KAHWIN MENGIKUT ADAT A LIKO

BUP SAU UBAK GAK
LIAN BAU MAJLIS
SURONG BERIAN

KAHWIN MENGIKUT ADAT A LIKO

WAKIL MAJLIS BAH LAI

JEGEM

WAKIL MAJLIS BAH MEROU

KAHWIN MENGIKUT ADAT A LIKO

SURONG BERIAN
Langkah-langkah bak nikut lian menjalan majlis Surung Berian. Supaya
bak tereng ji gaya, bah ibak ih tenulih semuah sau ubak kuman duah-
duah pihak. Majlis Bah Lai ienlah senebut A jegem C, serta Majlis Bah
Merou senebut B jegem D.

B : Ako sebagai wakil duin ................................................serta selaku a ngak
nelantik sebagai Ketua Majlis, bak melabau sau dengah kelou wak labik
gak majlis kamei ih. Jadi, bak melabau serta petaah sau berita kuman
kelou a labik gak majlis kamei.

A : Jadi, kamei bei dengah wak daou, Kamei ih wakil duin
.......................................bak mengetaou gak kelou jegem gak majlis kelou
ien kamei ngak labik gak majlis kelou lau ih. Ien lah sau dengah jegem
lakau kamei wak pertama angai.

B : Jadi, lakau kelou wak pertama ih tenerima adat lah.

A : Daoulah. Apabila lakau kamei wak pertama ngak tenerima adat, kenah kah
akou bak melabau udei gak kaau?

B : Kenah.

A : Keji ji lakau kamei baou? Nou, kamei bak jalan terus kah atau agei bak
petagak petagak?

B : Jadi, kaau melabau nou bak makau terus kah atau bak petagak petagak?
Jadi ji telou lau ih ngak sama negam, daou lah mengikut wak betul,
mengikut jalan adat. Akou menyabe’ kelou bak makau jelakau udei.

Wakil Bah Lai bak pulek udei siew. Beh in loin bak labik udei lakau gak duah

2

KAHWIN MENGIKUT ADAT A LIKO

B : Jelakau udei akou bak melabau sau dengah kelou lakau gak duah ih. Kamei
semuah dagen majlis ih lok bak taou unou sau berita kelou lakau ih?

A : Siew akou mejawap wak telabau kaau, akou lok kawak melabau udei nou
bei kah wakil kuman majlis kamei labik gak majlis kelou? Kalau bei,
unoulah sau cerita loin?

B : Bei lah wakil kuman majlis kelou labik gak majlis kamei. Loin pesusui ien
loin ngak labik gak majlis kamei. Loin kawak bei melabau nou kenah kah
loin bak melabau udei, jadi sau kou kenah lah. Loin melabau, keji ji lakau
loin baou, nou bak jalan terus kah. Tapi sau kou, menyabe’ bak petagak
petagak.

A : Jadi, lakau kamei gak keduah ih, bak melabau sau pekat dua
.......................................wak setaun ngak lepeh.

B : Jadi, kaau bak melabau ji pekat duin .........................................Jadi ji pekat
duin ih daou lah, jumit pun debei berubah, jumit pun debei selisih. Kekel
daou labik lau ih, jam ih.

A : Amun pekat duin kekel daou, unou lah ji bak menereng sau peket duin
ien?

B : Ji bak menereng wak pekat duin, mengikut ji wak nebak, biso’ ji pekat
masa berudeng :-

Adat Ulan Pikul : Jebe’ pedeng, meh ulan ameh (atau pun setain), jebelah
persak rakep, jatal sain, jatak tumok bak ladai ulou
berian.

Adat Tuju’ Pikul : Jebe’ besei pamur pujok patek, meh tuju’ ameh, jebelah
persak kaleh, jatak jalok maluku bangau bak ladai ulou
berian.

Adat Limah Pikul : Jebe’ besei pujok patek, meh limah ameh, jebelah
persak kaleh, jata jalok maluku bak ladai ulou berian.

3

KAHWIN MENGIKUT ADAT A LIKO

A : Kenah kah akou melabau udei gak kaau?

B : Kenah, amun kaau bak melabau. Unou lah sau wak bak telabau kaau?

A : Paya tan masa wak pekat ien bak labik gak majlis ih?

B : Majlis kamei lulou kelou lah.

Lo wakil kuman Majlis Bah Lai bak pulik udei
lalu bak labik udei lakau gak telou

B : Daou lah kelou pun bei ngak labik degen majlis kamei ih udei. Jadi akou
bak melabau sau dengah kelou lakau gak telou ih?

A : Jadi lakau kamei gak telou ih, unei kelou ngak cerita ji wak pekat jegem
adat. Jadi, adat ien bei gak kou ajau ih.

B : Kalau bei, akou sedia bak menyambut.

A menyerah Adat gak B

B : Ngak lah akou menyambut wak serah kaau, tetapi debei ngak di terimak.
Jadi, akou bak melabau udei gak kaau, unou kah ngadan wak senerah kaau
gak kou ih?

A : Daou lah, jadi wak senerah kou gak kaau ien lah
...........................................................................

B : Akou menyabe’ bak pilak ji wak adat ien.

Lalu nyin menyabe’ nak membukak serta bak pilak wak ien. Beh ien, nyin
tujuh wak ien gak sakai-sakai nyin bak pilak ji wak senerah A. Jadi sakai
nyin melabau :

“Unoulah ji wak bak ilak kou gak wak ih?”

4

KAHWIN MENGIKUT ADAT A LIKO

B pun pesusui sau ih :

B : Ateng kah (pedeng / besei). Tigah kah wak asui loin, pamur kah, debei teba
kah, bei sikep serta meh kah gak gien.

Lalu sakai-sakin nyin pun pilak. Amun ngak nilak semuah, nyin melabau udei
gak sakai-sakai nyin. Lo sakai-sakai nyin pun pesusui:

“Tigah lah sau wak senerah loin. Kamei pun menyerah gak kau kawak bak
mebetul wak ien.”

Jadi B pun pilak lalu pesusui:

B : Daou serta tigah sau ubak kaau.

B pun melabau udei gak Wakil Bah Lai:

B : Akou bak melabau udei gak kaau, uno tujuan pedeng / besei pamur ih labik
gak majlis lau ih?

Lalu A pun pesusui gak sakai-sakai nyin kawak :

A : Loin ih melabau tujuan pedeng / besei pamur labik dagen majlis ih lau ih.

A : Jadi, jebe’ pedeng / besei pamur, jebelah persak rakep / persak kaleh, meh
ulan ameh (atau setain) / tuju’ ameh, lau ih, bak nyadin penyekap serta
jayu (dayu) adat.

B : Jebe’ pedeng / besei pamur, jebelah persak rakep / persak kaleh, meh ulan
ameh (atau setain) / tuju’ ameh. Siew akou menerima adat, akou bak
menyabe’ sain pedeng (adat ulan pikul).

A pun menyerah sain pedeng ien

5

KAHWIN MENGIKUT ADAT A LIKO

B : Jadi, jebe’ pedeng, jebelah persak rakep, meh ulan ameh (atau setain),
jatak sain pedeng, lau ih, terus di terima adat nyadin penyekap serta jayu
(dayu) adat.

BAHAGIAN MENYERAH BERIAN

B pun pesusui gak sakai nyin D wak munguk bah dawek nyin layan bulai :

B : Kerja nua ngak selesai, kerja kedua singen agei.

D : Jadi kerja duin ngak lah tenerimak adat. Jadi tuah lah ji agei. Ako bak
melabau gak kaau, uno sau dengah kaau?

C : Daou lah. Jadi rukun satu labik pat pun ngak tenerimak. Jadi jatak rukun
agei bei gak kou. Akou pun bak menyerah rukun ih gak kaau.

Jadi D pun menyambut wak serah C gak nyin. Nyin pesusui :

D : Akou ngak lah menyambut wak serah kaau, tapi debai lah ngak tenerimak.
Akou bak melabau udei gak kaau, unou lah ngadan wak serah kaau ih?

C : Ngadan wak senerah kou gak kaau ien lah napek gak mata jebelah persak,
dagen ien jatak tumok bak ladai ulou berian, dagen tumok ien ulou tetep
sepikul, serta bei badan.

D : Kou menyabe’ gak kaau, nou kenah kah akou bak pilak ji wak dagen ih?

C : Ako mengizin kaau bak pilak, wak ien saji bak ilak telou semuah.

D : Benukak kou lah ih (jadi bila ngak benukak), akou bak melabau udei, unou
kah ngadan meh wak dagen ih?

C : Ngadan meh ien lah meh sanghai.

D : Unei kaau ngak bei pesusui, dagen tumok ih ulou tetep lah sepikul. Jadi
akou lok bak melabau gak kaau, dakai lah badan.

6

KAHWIN MENGIKUT ADAT A LIKO

C : Jadi badan bei ayan pikul / nem pikul. Jadi ji semuah wak ien bei lah ulan
pikul / tuju’ pikul.

D : Jadi adat menerimak wak serah kaau ih, tuju’ pikul. Jadi agei kurang duah
pikul sui adat. (ulan pikul)

(Lo kuman Majlis Bah Lai pun menyabe’ bak pulik baai udei siew, bak pinyi
wak kurang duah pikul. Sebeter beh ien loin pun labik udei bak menyerah
wak tamah gak wak kurang ien unei. D pun melabau udei sau dengah lo C

wak labik udei gak majlis loin)

C : Kamei labik udei bak menyerah wak kurang duah pikul. Ih lah ji wak duah
pikul ien.

D : Ih lah ji wak duah pikul. Jadi adat menerimak brian wak senerah kelou
sukup lah ulan pikul.

A : Jadi akou bak melabau udei gak kaau / kedua, unou lah agei wak pekat
duin ............................?

B : Agei bei wak pekat duin, “pakan”, ih lah ji surat pakan.

(Beh Wakil Bah Lai menerimak Surat Pakan, loin pun menyabe’ bak baai bak
mator pakan. Beh ien loin bawai udei lalu bak menyerah pakan wak sabe’
tina tama, serta tipou lai jegem tipou merou, tipou-tipou dawek, tuak-tuak
serta sisei-sisei.)

B : Menereng udei ji wak ngak tenerimak adat. Jebe’ pedeng, ulan ameh meh,
jebelah persa rakep, jatak sain pedeng, nyadin penyekap serta jayu (dayu)
adat. Jatak tumok bak ladai ulou brian, meh ulan pikul, jebelah persak
kaleh, jegem pakan-pakan gak tina tama mengikut adat RM90.00, pakan
gak tipou lai jegem tipou merou, RM............., pakan gak tipou-tipou
dawek, tuak-tuak, sisei-sisei RM...................... Jadi semuah wak ngak
senerah kelou gak majlis lau ih kuman penyekap labik brian serta pakan
tenerimak adat ngan sukup.

7

KAHWIN MENGIKUT ADAT A LIKO

A : Akou bak melabau udei gak kaau, unou lah ji agei wak pekat duin
........................beh ih?

B : Kawin agei.

A : Paya ji lian bak kawin?

B : Kawin lalu beh ih.

A : Jadi kahwin ngak kenataou serta lian pun kamei taou, jadi unou ji agei
pekat duin beh kawin?

B : Wak agei pekat duin ien lah “makau”. “Makau” ien lah sui adat, telou lau
beh lau ih.

A : Sui adat, telou lau beh kahwin baru lah “makau”. Ketan tan wak ih? Nou
kenah kah bak pekat jegem adat, kenah kah wak telou lau ien bak ninak
telou jelau lau ih?

B : Walau pun adat pesusui telou lau, jadi apabila penekat, kenah sui adat.
Wak telou lau ien bak kenerja telou lau ih lalu.

A : Gak gaan kedau loin makau?

B : Makau mapun kubou / muto.

A : Sebagai wakil duin ......................................, kamei tujuh terima kasih gak
wakil majlis bah merou sera menyabe’ maap sekira bei salak silap dagen
ubak jegem ukih.

B : Kejien kawak bah kamei, sebagai wakil majlis bah merou, menyabe’ maap
serta bak terima kasih gak wakil majlis lo bah lai.

8

KAHWIN MENGIKUT ADAT A LIKO

SURUNG TUNANG
1. Ngadan wak serah ko gak kau ien lah
- Jebe’ besei pamur pujok patek, meh tuju’ ameh, jeblah persak kaleh
- Meh sanghai / tulin
Unou lah tujuan besei pamur ih labik gak majlis ih lau ih.
2. Jebe’ besei pamur pujok patek, meh tuju’ ameh, jeblah persak kaleh,
tujuan besei ih labik gak majlis ih lau ih, tunang.
3. Rukun Tunang Melanau (Kampung Tanam, Dalat)
i. Padai jegatang –
ii. Benyuh jatak –
iii. Sepak 100 apah –
iv. Gula Nyipak jekilo –
v. Balak sesulei –

9

KAHWIN MENGIKUT ADAT A LIKO

Lampiran

Jebe’ pedeng, ulan ameh meh Penyekap jegem jayu adet a
atau setain, jebelah persak rakep ulan pikul

Sain pedeng Persak rakep

Persak kaleh jegem tumok bak Tumok bak ladai ulou brian a
ladai ulou brian a ulan pikul ulan pikul, ulou tetep bei sepikul

2
3 21

Besei pamur pujok patek 1. Besei pamor pujok patek, tuju’ ameh
jegem persak kaleh bak meh, jebelah persak kaleh bak penyekap
jegem jayu adet a tuju’ pikul
tunang a tuju’ pikul
2. Persak kaleh jegem maluku bangau bak
ladai ulou berian, ulou tetep bei sepikul 10

3. Jameh meh, jebe’ besei pamur pujok
patek, jebelah persak kaleh bak tunang a
tuju’ pikul

KAHWIN MENGIKUT ADAT A LIKO

Lampiran

Maluku Bangau 21
Maluku Lumut
1. Jebe’ besei pujok patek, tuju’
ameh meh, jebelah persak bak
penyekap jegem jayu adet a
limah pikul

2. Jebelah persak, jatak maluku
bak ladai ulou brian

Jebe’ besei, jameh meh, jebelah Rukun tunang
persak bak tunang a limah pikul

11