หน่วยที่ 2 การกำหนดปัญหาการวิจัย

หน่วยที่ 2

การกำหนด
ปัญหาการวิจัย

หน่วยที่ 2 การกำหนดปัญหาการวิจัย หน้า 1

หน่วยที่ 2 การกำหนดปัญหาการวิจัย

ความหมายของปั ญหาการวิจัย

นิยามคำว่า "ปัญหา" ของแต่ละคนอาจแตกต่างกันไป แต่ในการศึกษา
เป็นเรื่องของการแก้ไขปัญหาอย่างสร้างสรรค์เพื่อให้ผู้เรียนเข้าใจตรงกัน
จึงจำเป็นต้องกำหนดนิยามความหมายที่เกี่ยวกับปัญหาที่จำเป็นในการ
เรียนรู้ในรายวิชานี้ดังนี้

ปัญหา หมายถึง ช่องว่าง (Gap) ระหว่างสิ่งที่เป็นอยู่กับสิ่งที่คาดหวัง
การแก้ปัญหา หมายถึง การปิดช่องว่างที่มีหากชองวางมีขนาดใหญ่การ
แก้ปัญหาจะมีความยากมากขึ้นหากไม่สามารถปิดช่องว่างที่มีอยู่ใต้
ทั้งหมด แต่สามารถลดช่องว่างให้แคบลงได้จัดเป็นการลดปัญหาได้

หน่วยที่ 2 การกำหนดปัญหาการวิจัย หน้า 2

สรุป

ปัญหาการวิจัยเป็นส่วนที่สำคัญมากที่จัดเป็นหัวใจของกระบวนการ
วิจัยเพราะคุณค่าของงานวิจัยขึ้นกับการเลือกปัญหาการวิจัยที่มีคุณคา
กอให้เกิดประโยชน์และตรงกับปัญหาที่จำเป็นอย่างแท้จริงหรือเป็นการ
ต่อยอดของการลดปัญหาเดิมให้ลดลงดังนั้นเพื่อให้การกำหนดปัญหา
การวิจัยเป็นเรื่องง่ายสามารถนำไปประยุกต์ใช้ในการแก้ปัญหาชีวิตประจำ
วันสามารถเปรียบเทียบวิธีการทางวิทยาศาสตร์กับหลักอริยสัจสี่เพื่อการ
กำหนดปัญหา

หลักธรรมอริยสัจสี่มี อยู่ 4 ประการ

หลักธรรม ข้อที่ 1. ทุกข์ คือ สิ่งที่ทำให้เราเกิดความไม่สบายกาย และใจ
เป็นผลที่เกิดมาจากเหตุปัจจัยต่างๆ
หลักธรรม ข้อที่ 2. สมุทัย คือ เหตุ ของทุกข์ ที่เกิดขึ้น แต่ละคนก็คงจะมี
ทุกข์ที่แตกต่างกันไปมากน้อยแตกต่างกัน กิเลส ตัณหาต่างไป ที่ถาโถม
เข้ามา สิ่งเหล่านี้ ล้วนเป็นต้นเหตุของความทุกข์ทั้งสิ้น
หลักธรรม ข้อที่ 3. นิโรธ คือ การดับความทุกข์ที่เกิดขึ้น ได้อย่างประจักษ์
ชัด
หลักธรรม ข้อที่ 4. มรรค คือ แนวทางของการแก้ไขปัญหา ที่เกิดขึ้น เพื่อ
การดับความทุกข์ ซึ่งมีแนวทางการปฏิบัติอยู่ 8 ประการ หรือที่เราเรียกว่า
มรรคมีองค์ 8 หรือที่เราสามารถเรียกแบบสั้นสั้นว่า ทางสายกลาง

วิทยาศาสตร์

อาจจะกล่าวได้ว่า เป็นความจริงของธรรมชาติ ที่เราสามารถ พูดคุย
และพิสูจน์ได้จากการทดลองต่างๆ อย่างเป็นเหตุเป็นผล

หน่วยที่ 2 การกำหนดปัญหาการวิจัย หน้า 3

โดยอาศัยกระบวนการทางวิทยาศาสตร์ ที่มีทั้งหมด 4 ขั้นตอน

การกำหนดปัญหา คือ การตั้งคำถามต่างๆนานา ที่เกิดขึ้น เช่น ทำไม
ที่ไหน เมื่อไหร่ คำพูดต่างๆเหล่านี้ล้วนเป็นคำที่กำลังบ่งบอกว่า กำลังมี
ปัญหาเกิดขึ้น
การตั้งสมมติฐาน คือ การคาดเดา คำตอบ ของปัญหาที่เกิดขึ้น ที่ไม่ว่า
คุณจะคิดอย่างไร มันก็จะไม่มีคำตอบที่จะบอกคุณได้หรอกว่า ถูก หรือผิด
เพราะมันเป็นเพียงแค่การคาดเดาเท่านั้นเองครับ
การทดลอง คือ ขั้นตอนที่ใช้กระบวนการ ขั้นตอนต่างๆรวมไปถึงการ
รวบรวมข้อมูล เพื่อใช้ในการพิสูจน์ ตามข้อสันนิษฐาน ว่าเป็นจริงตามการ
คาดเดาหรือไม่
การสรุปผล คือ หลังจากการทดลองทุกๆครั้ง สิ่งที่เราต้องทำก็คือการ
สรุปผล ในการสรุปผลนั้น ถ้ามันเป็นไปตามการคาดเดา หรือสมมุติฐาน ที่
เราตั้งขึ้นมาในตอนแรก ก็ถือว่า เรามาถูกทาง สามารถตอบคำถาม ของ
ปัญหาได้สำเร็จ

แหล่งของปั ญหาการวิจัย

แสวงหาชื่อเรื่องการวิจัยจะได้มาจากปัญหาที่เกิดขึ้นจริงจากแหล่ง
ต่าง ๆ ดังนี้

1. ปัญหาจากทฤษฎีที่ผู้วิจัยสนใจ

เป็นปัญหาที่ได้จากการศึกษาค้นคว้าทฤษฎีในตำราหนังสือแล้วสงสัยใน
ทฤษฎีนั้น ๆ ว่าเป็นไปตามที่รายงานไว้หรือไม่หรือมีข้อสงสัยว่าทฤษฎีที่
กำลังศึกษาสามารถนำไปใช้ได้จริงหรือไม่ เช่นทฤษฎีที่ใช้อธิบายกับ
ประชาชนในต่างประเทศ แต่ถ้านำมาใช้กับประชาชนในประเทศไทยจะได้หรือ
ไม่ทฤษฎีการพัฒนาการทางร่างกายและอารมณ์ของเยาวชนไทยจะเป็นไป
ตามทฤษฎีของเพียเจต์ (Piaget) หรือไม่เป็นต้น

หน่วยที่ 2 การกำหนดปัญหาการวิจัย หน้า 4

2. ปัญหาจากประสบการณ์ของผู้วิจัยเป็นประสบการณ์โดยตรงของ
ผู้วิจัย

ได้แก่ ประสบการณ์จากการปฏิบัติงานการดำรงชีวิตในสังคมและการ
สังเกตสิ่งที่อยู่รอบตัวทำให้ผู้วิจัยเกิดข้อสงสัยอยากรู้คำตอบจะทำให้หา
หัวข้อวิจัยได้จากงานที่ตนปฏิบัติได้ชัดเจนเช่นสงสัยว่าทำไมคนไทยปัจจุบัน
จึงขาดการมีระเบียบวินัยในตนเองสังเกตจากการไม่ปฏิบัติตามกฎหมาย
การทิ้งขยะในที่สาธารณะเป็นต้น

3. ปัญหาจากงานเขียนทางวิชาการของบุคคลอื่น ๆ

เช่น วารสารบทความตำราหนังสือเป็นต้นผู้วิจัยจะต้องเป็นนักอ่านใช้
ความช่างคิดช่างสงสัยและความคิดสร้างสรรค์ของผู้วิจัยจะช่วยค้นพบ
ปัญหาต่าง ๆ แล้วนำมาสู่หัวข้อของการวิจัยหรือปัญหาของการวิจัย

4. ปัญหาจากข้อเสนอแนะในวิทยานิพนธ์หรืองานวิจัย

เป็นปัญหาการวิจัยที่อยู่ในบทที่ 5 ของรายงานการวิจัยโดยมีข้อเสนอ
แนะการทำวิจัยครั้งต่อไป

5. ปัญหาจากบทคัดย่อของวิทยานิพนธ์หรืองานวิจัยที่หน่วยงานได้
รวมไว้เป็ นเล่ม

เป็นการค้นหาปัญหาการวิจัยจากการศึกษาบทคัดย่องานวิจัยทำได้
สะดวกรวดเร็วทำให้ทราบขอบเขตผลการวิเคราะห์และทำให้ได้งานวิจัยเรื่อง
ใหม่ ๆ

6. ปัญหาจากแหล่งอื่น ๆ

เช่น จากการปรึกษาผู้เชี่ยวชาญจากองค์กรหรือหน่วยงานที่ต้องการใช้
ผลงานวิจัยจากที่ประชุมสัมมนาเพื่อเสนอผลงานวิจัยจากการประชุมทาง
วิชาการขาวและคอลัมน์ในหนังสือพิมพ์ข่าวจากสถานีวิทยุโทรทัศน์และ
ปรากฏการณ์ต่าง ๆ ที่เกิดขึ้นในสังคมอาจเป็นต่าง ๆ แนวคิดให้ค้นพบ
ปัญหาและหัวข้อการวิจัยได้

หน่วยที่ 2 การกำหนดปัญหาการวิจัย หน้า 5

หลักการเลือกปั ญหาการวิจัย

การเลือกปัญหาการวิจัยหรือหัวข้อของการวิจัยหลังจากผู้วิจัยค้นหา
ปัญหาการวิจัยจากแหล่งต่าง ๆ จำเป็นต้องเลือกปัญหาการวิจัยที่สำคัญ
ที่สุด มีหลักการ ดังนี้

1. ปัญหาการวิจัยควรมีความเหมาะสมกับเงินทุนเวลาแรงงานและสิ่ง
อำนวยความสะดวกต่าง ๆ

2. ปัญหาการวิจัยควรมีความเหมาะสมกับ ความรู้ ความสามารถของผู้
วิจัยหรือมีความเหมาะสมกับหลักสูตรการศึกษา หรือ เหมาะสมกับวัย

3. ปัญหาการวิจัยควรเป็นปัญหาที่สามารถแก้ไขได้ด้วยกระบวนการวิจัย
ต้องมีข้อยุติเมื่อค้นหาข้อมูลสามารถหาคำตอบได้สมเหตุสมผลได้ข้อสรุป
ของการแก้ปัญหาการวิจัยได้

4. ปัญหาการวิจัยควรเป็นปัญหาแท้จริง มีคุณค่าแปลกใหม่มีความคิด
ริเริ่มสร้างสรรค์และมีความเป็นไปได้ในการนำมาแก้ปัญหาด้วยกระบวนการ
วิจัยผลการวิจัย จะต้องเกิดองค์ความรู้ใหม่หรือ นวัตกรรมที่เป็นประโยชน์

5. ปัญหาการวิจัยควรเป็นปัญหาที่เกิดจากความสนใจของผู้วิจัยหรือ
ความสนใจของหน่วยงานองค์กรหรือประเทศชาติเพราะหากผู้วิจัยสนใจใน
การ ทำวิจัย

6. ปัญหาการวิจัยควรเริ่มพิจารณาจากปัญหาใกล้ตัวปัญหาในครอบครัว
ปัญหาในชุมชนปัญหาในสังคมซึ่งหากผู้วิจัยใช้ทักษะทางวิทยาศาสตร์มาใช้
ในการค้นหาปัญหาแล้วเลือกปัญหามาทำการวิจัยได้อย่างสมเหตุสมผลก่อ
ให้เกิดประโยชน์ต่อตนเองครอบครัวและสังคมตามลำดับเพราะการทำวิจัยจะ
ทำให้ผู้วิจัยได้ฝึกฝนตนเองให้มีทักษะการคิดกระบวนการได้ดีดังนั้นปัญหา
การวิจัยสำหรับนำมาใช้ในการฝึกฝนนักศึกษาในหลักสูตรประกาศนียบัตร
วิชาชีพชั้นสูงควรเริ่มจากปัญหาใกล้ตัวเพื่อฝึกฝนหลักคิดตามหลักปรัชญา
ของเศรษฐกิจพอเพียงโดยครูควรให้ความสำคัญในกระบวนการที่อยู่ในวิจัย
จะก่อให้เกิดกระบวนการเรียนรู้และเรียนคิดจนเกิดการรู้คิดของผู้วิจัยเอง
อย่างเป็นธรรมชาติ

หน่วยที่ 2 การกำหนดปัญหาการวิจัย หน้า 6

การกำหนดหัวข้อของปั ญหาการวิจัย

การกำหนดหัวข้อของปัญหาการวิจัยหรือการตั้งชื่อเรื่องการวิจัยเป็น
ขั้นตอนที่เกิดขึ้นหลังจากผู้วิจัยหาปัญหาการวิจัยได้แล้วจะนำมากำหนด
ปัญหาทั่วไปปัญหาเฉพาะแล้วนำมากำหนดชื่อเรื่องวิจัยและวัตถุประสงค์
การวิจัยมีหลักการการกำหนดหัวข้อของปัญหาการวิจัยหรือการตั้งชื่อ
เรื่องการวิจัยดังนี้

การกำหนดปั ญหาทั่วไปและปั ญหาเฉพาะ

เขียนเป็นประโยคบอกเล่ามี 2 ระดับ ได้แก่ ปัญหาทั่วไปเขียนเป็นชื่อเรื่อง
หรือหัวข้อวิจัยและปัญหาเฉพาะเขียนเป็นวัตถุประสงค์ของการวิจัยภายใต้
ปัญหาทั่วไปที่ผู้วิจัยได้กำหนดไว้

การกำหนดประเด็นหลักในการวิจัย

ผู้วิจัยต้องระบุประเด็นหลักที่สำคัญในการวิจัย ได้แก่ ตัวแปรที่สำคัญเพื่อ
ใช้ในการกำหนดเรื่องวิจัย จากตัวอย่างของปัญหาข้างต้น

ประเด็นหลักในการวิจัย คือการพัฒนาจิตสำนึกของผู้เรียนในการแยกขยะ
ตัวแปรที่สำคัญนำมากำหนดเป็น ชื่อเรื่องวิจัยประกอบด้วย
ตัวแปรต้น คือ รูปแบบธนาคารขยะในโรงเรียนตามหลักปรัชญาของ
เศรษฐกิจพอเพียง
ตัวแปรตาม คือ การพัฒนาจิตสำนึกของผู้เรียน ในการแยกขยะใน
ประเด็นตัวแปร ให้ศึกษารายละเอียดในหน่วยที่ 3

ปั ญหาการวิจัยเฉพาะเจาะจง

ปัญหาการวิจัยเฉพาะเจาะจงเป็นปัญหาการวิจัยในระดับแคบหรือปัญหา
ยอย ๆ ที่เกิดจากข้อสงสัยของผู้วิจัยเรียกว่าปัญหาการวิจัยเฉพาะเจาะจง
ดังกล่าวแล้วในข้างต้น

หน่วยที่ 2 การกำหนดปัญหาการวิจัย หน้า 7

การประเมินปั ญหาการวิจัยชื่อเรื่องวิจัย

ปัญหาการวิจัยต้องตรงกับความต้องการ
ปัญหาการวิจัยเป็นปัญหาที่ผู้วิจัยมีความสนใจ

การวิเคราะห์ปั ญหาการวิจัยเพื่อตัดสินเลือกปั ญหาการวิจัยที่จะทำ

การวิเคราะห์ปัญหาการวิจัยเพื่อตัดสินเลือกปัญหาการวิจัยที่จะทำ
พิจารณาโดยใช้หลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง ประกอบด้วยหลัก
เหตุผล หลักพอประมาณ หลักภูมิคุ้มกันในตัวที่ดี มีความรู้และ คุณธรรม

การเลือกหัวข้อปั ญหาและกำหนดชื่อเรื่องของการวิจัย

การวิเคราะห์ปัญหาการวิจัยเพื่อตัดสินเลือกหัวข้อปัญหาการวิจัยแล้ว
นำมากำหนดชื่อเรื่องของการวิจัยมีหลักสำคัญในการกำหนดชื่อเรื่องของ
การวิจัยดังนี้

1. ตรงกับปัญหา และ สื่อความหมายเมื่ออ่านชื่อเรื่องแล้วสามารถบอกได้
ว่า เรื่องนั้นมีลักษณะอย่างไรมีตัวแปรที่ศึกษาอะไร ปัญหาการวิจัย 1 ปัญหา
อาจทำการวิจัย มากกว่า 1 เรื่องก็ได้

2. สั้นกะทัดรัด ชื่อเรื่องของการวิจัยไม่ควรยาวเกินไปควรเขียนให้สั้น
กะทัดรัด แต่ต้องได้ใจความตรงกับเรื่อง

3. ไม่ควรเป็นประโยคคำถามเพราะไม่ใชคำถามหรือปัญหาโดยควรจะมี
ตัวแปรต้นและตัวแปรตามอยู่ในชื่อ

4. ชื่อเรื่องของการวิจัยต้องแสดงให้ทราบตัวแปรหรือความสัมพันธ์ของ
ตัวแปรที่ใช้ในการวิจัย

5. ชื่อเรื่องของการวิจัยเชิงทดลองต้องไม่ระบุขอบเขตของประชากร
เพราะสามารถกำหนดกลุ่มตัวอย่าง แบบเจาะจงทำให้ผลการทดลองสามารถ
นำไปใช้ในสถานที่ต่างๆได้

หน่วยที่ 2 การกำหนดปัญหาการวิจัย หน้า 8

การนิยามปั ญหาของการวิจัย

หัวข้อปัญหาของการวิจัย และชื่อเรื่องของการวิจัยดังกล่าวไว้แล้วใน
ตอนต้น จะเห็นได้ว่าเป็นข้อความที่แสดงให้ทราบตัวแปรต่าง ๆ และวิธีการ
บางอย่างซึ่งยังไม่สามารถแสดงถึงรายละเอียดของปัญหา การวิจัยให้
ชัดเจนได้ดังนั้นหลังจากกำหนดหัวข้อปัญหาของการวิจัยและ ชื่อเรื่องของ
การวิจัยแล้วจำเป็นต้องให้นิยามปัญหาของการวิจัยในประเด็นสำคัญนิยาม
ปัญหาของการวิจัย เป็นการอธิบายและชี้แจงรายละเอียดตามหัวข้อที่
กำหนดไว้ในปัญหาของการวิจัยและชื่อเรื่องของการวิจัยซึ่งเป็นโครงสร้าง
ส่วนหนึ่งของโครงการวิจัย (Research Proposal) จะกล่าวรายละเอียดใน
หน่วยตอไปสำหรับในหนวยนี้นิยามปัญหาของการวิจัยสามารถแบ่งออก
เป็นประเด็นสำคัญ 9 หัวข้อดังนี้

1. ภูมิหลังของปัญหา
2. จุดมุ่งหมายของการวิจัย
3. ความสำคัญของการวิจัย
4. ขอบเขตของการวิจัย
5. ข้อตกลงเบื้องต้นของการวิจัย
6. ข้อ จำกัด ของการวิจัย
7. นิยามศัพท์เฉพาะของการวิจัย
8. สมมติฐานของการวิจัย
9. เอกสารและงานวิจัยที่เกี่ยวข้องกับปัญหาของการวิจัย