คาร์ล จุง

CARL GUSTAV JUNG คาร์ล กุสตาฟ จุง 1875-1961

ประวัติของ คาร์ล จุง คาร์ล จี จุง เกิดที่ประเทศสวิสเซอร์แลนด์ เมื่อวันที่ 26 กรกฎาคม ค.ศ. 1875 และเสียชีวิตเมื่อ วันที่ 6 มิถุนายน ค.ศ. 1961 เขาเป็นนักจิตแพทย์ ชาวสวิสที่ได้ชื่อว่า เป็นผู้ที่คิดเก่ง หรือนักคิดที่ยิ่งใหญ่ที่สุด คนหนึ่ง และได้รับ การยกย่องว่า เป็นนักจิตวิทยา ที่อยู่ในระดับ แนวหน้า Jung ยังได้ใช้ เวลามาก ตลอดชีวิตศึกษาวิทยาการต่างๆ หลายๆ สาขา นอกจากนี้ ยังได้รับการ กล่าวขวัญว่า เป็นนักจิตวิทยาที่ร่าเริง ใจดี และมีบุคลิกภาพที่ประทับใจผู้อื่น และยังเป็นผู้ ที่เคร่งศาสนา

งานวิจัยที่เขาท าเป็น เรื่องพฤติกรรมของบุคคล แนวคิดที่ส าคัญ ในช่วงแรกนั้น Jung เน้นการศึกษา เรื่องจิตไร้ส านึก เช่นเดียวกับฟรอยด์แต่ต่อมา ได้ศึกษา ค้นคว้าในเรื่องต่างๆ อย่างลึกซึ้งขึ้น ท าให้ Jung มีแนวความคิดแตกต่างกัน โดยมีความเชื่อว่า มนุษย์ที่เกิดมามีแนวโน้ม ที่จะรับ มรดกจากบรรพบุรุษของเขา ซึ่งจะเป็นการชี้น า พฤติกรรม และก าหนดจิตส านึก ตลอดจนการ ตอบสนองต่อประสบการณ์ และโลกส่วนตัวของเขา หรืออาจกล่าวได้อีกอย่างหนึ่งว่า มีการก่อตัว ของเชื้อชาติ และเผ่าพันธุ์ (Racial) และจะสะสมในบุคลิกภาพที่น าไปสู่การเลือกรูปแบบของการ ปรับตัว และการเลือก ที่จะอยู่ในโลกของประสบการณ์แต่ละบุคคล บุคลิกภาพแต่ละบุคคล จึงเป็นผล ของการกระท าของแรงภายใน (Inner Forces) ที่กระท าต่อแรงภายนอก (Outer Forces) ทฤษฎีนี้ เน้นเรื่องของการเริ่มต้นของบุคลิกภาพ ที่เชื้อชาติ หรือเผ่าพันธุ์ ในขณะที่ ฟรอยด์เน้นจุดเริ่มต้น ของบุคลิกภาพจากหลังก าเนิด โดยเฉพาะอย่างยิ่งในวัยทารก

นอกจากนี้ Jung ยังได้อธิบายว่า บุคลิกภาพ ของแต่ละบุคคล เป็นเสมือนผลผลิตของอดีต กล่าวคือ มนุษย์ได้ถูกปรุงแต่ง และถูกวางรูปแบบ ให้เป็นตัวตนในปัจจุบัน โดยมี ประสบการณ์ที่สะสมในอดีตโดยไม่รู้จุดเริ่มต้นของมนุษย์ว่าแยกมาจากเผ่าใด รากฐานของ บุคลิกภาพ จึงเป็นเรื่องอดีตชาติ (Archaic) และบรรพกาล (Primitive) ซึ่งติดตัวมาตั้งแต่ก าเนิด และเป็นเรื่องของความไร้ส านึก ที่ไม่สามารถจดจ าได้ และมีขอบเขตอย่างกว้างขวาง (Universal) ในส่วนที่เกี่ยวกับ พฤติกรรมของมนุษย์นั้นทฤษฎีนี้เชื่อว่า พฤติกรรมของมนุษย์เป็นผลรวม ของ อนาคตกาลกับอดีตกาล (Teleology and Causality) พฤติกรรมของมนุษย์ได้รับเงื่อนไขไม่ เพียงแต่ ความแตกต่างที่เกิดจาก อดีตกาลเท่านั้น แต่ยังเกิดจากปัจจัยอื่นอีก

ในส่วนที่เกี่ยวกับ พฤติกรรมของมนุษย์นั้นทฤษฎีนี้เชื่อว่า พฤติกรรมของมนุษย์เป็น ผลรวม ของอนาคตกาลกับอดีตกาล (Teleology and Causality) พฤติกรรมของมนุษย์ได้รับ เงื่อนไขไม่เพียงแต่ ความแตกต่างที่เกิดจาก อดีตกาลเท่านั้น แต่ยังเกิดจากปัจจัยอื่นอีกเช่น ความ มุ่งหมาย และความปรารถนาในอนาคตกาลของบุคคลอีกด้วย โดยอดีตกาลเป็น ความจริงที่ แสดงออก ในขณะที่อนาคตกาล เป็นเสมือนศักยภาพ ที่จะชี้น าบุคคลให้เกิดพฤติกรรมดังนั้น แนวความคิดที่เกี่ยวกับ บุคลิกภาพคือความคาดหวัง ในผลข้างหน้าอันเป็นการรับรู้ถึงการมอง ไปสู่อนาคต ซึ่งเป็นสาเหตุให้บุคคลเกิด แนวทางใน การพัฒนาตนเอง ในทางสร้างสรรค์เพื่อ แสวงหาความสมบูรณ์ และค านึงถึง การเกิดมาเพื่อมีชีวิตใหม่อีกครั้งหนึ่ง ( Rebirth )

แนวความคิดทฤษฎีบุคลิกภาพของจุงนั้น จ าแนกเป็นส่วนส าคัญได้ 2 ส่วน ดังนี้ (1) โครงสร้างบุคลิกภาพ (Structure of Personality) บุคลิกภาพตามความหมายของจุงคือจิต (Psyche) ซึ่ง ประกอบด้วยระบบต่างๆ เป็นส่วนๆ มาท างานรวมกัน ได้แก่ - อีโก้ จุงเชื่อว่าอีโก้เป็นศูนย์กลางแห่งบุคลิกภาพของบุคคลซึ่งอยู่ในส่วนของจิตส านึก (conscious) ซึ่งประกอบไปด้วยความจ า ความรู้สึกนึกคิด การตัดสินใจ และการมีสติซึ่ง เป็นส่วนส าคัญที่บุคคลจะสามารถรับรู้เกี่ยวกับตนเองได้ตลอดเวลา จึงเท่ากับว่าอีโก้เป็น ตัวก าหนดบทบาท หน้าที่ และความเป็นเอกลักษณ์เฉพาะของแต่ละบุคคล

- จิตใต้ส านึกส่วนบุคคล (Personal Unconscious) ส่วนนี้จะอยู่ถัดจากอีโก้ลงไป เป็นส่วน ที่ประกอบไปด้วยประสบการณ์ต่างๆที่เคยอยู่ในจิตส านึกมาก่อนแต่ได้ถูกกดลงสู่จิตใต้ ส านึก (Unconscious) ด้วยกลไกท างจิต ทั้งนี้เนื่องจ ากคว ามต้องก ารที่จะลืม ประสบการณ์เหล่านั้นเพราะเป็นความเจ็บปวด เป็นทุกข์ หรือไม่พอใจเป็นต้น ต่อมาภายใต้ สถานการณ์เหล่านั้น สิ่งแวดล้อมหรือ ได้รับสิ่งเร้าที่เหมาะสม ประสบการณ์เหล่านั้นอาจจะ ผลักดันขึ้นมาสู่จิตส านึกที่รับรู้ได้อีกครั้งประสบการณ์ต่างๆ ภายในจิตใต้ส านึกส่วนบุคคล (Personal Unconscious)

-จิตใต้ส านึกส่วนที่สะสมประสบการณ์ในอดีตชาติ (CollectiveUnconscious) จุง อธิบายว่าจิตใต้ส านึกส่วนนี้จะท าหน้าที่สะสมประสบการณ์ต่างๆ ที่ทุกคนได้รับเป็น มรดกสืบทอดมาจากบรรพบุรุษ ตั้งแต่เริ่มต้นมีมนุษย์เกิดขึ้นภายในโลกเป็นครั้งแรก ด้วย เหตุนี้ จุงเชื่อว่ามนุษย์ ทุกคน ทุกตระกูล ทุกเชื้อชาติ และทุกเผ่าพันธุ์ต่างก็มีประสบการณ์ ในจิตใต้ส านึกส่วนที่สะสม ประสบการณ์ในอดีตชาติที่เป็นต้นฉบับเดียวกันทั้งสิ้น

-หน้ากาก (Persona) หมายถึง สภาวะของบุคคลที่จะต้องแสดงบทบาทไปตามความ คาดหวังของสังคมและเป็นไปตามขนบธรรมเนียมประเพณีตามที่สังคมก าหนด หรือเป็น การแสดงออกเพื่อให้ได้รับการยอมรับและสร้างความประทับใจบุคคลอื่นๆ ดังนั้นใน บางครั้งบุคลิกภาพของบุคคลที่เกิดจากการใช้หน้ากาก จึงอาจจะมีความขัดแย้งกับ บุคลิกภาพที่แท้จริงภายในตัวบุคคลนั้นได้ เท่ากับว่าหน้ากากจึงท าหน้าที่ควบคุมบุคลิกภาพ ส่วนที่ไม่ดีที่แท้จริงของบุคคลไม่ให้ปรากฎออกมาต่อสังคมภายนอก ความขัดแย้งระหว่าง บุคลิกภาพเหล่านี้ถ้าเกิดบ่อยครั้งในหลายๆ เรื่องอาจจะท าให้บุคคลนั้นขาดความเป็นตัว ของตนเอง กลายเป็นคนสวมหน้ากากเข้าหาผู้อื่น หรือเป็นคนที่มีความขัดแย้งในใจได้

-ลักษณะซ่อนเร้น (Anima or Animus) จุงเชื่อว่ามนุษย์มีลักษณะทั้งสองเพศอยู่ในคนคน เดียวกัน โดยจะเห็นได้จากการที่เพศชายจะมีความนุ่มนวลและอ่อนโยนซึ่งเป็นลักษณะของ เพศหญิงอยู่ในตัว จุงเรียกลักษณะเช่นนี้ว่าแอนิมา (Anima) ส่วนผู้หญิงจะมีความเข้มแข็ง กล้าหาญ และเด็ดขาดซึ่งเป็นลักษณะของเพศชายซ่อนเร้นอยู่ในตัวเช่นกัน จุงเรียกลักษณะ เช่นนี้ว่าแอนิมัส (Animus) จากลักษณะทั้งสองเพศที่ซ่อนเร้นอยู่นี้จึงท าให้ผู้ชายเข้าใจ ธรรมชาติของผู้หญิง และผู้หญิงก็มีความเข้าใจธรรมชาติของผู้ชายได้ด้วยตัวของตัวเอง

-เงาแฝง (Shadow) เป็นภาพหรืออาร์คีไทป์รูปแบบ หนึ่งที่ก่อตัวมาจากสัตว์ก่อนจะมีวิวัฒนาการมาเป็น มนุษย์ หรืออาจกล่าวได้ว่าเงาแฝงเป็นสัญชาตญาณ ของสัตว์ที่จะส่งผลให้มนุษย์แสดงความชั่วร้าย ก้าวร้าว และป่าเถื่อน รวมทั้งพฤติกรรมต่างๆ ที่ขัดแย้งกับ กฎหมาย ขนบธรรมเนียมประเพณีอันดีของสังคม เงา แฝงเหล่านี้จะถูกควบคุมและปกปิดโดยหน้ากาก หรือ เก็บกดไว้ในจิตใต้ส านึก

(2) ลักษณะบุคลิกภาพของแต่ละบุคคล จากโครงสร้างทางบุคลิกภาพที่จุงได้อธิบายไว้ จุง จึงแบ่งลักษณะบุคลิกภาพของ บุคคลไว้ 2 ประเภทคือ

ก. บุคลิกภาพแบบเก็บตัว (Introvert) เป็นบุคลิกภาพ ของบุคคลที่มีแนวโน้มเป็นพวกเก็บตัว ชอบความสงบ เงียบไม่ชอบการเข้าสังคม ขี้อาย พอใจที่จะอยู่เบื้องหลัง ขาดความมั่นใจในตนเอง ชอบใช้วิธีหนีปัญหามากกว่า เผชิญปัญหา ส่วนดีของบุคลิกภาพแบบเก็บตัวนี้มักจะ เป็นบุคลิกของ นักประดิษฐ์และนักคิดค้นทั้งหลาย แต่ ส่วนเสียมักจะเกิดอาการซึมเศร้า แยกตัว และไม่สนใจ สังคม

ข . บุ ค ลิ ก ภ า พ แ บ บ แ ส ด ง ตั ว ( Extrovert) เ ป็ น บุคลิกภาพประเภทแสดงตัว ชอบเข้าสังคมรักความ สนุกสนาน ชอบการเปลี่ยนแปลงไปตามสถานการณ์ที่ เป็นจริง มีมนุษยสัมพันธ์ดี กล้าที่จะแสดงออก ชอบ ความเป็นผู้น าต้องการเป็นที่รู้จักของคนทั่วไป คบคน ง่าย ชอบเผชิญปัญหามากกว่าการหนีปัญหา

อย่างไรก็ตาม ในความเป็นจริงจะพบว่าคนบาง คนจะมีบุคลิกภาพแบบกลางๆ (Ambivert) มีลักษณะ ก้ ากึ่งระหว่างบุคลิกภาพแบบเก็บตัวและแบบเปิดเผย กล่าวคือ มักจะมีบุคลิกภาพเป็นไปตามสถานการณ์ เช่น ในสถานการณ์หนึ่งอาจมีบุคลิกภาพแบบแสดงตัว ในอีกสถานการณ์หนึ่งอาจเป็นแบบเก็บตัวก็ได้ จุงแสนอแนะว่าบุคลิกภาพแบบกลางๆ เป็นบุคลิกภาพที่พอเหมาะ ซึ่ง น่าจะปรากฏในบุคคลที่สามารถปรับตัวอยู่ในสังคมได้อย่างดีมีประสิทธิภาพ หรือเป็นผู้ที่มีสุขภาพจิตดีนั่นเอง

ค ำถำม ? 1.จากทฤษฎีของคาร์ล จุง เรื่อง ลักษณะบุคลิกภาพของแต่ละบุคคล มีกี่ประเภท อะไรบ้าง ? 2.บุคคลที่สามารถปรับตัวอยู่ในสังคมได้อย่างดีมีประสิทธิภาพ หรือเป็นผู้ที่มีสุขภาพจิตดี คาร์ล จุง ถือว่าเป็นคนที่มีบุคลิกภาพแบบไหน ?

ค ำถำม ? 1.จากทฤษฎีของคาร์ล จุง เรื่อง ลักษณะบุคลิกภาพของแต่ละบุคคล มีกี่ประเภท อะไรบ้าง ? 2.บุคคลที่สามารถปรับตัวอยู่ในสังคมได้อย่างดีมีประสิทธิภาพ หรือเป็นผู้ที่มีสุขภาพจิตดี คาร์ล จุง ถือว่าเป็นคนที่มีบุคลิกภาพแบบไหน ? แนวทางตอบค าถาม: มี 2 ประเภท คือ (1) บุคลิกภาพแบบเก็บตัว (2) บุคลิกภาพแบบแสดงตัวตัว แนวทางตอบค าถาม: บุคลิกภาพแบบกลาง