การถ่ายทอดลักษณะทางพันธุกรรม

สารบัญ

การศึกษาพันธุกรรมของเมนเดล 3
กฎของเมนเดล 4
- กฎการแยก 5
- กฎการรวมกลุ่มอย่างอิสระ 6
ลักษณะทางพันธุกรรมที่เป็นส่วนขยาย
7
ของพันธุศาสตร์เมนเดล

- ความเด่นไม่สมบูรณ์ 8
- ความเด่นร่วม 9
- มัลติเพิลแอลลีล 10
- ลักษณะควบคุมด้วยยีนหลายคู่ 11
- ยีนบนโครโมโซมเพศ 12
- ยีนบนโครโมโซมเดียวกัน 13
- ลักษณะภายใต้อิทธิพลของเพศ 13
- ลักษณะจำกัดเพศ 13
ข้อควรรู้ 14
15
โครโมโซมในร่างกายมนุษย์

3

การศึกษาพันธุกรรมของเมนเดล

เกรกอร์ เมนเดล (Gregor Mendel) บิดาแห่งพันธุศาสตร์

เมนเดลเลือกใช้ถั่วลันเตาเป็นตัวแทนสิ่งมีชีวิตเพื่อศึกษาการถ่ายทอดลักษณะ

ทางพันธุกรรม เนื่องจากถั่วลันเตามีอายุสั้น ปลูกง่าย ให้เมล็ดจํานวนมาก
มีดอกสมบูรณ์เพศ และมีลักษณะที่แตกต่างกันอย่างชัดเจน

การถ่ายทอดลักษณะของถั่วลันเตาถูกควบคุมด้วยยีน (gene) ที่ประกอบด้วย

2 แอลลีล โดยแอลลีลเด่น (dominant allele) ควบคุมลักษณะเด่น และ

แอลลีลด้อย (recessive allele) ควบคุมลักษณะด้อย ซึ่งแอลลีลเด่นจะข่ม

แอลลีลน้อยอย่างสมบูรณ์

จีโนไทป์ (genotype) เป็นนรูปแบบของยีนที่ปรากฏเป็นคู่ เช่น PP Pp pp
ฟีโนไทป์ (phenotype) เป็นลักษณะที่ปรากฏออกมา เช่น ดอกสีม่วง ดอกสีขาว

4

กฎของเมนเดล

5

1. กฎการแยก (law of segregation)
ลักษณะของสิ่งมีชีวิตถูกควบคุมโดยยีน และยีนจะปรากฏเป็นคู่ ๆ เสมอ
ซึ่งยีนจะแยกจากกันเมื่อมีการสร้างเซลล์สืบพันธุ์ โดยเซลล์สืบพันธุ์แต่ละ
เซลล์จะได้รับเพียงแอลลีลใดแอลลีลหนึ่ง

การผสมพันธุ์ถั่วลันเตาดอกสีม่วงกับดอกสีขาว
ตามกฎการแยกของเมนเดล

6

2. กฎการรวมกลุ่มอย่างอิสระ (law of independent assortment)
แอลลีลของยีนที่เป็นคู่กัน เมื่อแยกออกจากกันจะจัดกลุ่มกันอย่างอิสระกับ
แอลลีลของยีนอื่น ๆ ซึ่งแยกออกจากคู่เช่นกัน เพื่อเข้าไปยังเซลล์สืบพันธุ์

การผสมพิจารณาสองลักษณะของถั่วลันเตา
เมล็ดกลมสีเหลืองกับเมล็ดขรุขระสีเขียว

7

ลักษณะทางพันธุกรรม

ที่เป็นส่วนขยายของ

พันธุศาสตร์เมนเดล

8

1. ความเด่นไม่สมบูรณ์ (incomplete dominant)
รูปแบบฟีโนไทป์ในรุ่น F1 ที่แสดงออกไม่ได้มีลักษณะเด่นหรือด้อย

แบบสมบูรณ์ แต่มีลักษณะอยู่กึ่งกลางระหว่างลักษณะเด่นและด้อย

ตัวอย่างเช่น ลักษณะสีดอกของต้นลิ้นมังกร
กำหนดให้ แอลลีล R ควบคุมดอกลิ้นมังกรสีแดง

แอลลีล R′ ควบคุมดอกลิ้นมังกรสีขาว
ดังนั้น จีโนไทป์ RR จะแสดงลักษณะดอกลิ้นมังกรสีแดง

จีโนไทป์ RR′ จะแสดงลักษณะดอกลิ้นมังกรสีชมพู
จีโนไทป์ R′R′ จะแสดงลักษณะดอกลิ้นมังกรสีขาว

9

2. ความเด่นร่วม (codominance)
รูปแบบที่แอลลีล 2 แอลลีลมีผลต่อฟีโนไทป์เท่า ๆ กัน หรือแสดงความ

เด่นเท่ากัน

ตัวอย่างเช่น หมู่เลือด AB ที่เกิดจากความเด่นร่วใของแอลลีล IAและ IB
การศึกษาพบว่า พ่อแม่ที่มียีนควบคุมเลือดหมู่ A และเลือดหมู่ B ที่มัจี


โนไทป์เป็นฮอมอไซกัสรีเซสซีฟ (IAi และ IBi) มรโอกาศให้กำเนิดลูกที่

มีหมู่เลือด (IAIB) ซึ่งเป็นการแสดงความเท่ากันของแอนติเจน A และ B

10

3. มัลติเพิลแอลลีล (multiple alleles)
รูปแบบของยีนที่มีแอลลีลมากกว่า 2 แอลลีล ในการควบคุมลักษณะ


เดียวกัน เช่น หมู่เลือดระบบ ABO ของมนุษย์

ตัวอย่างเช่น หมู่เลือดระบบ ABO มีแอลลีลควบคุม 3 แอลลีล
แอลลีล IAควบคุมการสร้างแอนติเจน A
แอลลีล IBควบคุมการสร้างแอนติเจน B
แอลลีล i ไม่ควบคุมการสร้างทั้งแอนติเจน A และแอนติเจน B

การเข้าคู่กันของแอลลีลในหมู่เลือดระบบ ABO

จีโนไทป์ ฟีโนไทป์

IAIA, IAi หมู่เลือด A
IBIB, IBi หมู่เลือด B
หมู่เลือด AB
IAIB หมู่เลือด O
ii

11

4. ลักษณะควบคุมด้วยยีนหลายคู่ (polygenic trait)
เป็นลักษณะทางพันธุกรรมหนึ่งลักษณะที่ถูกควบคุมด้วยยีนหลายคู่ที่มี


ตำแหน่งบนโครโมโซมแตกต่างกัน

จากการทดลองทราบถึงความแปรผันทางพันธุกรรม (genetic variation)
- การแปรผันต่อเนื่อง (continuous variation) ควบคุมด้วยยีนหลายคู่
ฟีโนไทป์มีหลากหลายและมีความแตกต่างกันเล็กน้อย เช่น ความสูง,สีผิว
- การแปรผันไม่ต่อเนื่อง (discontinuous variation) ควบคุมด้วยยีน

ตำแหน่งเดียว ฟีโนไทป์มีหลากหลายและมีความแตกต่างกันอย่างชัดเจน

เช่น ลักษณะหมู่เลือด

ลักษณะสีผิวที่ถูกควบคุมด้วยยีนหลายคู่

ลักษณะความสูงถูกควบคุมด้วยยีนหลายคู่

12

5.ยีนบนโครโมโซมเพศ
ยีนที่ควบคุมลักษณะต่างๆที่อยู่บนโครโมโซมเพศ (X หรือ Y)

จึงแสดงออกในเพศชายและเพศหญิงแตกต่างกัน

โรคตาบอดสีเขียวแดง
ลักษณะที่ควบคุมด้วยแอลลีลด้อยบนโครโมโซม X จึงมีการแสดงออกใน


เพศชายและเพศหญิงต่างกันเนื่องจากมีโครโมโซมเพศแตกต่างกัน

การถ่ายทอดยีนตาบอดสีของครอบครัวที่พ่อตาปกติ แต่แม่เป็นพาหนะของโรคตาบอดสี

13

6.ยีนบนโครโมโซมเดียวกัน
ยีนที่มีตำแหน่งใกล้กันบนโครโมโซมเดียวกัน ซึ่งมีแนวโน้มที่จะ


ถ่ายทอดไปด้วยกัน เรียกว่า ลิงค์ยีน

ตัวอย่างเช่น ยีนควบคุมลักษณะสีตัวและลักษณะปีกของแมลงหวี่

7.ลักษณะภายใต้อิทธิพลของเพศ
รูปแบบของลักษณะที่ถูกควบคุมโดยยีนบนโครโมโซมร่างกาย

แต่มีการแสดงออกแตกต่างกันในแต่ละเพศ

ตัวอย่างเช่น ลักษณะศีรษะล้าน ซึ่งเป็นแอลลีลเด่นในเพศชาย
แต่เป็นแอลลีีลด้อยในเพศหญิง

8.ลักษณะจำกัดเพศ
รูปแบบของลักษณะที่ถูกควบคุมโดยยีนบนโครโมโซมร่างกาย


แต่แสดงออกในเพศใดเพศหนึ่งเท่านั้น
ตัวอย่างเช่น

การสร้างน้ำนมในเพศหญิง การเกิดหนวดและเครา เสียงห้าวที่จะพบในเพศชาย
ในเพศชาย

14

ข้อควรรู้

15

เซลล์ร่างกายของมนุษย์มีโครโมโซม 46 โครโมโซม แบ่งเป็น
ออโตโซมจำนวน 44 โครโมโซม (หรือ 22 คู่ฮอมอโลกัสโครโมโซม)

และโครโมโซมเพศ จำนวน 2 โครโมโซม โดยเพศชายมี

โครโมโซมเพศเป็น XY ส่วนเพศหญิงมีโครโมโซมเพศเป็น XX

ออโตโซม (Autosome)
โครโมโซมร่างกาย ประกอบด้วยโครโมโซมคู่ที่ 1-22
- ยีนด้อย : โรคผิวเผือก โรคธาลัสซีเมีย
- ยีนเด่น : โรคนิ้วเกิน โรคท้าวแสนปม

โครโมโซมเพศ (Sex chromosome)
ประกอบด้วยโครโมโซมคู่ที่ 23 (ชาย XY , หญิง XX)
- ยีนด้อยบนโครโมโซม X : โรคตาบอดสี โรค G-6-PD
โรคเม็ดเลือดรูปเคี้ยว(Sickle cell anemia)
- ยีนเด่นบนโครโมโซม X : โรคมนุษย์หมาป่า
- บนโครโมโซม Y : โรคขนหูยาว

บรรณานุกรม

- https://drive.google.com/file/d/1DyQLqwLb8ioKXJD0TYtUfkUeIHWG7u1w/view
- หนังสือเรียนรายวิชาพื้นฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี
ชีววิทยา ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 เล่ม 2
- หนังสือเรียนรายวิชาพื้นฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี
วิทยาศาสตร์ชีวภาพ ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4