บทเรียนสำเร็จรูป เล่มที่ 1 พระรัตนตรัย

บทเรียนสำเรจ็ รูป เลม่ ท่ี 1 พระรตั นตรยั

ก

คำนำ

บทเรียนสำเร็จรูปเล่มนี้ เป็นส่วนหน่ึงของเน้ือหำ หน่วยกำรเรียนรู้ท่ี 1
ศำสนำกับกำรดำรงชีวิต ซ่ึงมีท้ังหมด 4 เล่ม กำรศึกษำบทเรียนสำเร็จรูปน้ีให้
นักเรียนศึกษำหำควำมรู้ด้วยตนเอง โดยให้นักเรียนศึกษำทีละกรอบ จำกกรอบ
แรกไปถึงกรอบสุดท้ำยของแต่ละเล่ม นักเรียนไม่ต้องกังวลว่ำ จะตอบผิดหรือไม่
ถกู ต้อง เพรำะถ้ำตอบผิดนักเรียนสำมำรถแกไ้ ขได้ทันทีจำกคำเฉลย หำกนักเรียน
ปฏบิ ตั ติ ำมคำแนะนำจะเปน็ กำรสรำ้ งเสรมิ ระเบียบวนิ ยั ในตนเองไดอ้ ย่ำงดี

ผู้ศึกษำพัฒนำบทเรียนสำเร็จรูปเล่มนี้ หวังเป็นอย่ำงย่ิงว่ำ จะเกิด
ประโยชน์อย่ำงสูงสุดท่ีจะทำให้ผู้ที่ศึกษำบรรลุจุดมุ่งหมำยในเนื้อหำสำระ
เรื่อง หลักธรรมน่ำรู้ และเป็นผู้ท่ีมีคุณลักษณะอันพึงประสงค์ของหลักสูตร
สำมำรถนำไปประยกุ ตใ์ ชใ้ นชีวิตประจำวันได้

……………………………………….

บทเรยี นสำเรจ็ รปู เล่มท่ี 1 พระรัตนตรัย ข

สำรบญั หน้ำ
ก
คำนำ ข
สำรบัญ 1
คำชี้แจง 2
คำแนะนำสำหรับครผู ู้สอน 3
คำแนะนำสำหรับนกั เรยี น 4
สำระสำคญั 4
จุดประสงคก์ ำรเรยี นรู้ 5
แบบทดสอบก่อนเรยี น 9
บทเรียนสำเร็จรปู เร่อื ง พระรัตนตรัย 17
สรปุ บทเรียน 18
ใบกิจกรรม 19
แบบทดสอบหลงั เรยี น 22
เฉลยแบบทดสอบก่อน – หลงั เรยี น 23
บรรณำนกุ รม

บทเรยี นสำเร็จรปู เลม่ ที่ 1 พระรตั นตรยั

1

คำชีแ้ จง

1. บทเรียนสำเร็จรูป เร่อื ง หลกั ธรรมน่ำรู้ กลุ่มสำระกำรเรยี นรู้ สังคม
ศึกษำศำสนำและวฒั นธรรม ชั้นประถมศึกษำปที ี่ 6 จัดทำขึ้นมีท้งั หมด 4 เล่ม
ดังน้ี

เลม่ ที่ 1 เรอ่ื ง พระรตั นตรัย
เลม่ ที่ 2 เรอื่ ง ไตรสิกขำ
เล่มท่ี 3 เรื่อง โอวำท 3
เลม่ ที่ 4 เรอ่ื ง อริยสจั 4
2. บทเรยี นสำเรจ็ รปู เรื่อง หลกั ธรรมน่ำรู้ กลุ่มสำระกำรเรียนรู้ สังคม
ศึกษำศำสนำและวฒั นธรรม ชัน้ ประถมศึกษำปที ่ี 6 เลม่ น้ี คอื เล่ม 1
เรอ่ื ง พระรตั นตรยั ประกอบดว้ ย แบบทดสอบกอ่ นเรยี น จำนวน 10 ขอ้ กรอบ
จำนวน 8 กรอบ สรปุ บทเรียน และแบบทดสอบหลงั เรียน
3. กำรใช้บทเรยี นสำเรจ็ รปู เรอื่ ง หลักธรรมนำ่ รู้ กลุม่ สำระกำรเรียนรู้
สงั คมศึกษำศำสนำและวฒั นธรรม ชนั้ ประถมศกึ ษำปีท่ี 6 ชดุ นี้ คุณครตู ้องใช้
เทคนคิ วธิ ีกำรสอนตำมคู่มอื กำรใช้บทเรียนสำเร็จรูป เร่อื ง หลักธรรมนำ่ รู้
กลุ่มสำระกำรเรียนรู้ สงั คมศกึ ษำศำสนำและวฒั นธรรม ชัน้ ประถมศึกษำปที ่ี 6
จึงจะทำใหน้ ักเรียนมผี ลสมั ฤทธท์ิ ำงกำรเรียนสูงขนึ้
4. กำรใช้บทเรยี นสำเรจ็ รปู เรือ่ ง หลกั ธรรมนำ่ รู้ กลมุ่ สำระกำรเรียนรู้
สังคมศึกษำศำสนำและวฒั นธรรม ชน้ั ประถมศกึ ษำปที ่ี 6 นักเรียนควรศึกษำและ
ฝกึ ตงั้ แต่ เลม่ ท่ี 1 – เลม่ ท่ี 4 เพ่ือจะไดท้ รำบถงึ หลกั ธรรมตำ่ ง ๆ ในทำง
พระพุทธศำสนำ
5. นกั เรยี นต้องศกึ ษำจำกกรอบท่ี 1 เปน็ ตน้ ไปจนถึงกรอบสดุ ท้ำยของแต่
ละเลม่ และตอบคำถำมตำมท่กี ำหนดให้

บทเรียนสำเร็จรปู เล่มที่ 1 พระรตั นตรยั 2

คำแนะนำสำหรับครูผู้สอน

1. ครชู แ้ี จงวิธีกำรศึกษำบทเรยี นสำเรจ็ รปู
เรือ่ ง หลักธรรมน่ำรู้ กลมุ่ สำระกำรเรียนรู้ สงั คม
ศกึ ษำศำสนำและวฒั นธรรม ช้นั ประถมศึกษำปที ่ี 6
ให้นักเรียนเข้ำใจและพรอ้ มที่จะศึกษำ

2. ครูแจกบทเรียนสำเร็จรปู ให้นักเรียนทุกคน
อำ่ นวิธีกำรใชบ้ ทเรยี นจนเข้ำใจดแี ลว้ จงึ ให้นกั เรยี น
เริม่ ตน้ ศกึ ษำบทเรยี นได้

3. หลงั จำกศึกษำบทเรยี นจบแตล่ ะเล่ม ให้
นกั เรยี นทำแบบทดสอบหลงั เรียน

บทเรยี นสำเรจ็ รูป เล่มที่ 1 พระรัตนตรัย 3

คำแนะนำสำหรับนกั เรยี น

1. เปน็ บทเรยี นสำเร็จรปู สำหรบั ใหน้ กั เรยี นศึกษำด้วยตนเอง
2. บทเรียนนีเ้ สนอเนอ้ื หำเป็นส่วนยอ่ ยๆ บรรจุในกรอบตอ่ เนื่องกันไป
3. ก่อนศกึ ษำเน้ือหำในบทเรียน ให้นกั เรียนทำแบบทดสอบกอ่ นเรยี น
4. ใหน้ ักเรียนอำ่ นและตอบคำถำมทลี ะกรอบ อยำ่ ข้ำมกรอบ
5. เม่อื ทำบทเรยี นเสร็จแต่ละกรอบ ใหต้ รวจคำตอบในกรอบถดั ไป
6. ถำ้ นกั เรยี นตอบคำถำมถกู แสดงว่ำเขำ้ ใจดแี ล้ว ใหอ้ ่ำนกรอบต่อไปได้
แตถ่ ้ำตอบผดิ ใหน้ กั เรยี นยอ้ นกลบั ไปอำ่ นกรอบเดมิ เพื่อทำควำมเขำ้ ใจ
แล้วตอบคำถำมอีกครั้งจนตอบถกู แลว้ จงึ อ่ำนกรอบตอ่ ไป
7. นกั เรียนต้องมคี วำมซ่ือสตั ยต์ อ่ ตนเอง อย่ำเปดิ ดคู ำตอบกอ่ นตอบ
คำถำมเป็นอันขำด เพรำะจะทำใหน้ ักเรียนไม่เขำ้ ใจบทเรียนอย่ำงแทจ้ รงิ
8. เมอ่ื อำ่ นบทเรยี นสำเรจ็ รูปจบแลว้ ใหน้ ักเรยี นทำแบบทดสอบหลัง
เรยี น
9. นักเรยี นสำมำรถตรวจแบบทดสอบหลังเรยี นไดจ้ ำกเฉลย
แบบทดสอบหลังเรยี น
10. ให้นักเรยี นต้ังใจศกึ ษำบทเรียน ไม่ต้องรบี รอ้ นหรอื กงั วลวำ่ ช้ำหรอื
เร็วกว่ำคนอ่ืน

บทเรียนสำเร็จรูป เลม่ ที่ 1 พระรตั นตรยั

4

มำตรฐำนและตวั ชวี้ ัด

มำตรฐำนกำรเรยี นรู้ ส .1.1 รแู้ ละเข้ำใจประวตั ิ ควำมสำคัญ ศำสดำ หลักธรรม
ของพระพุทธศำสนำหรือศำสนำทต่ี นเองนบั ถือและศำสนำอื่น มศี รัทธำที่ถูกต้อง ยดึ
มัน่ และปฏบิ ตั ติ ำมหลกั ธรรมเพ่ืออยู่ร่วมกันอย่ำงสันตสิ ขุ
ตัวช้วี ดั ส 1.1 ป. 6/6 เห็นคุณคำ่ และสวดมนต์ แผเ่ มตตำ และบริหำรจติ เจริญปญั ญำ
มสี ติทเ่ี ป็นพ้นื ฐำนของสมำธใิ นพระพทุ ธศำสนำ หรอื กำรพฒั นำจติ ตำมแนวทำงของ
ศำสนำท่ีตนนับถือตำมท่ีกำหนด

สำระสำคัญ

กำรแสดงควำมเคำรพตอ่ พระรัตนตรยั และปฏบิ ัติตนตำมหลักธรรม
ไตรสิกขำและหลกั ธรรมโอวำท 3 ใน พระพทุ ธศำสนำ ทำใหค้ นในชำติอยู่
ร่วมกันไดอ้ ยำ่ งสมำนฉนั ท์

จดุ ประสงคก์ ำรเรยี นรู้

1. ปฏิบตั ิตนตำมหลักธรรมสำคญั ของพระพทุ ธศำสนำได้
2. เขำ้ ใจควำมหมำยของพระรตั นตรยั
3. สำมำรถอธบิ ำยควำมสำคัญของพระรตั นตรยั ได้

บทเรียนสำเร็จรูป เลม่ ท่ี 1 พระรัตนตรัย

5

แบบทดสอบก่อนเรยี น

คำชี้แจง : ให้นกั เรยี นทำเคร่อื งหมำย  บนตวั อักษร ก ข ค หรอื ง ทีถ่ ูกต้องท่ีสุดเพียง
ข้อเดียวลงในกระดำษคำตอบ

1. ข้อใดจัดว่ำเปน็ คุณค่ำของ “ธรรมะ” ทมี่ ตี ่อชวี ิตมนษุ ย์
ก. เป็นแนวทำงทีจ่ ะพำมนษุ ยไ์ ปสูค่ วำมถกู ต้อง
ข. หลกั กำรซงึ่ เปน็ ควำมจริงของชวี ิต
ค. ส่ิงท่มี นษุ ยแ์ สวงหำเพื่อควำมอยรู่ อด
ง. เป็นแนวทำงกำรปฏบิ ตั ติ นที่คนสว่ นใหญ่ยดึ ถอื

2. ขอ้ ใดคอื ควำมหมำยของคำว่ำ “รตั นตรยั ”
ก. ควำมทกุ ข์ 3 ประกำร
ข. แกว้ 3 ประกำร
ค. ควำมสุข 3 ประกำร
ง. ควำมดี 3 ประกำร

3. ขอ้ ใดไมใ่ ชพ่ ระคณุ ของพระพทุ ธเจ้ำ
ก. พระปญั ญำธิคุณ
ข. พระบริสุทธิคุณ
ค. พระกรุณำธิคณุ
ง. พระศีลำธคิ ุณ

บทเรยี นสำเร็จรูป เลม่ ท่ี 1 พระรัตนตรยั

6

4. “พระพทุ ธเจ้ำเป็นผ้ทู รงมีพระปรชี ำญำณอันลกึ ซง้ึ คัมภรี ภ์ ำพ ยำกจะหำผู้ใด
เทยี มทรงเพยี รพยำยำมจนคน้ พบคำตอบของปญั หำซึ่งเปน็ ควำมจรงิ อัน
ประเสริฐ” ข้อควำมดงั กล่ำวสอดคล้องกบั ข้อใด
ก. พระกรุณำคุณ
ข. พระวสิ ุทธคิ ุณ
ค. พระปัญญำคณุ
ง. พระบรสิ ุทธิคุณ

5. ขอ้ ควำมตอ่ ไปน้แี สดงถงึ ลักษณะของพระวสิ ทุ ธคิ ุณของพระพุทธเจำ้ ยกเวน้ ขอ้
ใด
ก. ทรงแสดงอิทธปิ ำฏหิ ำริย์ไดห้ ลำยประกำร
ข. ทรงทำไดต้ ำมท่สี อน
ค. ทรงบริสุทธพ์ิ ระทัยในกำรสอน
ง. ทรงปรำศจำกกิเลสเครื่องเศรำ้ หมองทัง้ ปวง

6. ขอ้ ใดไมใ่ ชอ่ งค์ประกอบของพระรัตนตรยั
ก. พระสำรีบตุ ร
ข. พระพุทธ
ค. พระธรรม
ง. พระสงฆ์

7. ขอ้ ใดตอ่ ไปนไี้ มใ่ ช่ลกั ษณะของพระพทุ ธเจ้ำ
ก. เปน็ พระอรหนั ต์
ข. เปน็ ผู้ตรัสรชู้ อบไดโ้ ดยพระองคเ์ อง
ค. เปน็ ผถู้ ึงพร้อมดว้ ยวิชชำและจรณะ
ง. เป็นผ้ตู รสั รูเ้ พรำะทำตำมแนวทำงของผอู้ ่ืน

บทเรยี นสำเรจ็ รปู เล่มที่ 1 พระรตั นตรยั

7

8. คำว่ำ “ธรรมะ” หรือ “พระธรรม” ในทำงพระพุทธศำสนำหมำยควำมว่ำ
อย่ำงไร
ก. คำส่งั สอนของผู้รู้
ข. คำสง่ั สอนของพระพทุ ธเจ้ำ
ค. คำสงั่ สอนของครูบำอำจำรย์
ง. ผูป้ ฏิบตั ติ ำมคำสง่ั สอนของพระพุทธเจ้ำ

9. ขอ้ ใดคอื ควำมหมำยของพระสงฆ์ที่ถูกต้อง
ก. ผู้ปฏิบัติตำมคำสง่ั สอนของพระพทุ ธเจ้ำและเปน็ ผู้สืบทอดพระศำสนำ
ข. ผ้ปู ระพฤติโดยชอบ
ค. ผ้มู กี ิรยิ ำเรยี บรอ้ ยน่ำเล่ือมใส
ง. ผูเ้ ป็นเน้ือนำบญุ ของโลก

10. ข้อใดคอื ลักษณะของพระธรรม
ก. เปน็ สิ่งท่ีผ้ศู กึ ษำและปฏบิ ตั พิ ึงเหน็ ได้ดว้ ยตวั เอง
ข. เป็นสง่ิ ท่ีปฏบิ ัติไดแ้ ละไมจ่ ำกดั กำล
ค. เปน็ สิ่งทคี่ วรนอ้ มเขำ้ มำใส่ตวั
ง. ถูกทกุ ข้อ

บทเรยี นสำเร็จรปู เล่มท่ี 1 พระรตั นตรยั 8

สวสั ดคี ่ะ คุณยำย วันนห้ี นูจะรบกวนคณุ ยำย ถำม
เร่ืองหลักธรรมทำงพระพุทธศำสนำ ในหวั ข้อ
ธรรมหลัก โอวำท 3 อรสิ จั 4
คุณยำยพอจะมเี วลำไหมคะ

ไดส้ ิจะ๊ หลำน วันน้ียำย มีเวลำใหห้ ลำนท้ังวันจะ่
อยำกรเู้ รอื่ งอะไรถำมไดเ้ ลย เรำไป น่ังเลำ่ กนั ทที่ ่ำ

น้ำกนั นะ ลมเยน็ สบำยเลย

ไดค้ ะ่ คณุ ยำย หนูจะต้งั ใจ
ฟังคุณยำยอธบิ ำยคะ่

บทเรียนสำเร็จรปู เล่มท่ี 1 พระรัตนตรยั

กรอบท่ี 1 9

เรำมำเรม่ิ กันในเรือ่ ง ควำมหมำย
ของพระรัตนตรัย กนั เลยนะจ๊ะ

ควำมหมำยของพระรตั นตรัย

คำว่ำ “รตั นตรยั ” มำจำกคำว่ำ “รตั น” แปลว่ำ แกว้ หรือสิ่งประเสริฐ กับคำวำ่ “ตรัย”
แปลวำ่ สำม ฉะนั้นพระรตั นตรยั แปลรวมกันว่ำ แกว้ สำมดวง หรอื สิง่ ประเสรฐิ สำมส่ิง ที่
พทุ ธศำสนิกชนเคำรพนับถือสงู สุดสำมสงิ่ นบั เป็นองค์ประกอบของศำสนำพุทธ คือ พระพทุ ธ
พระธรรม และพระสงฆ์ ซึ่งจดั เปน็ องค์ประกอบทส่ี ำคัญของศำสนำ 3 อยำ่ งใน 6 อยำ่ ง

คำถาำมกรอบท่ี 1 พระพทุ ธเจ้ำทรงตรสั ร้คู วำมจรงิ อนั เป็นแนวทำงที่จะทำให้
หลุดพน้ มีควำมเก่ียวข้องกบั แกว้ อันประเสรฐิ ใด

บทเรยี นสำเร็จรปู เลม่ ท่ี 1 พระรัตนตรัย

กรอบที่ 2 10

เฉลยกรอบท่ี 1 พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์

องค์ประกอบที่สำคญั ของศำสนำ 3 อยำ่ งใน 6 อยำ่ ง
อนั ได้แก่
1. ผใู้ ห้กำเนิดศำสนำ คือพระพทุ ธเจ้ำ
2. คัมภีร์หรือหลกั คำสอน คอื พระธรรม
3. สำวกหรือผสู้ ืบทอดศำสนำ คอื พระสงฆ์
4. พิธีกรรมทำงศำสนำหรือกำรประกอบพิธีทำง

ศำสนกจิ ตำมควำมเชือ่
5. ศำสนสถำนหรอื วตั ถุท่ีใชเ้ ปน็ สญั ลักษณท์ ำงศำสนำ
6. ศำสนกิ ชนหรือผ้เู ล่อื มใสในศำสนำ

คณุ ยำยคะ องค์ประกอบที่สำคญั ของศำสนำ 3
อย่ำง มีรำยละเอียดอย่ำงไรบ้ำงคะ

คำถาำมกรอบท่ี 2 กำรกรำบพระ 3 ครง้ั หมำยถึง กำรกรำบพระพทุ ธ พระ
ธรรม พระสงฆ์ ใช่หรอื ไม่

บทเรียนสำเรจ็ รปู เลม่ ที่ 1 พระรัตนตรยั กรอบท่ี 4 11

เฉลยกรอบท่ี 3 ใช่

องค์ประกอบทส่ี ำคญั ของศำสนำ 3 อย่ำง คือ
พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์

ซ่ึง ควำมสำคญั มีควำมแตกต่ำงกนั ดงั น้ี ใหห้ ลำน
ตัง้ ใจฟัง นะจะ๊

พระพุทธ

คำว่ำ พุทฺธ แปลว่ำ ผู้รู้แล้ว (รู้ในควำมเป็นไปในธรรมชำติทงั้ ปวง) ผตู้ ื่นแล้ว
(ตน่ื จำกควำมโงเ่ ขลำ ต่ืนจำกควำมงมงำย ) ผู้เบกิ บำน ( ไมม่ สี ิง่ ใดทำให้จิตใจ
เศร้ำหมองอีกแลว้ ) หมำยถงึ ผู้ท่ีตรัสรอู้ รยิ สัจ คอื ควำมเป็นจรงิ ที่
ประเสรฐิ 4 ประกำร พุทธ จำแนกออกเป็น 3 ประเภทไดแ้ ก่
1. ปัจเจกพทุ ธ (อำ่ นวำ่ พระ-ปัด-เจก-กะ-พดุ -ทะ-เจำ้ ) หมำยถึงผูต้ รัสรชู้ อบ
ด้วยตนเองแต่ไมส่ ำมำรถสอนให้ผู้อ่นื ตรสั รู้ตำมได้
2. สมั มำสมั พทุ ธ หมำยถงึ ผู้ตรัสรชู้ อบด้วยตนเองแล้วสำมำรถสอนใหผ้ อู้ ่นื
ตรสั รู้ตำมไดม้ อี งค์เดยี วเท่ำนั้นคอื สัมมำสมั พุทธเจ้ำ(พระศรีศำกยมนุ ีโคดมสัมมำสมั พุทธเจ้ำ)
3. สตุ ตนั ตพทุ ธ หมำยถงึ ผูต้ รสั รู้ตำมคำสอนขององค์สัมมำสัมพทุ ธเจ้ำ

คำถาำมกรอบท่ี 4 คำวำ่ พุทธ แปลวำ่ ผู้รแู้ ล้ว รใู้ นควำมเป็นไปในธรรมชำตทิ ั้งปวง
อะไร คอื ควำมหมำยของผู้รแู้ ล้วในธรรมชำตทิ ้งั ปวง

บทเรยี นสำเรจ็ รปู เลม่ ที่ 1 พระรตั นตรัย กรอบที่ 5 12

เฉลยกรอบท่ี 4 ควำมหมำยของผรู้ ู้แลว้ ในธรรมชำตทิ ั้งปวง เชน่ เกดิ แก่ เจบ็ ตำย

คณุ ยำยเก่งมำกเลยคะ่ เหมอื นฟงั
คณุ ครู ที่โรงเรียนสอนเลยนะคะ

เรือ่ งต่อไป มำฟัง
เรอ่ื งพระธรรม กนั ตอ่ เลยนะจ๊ะ

ยำยชอบ อ่ำนหนังสอื หลักธรรมตำ่ ง ๆ
และดูจำกโทรทศั น์ ครูพกั ลักจำมำบ้ำงจ่ะ

พระธรรม

ธรรม มีเสยี งพ้องกบั คำว่ำ ทำ ในภำษำไทย ถ้ำขอ้ ควำมไมช่ ัดเจนอำจเติมสระ อะ เป็น
ธรรมะ แต่จะใช้คำวำ่ ธรรมะ เฉพำะเมื่อหมำยถึงคำสงั่ สอนของพระพุทธเจ้ำเท่ำนนั้ ธรรม (ทำ) หรอื
ธรรมะ (ทำ-มะ) เปน็ คำที่มำจำกคำภำษำสนั สกฤต ธรรม แปลว่ำสงิ่ ทแี่ บกไว้ หมำยถึง กฎหมำย
หนำ้ ท่ี ยตุ ธิ รรม ควำมถูกตอ้ ง คณุ ควำมดี คณุ ธรรม ธรรมชำติ เป็นตน้

ในภำษำไทยใช้คำว่ำ ธรรม หรอื ธรรมะ หมำยถึง คำสัง่ สอนขององค์สมั มำสมั พทุ ธเจำ้
เนอ้ื หำสำระเรือ่ งรำวทพี่ ระพทุ ธเจ้ำทรงสั่งสอนท้ังหมดท้ังส่ิงทด่ี แี ละชั่วเรียกว่ำ ธรรม หรอื ธรรมะ
เช่น ทรงสอนเร่อื งอริยสจั 4 ควำมจรงิ อันประเสรฐิ ทรงสอนเร่อื งไตรลักษณ์ หรือ อนตั ตลกั ขณสตู ร
สอนเรอื่ งกเิ ลส ก็เรยี กว่ำ ทรงสอนธรรมเรือ่ งกเิ ลส หรอื ทรงสอนธรรมะเรอ่ื งกเิ ลส

คำถาำมกรอบที่ 5 ธรรม หรือ ธรรมะ หมำยถึง

บทเรียนสำเรจ็ รูป เลม่ ที่ 1 พระรตั นตรยั

กรอบที่ 6 13

เฉลยกรอบที่ 5 ธรรม หรอื ธรรมะ หมำยถึง คำสงั่ สอนขององคส์ มั มำสัมพทุ ธเจำ้

ธรรม หมำยถึงกำรประพฤติทด่ี ที ถี่ ูกต้องได้ เช่น ธรรมท่ี
ประพฤตดิ แี ล้วนำสขุ มำให้ ผู้ประพฤตธิ รรมยอ่ มอยเู่ ปน็ สุข
ใครๆ ก็สรรเสรญิ กำรกระทำที่เปน็ ธรรม

ธรรม หมำยถึง ควำมยุติธรรม เช่น ถ้ำผ้ปู กครองประเทศปกครองดว้ ย
ควำมเปน็ ธรรม ประชำชนกเ็ ปน็ สขุ

เมื่อพระพทุ ธเจำ้ ได้ตรสั รูค้ วำมจริงอนั ประเสริฐ 4 ประกำร
แลว้ ก็ทรงมพี ระมหำกรุณำปรำรถนำจะให้สัตว์โลกพน้ ทกุ ข์
จงึ ทรงสงั่ สอนเหล่ำสำวกและคนทั่วไปดว้ ยคำสอนต่ำงๆ
คำสอนของพระพุทธเจำ้ น้ีเรียกวำ่ พระธรรม

พระธรรม คมั ภีร์ ของพระพุทธศำสนำ เรยี กว่ำ พระไตรปฎิ ก ประกอบดว้ ย พระอภิธรรม
ปฎิ ก พระวนิ ัยปิฎก พระสุตตนั ตปิฎก อภิธรรมปฎิ ก หรือพระอภธิ รรม หมำยถงึ ประมวลพระ
พุทธพจน์หมวดพระอภธิ รรม หลกั คำสอนของพระพุทธเจ้ำที่เป็นภำคทฤษฎีบท หลกั ธรรมและ
คำอธิบำยที่เปน็ หลักคำสอนลว้ น ๆ ไม่เกย่ี วด้วยบคุ คลหรอื เหตุกำรณ์ เปรยี บเสมอื นวิชำ
วิทยำศำสตร์

ภำพแสดง : ลักษณะของพระไตรปิกฎ
ท่มี ำ :https://mgronline.com/dhamma/detail/9550000017264

คำถาำมกรอบที่ 6 พระวนิ ัยปิฎก หมำยถงึ

บทเรยี นสำเรจ็ รูป เล่มที่ 1 พระรัตนตรยั กรอบท่ี 7

14

เฉลยกรอบท่ี 6 พระวนิ ยั ปฎิ ก หรือ พระวินัย หมำยถึง ประมวลพุทธพจนห์ มวดพร
วนิ ัย คอื พุทธบัญญตั เิ กยี่ วกับควำมประพฤติ ควำมเป็นอยู่

ขนบธรรมเนียมและกำรดำเนนิ กิจกำรตำ่ ง ๆ ของภกิ ษุสงฆ์และ
ภิกษณุ สี งฆ์ เปรียบเสมอื นวิชำกฎหมำย

พระวนิ ยั ปฎิ ก หรือ พระวนิ ัย หมำยถึง ประมวลพุทธพจน์หมวด
พระวนิ ัย คือพทุ ธบญั ญตั เิ ก่ยี วกับควำมประพฤติ ควำมเป็นอยู่
ขนบธรรมเนยี มและกำรดำเนินกจิ กำรตำ่ ง ๆ ของภิกษสุ งฆ์และ
ภกิ ษุณสี งฆ์ เปรยี บเสมอื นวชิ ำกฎหมำย

ภำพแสดง : ลักษณะของพระวินยั ปฎิ กและพระสตุ ตันตปฎิ ก
ที่มำ :https://mgronline.com/dhamma/detail/9550000017264

พระสุตตันตปิฎก หรือ พระสูตร หมำยถึง ประมวลพุทธพจน์หมวดพระสูตร คือ พระ
ธรรมเทศนำคำบรรยำยธรรมต่ำงๆ ที่ตรัสยักเย้ืองให้เหมำะกับบุคคลและโอกำสตลอดจนบท
ประพันธ์ เร่ืองเล่ำ และเรื่องรำวทั้งหลำยท่ีเป็นช้ันเดิมในพระพุทธศำสนำ ท่ีพระพุทธเจ้ำ สอน
ใคร สอนเรอ่ื งอะไร สอนที่ไหนเปรียบเสมอื นวิชำประวตั ศิ ำสตร์

คำถาำมกรอบท่ี 7 พระพุทธเจำ้ เปรียบบุคคลกับดอกชนดิ ใด

บทเรยี นสำเรจ็ รปู เล่มที่ 1 พระรตั นตรยั กรอบท่ี 8 15

เฉลยกรอบท่ี 7 ดอกบวั เป็นอยำ่ งไรบำ้ งจะ๊ หลำน ฟงั
เพลินจนเกอื บหลบั เลยนะ

ค่ะ คุณยำย ฟังเพลิน
เลยค่ะ

ฟงั ตอ่ เร่ือง พระสงฆ์ นะจ๊ะ

พระสงฆ์
เรำมักเรียกสมณเพศในพระพุทธศำสนำว่ำ “พระสงฆ์” แต่คำว่ำ “สงฆ์” น้ัน

หมำยถึงองค์คณะของผู้เป็นสมณะมำกกว่ำ แต่สมณะในพระพุทธศำสนำแต่ละรูปนั้น
เรียกว่ำ “ภิกษุ” ซ่ึงแปลตำมรูปศัพท์ หมำยถึง “ผู้ขอ” มีรำกศัพท์เดียวกันกับคำว่ำ
ภิกษำจำร พระสงฆ์ หมำยถึง สำวกหรือนักบวชท่ีเป็นผู้ชำยในพระพุทธศำสนำ เป็น 1
ใน 4 ของพุทธบริษัท ซ่ึงเดิมเรียกนักบวชผู้ชำยในศำสนำพุทธว่ำ “ภิกขุ” ในภำษำบำลี
“ภกิ ษุ” ในภำษสนั สกฤต พระสงฆ์จดั ว่ำเปน็ ผมู้ ีบทบำทสำคัญในกำรสบื ทอดพระศำสนำ
เพรำะเป็นศำสนทำยำทผู้ส่ังสอนพระพุทธศำสนำให้ยืนยำวต่อไป พระสงฆ์จึงต้อง
ประพฤตปิ ฏบิ ัติตนใหถ้ งึ พรอ้ มด้วยคณุ สมบัตขิ องพระสงฆ์ท่ดี ี ตำมพุทธบัญญตั ิ

คำถาำมกรอบท่ี 8 พระสงฆแ์ บ่งออกเปน็ กป่ี ระเภท

บทเรยี นสำเร็จรูป เลม่ ที่ 1 พระรตั นตรยั กรอบท่ี 9 16

เฉลยกรอบท่ี 8 พระสงฆ์แบง่ ออกเปน็ 2 ประเภท

พระสงฆแ์ บ่งออกเปน็ 2 ประเภท ไดแ้ ก่
1. พระอริยสงฆ์
2. พระสมมตุ ิสงฆ์

พระอรยิ สงฆ์ พระสงฆผ์ บู้ รรลธุ รรมวิเศษ 4 ชัน้ คอื
1. พระโสดำบนั
2. พระสกทำคำมี
3. พระอนำคำมี
4. พระอรหนั ต์

คำถาำมกรอบท่ี 9 หน้ำที่ของพระสงฆ์คอื อะไร

บทเรียนสำเร็จรูป เลม่ ท่ี 1 พระรตั นตรยั

กรอบที่ 10 17

เฉลยกรอบท่ี 9 หนำ้ ทข่ี องพระสงฆ์ คือเผยแพรพ่ ระพุทธศำสนำ

ยำยจะสรปุ เรอ่ื งพระรัตนตรัย ให้
ดงั แผนภูมนิ ้ี นะจะ๊ หลำน

ขอบคุณมำกค่ะ คุณยำย
วนั นี้ได้รับควำมรูม้ ำกเลย
ค่ะ เข้ำใจ ง่ำย เน้อื หำ
ละเอยี ดมำกค่ะ

บทเรียนสำเร็จรปู เล่มที่ 1 พระรตั นตรยั

18

ใบกิจกรรม

คำช้แี จง : ให้นกั เรียนสำรวจตนเองเกีย่ วกับกำรปฏบิ ัติตนตำมหลกั ธรรมคำสอน
ของพระพุทธศำสนำ แลว้ บนั ทกึ ข้อมลู ตำมควำมเปน็ จรงิ (10 คะแนน)

กำรปฏบิ ัตติ น ตรงกบั หลกั คำสอนเรอ่ื ง กำรปฏิบัติ
1. ไม่นนิ ทำวำ่ ร้ำยผู้อน่ื
2. ไม่เสพสำรเสพตดิ
3. ให้อำหำรแก่สัตว์ทีผ่ อมโซ
4. แสดงควำมเคำรพตอ่ ผู้ท่ีอำวุโสกวำ่
5. นบั 1-10 ในใจช้ำๆ ขณะรสู้ กึ โกรธ
6. ข้ำมถนนตรงทำงม้ำลำย
7. ช่วยพ่อแมท่ ำงำนบ้ำน
8. เมื่อไดร้ ับคำชมเชยไมแ่ สดงควำมดีใจ

จนเกนิ ไป
9. เวลำเห็นเพ่ือนมคี วำมทุกขก์ ็อยำกให้

เพ่อื นพน้ ทกุ ข์
10. เมือ่ เพอ่ื นแข่งขันกฬี ำชนะกด็ ใี จด้วย

(พิจำรณำตำมคำตอบของนักเรียน โดยให้อยู่ในดุลยพินิจของครผู ู้สอน)

บทเรียนสำเร็จรูป เลม่ ท่ี 1 พระรัตนตรยั

19

แบบทดสอบหลังเรยี น

คำชี้แจง : ให้นกั เรยี นทำเคร่อื งหมำย  บนตัวอักษร ก ข ค หรอื ง ท่ถี กู ต้องท่สี ุดเพยี ง
ข้อเดียวลงในกระดำษคำตอบ

1. ข้อใดจัดว่ำเปน็ คณุ ค่ำของ “ธรรมะ” ทีม่ ีตอ่ ชีวติ มนษุ ย์
ก. เป็นแนวทำงทจ่ี ะพำมนษุ ยไ์ ปส่คู วำมถูกตอ้ ง
ข. หลกั กำรซงึ่ เปน็ ควำมจริงของชวี ติ
ค. ส่ิงท่มี นษุ ยแ์ สวงหำเพ่ือควำมอย่รู อด
ง. เป็นแนวทำงกำรปฏบิ ตั ิตนทค่ี นส่วนใหญ่ยึดถอื

2. ขอ้ ใดคอื ควำมหมำยของคำว่ำ “รัตนตรยั ”
ก. ควำมทกุ ข์ 3 ประกำร
ข. แกว้ 3 ประกำร
ค. ควำมสุข 3 ประกำร
ง. ควำมดี 3 ประกำร

3. ขอ้ ใดไมใ่ ชพ่ ระคณุ ของพระพทุ ธเจ้ำ
ก. พระปญั ญำธิคุณ
ข. พระบริสุทธิคุณ
ค. พระกรุณำธิคณุ
ง. พระศีลำธคิ ุณ

บทเรยี นสำเรจ็ รปู เลม่ ท่ี 1 พระรตั นตรัย

20

4. “พระพทุ ธเจำ้ เป็นผู้ทรงมีพระปรชี ำญำณอันลกึ ซงึ้ คมั ภีรภ์ ำพ ยำกจะหำผู้ใด
เทียมทรงเพียรพยำยำมจนคน้ พบคำตอบของปัญหำซึ่งเป็นควำมจริงอัน
ประเสริฐ” ข้อควำมดงั กล่ำวสอดคลอ้ งกบั ข้อใด
ก. พระกรุณำคุณ
ข. พระวสิ ุทธิคุณ
ค. พระปัญญำคุณ
ง. พระบริสุทธิคุณ

5. ข้อควำมตอ่ ไปน้แี สดงถงึ ลักษณะของพระวิสทุ ธิคุณของพระพุทธเจ้ำ ยกเว้นข้อ
ใด
ก. ทรงแสดงอทิ ธิปำฏิหำริย์ได้หลำยประกำร
ข. ทรงทำไดต้ ำมที่สอน
ค. ทรงบรสิ ุทธิ์พระทัยในกำรสอน
ง. ทรงปรำศจำกกิเลสเคร่ืองเศร้ำหมองทงั้ ปวง

6. ขอ้ ใดไม่ใชอ่ งค์ประกอบของพระรัตนตรยั
ก. พระสำรีบตุ ร
ข. พระพทุ ธ
ค. พระธรรม
ง. พระสงฆ์

7. ข้อใดต่อไปนีไ้ ม่ใชล่ ักษณะของพระพทุ ธเจำ้
ก. เป็นพระอรหันต์
ข. เปน็ ผู้ตรัสรชู้ อบไดโ้ ดยพระองคเ์ อง
ค. เปน็ ผถู้ ึงพรอ้ มดว้ ยวิชชำและจรณะ
ง. เปน็ ผ้ตู รัสร้เู พรำะทำตำมแนวทำงของผอู้ ่ืน

บทเรยี นสำเรจ็ รูป เลม่ ที่ 1 พระรตั นตรัย

21

8. คำวำ่ “ธรรมะ” หรือ “พระธรรม” ในทำงพระพทุ ธศำสนำหมำยควำมว่ำ
อย่ำงไร
ก. คำสัง่ สอนของผู้รู้
ข. คำสั่งสอนของพระพทุ ธเจ้ำ
ค. คำส่ังสอนของครูบำอำจำรย์
ง. ผปู้ ฏิบตั ิตำมคำสัง่ สอนของพระพทุ ธเจ้ำ

9. ขอ้ ใดคือควำมหมำยของพระสงฆท์ ี่ถูกตอ้ ง
ก. ผู้ปฏิบตั ติ ำมคำสัง่ สอนของพระพุทธเจ้ำและเป็นผ้สู ืบทอดพระศำสนำ
ข. ผู้ประพฤตโิ ดยชอบ
ค. ผ้มู ีกิรยิ ำเรยี บร้อยน่ำเล่ือมใส
ง. ผู้เปน็ เน้อื นำบุญของโลก

10. ข้อใดคือลักษณะของพระธรรม
ก. เปน็ ส่ิงทีผ่ ศู้ กึ ษำและปฏบิ ตั พิ งึ เหน็ ไดด้ ้วยตวั เอง
ข. เปน็ สงิ่ ทีป่ ฏิบัตไิ ด้และไม่จำกดั กำล
ค. เป็นสิ่งที่ควรน้อมเขำ้ มำใสต่ ัว
ง. ถกู ทุกข้อ

บทเรยี นสำเร็จรูป เลม่ ท่ี 1 พระรัตนตรัย

22

เฉลยแบบทดสอบกอ่ นเรียน-หลังเรียน

กอ่ นเรยี น หลังเรยี น
ข้อ เฉลย ขอ้ เฉลย
1ก 1ก
2ข 2ข
3ง 3ง
4ค 4ค
5ก 5ก
6ก 6ก
7ง 7ง
8ข 8ข
9ก 9ก
10 ง 10 ง

บทเรยี นสำเรจ็ รูป เลม่ ท่ี 1 พระรัตนตรยั

23

บรรณำนุกรม

กระทรวงศกึ ษำธิกำร.(2553). หลกั สตู รแกนกลำงกำรศกึ ษำขน้ั พนื้ ฐำนพุทธศักรำช
2551.พิมพ์ครั้งท่ี 3. กรงุ เทพฯ.โรงพมิ พ์ชุมนุม สหกรณ์กำรเกษตรแห่งประเทศ
ไทย.จำกัด.

______. (2553). แนวปฏบิ ตั ิกำรวดั และประเมนิ ผลกำรเรยี นรู้ตำมหลกั สตู รแกนกลำง
กำรศึกษำขัน้ พน้ื ฐำน พทุ ธศักรำช 2551. พิมพ์ครง้ั ที่ 2 กรงุ เทพฯ : โรงพิมพ์
ชุมนมุ สหกรณ์กำรเกษตรแห่งประเทศไทย จำกดั .

_______. (2553). แนวทำงกำรจดั กจิ กรรมพัฒนำผู้เรียน.ตำมหลกั สตู รแกนกลำง
กำรศึกษำขน้ั พน้ื ฐำนพทุ ธศักรำช 2551. พมิ พค์ รง้ั ท่ี 2 กรุงเทพฯ : โรงพมิ พ์
ชุมนุมสหกรณก์ ำรเกษตรแห่งประเทศไทย จำกดั .

_______. (2551). คมู่ ือกำรจดั กำรเรียนรูก้ ลมุ่ สำระกำรเรยี นรูส้ ังคมศึกษำ ศำสนำและ
วฒั นธรรม.กรงุ เทพฯ : โรงพมิ พค์ รุ สุ ภำลำดพร้ำว.

_______. (2553). กำรศึกษำหำเกณฑ์ปกตขิ องระดบั พัฒนำกำรทำงจริยธรรมและ
จรยิ ธรรมไทย.กรุงเทพฯ : โรงพิมพค์ ุรุสภำลำดพรำ้ ว.

_______. (2551). กรอบควำมคิดเพอื่ ส่งเสริมและพฒั นำคณุ ธรรมจริยธรรมที่เน้นควำม
มรี ะเบยี บวินยั และควำมเป็นประชำธิปไตย. กรุงเทพฯ : โรงพมิ พค์ ุรสุ ภำ
ลำดพรำ้ ว.

ทิศนำ แขมมณี.(2549). กำรพัฒนำคุณธรรมจริยธรรมและคำ่ นยิ ม : จำกทฤษฎสี ู่
กำรปฏบิ ตั ิ.กรงุ เทพฯ : เสรมิ สิน พรีเพรส ซิสเท็ม.

พรสวรรค์ พงษ์ดี. (2551). แนวทำงกำรจดั กำรเรียนรูเ้ พอ่ื สง่ เสริมคณุ ธรรม จริยธรรม
และคำ่ นยิ มที่พึงประสงค์ ของผู้บริหำร ครู และผูป้ กครองนกั เรยี น ในโรงเรียน
สังกัด สำนักงำนเขตพนื้ ท่ีกำรศกึ ษำนครสวรรค์ เขต 3. วิทยำนิพนธค์ รศุ ำสตรม
หำบณั ฑิตมหำวทิ ยำลยั รำชภฎั เทพสตรี.