอาชีพ ใบงานท่ี 2
9.1 ด้านเกษตรกรรม เร่ือง การเก็บขอ้ มลู การประกอบอาชีพในทอ้ งถ่นิ
พ้ืนท่ีทานา
- ไร่

พ้ืนที่ทาสวน 453.02 ไร่ ( 136 ครัวเรือน)

พืชสวนที่สาคัญ ได้แก่

1 มะม่วง จานวน 412.90 ไร่ ( 98 ครัวเรือน)
249.17 ไร่ ( 70 ครัวเรือน)
- มะม่วงเขียวมรกต (ทองดา) จานวน 104.20 ไร่ ( 27 ครัวเรือน)

- มะม่วงมหาชนก จานวน 0.68 ไร่ ( 1 ครัวเรือน)
21.02 ไร่ ( 3 ครัวเรือน)
- มะม่วงอาร์ทูอีทู จานวน 16.49 ไร่ ( 10 ครัวเรือน)
21.34 ไร่ ( 5 ครัวเรือน)
- มะม่วงมันศรีวิชัย จานวน 36.04 ไร่ ( 17 ครัวเรือน)
36.04 ไร่ ( 17 ครัวเรือน)
- มะม่วงพันธุ์จินหวง จานวน
- ไร่
- มะม่วงพันธุ์อ่ืนๆ จานวน 4.08 ไร่ ( 3 ครัวเรือน)

2 ลาไย จานวน

- ลาไยพันธุ์อีดอ จานวน

- ลาไยพันธ์ุอื่นๆ จานวน

3 พืชผกั จานวน

พื้นที่ทาไร่ - ไร่

บนั ทกึ ขอ้ มูลโดยหน่วยงาน : สานักงานเกษตรอาเภอ

ปศุสตั ว์ ไก่พ้ืนเมือง 1,004 ตัว ไก่เนอ้ื - ตัว
จานวนสตั ว์ในพ้ืนที่โดยรวม ไก่ไข่ 5 ตัว อ่ืนๆ - ตัว
โคเนื้อ 13 ตัว
เป็ด - ตัว

บันทึกขอ้ มลู โดยหนว่ ยงาน : สานักงานปศุสัตว์อาเภอ

ประมง แห่ง พื้นที่
แห่ง พ้ืนท่ี
แหลง่ น้าสาธารณะเพาะพันธุ์สตั ว์น้า - แหง่ - ไร่
ตัน/ปี - ไร่
สถานท่ีเพาะเล้ียงสัตว์นา้ เอกชน - ตัน/ปี

ท่าเทียบเรือ/สะพานปลา จานวน -

ผลผลิตสัตว์น้าจากการเพาะเล้ียง -

ผลผลติ สตั ว์นา้ จากแหล่งน้าสาธารณะ -

อ่ืนๆ -

ใบงานที่ 2

เร่ือง การเกบ็ ข้อมลู การประกอบอาชพี ในท้องถน่ิ

9. การประกอบอาชีพ

9.1 ด้านเกษตรกรรม

พื้นที่ทานา ไร่ ครัวเรือน

พื้นที่ทาสวน ไร่ ครัวเรือน

พืชสวนที่สาคัญ ได้แก่

1 มะม่วง จานวน 389.23 ไร่ ( 98 ครัวเรือน)

2 ลาไยพันธ์ุอีดอ จานวน 36.04 ไร่ ( 17 ครัวเรือน)

3 จานวน ไร่

4 จานวน ไร่

พ้ืนท่ีทาไร่ ไร่ ครัวเรือน
พืชสวนที่สาคัญ ได้แก่
1 จานวน ไร่
2 จานวน ไร่
3 จานวน ไร่
4 จานวน ไร่

9.2 ด้านอุตสาหกรรม

จานวนโรงงานอุตสาหกรรมขนาดใหญ่ - แหง่

(มีคนงานตง้ั แต่ 200 คนขึ้นไป หรือมีทรัพย์สนิ เกินกว่า 50 ล้านบาทข้ึนไป)

กิจการอุตสาหกรรม เก่ียวกับ

1

2

จานวนโรงงานอุตสาหกรรมขนาดกลาง - แห่ง

(มีคนงานตง้ั แต่ 10-49 คน หรือมีทรัพย์สินตั้งแต่ 10-50 ลา้ นบาท)

กิจการอุตสาหกรรม เก่ียวกับ

1

2

จานวนโรงงานอุตสาหกรรมขนาดกลาง - แห่ง

(มีคนงานต่ากว่า 10 คน หรือมีทรัพย์สินต้งั แต่ 10 ลา้ นบาท)

กิจการอุตสาหกรรม เกี่ยวกับ

1

2

10. การพาณิชย์ - แหง่ สถานีบริการน้ามัน - แหง่
ธนาคาร 5 แหง่ ศูนย์การค้า/ห้างสรรพสนิ ค้า - แหง่
บริษัท - แห่ง ตลาดสด - แห่ง
หา้ งห้นุ ส่วนจากัด 5 แห่ง โรงฆ่าสตั ว์ - แห่ง
ร้านค้าต่างๆ 2 แห่ง โรงสีข้าว - แห่ง
อ่ืนๆ

11. สถานบริการ - แหง่
โรงแรม 6 แห่ง
ร้านอาหาร - แหง่
โรงภาพยนตร์ - แหง่
สถานีขนส่ง - แหง่
อ่ืนๆ
บนั ทึกขอ้ มลู โดยหน่วยงาน : กองคลัง เทศบาลตาบลบา้ นโฮ่ง

10. การพาณิชย์ - แห่ง
ธนาคาร

บริษัท 5 แหง่
1. บริษัทกิตติยางยนต์ จากัด
2. บริษัทซอยท์ มินสิ โตร์ จากัด สาขาสนั ตับเต่า
3. บริษัท ศรีสวัสดิพ์ าวเวอร์ 2014 จากัด
4. บริษัทเอ็มเอ็น ออโต้ทีม (ประเทศไทย)จากัด
5. บริษัทแม็กซิส อินเตอร์ เนชัลแนล (ประเทศไทย) จากัด

หา้ งห้นุ สว่ นจากัด - แห่ง

ร้านค้าต่างๆ 5 แห่ง

1. วิลาวัลย์

2. ร้านปจู าหน่ายนา้ แข็ง

3. กิตติยางยนต์

4. เอสวินมอเตอร์

5. ซ่อมคอม โน๊ตบคุ๊

อื่นๆ 2 แห่ง
ช่างเสริมสวย คลนี คิ
1. เสริมสวยเอ๋ 1. คลีนิคพยาบาลและพดุงครรภ์

สถานีบริการน้ามัน - แหง่

ศูนย์การค้า/หา้ งสรรพสนิ ค้า - แหง่

ตลาดสด - แห่ง

โรงสีข้าว - แหง่

11. สถานบริการ - แห่ง
โรงแรม

ร้านอาหาร 6 แหง่
แหง่
1. ผัดไทยกุ้งสด

2. ก๋วยเตย๋ี วแม่มาลัย

3. นุย้ ข้าวนงึ่

4. แก้มทอง

5. วาวา ส้มตา

6. กาแฟนา้ ปน่ั

โรงภาพยนตร์ -

สถานีขนส่ง - แหง่

อื่นๆ - แห่ง

ใบงานที่ 3

เรือ่ ง การเก็บข้อมลู ด้านกายภาพในทอ้ งถิน่

12.สภาพภมู ิประเทศ เช่น ท่รี าบ ลาดเอยี ง เนิน ภเู ขา ลมุ่ แอง่ สังคมพืช เช่น ปา่ ชายหาด ป่าชายเลน ปา่ พรุ

หมู่บา้ นสนั ตบั เต่า ตง้ั อยใู่ นพื้นท่ลี าดเอียงตดิ ปา่ เขาทางทศิ ตะวันออก ลาดลงสพู่ ื้นที่ตำ่ ล่มุ ลำน้ำลีท้ ี่ไหลผ่าน
หม่บู ้านทางทิศตะวันตก ขณะเดยี วกันก็มี มลี ำหว้ ยไหลผ่านกลางหมบู่ ้าน ทำใหม้ ีที่ราบพอเป็นท่ีทำกินและอาศัย โดย
มีเนอื้ ที่ ท้ังหมดประมาณ 200 ไร่ แบง่ เป็นที่อยู่อาศยั ประมาณ 94 ไร่ พ้ืนท่ีการทำเกษตร 106 ไร่ และมีพ้ืนที่ป่า
ชุมชน ที่ชาวบ้านหาของป่าตามฤดูกาล มีทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 106 ถนนพหลโยธิน ตัดผ่านยาวประมาณ
2 กิโลเมตร มีแมน่ ้ำลไ้ี หลผา่ นด้านทศิ ตะวนั ตก ห่างจากอำเภอบ้านโฮ่ง ไปทางทิศเหนอื ประมาณ 1 กโิ ลเมตร หา่ ง
จากจงั หวัดลำพูนไปทางทิศตะวนั ตกเฉยี งใต้ 40 กิโลเมตร มอี าณาเขตติดตอ่ กนั ดังน้ี

ทิศเหนอื ตดิ ตอ่ กบั ต.เหลา่ ยาว อ.บา้ นโฮ่ง จ.ลำพูน

ทศิ ใต้ ตดิ ต่อกับ บา้ นห้วยห้า หมู่ที่ 7 ต.บา้ นโฮง่ อ.บา้ นโฮ่ง จ.ลำพนู

ทิศตะวนั ออก ตดิ ตอ่ กับ ต.นครเจดยี ์ อ.ป่าซาง

ทศิ ตะวันตก ติดตอ่ กบั บ้านม่วงโตน ต.เหลา่ ยาว อ.บ้านโฮง่ จ.ลำพนู

13.ลักษณะดิน
ชดุ ดนิ กลุ่มชดุ ดินท่ี 33

ลักษณะกลุ่มชุดดนิ ที่ 33

ลักษณะเด่น กลุ่มดินทรายแป้งละเอียดหรือดินร่วนละเอียดลึกมากที่เกิดจากตะกอนแม่น้ำหรือตะกอนน้ำพา
รปู พดั ปฏิกริ ยิ าดนิ เปน็ กรดเลก็ นอ้ ยถึงเปน็ กลาง การระบายนำ้ ดีถึงดีปานกลาง ความอดุ มสมบูรณป์ านกลาง

สมบตั ิของดิน เป็นกลมุ่ ชดุ ดนิ ท่ีมีวตั ถตุ ้นกำเนดิ ดินเปน็ พวกตะกอนลำน้ำ พบบนสนั ดินริมน้ำเก่า เนินตะกอนรูป
พัด หรือที่ราบตะกอนน้ำพา พบบริเวณพื้นที่ดอนที่มีสภาพพื้นที่ค่อนข้างราบเรียบถึงเป็นลูกคลื่นลอนลาด
เป็นดนิ ลกึ มาก การระบายน้ำดีถึงดปี านกลาง เน้ือดินเป็นพวกดนิ ทรายแป้งหรือดินร่วนละเอยี ด สีดนิ เป็น สนี ้ำตาล
หรือสีน้ำตาลปนแดง บางแห่งในดินล่างลึกๆ มีจุดประสีเทาและสีน้ำตาล อาจมีแร่ไมกาหรือก้อนปูนปะปนอยูด่ ้วย
ดินชั้นบนมักมีปฏิกิริยาเป็นกรดปานกลางถึงเป็นกลาง ส่วนชั้นดินล่าง ถ้ามีก้อนปูนปะปน มีปฏิกิริยาเป็นกลาง
ถึงเป็นดา่ งจดั มีคา่ ความเป็นกรดเป็นดา่ งประมาณ 7.0-8.5

อินทรียวตั ถุ ฟอสฟอรัส โพแทสเซียม ความเปน็ กรดเปน็ ด่าง
(เปอร์เซ็นต์) (ส่วนตอ่ ลา้ นส่วน) (สว่ นตอ่ ล้านส่วน) (pH)

ดนิ บน 2.6 98.7 272.8 6.0-7.0
ดินลา่ ง 1.9 43.1 195.4 7.0-8.5

*เปอร์เซ็นต์ค่าไนโตรเจน มคี ่าเทา่ กบั เปอรเ์ ซ็นต์อินทรียวตั ถุ x 0.05

ความอุดมสมบูรณ์ตามธรรมชาติ ปานกลาง

การใช้ประโยชน์ ใช้ปลกู พืชไรต่ า่ งๆ เชน่ ข้าวโพด อ้อย ฝา้ ย ยาสูบ ถ่วั ต่างๆ และสบั ปะรด บางแห่งใชป้ ลูกไมผ้ ล
หรอื เป็นที่อยู่อาศัย

ปญั หา ดนิ กลุ่มน้ี ไมค่ ่อยมีปัญหาในการใช้ประโยชน์ แต่อาจขาดแคลนนำ้ ในระยะทีฝ่ นท้ิงช่วงนาน บางพน้ื ท่อี าจ
พบชัน้ ดานแข็งที่เกิดจากการเกษตรกรรม

แนวทางการจดั การดนิ เพื่อการเพาะปลูก

ปลกู พชื ไร่ หรือพืชผกั ไถพรวนขณะทดี่ นิ มีความชื้นท่เี หมาะสม จัดระบบการปลูกพชื หมนุ เวยี นให้มีการปลูกพืช
บำรุงดนิ อย่ดู ว้ ย ปรับปรุงดนิ ด้วยป๋ยุ หมักหรอื ปุ๋ยคอก 2-3 ตัน/ไร่ หรอื ไถกลบพืชปุ๋ยสด (หวา่ นเมล็ดถวั่ พร้า 8-10
กก./ไร่ เมล็ดถ่วั พ่มุ 6-8 กก./ไร่ หรือปอเทอื ง 4-6 กก./ไร่ ไถกลบระยะออกดอก ปล่อยไว้ 1-2 สัปดาห)์ รว่ มกบั
ปุย๋ เคมี หรอื ปยุ๋ อินทรีย์นำ้ มีวสั ดคุ ลมุ ดิน หรอื ทำแนวรั้วหญา้ แฝก มกี ารใชป้ ยุ๋ เคมหี รือปุย๋ อินทรยี ์น้ำตามชนดิ พืชที่ปลกู
เพื่อรักษาความสามารถในการผลติ ของดนิ ไวไ้ ม่ใหเ้ ส่ือมโทรมลงพัฒนาแหล่งนำ้ และจดั ระบบการให้นำ้ ในแปลงปลูก

ปลูกไมผ้ ล ขดุ หลมุ ปลูกขนาด 50x50x50 ซม. ปรบั ปรงุ หลมุ ปลูกดว้ ยปยุ๋ หมักหรือปุ๋ยคอก 20-35 กก./หลุม
มีวัสดุคลุมดนิ ปลูกพชื คลุมดิน ปลกู พืชแซม ทำแนวรั้วหรือฐานหญา้ แฝกเฉพาะต้น ในช่วงเจรญิ เตบิ โต

แหลง่ อา้ งองิ กรมพฒั นาท่ีดินกระทรวงเกษตรและสหกรณ์
http://oss101.ldd.go.th/web_thaisoilinf/62_soilgroup/62sg_desc/desc_33.html

14. แหล่งนำ้

แหล่งน้ำธรรมชำติ (จ้ำนวน ควำมกว้ำง ควำมยำว ปริมำณนำ้ มีนำ้ ตลอดปี หรือเปน็ ฤดูกำล)

คลอง ชื่อ ลำ้ เหมืองกันงอ

ขนำด ควำมกว้ำง 0.003 กิโลเมตร ควำมยำว 1.227 กิโลเมตร

o มีน้ำตลอดปี  มีนำ้ เป็นฤดูกำล

แม่นำ้ ช่ือ แม่นำ้ ลี 0.030 กิโลเมตร ควำมยำว กิโลเมตร
ขนำด ควำมกว้ำง  มีนำ้ เป็นฤดูกำล
o มีนำ้ ตลอดปี

แหล่งนำ้ ชลประทำน (จ้ำนวน ควำมกว้ำง ควำมยำว ปริมำณน้ำ มีนำ้ ตลอดปี หรือเปน็ ฤดูกำล)

ฝำย ชื่อ

ขนำด ควำมกว้ำง กิโลเมตร ควำมยำว กิโลเมตร

o มีนำ้ ตลอดปี o มีนำ้ เปน็ ฤดูกำล

คลองชลประทำน ช่ือ

ขนำด ควำมกว้ำง กิโลเมตร ควำมยำว กิโลเมตร

o มีน้ำตลอดปี o มีนำ้ เป็นฤดูกำล

เข่ือน ช่ือ

ขนำด ควำมกว้ำง กิโลเมตร ควำมยำว กิโลเมตร

o มีน้ำตลอดปี o มีนำ้ เปน็ ฤดูกำล

อ่ำงเก็บน้ำ ชื่อ

ขนำด ควำมกว้ำง กิโลเมตร ควำมยำว กิโลเมตร

o มีน้ำตลอดปี o มีนำ้ เปน็ ฤดูกำล

o ฝำยชะลอควำมชุ่มชืน จ้ำนวน ครอบคลมุ พืนท่ี

o ปริมำณน้ำฝนเฉล่ียต่อปี มิลลเิ มตร

o ปริมำณน้ำฝนเฉลี่ยสงู สุดต่อปี มิลลิเมตรช่วงเดือน -เดือน
-เดือน
o ปริมำณน้ำฝนเฉล่ียต่้ำสดุ ต่อปี มิลลเิ มตรช่วงเดือน

ปริมำณควำมต้องกำรใช้นำ้ เปรียบเทียบกับปริมำณนำ้ ท่ีมีในพืนท่ี

o เพียงพอตลอดปี

o นำ้ แห้งในช่วงเดือน -เดือน

o น้ำท่วมในช่วงเดือน -เดือน

คุณภำพของน้ำ

o ปนเป้ือนโลหะหนัก

o ปนเป้ือนจุลนิ ทรีย์

o นำ้ สะอำดไม่มีปัญหำกำรปนเปือ้ น

15. อุณหภูมิ เช้ำ องศำเซลเซียส เท่ียง องศำเซลเซียส เย็น องศำเซลเซียส
สูงสดุ องศำเซลเซียส ต้่ำสุด
องศำเซลเซียส ณ พืนที่เก็บโดยรวมต่อวัน

16. ปริมำณแสง เช้ำ เปอร์เซนต์ เที่ยง เปอร์เซนต์ เย็น เปอร์เซนต์

17. พกิ ดั ทำงภูมิศำสตร์ ค่ำ X: ค่ำ Y:

บันทึกข้อมลู โดยหนว่ ยงำน กองช่ำง เทศบำลตำ้ บลบำ้ นโฮ่ง

วัน/เดือน/ปี 25 มีนำคม 2565

ใบงานท่ี 4

เรอ่ื ง การเก็บข้อมูลประวตั ิหมู่บ้าน ชุมชน วถิ ีชุมชน

18. ข้อมลู ประวตั ิหมู่บ้าน ชุมชน แขวง

1. ช่ือบ้าน สนั ตับเต่า เปน็ ช่ือทผี่ สมกันระหวา่ งคำสองคำ คือคำว่าสนั และคำวา่ ตับเตา่

“สัน” เป็นลักษณะนาม ที่หมายถึง เนินดิน หรือดินดอนที่มีความสูงมากกว่าบริเวณอื่น หรือที่ดอนหัวไร่
ปลายนาบางแห่ง มีลักษณะแคบ ยาว คล้ายพนังกั้นน้ำบ้าง บางแห่งเป็นเนินกว้างบ้างมักจะมีต้นไม้ใหญ่ หรือไม้ยืนต้น
ตั้งอยู่เป็นที่พักหลบแดด ขณะทำงานในไร่นา บางครั้งบนสันดังกล่างก็จะปลูกพืชสวนเช่นพริก มะเขือ ถั่วฝักยาว
แตงกวา หรอื ยาสูบ หากก้ันระหวา่ งภูเขาเรยี กสนั ปนั นำ้

“ตบั เตา่ ” เปน็ พืชยนื ตน้ มีอยู่ 2 ชนดิ

1. ชนดิ แรกเปน็ พ่มุ คลา้ ยดอกมะลิ มีผลคลา้ ยผลมะขามเทศ

2. ชนดิ ทีส่ องลำต้นใหญ่มีลกั ษณะเปน็ ไม้ใหญ่ มีผลเปน็ เกลียวขอด สเี หลืองอมนำ้ ตาล สามารถนำมารับประทานได้

2. ประวัติชุมชน บ้านสันตับเต่า แยกการปกครองมาจากบ้านห้วยห้าโดยเมื่อปี พ.ศ. 2520 มีครอบครัวแรกๆ
ท่ยี า้ ยเข้ามาสน้างทอี่ ยูอ่ าศยั ในพน้ื ทปี่ ่าแห่งน้ี คอื ครอบครวั ของพอ่ หลวงแก้ว แม่หลวงทา วรรณใหม่ และตอ่ มาก็ได้
มีชาวบ้านย้ายตามมาทำกินในพื้นที่นี้เพิ่มขึ้น ทำให้มีการพัฒนาพื้นที่ป่าแห่งนี้ให้เป็นหมู่บ้านใหม่ จนต่อมาได้รับ
การยกฐานะให้เป็นหมบู่ ้านสนั ตบั เต่า หมทู่ ี่ 17 ตำบลบ้านโฮง่ อำเภอบา้ นโฮ่ง จังหวดั ลำพูน ตามลกั ษณะเด่นพื้นที่
ของหมู่บ้านที่มีต้นตับเต่าเป็นจำนวนมาก ในบริเวณที่สันดอนหัวไร่ปลายนา จึงตั้งชื่อหมู่บ้านนี้ว่า “หมู่บ้านสัน
ตบั เตา่ ”

19.ขอ้ มลู วิถีชีวิตของหมูบ่ ้าน ชมุ ชน แขวง

ด้วยอาศัยอยู่ใกล้ลำน้ำแม่ลี้ และบรรพบุรุษเคยดำรงชีวิตที่อาศัยธรรมชาติทำการเกษตรมาก่อน การทำมาหากิน
โดยทวั่ ไปประชากรสว่ นใหญจ่ ึงประกอบอาชีพด้านเกษตรกรรมร้อยละ 65 ผลผลติ ทางการเกษตรท่ีทำรายได้หลัก
ได้แก่หอม กระเทยี ม ลำไย มะม่วง พืชผกั ต่าง ๆ รองลงมาเป็นอาชีพรับจ้างทั่วไปร้อยละ 20 ประกอบธุรกิจส่วนตัว
ค้าขาย อุตสาหกรรมในครัวเรือนร้อยละ 10 อุตสาหกรรมในครัวเรือนที่สำคัญคือ การตีเหล็ก และอาชีพ
รบั ราชการรอ้ ยละ 5 เรียงมาตามลำดับ

ถึงแม้จะย้ายมาอย่ทู ส่ี นั ตับเต่าเมอ่ื ปี พ.ศ. 2520 ดูเหมือนว่าจะไม่นาน แตก่ ม็ ีมรดกทางวฒั นธรรมติดตวั
มาจากหม่บู า้ นห้วยหา้ งเดมิ มาไม่น้อยท้งั ในด้านภูมปิ ญั ญาและองค์ความรูด้ ังจะเห็นจากการสร้างงานฝีมอื มผี ู้สูงอายุ
ท่ีสว่ นใหญ่มีทกั ษะเชงิ ชา่ งภายใต้วิถเี กษตรกรรมเชน่ ชา่ งไม้ในการทำแอก ไถ และช่างสร้างบ้านเรอื น (สะหล่า) ชา่ ง
ตีเหล็ก และยังสามารถจกั สานภาชนะเคร่อื งใช้ที่เกยี่ วข้องการดำเนนิ ชวี ิตในไรน่ า เช่น กระบงุ ตะกรา้ และจักสาน
ภาชนะเครอื่ งใชท้ ี่เก่ยี วข้องการดำเนินชีวิตไรน่ า เช่นกระบุง ตะกรา้ และจกั สานภายในบ้านหลายประเภท รวมท้งั
การทอผา้ พืน้ เมืองและการตดั เยบ็ เสื้อผา้ ในชุมชนยังคงมีและสืบทอด ความรู้ในการรักษาโรคและการป้องกัน
สขุ ภาพมีองค์ความรู้เกีย่ วกับสมนุ ไพร แพทย์ในดา้ นศลิ ปะ

ชมุ ชนมีศิลปินและผู้รใู้ นการแสดงและการละเล่นพน้ื บา้ นเช่นชา่ งซอ ชา่ งป่ี ชา่ งฟอ้ น ซง่ึ เป็นศิลปนิ ขับรำบำ
ซอ ชา่ งปี่ ช่างฟ้อน ซ่ึงเปน็ ศิลปนิ ขบั ลำรำบำซอ ค่าวจอ๊ ย มักจะใชแ้ สดงเมอื่ มีงานมงคลเชน่ ขึ้นบ้านใหม่ งานปอย
น้อย (บรรพชาสามเณร) งานปอยหลวง (งานฉลองของหมู่บา้ น งานปอยข้าวสังข์ (งานทำบญุ หาคนตาย) ดนตรี
พืน้ เมืองสะล้อซึง ปจั จุบันช่างซอเหลอื น้อยลง คงเหลือแต่ดนตรี สะลอ้ ซึง ทยี่ ังคงสืบสานให้กบั เยาวชนรนุ่ ใหม่ได้
ดำเนินงานต่อ การแสดงศิลปวฒั นธรรมทส่ี ำคัญอีกประการหนงึ่ คอื การฟ้อนเลบ็ ของกลุม่ หนุ่มสาวๆ เพอื่ ไวน้ ำหนา้
ครวั ทานของหัววดั ในงานปอยกย็ งั คงมีอย่เู ป็นการฟอ้ นรำประจำหมู่บ้าน

ลักษณะประชากร

หมู่บ้านสันตับเต่าทั้งหมดมี 234 ครัวเรือน ส่วนใหญ่เป็นคนท้องถิ่นล้านนาโดยเป็นกลุ่มคนไตยองที่ใช้
ภาษายอง เปน็ คนพน้ื เมืองลา้ นนา (ไตโยน - ยวน - คนเมอื ง ) การปกครองยังคงเปน็ หมู่บ้านที่มผี ้ใู หญ่บา้ นเป็นผู้นำ
แบ่งการบริหารการพัฒนาพื้นที่เป็น 2 ลักษณะ โดยมีองค์กรส่วนท้องถิ่นรับผิดชอบ คือ เทศบาลตำบลบ้านโฮ่ง
และ องคก์ ารบรหิ ารสว่ นตำบล เวยี งกานต์ มีสมาชิกเทศบาล 1 คน สมาชิกองคก์ ารบริหารสว่ นตำบล 2 คน

อาชีพของคนในหมบู่ า้ นสันตับเตา่ ในฤดกู าลตา่ ง ๆ

เดอื น 3 เหนือ (ธ.ค. - ม.ค.) เดอื น 4 เหนือ (ม.ค. -ก.พ.) เดือน 5 เหนือ (ก.พ. - ม.ี ค.)

ปลกู หอมแดง ปลกู กระเทยี ม ปลูก เกบ็ ดอกหอม ปลกู ผักเพ่ือจำหนา่ ย ถอนหอม และกระเทยี ม ปลูกผัก

ผกั เพื่อจำหนา่ ย เก็บผักหวานจากภูเขา

เดือน 6 เหนอื (มี.ค. -เม.ย.) เดอื น 7 เหนอื ( เม.ย. – พ.ค.) เดอื น 8 เหนอื (พ.ค. -ม.ิ ย.)

ถอนหอม และกระเทียม ปลกู ผัก รบั จ้างฟ้ืนหนา้ ดินแปลงหอมหรอื ปลูกหอมแดง ปลกู ผัก

กระเทยี ม เพอ่ื จำหน่ายและขยายพนั ธ์ุ ขึ้นเขา

เพอื่ เก็บเห็ดถอบและของปา่ ต่างๆ

เดอื น9 เหนอื (ม.ิ ย. - ก.ค.) เดอื น 10 เหนอื (ก.ค.- ส.ค.) เดอื น 11 เหนอื (ส.ค. – ก.ย.)

ปลูกหอมแดง ถอนหอม และกระเทยี ม ปลูกผกั หวา่ นกล้า ปลกู ขา้ วในนา

ปลูกผกั และหาของปา่ ปลกู หอมแดง และปลูกผกั

เดอื น 12 เหนือ (ก.ย. - ต.ค.) เดือน ย่ี เหนอื (ต.ค. - พ.ย.) เดือน เกยี๋ ง เหนือ (พ.ย. - ธ.ค.)

ปลูกผกั กาด คะนา้ เก็บเห็ด เก่ียวขา้ ว ฟาดข้าว เดด็ ดอกหอม จักตอก เพ่ือใชใ้ น

ปลูกผัก การเกษตร

ทะเบียนพรรณ

(ชือ่ หมู่บา้ น ชมุ ชน แขวง) บ้านสนั
ตำบล/แขวง บ้านโฮ่ง อำเภอ/เขต

ณไม้ในชุมชน

นตับเตา่
บ้านโฮ่ง จงั หวัด ลำพูน

การสำรวจคร้งั ที่ 1 /2565

ทะเบยี นพรรณไม้ในชุมชน บ้านสนั ตับเตา่ ตำบล/แขวง
(ชื่อหมู่บ้าน ชุมชน แขวง)

รหัสพรรณไม้ ช่อื พน้ื เมือง ลักษณะ ลกั ษณะเด่นของพืช
(ชื่อท่ีท้องถิ่น วิสยั
8-5510301-17- น้นั เรียก) (เช่น สี กล่ิน ยาง มี
001 (เช่น ไมต้ น้ หนาม ฯลฯ)
ลำไย พันธุ์ ไม้พุ่ม ไม้
อดี อ เลือ้ ย ไมร้ อ ผลกลมสนี ำ้ ตาลมีรส
เลือ้ ย ฯลฯ) หวาน

ไมผ้ ล

8-5510301-17- มะม่วง พันธ์ุ ไม้ผล พนั ธุม์ หาชนก รสชาติ
002/1 มหาชนก ไม้ผล เปรีย้ ว

8-5510301-17- มะม่วง พันธ์ุ ผลยาวรีดบิ มรี สเปรย้ี ว
002/2 มหาชนก ผลสกุ มรี สหวานมีกล่ิน
เฉพาะตวั
8-5510301-17- มะมว่ ง พนั ธ์ุ ไม้ผล
003 หงสจ์ ินหวง มลี ำต้นสงู ใหญ่มีใบสี
เขยี วเรียวยาวปลาย
8-5510301-17- มะมว่ ง พนั ธ์ุ ไมผ้ ล แหลมมีผลสีเขียวใหญ
004 เขียวมรกต กล่นิ เฉพาะตวั

ผล รปู กลมรี ผลอ้วน
ใหญ่ เมล็ดลบี เนอ้ื เยอ
ผลดิบ มรี สชาตมิ ันปน
เปรี้ยว เม่ือผลสกุ ผิวผล

บ้านโฮ่ง อำเภอ/เขต บา้ นโฮ่ง จงั หวดั ลำพูน

ขอ้ มูลภูมิปัญญาท้องถนิ่ บรเิ วณทพี่ บ หมายเหตุ

(เชน่ เปน็ อาหาร ยารกั ษาโรค (ระบุ ชื่อหมบู่ ้าน
เคร่ืองมอื เครอ่ื งใช้ ฯลฯ) ตำบล อำเภอ
จงั หวดั )
นิยมนำผลสกุ มารับประทาน
120 ม.17 ต.บา้ น
รับประทานและจำหน่าย โฮ่ง อ.บ้านโฮง่ จ.
ลำพูน
ว นยิ มนำผลสกุ มารบั ประทาน
น 55 ม.17 ต.บา้ นโฮ่ง
อ.บ้านโฮง่ จ.ลำพนู
นำผลมารบั ประทาน จำหนา่ ย
53 ม.17 ต.บา้ นโฮ่ง
ญ่มี อ.บ้านโฮ่ง จ.ลำพนู

นิยมนำมารับประทาน 20 ม.17 ต.บ้านโฮ่ง
อะ อ.บา้ นโฮ่ง จ.ลำพนู
น
ล 125 ม.17 ต.บา้ น
โฮง่ อ.บ้านโฮ่ง จ.
ลำพนู

8-5510301-17- กาแฟอารา ไม้ผล จะเป็นสีเขียวปนเหลือ
005 บิกา้ เล็กนอ้ ยทำให้ดูคลำ้ ๆ
หรอื ดำๆ
8-5510301-17- อนิ ทผลมั ไมผ้ ล ใบรีปลายแหลมมนั เงา
006 ผลสุกมีสีแดงรสหวาน

8-5510301-17- มะขาม ไม้ผล เป็นผลทรงกลมรี
007/1 ออกเปน็ ชอ่ มีความยา
ประมาณ 2-4
8-5510301-17- มะขาม ไมผ้ ล เซนตเิ มตร มรี สหวานฉ
007/2 สามารถรับประทานได
ทั้งผลดิบและผลสุก โด
ผลอนิ ทผาลมั สดจะมีส
เหลอื งไปจนถงึ สีสม้ แ
เม่อื แก่จดั ผลจะ
เปลยี่ นเป็นสนี ้ำตาลถงึ
นำ้ ตาลเขม้
ลำตน้ สูงใหญม่ ีใบเล็กๆ
กลมเป็นแผงเหมือนปีก
นกมผี ลสีน้ำตาลมี
รสชาตเิ ปร้ยี ว
ลำตน้ สูงใหญม่ ีใบเล็กๆ
กลมเรยี งกันมีผลสี
นำ้ ตาล

อง 184 ม.17 ต.บา้ น
โฮ่ง อ.บา้ นโฮ่ง จ.
า นำเมล็ดมาคั่วเป็นเคร่อื งดม่ื ลำพนู
71 ม.17 ต.บา้ นโฮ่ง
นิยมนำผลมารับประทาน อ.บ้านโฮง่ จ.ลำพนู
าว
105 ม.17 ต.บ้าน
ฉ่ำ โฮง่ อ.บ้านโฮ่ง จ.
ด้ ลำพนู
ดย 21 ม.17 ต.บา้ นโฮง่
สี อ.บา้ นโฮง่ จ.ลำพูน
และ

ง

ๆ นำผลมาประกอบทำอาหาร
ก

ๆ ใชผ้ ลมาประกอบอาหาร

8-5510301-17- มะหลอด ไม้ผล ใบมีเทาเงินผลสกุ มสี ีส
008/1 ไม้ผล แดง
ไมผ้ ล
8-5510301-17- มะหลอด ไมผ้ ล ใบขา้ งบนสเี ขยี วข้างล่า
008/2 สีเทา ผลสกุ สีแดง
รสชาตเิ ปรยี้ ว
8-5510301-17- มะเฟือง ใบโคง้ มนรูปไข่ ผลสุกม
009 รสชาตหิ วานอมเปรีย้ ว

8-5510301-17- มะเมา่ ใบมะเม่า มีสีเขยี วสด
010 ใบเรียบเปน็ มนั ท้ังสอง
ดา้ น ใบออกหนาแน่น
8-5510301-17- มะนาว ไม้ผล เป็นรม่ เงาได้เป็นอย่าง
011 ดอกมะเม่า ดอกมขี นา
เลก็ สขี าวอมเหลือง ผล
เป็นทรงกลม ผลมขี นา
เล็กและเปน็ พวง ผลด
มสี ีเขียวอ่อนหรือสีเขีย
เขม้ มีรสเปรยี้ ว แตเ่ มื่อ
สกุ แลว้ จะเปลย่ี นเปน็ ส
แดงและมว่ งดำ
ลำตน้ มีหนามใบกลมส
เขียวมผี ลสีเขียวรสชาต
เปรยี้ ว

ส้ม นิยมนำผลมารบั ประทาน 5/1 ม.17 ต.บา้ น
โฮ่ง อ.บ้านโฮง่ จ.
าง ใช้รบั ประทานผล ลำพูน

มี ใชร้ บั ประทานผลและยอด 109 ม.17 ต.บา้ น
ว โฮง่ อ.บา้ นโฮง่ จ.
ลำพูน
ผวิ นยิ มนำยอดออ่ นมาประกอบอาหาร
ง ผลสุกสามารถทานได้ 28/1 ม.17 ต.บา้ น
โฮง่ อ.บา้ นโฮง่ จ.
งดี ลำพูน
าด
ล 108 ม.17 ต.บา้ น
าด โฮ่ง อ.บ้านโฮ่ง จ.
ดบิ ลำพูน
ยว
อ
สี

สี นำผลผลติ มาจำหน่ายและประกอบ 57 ม.17 ต.บ้านโฮ่ง

ติ ทำอาหาร อ.บา้ นโฮง่ จ.ลำพูน

8-5510301-17- บอนกระดาด ไม้ประดับ ใบใหญร่ ูปหัวใจ มีหยกั
012 ดำ ก้านใบสีมว่ งแดง
8-5510301-17- สม้ ป่อย ผักพื้นเมือง ลำต้นมีหนามยอดมรี ส
013 เปรยี้ ว
8-5510301-17- ตน้ ผกั พนื้ เมือง ลำต้นเปน็ เถาใบรียาว
014 พญาสตั บรรณ ปลายแหลม
/ตนี เปด็
8-5510301-17- ผักหวาน ผกั พื้นเมือง ใบมรี สหวาน
015/1
8-5510301-17- ผักหวาน ผกั พืน้ เมือง ใบสีเขียวเลก็ ๆมีรสชาต
015/2 หวาน
8-5510301-07- เชียงดา ผกั พ้ืนเมือง ใบรปี ลายแหลม
016
8-5510301-07- ลูกยอ ผกั พน้ื เมือง ใบใหญ่มันเงา ผลมีกล
017 เฉพาะตวั ผัวขรขุ ระ

8-5510301-07- มะขามปอ้ ม ผกั พื้นเมือง มะขามป้อมเป็นไมย้ นื
018 ตน้ ขนาด ผิวค่อนข้าง
เรยี บ เปลอื กในสีชมพ
สด เรือนยอดแผ่กระจ
รูปทรงกลม ปลายก่ิงม
ลู่ลง พมุ่ ใบโปรง่ เนอื้ ไม
แดงอมน้ำตาล

ก ใชป้ ระดับตกเเตง่ 25 ม.17 ต.บ้านโฮ่ง
อ.บ้านโฮ่ง จ.ลำพนู
ส นำยอดมาประกอบอาหารในการดบั
คาวและเพมิ่ รสชาติเปรยี้ ว 82 ม.17 ต.บ้านโฮง่
นิยมนำมาเป็นผักแนม อ.บ้านโฮง่ จ.ลำพูน

นยิ มนำยอดอ่อนมาประกอบอาหาร 216/1 ม.17 ต.
บา้ นโฮง่ อ.บ้านโฮ่ง
ติ นำยอดมาประกอบทำอาหาร จ.ลำพูน

นยิ มนำยอ่อนมาประกอบอาหาร 79 ม.17 ต.บา้ นโฮง่
อ.บ้านโฮ่ง จ.ลำพูน
ล่นิ นิยมนใบอ่อนมารบั ประทาน
9 ม.17 ต.บ้านโฮ่ง
มะขามปอ้ มเป็นยาแก้ไอ อ.บ้านโฮง่ จ.ลำพนู
ง
พู 86 ม.17 ต.บ้านโฮ่ง
จาย อ.บ้านโฮ่ง จ.ลำพนู
มัก
ม้สี 207 ม.17 ต.บา้ น
โฮ่ง อ.บ้านโฮ่ง จ.
ลำพนู

101 ม.17 ต.บ้าน
โฮ่ง อ.บา้ นโฮ่ง จ.
ลำพนู

8-5510301-07- โกฐทง้ั เกา้ ผักพื้นเมือง ใบเป็นฝอยมีกลน่ิ
019 เฉพาะตวั

8-5510301-07- จ้มุ จาลงิ ผักพนื้ เมือง จมุ้ จาลิงเป็นไมเ้ ถาเลือ้
020 ผกั พ้ืนเมือง เกาะไม้อ่นื ลำตน้ ขรุขร
ผักพน้ื เมือง เป็นปุ่มปม มรี ากอากา
8-5510301-07- มะรุม คลา้ ยเชอื กเส้นเลก็ ๆ
021 ห้อยลงมาเป็นสาย รส
ขมจัด ใบเด่ียวเรียงสล
8-5510301-07- ดอกแคขาว รูปหัวใจ
022
เปน็ ไมย้ นื ตน้ ขนาด
กลาง ลำต้นมีความสงู
ประมาณ 15 – 20
เมตร ผลเปน็ ฝักยาว
เปลอื กสีเขียวมีสว่ นคอ
และส่วนมน

ดอกเปน็ รูปแตรสขี าว
เปน็ รปู ไข่

8-5510301-07- รางจืด พืชสมนุ ไพร ใบคล้ายรปู หัวใจหรือ
023 เป็นรูปไข่ โคนใบมนเว
ปลายใบเรยี วแหลม
8-5510301-07- อัญชันขาว
024 พืชสมุนไพร มีลักษณะคลา้ ยอญั ชัน
ปกติแต่ดอกมีสีขาว

เป็นเคร่ืองแนม 101 ม.17 ต.บา้ น
โฮง่ อ.บ้านโฮ่ง จ.
อย รกั ษาแผลและต้มทานเปน็ สมุนไพร ลำพูน
ระ
าศ 101 ม.17 ต.บ้าน
โฮ่ง อ.บ้านโฮ่ง จ.
ลำพูน

ส
ลบั

นยิ มนำฝกั /ยอดมารบั ประทาน 24/1 ม.17 ต.บ้าน
ง โฮ่ง อ.บา้ นโฮ่ง จ.
ลำพนู

อด

ใบ ดอกใช้ประกอบการทำอาหาร 179 ม.17 ต.บ้าน
โฮ่ง อ.บ้านโฮ่ง จ.
รับประทานเปน็ ยาแกร้ ้อนในแก้ ลำพนู
ว้า กระหายนำ้
น นยิ มนำมาเข้ายา 173 ม.17 ต.บ้าน
โฮง่ อ.บา้ นโฮ่ง จ.
ลำพูน

177 ม.17 ต.บ้าน
โฮง่ อ.บา้ นโฮ่ง จ.
ลำพูน

8-5510301-07- บอระเพ็ด / พชื สมุนไพร ใบคลา้ ยหัวใจ

025/1 จ้มุ จาลงิ

8-5510301-07- บอระเพ็ด / พืชสมนุ ไพร จุ้มจาลงิ เป็นไมเ้ ถาเล้อื
เกาะไม้อื่น ลำต้นขรขุ ร
025/2 จุม้ จาลิง เป็นปุ่มปม มรี ากอากา
คล้ายเชือกเสน้ เลก็ ๆ
8-5510301-07- ใบเตย หอ้ ยลงมาเป็นสาย รส
026 ขมจดั ใบเดยี่ วเรยี งสล
รูปหัวใจ
8-5510301-07- กา้ มปู
027 พืชสมนุ ไพร ลำต้นสีเขียวใบยาว
ปลายแหลมมกี ล่นิ หอม
เฉพาะตวั

พืชใชเ้ นือ้ ไม้ ใบเลก็ เรียงกนั ดอกมีส
ชมพู

8-5510301-07- ตน้ สัก พชื ใชเ้ นอ้ื ไม้ ลำตน้ สูงใหญ่ใบสเี ขียว
028 ใหญม่ ีขน

นิยมนำมาทำยาสมนุ ไพร 212 ม.17 ต.บา้ น
โฮ่ง อ.บ้านโฮ่ง จ.
อย ใชเ้ ป็นยารกั ษาแผลสดและต้มทาน ลำพูน
ระ 52 ม.17 ต.บ้านโฮง่
าศ อ.บา้ นโฮง่ จ.ลำพนู

ส ม.17 ต.บ้านโฮง่ อ.
ลับ บา้ นโฮง่ จ.ลำพูน

ใชท้ ำขนมและเปน็ สมนุ ไพร 68/1 ม.17 ต.บ้าน
ม โฮ่ง อ.บ้านโฮ่ง จ.
ลำพนู
สี ใช้เนอ้ื ทำเฟอร์นิเจอร์ 70 ม.17 ต.บ้านโฮง่
อ.บ้านโฮง่ จ.ลำพูน
ว เอาไวใ้ ชท้ ำเฟอร์นเิ จอร์

ทะเบียนพันธ

(ชือ่ หมูบ่ ้าน ชุมชน แขวง) บ้านสนั
ตำบล/แขวง บา้ นโฮง่ อำเภอ/เขต

ธส์ุ ัตว์ในชมุ ชน

นตับเตา่
บา้ นโฮ่ง จังหวัด ลำพูน

การสำรวจคร้งั ที่ 1 /2565

ทะเบยี นพันธุส์ ัตว์ในชมุ ชน
(ชื่อหมู่บา้ น ชมุ ชน แขวง) บ้านสนั ตบั เต่า ตำบล/แขวง บ้านโฮง่

รหสั พนั ธสุ์ ัตว์ ชอื่ พื้นเมือง ประเภท ลักษณะ
(ชอื่ ทีท่ ้องถิน่ น้ัน
8-5510301- (เชน่ สตั ว์น้ำ สัตว์ (เช่น ขน
017-001 เรยี ก) เลี้ยงลูกด้วยน้ำนม ลำ
สัตว์เลื้อยคลาน
ปลานิล สตั ว์คร่ึงบกครึง่ นำ้

สัตว์ปกี ฯลฯ)
สตั วน์ ำ้ เป็นปลาน

พเิ ศษ ริม
ลา่ งแสมอ
เขียวปนน
ครบี หางน
ขาวและส
ปลานลิ ม
รวมกันเป
แม่นำ้ ลำ
บึง และท
ปรับตัวเข
สภาพแว
สามารถแ
ได้เองตา

อำเภอ/เขต บา้ นโฮง่ จังหวดั ลำพนู

ะเด่นของสัตว์ ข้อมูลภมู ิปัญญา บริเวณท่พี บ หมายเหตุ

นาด สี รูปรา่ ง ท้องถิน่
ำตวั ฯลฯ)
(เช่น เปน็ อาหาร (ระบุ ชือ่ หมบู่ า้ น ตำบล

ยารกั ษาโรค อำเภอ จงั หวดั )

เครอ่ื งมอื เครอ่ื งใช้

ฯลฯ)

น้ำจืด ลักษณะ เล้ยี งเพือ่ บริโภค 198 ม.17 ต.บา้ นโฮ่ง
มปากบนและ อ.บ้านโฮ่ง จ.ลำพูน
อกนั ลำตวั มสี ี
น้ำตาล และ
นนั้ จะมจี ุดสี
สดี ำตดั ขวาง
มีนสิ ัยชอบอยู่
ป็นฝูง ตาม
ำคลอง หนอง
ทะเลสาบ
ขา้ กับ
วดล้อมไดด้ ี
แพร่พันธ์วุ างไข่
ามธรรมชาติ

8-5510301- ปลาทบั ทิม สัตวน์ ้ำ ปลาทับท
017-002 พัฒนาสา
ปลานลิ
8-5510301- ไก่ พันธ์ุพื้นเมือง สัตว์ปีก เนอ้ื ท่ีหว
017-003 สีสวยงาม
และคัดเล
8-5510301- ไกช่ น พันธ์ุ พม่า สตั วป์ ีก ปลาทบั ท
017-004 พันธ์มุ คี ุณ
สูง มีคณุ
ปลาท่ีมคี
น่มุ

ไก่ พันธ์ุพ
จะมีขนส
หรอื เทา
ดำ หงอน
สสี นั สวย
ขาว ดำ แ
เอกลกั ษณ
สวยสีแด
เดอื ย

ลักษณะเ
ดุ ใบหนา้
กลมสดใส
หงอนช้ี ห
แน มีแขง้

ทมิ เป็นปลาที่ เลย้ี งเพ่ือบริโภค 198 ม.17 ต.บ้านโฮ่ง อ.
ายพนั ธ์มุ าจาก บ้านโฮ่ง จ.ลำพูน
มีคณุ ภาพของ
าน นุม่ และมี
ม การพฒั นา
ลือกสายพันธ์ุ
ทิมจนไดส้ าย
ณภาพเนื้อปลา
ณภาพของเนื้อ
ความหวานและ

พ้ืนเมือง ตวั แม่ เลี้ยงเพอื่ ความ 114 ม.17 ต.บ้านโฮ่ง อ.
สีดำ นำ้ ตาล สวยงาม บ้านโฮ่ง จ.ลำพูน
หนา้ ดำ แข้ง
นหนิ ตัวผจู้ ะมี
ยงาม สีแดง
และทอง เป็น
ณ์ หงอนจะ
ดง ตัวผจู้ ะมี

เด่น คือมีความ เลี้ยงเพื่อความ 48 ม.17 ต.บา้ นโฮง่ อ.
ากลม ดวงตา สวยงาม บา้ นโฮ่ง จ.ลำพูน
ส หงอนหมูบ
หรอื หัวจกุ เน้อื
งเล็กแหง้

ใบงานที่ 8

เร่อื ง การเกบ็ ข้อมลู ภูมิปัญญาในทอ้ งถน่ิ

23. ขอ้ มูลทรัพยากรทางวัฒนธรรมและภูมปิ ัญญา
1. สาขา สาขาการแพทย์แผนไทย ด้านผลติ ภัณฑแ์ ละการแปรรูป

ประเภท (สาขาเกษตรกรรม/ สาขาอตุ สาหกรรมและหตั ถกรรม / สาขาการแพทย์แผนไทย / สาขาการจัดการ
ทรพั ยากรธรรมชาติและสิง่ แวดลอ้ ม / สาขากองทนุ และธรุ กจิ ชมุ ชน / สาขาสวสั ดิการ / สาขาศิลปกรรม / สาขา
การจัดการองค์กร / สาขาภาษาและวรรณกรรม / สาขาศาสนาและประเพณี

ชือ่ ภมู ิปัญญาท้องถิ่น สมุนไพรพนื้ บ้าน

รหสั ภมู ปิ ัญญา 8-5510301-009

2. เจ้าของภูมิปัญญาท้องถ่นิ (นาย / นาง / นางสาว / ชุมชน / กลุ่ม)

นางมาลยั วงค์อำนาจ

บา้ นเลขที่ 101 หมทู่ ี่ 17 ตำบล/แขวง บ้านโฮ่ง อำเภอ/เขต บ้านโฮง่ จงั หวดั ลำพนู

รหัสไปรษณีย์ 51130 โทรศพั ท์ 083- โทรสาร

พิกัดทางภมู ศิ าสตร์ (GIS) X: N 18° 20’ 9.769” Y: E 98° 49’ 2.563”

E-mail address :

3. ประเภทของภูมิปญั ญาท้องถนิ่  ภมู ปิ ัญญาท้องถนิ่ ดา้ นผลิตภัณฑ์และการแปรรูป
 ภมู ิปญั ญาทอ้ งถน่ิ ดา้ นพืช  ภมู ปิ ัญญาทอ้ งถน่ิ ด้านเครื่องมือเคร่ืองใช้ทางการเกษตร
 ภมู ปิ ัญญาทอ้ งถนิ่ ด้านสตั ว์  อ่นื ๆ
 ภูมิปญั ญาทอ้ งถิ่นดา้ นประมง

4. จุดเด่นของภูมปิ ัญญาท้องถน่ิ

สมนุ ไพรแต่ละชนิดท่นี ำมาแปรรูปล้วนแตห่ าได้ในชุมชน และยงั พฒั นาสตู รตา่ งๆใหเ้ ข้ากบั ในยคุ ปจั จุบันท่ี
มกี ารแพร่ระบาดของโรคติดเชือ้ โคโรน่าไวรสั -19 ซึง่ ยังอิงตามสรรพคุณของสมนุ ไพรชนิดนั้นๆอยู่

5. รายละเอียดของภูมปิ ัญญาท้องถ่ิน

ศูนย์การเรียนรู้สมุนไพรพื้นบ้าน บ้านสันตับเต่า ตำบลบ้านโฮ่ง อำเภอบ้านโฮ่ง จังหวัดลำพูน ตั้งอยู่ท่ี
บ้านเลขท่ี 101 หมู่ที่ 17 บา้ นสนั ตบั เต่า ตำบลบ้านโฮง่ อำเภอบา้ นโฮง่ จงั หวัดลำพูนจดั ต้ังขนึ้ เมอ่ื ปี พ.ศ. 2551

โดยมี นางมาลัย วงศ์อำนาจเป็นผู้ถ่ายทอดความรู้ให้เยาวชนในพ้ืนที่และผูท้ ีส่ นใจทั่วไปได้เรยี นรูว้ ่าพชื ผักสมนุ ไพร
ใกลต้ ัวมอี ยู่ทวั่ ไปในชุมชนนนั้ มีประโยชนต์ ่อร่างกายและสามารถนำมาประกอบอาหารพ้นื บ้านรับประทานได้หลาย
หลายรูปแบบสามารถทดแทนการรับประทานยาแผนปัจจุบันได้แต่ แต่ในช่วงเวลาที่ผ่านมานั้นกระบวนการ
ถ่ายทอดความรู้ยังเป็นแบบลองผิดลองถูกไม่ประสบความสำเร็จอย่างที่คาดหวังไว้คนในชุมชนส่วนใหญ่ยังคงให้
ความสำคัญกบั การรักษาการเจบ็ ป่วยเล็กน้อยดว้ ยยาแผนปจั จบุ นั อยู่ ท้งั ๆที่ในชุมชนมคี วามรภู้ ูมปิ ญั ญาอยู่มากมาย
ในการนำมาดูแลสุขภาพของคนในชุมชนเช่นความรู้เรื่องการแก้ไขปัญหาสุขภาพเบ้ืองต้นจากโรงพยาบาลบ้านโฮง่
ความรู้ด้านสมุนไพรจากภูมิปัญญาจากหมอพื้นบ้านมี มีศูนย์การเรียนรู้สมุนไพรพื้นบ้านโดยแพทย์แผนไทยหากมี
การจัดการความรู้ต่างๆที่มีอยู่ในชุมชนให้เหมาะสมและนำมาดูแลสุขภาพของคนในชุมชนเอง ผ่านกระบวนการ
เรียนรู้อย่างมีส่วนร่วมของทุกฝ่ายทีเ่ กี่ยวข้องวิธีการบริโภคผักพื้นบ้านอาหารพื้นเมืองของคนในหมู่บ้านสันตับเต่า
คงจะกลับมาอีกครั้งพร้อมทั้งเกิดการพัฒนาแนวทางการสนับสนุนให้เกิดการผลิตพืชผักพื้นบ้านของชุมชนเพื่อให้
ชุมชนมีอาหารพื้นบ้านสำหรับบริโภคที่พอเพียงและปลอดภัย อันจะส่งผลให้เกิดความมั่นคงด้านทางอาหารและ
คุณค่าของอาหารพื้นบ้านที่มีคุณค่าต่อสุขภาพของชุมชนอย่างยั่งยืนต่อไปและจากสิ่งที่กล่าวมานี้ทำให้เพราะเห็น
ความสำคญั ของภมู ปิ ัญญาท้องถิ่นโดยเฉพาะเรื่องการกนิ การอยู่การเช่ือมโยงกับวิถชี ีวิตและทรพั ยากรธรรมชาติ

ศูนย์การเรียนรู้สมุนไพรพื้นบ้านบ้านสันตับเต่าเครือข่ายหมอพื้นบ้าน หมอพื้นบ้านล้านนาอำเภอบ้านโฮ่
งซึ่งเปน็ แหล่งเรียนรู้ทางด้านการแพทย์แผนไทยแพทย์พื้นบ้านแบบองค์รวมโดยได้รบั โดยไดร้ ับการจัดตั้งเป็นศูนย์
การเรียนรู้ผ่านงบประมาณจากโครงการเชื่อมโยงบูรณาการองค์กรพัฒนาเอกชนเพื่อพัฒนาศักยภาพเยาวชนด้าน
ศิลปะวัฒนะธรรมภูมิปัญญาจากโฮงเฮียนสืบสานภูมิปัญญาล้านนาจังหวัดเชียงใหม่ พ.ศ.2551 เชื่เชื่อมโยงกลุ่ม
ชมรมเด็กและเยาวชนอำเภอบ้านโฮ่งดำเนินการผ่านกิจกรรมที่เป็นการสืบทอดองค์ความรู้จากเปล่าชาวบ้านหรือ
ครูภูมิปัญญาต่างๆในอำเภอบ้านโฮ่งและมีการจัดกิจกรรมอย่างต่อเน่ื องโดยความร่วมมือของคนในชุมชนและ
เครอื ขา่ ยทุกภาคส่วน

เมื่อปี พ.ศ.2554 ศูนย์การเรียนรู้สมุนไพรพื้นบ้านบ้านสันตับเต่าได้มีโอกาสทำวิจัยในหัวข้อ”การดูแล
สุขภาพของชุมชนบ้านสันตบั เต่า”โดยประสานงานจากสถาบันวจิ ัยหริภุญชัยฝ่ายวิจัยเพื่อท้องถิ่น (สกว) เพื่อตอบ
โจทย์ประเด็นความมั่นคงด้านอาหารโดยดึงเอาปัญหาด้านสุขภาพที่เกิดโรคต่างๆเช่น โรคความดันโลหิตสูง
โรคเบาหวาน โรคมะเร็งเป็นต้นอันเนื่องมาจากปัญหาการบริโภคอาหารสำเร็จรูปอาหารขยะอาหารที่เจือปน
สารเคมีโดยไม่ได้คำนึงถึงเส้นทางของอาหารเพราะในสังคมปัจจุบันการดำรงชีพจัดอยู่ในสังคมรีบเร่งคนในชุมชน
คนในชุมชนส่วนใหญจ่ ึงขาดความคำนึงถึงเร่ืองน้ีระยะเวลา 16 เดือนทีท่ ีมวิจัยเป็นกลุ่มอสม.บ้านสันตับเต่าเพราะ
ทำงานดา้ น สขุ ภาพให้คนในชุมชนได้ร่วมเกบ็ ข้อมูลและพยายามปรับเปล่ียนวิถชี ีวิตโดยการส่งเสริมให้คนในชุมชน
หันมาปลูกพืชสมุนไพรไว้กินเองอันเป็นการได้รับประโยชน์จากพืชปลอดภัยได้สุขภาพและมีรายได้เกิดขึ้นมาใน
ครอบครัวอีกด้วยมีการบูรณาการร่วมกับโรงพยาบาลบ้านโฮ่งและสำนักงานสาธารณสุขอำเภอบ้านโฮ่งเพื่อเข้ามา
เปน็ วทิ ยากรดา้ นสขุ ภาพร่วมด้วย ไดร้ ับเชิญไปเป็นวิทยากรพเิ ศษสอนในสถาบันการศึกษาของชมุ ชนที่เคยเป็นศิษย์
เก่าเช่นโรงเรียนบ้านห้วยห้าและได้รับเชิญไปเป็นวิทยากรถ่ายทอดองค์ ความรู้เรื่องการแปรรูปสมุนไพรเพื่อใช้
แกป้ ัญหาสุขภาพและแปรรูปเปน็ รายได้เสรมิ ทั้งในและนอกพน้ื ท่ี เพ่อื ขยายผลสชู่ มุ ชนอน่ื ตอ่ ไป

6. การประชาสัมพันธแ์ ละเผยแพร่ภมู ปิ ัญญาทอ้ งถน่ิ

 ยังไม่เคยมกี ารเผยแพร่ / ใช้เฉพาะบุคคล

 เคยเผยแพรเ่ ฉพาะในชมุ ชน

 มกี ารดงู านจากบคุ คลภายนอก จำนวน ครง้ั จำนวน คน
นอกพนื้ ท่ี คน
 มกี ารนำไปใช้ในพน้ื ทีเ่ ดียวกัน คน

 อน่ื ๆ (ระบุ)

7. ลักษณะของภูมิปัญญาท้องถ่นิ

 ภูมิปญั ญาท้องถ่ินด้ังเดิมไดร้ ับการถา่ ยทอดมาจาก

เรียนรจู้ ากสถาบนั แพทยแ์ ผนไทย กระทรวงสาธารณสุข

 ภมู ิปัญญาท้องถน่ิ ที่ไดพ้ ฒั นาและต่อยอด

แบบเดมิ คือ

การนำพืช สมุนไพร ผกั สวนครัวมารบั ประทานเพ่ือรักษาโรคต่าง
การพฒั นาและต่อยอดคือ

เป็นการนำสมุนไพรพื้นบ้านหรือผักสวนครัวมารับประทานเพื่อนรักษาอาการ โรคต่างๆ ทั้งนี้ยังมีการนำ
สมุนไพรมารักษาอาการเจ็บป่วยในยุคที่สถานการณ์การแพร่ระบาดของโรคติดเช้ือโคโรน่าไวรัส 2019 โดยอิงจะ
สรรพคณุ ของสมุนไพรนั้นอยู่

 ภูมปิ ญั ญาท้องถิ่น / นวัตกรรมที่คิดคน้ ข้นึ มาใหม่

8. วัตถุดิบที่ใชใ้ นผลติ ภัณฑ์ที่เกดิ จากภมู ิปัญญา ซ่ึงพ้ืนท่ีอนื่ ไมม่ ี ไดแ้ ก่
1. สม้ จนื้
2. เปา้ นอ้ ย
3. โบลาขาว
4. พลบั พลึง
หมายเหตุ : กรณีภูมิปัญญา ในแตล่ ะสาขา มีขอ้ มลู / ผรู้ มู้ ากกว่า 1 คน ขอใหเ้ พิ่มเตมิ แบบฟอร์ม

ภาพประกอบ

บันทกึ ข้อมลู โดยหนว่ ยงาน เจา้ หน้าท่สี ำรวจงานฐานทรัพยากรทอ้ งถน่ิ สังกัด เทศบาลตำบลบ้านโฮง่
วนั /เดอื น/ปี 2/4/2022, 15:58:30
มาตราสว่ น

ใบงานท่ี 8

เรื่อง การเกบ็ ข้อมลู ภูมปิ ัญญาในท้องถน่ิ

23. ขอ้ มลู ทรัพยากรทางวัฒนธรรมและภูมิปัญญา
1. สาขา สาขาเกษตรกรรม

ประเภท (สาขาเกษตรกรรม/ สาขาอุตสาหกรรมและหัตถกรรม / สาขาการแพทยแ์ ผนไทย / สาขาการจดั การ
ทรัพยากรธรรมชาติและสง่ิ แวดลอ้ ม / สาขากองทนุ และธุรกิจชุมชน / สาขาสวัสดกิ าร / สาขาศิลปกรรม / สาขา
การจดั การองค์กร / สาขาภาษาและวรรณกรรม / สาขาศาสนาและประเพณี

ชื่อภมู ิปัญญาท้องถิ่น การทำถวั่ เน่าแผน่ ถ่ัวเน่าแอ็บ

รหัสภูมิปญั ญา 8-5510301-17-011

2. เจ้าของภมู ปิ ัญญาท้องถน่ิ (นาย / นาง / นางสาว / ชุมชน / กลุ่ม)

นางดวงกมล ซยุ่ หลวง

บ้านเลขท่ี 36 หมู่ที่ 17 ตำบล/แขวง บ้านโฮ่ง อำเภอ/เขต บ้านโฮง่ จังหวัด ลำพูน

รหสั ไปรษณยี ์ 51130 โทรศัพท์ โทรสาร

พิกัดทางภูมศิ าสตร์ (GIS) X: N 18° 20’ 16.526” Y: E 98° 48’ 57.688”

E-mail address :

3. ประเภทของภูมิปัญญาท้องถ่นิ  ภูมิปัญญาทอ้ งถน่ิ ด้านผลิตภัณฑ์และการแปรรปู
 ภูมปิ ญั ญาทอ้ งถิน่ ด้านพชื  ภูมิปญั ญาทอ้ งถิน่ ด้านเครอื่ งมือเคร่ืองใชท้ างการเกษตร
 ภมู ปิ ัญญาทอ้ งถิน่ ด้านสตั ว์  อื่นๆ
 ภูมิปัญญาทอ้ งถนิ่ ด้านประมง

4. จุดเด่นของภมู ิปัญญาท้องถ่นิ
เป็นการถนอมอาหารท่ีนยิ มมาช้านาน

5. รายละเอียดของภมู ปิ ัญญาท้องถิ่น

ถั่วเน่าเป็นผลผลิตจากถั่วเหลือง เพอื่ เป็นการถนอมอาหารและสามารถนำมาเป็นเครือ่ งปรุงอาหารแทน
กะปิ หรือ ปลารา้ ถ่วั เน่าแผ่น เป็นภูมปิ ญั ญาอย่างหน่งึ ของคนในสมัยโบราณ ทีม่ วี ิธกี ารกินอยา่ งงา่ ยๆแต่มปี ระโยชน์
อาหารท่ีปรุงจากถวั่ เน่า เพราะทำให้รสชาติอาหารอร่อยกลมกลอ่ ม หอมกลนิ่ ถว่ั เนา่

6. การประชาสมั พันธแ์ ละเผยแพรภ่ ูมิปญั ญาทอ้ งถน่ิ

 ยงั ไม่เคยมีการเผยแพร่ / ใช้เฉพาะบุคคล

 เคยเผยแพรเ่ ฉพาะในชมุ ชน

 มีการดงู านจากบุคคลภายนอก จำนวน คร้งั จำนวน คน
นอกพืน้ ท่ี คน
 มกี ารนำไปใชใ้ นพืน้ ทเ่ี ดียวกัน คน

 อน่ื ๆ (ระบุ)

7. ลกั ษณะของภมู ิปญั ญาท้องถิ่น
 ภมู ิปญั ญาท้องถน่ิ ดง้ั เดิมไดร้ ับการถา่ ยทอดมาจาก

นางคำ ทะสใุ จ
 ภมู ปิ ญั ญาทอ้ งถ่ินท่ีไดพ้ ัฒนาและต่อยอด

แบบเดิม คือ
-
 การพฒั นาและต่อยอดคอื
-
ภมู ปิ ัญญาท้องถ่นิ / นวัตกรรมท่คี ดิ คน้ ขึ้นมาใหม่
8. วตั ถดุ บิ ทีใ่ ช้ในผลติ ภณั ฑ์ท่เี กดิ จากภูมิปญั ญา ซง่ึ พ้นื ท่ีอ่ืนไมม่ ี ได้แก่
1. ถั่วเหลอื ง
หมายเหตุ : กรณีภมู ิปญั ญา ในแตล่ ะสาขา มีขอ้ มูล / ผูร้ ู้มากกว่า 1 คน ขอให้เพ่ิมเตมิ แบบฟอร์ม

วาดภาพประกอบ

บันทกึ ขอ้ มูลโดยหนว่ ยงาน เจ้าหนา้ ที่สำรวจงานฐานทรพั ยากรท้องถนิ่ สงั กัด เทศบาลตำบลบ้านโฮ่ง
วัน/เดือน/ปี 5/5/2022, 7:28:35

ทะเบยี นภูมปิ ญั

(ชอื่ หม่บู า้ น ชมุ ชน แขวง) บ้านสนั ต
ตำบล/แขวง บา้ นโฮง่ อำเภอ/เขต

ญญาในชมุ ชน

ตับเตา่
บา้ นโฮง่ จงั หวัด ลำพูน

การสำรวจคร้งั ที่ 1 /2565

ทะเบียนภมู ิปัญญาในชุมชน
(ชื่อหมู่บ้าน ชุมชน แขวง) บา้ นสันตบั เตา่ ตำบล/แขวง บา้ นโฮ่ง

รหัสภมู ปิ ัญญา ช่ือภมู ปิ ัญญา สาขา เจา้ ของภมู ิ จุดเด่น
ปญั ญา

8-5510301- สมุนไพร สาขา มาลัย วงศ์ สมนุ ไพรแต
17-009
พื้นบา้ น การแพทย์ อำนาจ รปู ล้วนแต่ห
8-5510301-
17-011 แผนไทย ยงั พัฒนาสตู

ยคุ ปัจจบุ ันท

ของโรคตดิ เ

19 ซึง่ ยงั อิง

สมนุ ไพรชน

ด้านผลิตภัณฑ์ สาขา ดวงกมล ซุย่ เปน็ การถนอ

และการแปร เกษตรกรรม หลวง ชา้ นาน

รูป

อำเภอ/เขต บา้ นโฮ่ง จงั หวัด ลำพนู

บริเวณทพี่ บ

นของภมู ปิ ัญญา ข้อมูลภูมิปัญญาท้องถนิ่ (ระบุ ชอ่ื หม่บู ้าน หมาย
ตำบล อำเภอ เหตุ

จังหวดั )

ต่ละชนดิ ท่นี ำมาแปร เปน็ การประยุกต์ใช้ 101 หม่ทู ี่ 17

หาไดใ้ นชุมชน และ สมุนไพรพ้นื บา้ นมาใช้ บา้ นสันตับเตา่ ต.

ตรต่างๆใหเ้ ข้ากบั ใน เป็นยารักษาโรคต่างๆ บ้านโฮง่ อ.บ้าน

ทีม่ ีการแพรร่ ะบาด โฮ่ง จ.ลำพูน

เช้ือโคโรน่าไวรสั -

งตามสรรพคุณของ

นิดน้นั ๆอยู่

อมอาหารท่ีนยิ มมา ถวั่ เนา่ เปน็ การถนอม 36 หมูท่ ี่ 17

อาหาร และสามารถ บ้านสนั ตับเต่า ต.

นำมาปรงุ รสในการ บา้ นโฮง่ อ.บ้าน

ประกอบอาหาร เป็นภูมิ โฮง่ จ.ลำพนู

ปัญญาของคนสมยั

โบราณ มปี ระโยชน์ทาง

โภชนาการ มรี สชาติ

กลมกลอ่ ม กลิ่น

เฉพาะตวั