Ang Punlaan 2022

2 BALITA ANG PUNLAAN

Bol. 2 Blg. 1 | Ang Opisyal na Publikasyon ng BINHI

Tinig, tindig sa loob ng silid-aralan, sentro sa

BINHI 2022 JOMIL CHRISTIAN LIZA|OMAIRA HADJIALI|JOHN PAUL MONGOTE

Binigyang-diin ng Katuwang HI 2022 na sa kauna-unahang kinakailangan nating magtahip,” nasa librong #ABKD: Ako Bibo
na Dekano ng Fakulti ng mga pagkakataon ay ginanap sa mga sambit ni Dr. Malabanan. Kase Dapat na isinulat ni Dr. Vil-
Sining at Wika na si Dr. Voltaire nasabing pinaghalong moda. lanueva.
M. Villanueva ang kahalagah- Sa kanyang naging talakayan, Pinangunahan naman ni Prop. Agad din silang sumalang sa ma-
an ng pagpaplano ng mga guro itinampok ng itinanghal na Ulirang Jasper Lomtong, tagapayo ng layang talakayan na pinamaga-
tungo sa pagbibigay tinig at tin- Guro sa Filipino 2021 ng Komisyon Kapisanang Diwa at Panitik, ang tang #Balitaktakan na pina-
dig sa loob ng klasrum sa katat- sa Wikang Filipino ang iba’t ibang pambungad na pananalita, sa- sinayaan nina Jhigo Pascual,
apos na BINHI 2022 noong ikatlo estratehiya na maaaring ilapat sa mantalang nagpadala naman ng Ko-Direktor ng BINHI 2022, at ng
ng Disyembre sa Pamantasang klase tulad ng Bayong ng Pagkat- mensahe ng pasasalamat si Dr. Ulirang Guro.
Normal ng Pilipinas-Maynila. uto, Bidyo-oke, Paskilatis at iba pa. Ruth A. Alido, Dekana ng Kolehiyo Sa pagitan ng bawat demo-pan-
Ayon kay Dr. Villanueva, upang “Kapag inobatibo ang guro, ma- ng Pagpapaunlad Pangguro. ayam ay narinig din ng mga del-
mahasa ang tinig at tindig ng mga giging inobatibo at mas higit pa egado ang iba’t ibang patalastas
mag-aaral, kinakailangang mag- ang mga mag-aaral,” dagdag pa Nagpakitang-gilas din ang mga na nagbigay ng dagdag-impor-
patanggap ang guro ng maram- ni Dr. Villanueva. Medyor sa Filipino sa mga pag- masyon ukol sa tema ng BINHI
ing impormasyon at magpalikha Aniya, delikado ang pagtutu- tatanghal ng hudyat ng tambuli, ngayong taon, ng Kapisanang
ng mga awtput na tumitindig ro nang walang pagkatuto at sabayang pagbigkas na may ha- Diwa at Panitik (KADIPAN), at ng
nang may tugon at solusyon. tila pagkain nang hindi nabubu- long balagtasan at monologo. #ABKD.
“Sa hamon ng BINHI 2022, iniiwan sog ang pagbasa nang walang Natapos ang pambansang semi-
ni Dr. Villanueva ang simple kong pag-unawa. Itinampok din sa programa ang nar sa isang simbolikong pagsisin-
paalala na tayo ay makapang- Samantala, bukod sa Katuwang na isang #Balitastasan na nag- di ng sulo na hawak ng bawat del-
yarihan kung makalilikha tayo ng Dekano, nagsalita rin bilang tagap- bigay-daan sa Demo-Panayam egado, at ng pagtataas ng tambuli
mga mag-aaral na makapangyar- anayam si Dr. Joel C. Malabanan ng mga gurong alumni ng PNU na pinangunahan ni Kathleen Irish
ihan din sa simple nilang pama- kung saan ipinakilala niya ang na sina Bb. Angela Mae Pamaos, Lai, direktor ng BINHI 2022, kasa-
maraan,” pampinid na pahayag ng ‘konsepto sa pagtatahip-dunong G. Leupoldo Jr. V. Turla, Bb. Marie ma sina Pascual at Justine Mora,
IMBAng guro. sa pagpili ng binhi.’ Kristel B. Corpin, at G. Stephen ang mga ko-direktor.
Si Dr. Villanueva ang susing tag- Bilang metapora ng edukasyon, Matthew Moris Felonia.
apagsalita sa nasabing Pamban- ipinahayag ni Dr. Malabanan na Nagsilbing guro ng palatuntunan
sang Seminar ng mga Nagpapa- maraming ipa at bato umano sa Ibinida nila sa kanil- naman ng BINHI 2022 sina AC
kadalubhasa sa Filipino na may sistema ng pagtuturo hanggang ang pakitang-tu- Karrel Paez at Ma. Antoinette
temang “T2 ng T3 sa T1: Tinig at sa kasalukuyan kaya kailangan ro ang iba’t
Tindig ng Tikas, Tatag, at Tibay sa nating magtahip. ibang mga Ayes na mga Medyor sa Filipi-
Tagumpay sa Pagtuturo at Pagka- estratehiyang no sa Ikalawa at Ikatlong taon.
tuto ng/sa Filipino.”

Dinaluhan ng kabuoang 384 na “Marami sa sistema ng pagtu-
delegado sa parehong harapan turo hanggang sa kasalukuyan
at birtuwal na espasyo ang BIN- ang mayroong ipa at bato kaya

TINIG AT TINDIG | Nagsilbing susing tagapagsalita si Dr.
Voltaire M. Villanueva (kanan) sa BINHI 2022 na dinaluhan
ng daan-daang delegado nang harapan at birtuwal (ka-
liwa).

ANG PUNLAAN BALITA 3

Bol. 2 Blg. 1 | Ang Opisyal na Publikasyon ng BINHI Dr. Malabanan sa mga guro:
Magtahip-dunong tayo sa pag-
tuturo ng/sa Filipino

JONARD JAMES SARIA

TEMATIKONG PAGTUTURO. Nagpakitang-gilas sa demo-panayam ang mga
nagbabalik na gurong-medyor kabilang si Bb. Marie Kristel B. Corpin.

IMBAng estratehiya, inihasik sa MUSIKERONG GURO. Nagpasiklab bilang tagapagsalita si Dr. Malabanan kasa-
Demo-Panayam ma ang papet na si Prop sa gamit ang pagtatahip sa sistema ng pagtuturo.

GLADYS PEI BARBUCO|TRACYLYN CADANGIN Binigyang-diin ni Dr. Joel C. ng makamit ng mga mag-aaral
Malabanan, propesor mula ang ginhawa, buhay, at dangal na
Muling nagbalik sa Inang Pamantasan ang apat na guro sa Fili- sa Fakulti ng mga Sining at kanilang inaasam.
pino upang ibahagi ang kanilang husay at dunong sa IMBAng Wika, ang kahalagahan ng pag- “Hindi dapat nakasentro ang pag-
paraan ng pagtuturo sa ginanap na demo-panayam noong ikatlo ng tatahip-dunong sa pagtuturo at tuturo ng isang paksa sa literal na
Disyembre 2022 sa bulwagan ng Pamantasang Normal ng Pilipinas. pagkatuto ng/sa Filipino upang nilalaman nito. Mahalagang mag-
maitaguyod ang makabayang karoon ng lokalisasyon at kon-
Unang nagpakitang-turo si Bb. Angela Mae Pamaos ng De La Salle Uni- edukasyon. tekstuwalisasyon upang lubos na
versity Integrated School, tampok ang P2P: Pagtuturo ng Imahen sa Sa kaniyang panayam sa BIN- maunawaan ng mga mag-aaral
Tula. Inihalintulad niya ang pag-unawa sa tula sa paglalakbay ng isang HI 2022, Disyembre 3, sinabi ni ang isang paksa o aralin,” saad pa
tren kung saan may bagon, daanan, at patutunguhan. Kinasangkapan Dr. Malabanan na dapat maging ni Dr. Malabanan.
niya ang mga bagon sa partisipasyon ng mga tagapakinig, ang daan kritikal ang mga guro sa pagpili Samantala, maliban sa loka-
bilang simbolo ng edukasyon, at patutunguhan bilang destinasyon ng ng sistema ng pagtuturo at ped- lisasyon at kontekstuwalisasyon
mga guro sa pagtuturo. Binigyang-diin ni Bb. Pamaos, “Ang mga imahen agolohiyang gagamitin upang ng mga paksa, binigyang-diin din
ng tula ay imahen ng lipunan. Ang mga imahen ay hindi naluluma. Ang maging epektibo ang pag-aaral at ng musikerong guro ang tamang
mga imahen ay laging sariwa.” pagkatuto ng mga mag-aaral. pagpili ng mga akdang gagamitin
“Marami sa sistema ng pagtuturo sa mga talakayan.
Sa ikalawang pakitang-turo, nagpunla ng karunungan sa mga tagapa- sa kasalukuyan ang mayroong Ayon sa kanya, dapat na naglala-
kinig si G. Leupoldo Jr. Turla ng Tanza National Comprehensive High mga ipa at bato kaya kinakailan- man at nahahagip ng isang ak-
School - Senior High School hinggil sa T2 sa SNS sa WiFi (Tinig at Tin- gan nating magtahip upang mat- dang ginagamit sa pagtuturo ang
dig sa Social Networking Sites sa Wikang Filipino). Ipinakita ni G. Turla amo ang isang makabayang edu- iba’t ibang isyung panlipunan.
ang mga nangyayaring pagbabago sa wikang Filipino bunsod ng pam- kasyong magbibigay karangalan “Dapat iwasang gamitin sa tal-
amayagpag ng mga social networking sites sa kasalukuyang panahon. sa bawat Pilipino,” wika ni Dr. Mal- akayan ang mga akdang may-
Nanindigan siyang hindi dapat ituring na mali ang mga pagbabagong abanan. roong pag perpagsar at walang
ito at hindi dapat maging purista ang mga guro sa pagtuturo ng wika. Ipinunto rin ng musikerong prope- sustansya. Hindi dahil nilalaro ng
sor sa kanyang panayam ang ka- may-akda ang mga salita sa isang
Samantala, nagpabilib din sa kaniyang demo-panayam si G. Stephen halagahan ng pagtatahip-dunong sulatin mayroon na itong makabu-
Matthew Moris Felonia, guro mula sa Paaralang Sekundarya ng Man- ng mga guro sa mga paksa’t luhang nilalaman na kapupulutan
uel Luis Quezon. Tinalakay niya ang 4Ps ng Talumpatian na Pagsipat, aralin sa pagkamit ng mga pan- ng aral,” wika ng propesor.
Pagsaliksik, Paglapat, at Pagbabahagi, maging ang kaakuhan nito sa gangailangang may kinalaman sa Bilang pampinid sa kaniyang
paglalahad ng sariling pananaw tungkol sa mga napapanahong paksa. kaloobang bayan. panayam, ipinakilala niya si Prop,
Ayon pa sa kaniya, ang pagtatalumpati ay hindi lamang ini-uugnay sa Aniya, mahalagang maging lokali- isang papet, na tinalakay ang ka-
sarili ngunit maging sa kapakanan ng kapwa. sado at naiaakma sa kontekstong halagahan ng pagkakakilanlang
mauunawaan ng mga mag-aaral Pilipino sa kabuoang sistema ng
“Pribilehiyo ang pagkakataon para magtalumpati; magsulat upang itaas ang paksa o aaraling tatalakay- pagkatuto.
ang iba,” wika pa ni Felonia. in sa anumang asignatura upa-

Hindi rin nagpahuli si Bb. Marie Kristel B. Corpin, guro mula sa Pam-
bansang Paaralang Sekundarya ng Tinajeros - Lungsod ng Malabon.
Pinatunayan niya gamit ang mga estratehiyang SemiotiKaisipan, Tele-
Talakay, at RepormAksyon na ang mga sanaysay tulad ng klasikong
“Alegorya ng Yungib” ni Plato ay napapanahon pa rin bilang behikulo ng
mapagpalayang kaisipan, kamalayan at pagmumungkahi ng solusyon
sa isyung panlipunan.

“Mga guro… Tayo po ang mga taong nakalabas sa yungib . . . pero patu-
loy at patuloy na lumalaban para sa kinabukasan ng ating bayan,” pag-
didiin pa ni Corpin.

Ibinahagi rin nina Pamaos, Turla, Felonia, at Corpin ang kanilang mga JOHN PAUL ANICETODirektor ng huling harapang edisyon ng KAHON-ALAMAN
danas bilang mga mga dating gurong nagsasanay at ngayo’y guro na BINHI 2019
sa Filipino sa naganap na malayang talakayan na pinamagatang “Balita-
ktakan sa Bulwagan”.

4 BALITA ANG PUNLAAN
Pagsindi ng sulo, pag-angat
ng tambuli, nasaksihan sa simbo- Bol. 2 Blg. 1 | Ang Opisyal na Publikasyon ng BINHI
likong pagtatapos

BENJIE REGALA

Pinangunahan nina Kathleen Irish C. Lai, Direktor ng BINHI 2022,
at mga ko-direktor na sina Justine Mora at Jhigo Pascual ang
ikapitong simbolikong pagtatapos na hudyat ng opisyal na pagtata-
pos ng pambansang seminar.

Binigyang-diin ni Marco Nathaniel G. Fidel, Pangulo ng KADIPAN 2022 at SIKLAB NG SULO. Pinangunahan nina Kathleen Irish C. Lai (gitna), Direktor ng
Tagapamahala ng Komite ng Programa, ang kahalagahan ng seremo- Binhi, Justine B. Mora (kanan) at Jhigo V. Pascual (kaliwa), mga Ko-Direktor, ang
nyang ito na nasaksihan ng mga medyor, guro, at mga mag-aaral na pagsindi ng mga sulo sa pagtatapos ng Binhi 2022.
nagpapakadalubhasa ng/sa Filipino. “Ipinapakita noon na ang alingawngaw ng tambuli ay dapat pahalagah-
Aniya, “Ang pagsindi ng sulo na nagtataglay ng liwanag, ay sumisimbolo an, at gamitin sa tama. Para sa palagiang ikauunlad ng bayan,” paliwan-
ng karunungan at pag-asa.” ag ni Lai sa isang panayam.
Aktibo namang nakilahok ang mga delegado na nagmula pa sa iba’t-
ibang panig ng bansa sa pamamagitan ng pagpasa-pasa ng pagsindi Aniya, ang paghawak naman nina Pascual at Mora sa magkabilang dulo
ng kani-kaniyang kandila, na ipinamahagi sa kanila bago magsimula ng tambuli ay sumisimbolo naman ng pangangailangan ng tuwang
ang programa, hanggang sa mapuno ng liwanag ang bulwagan. upang mas lalo pang lumawak at marating ang tinig at tunog nito.

“Sama-sama nating sindihan at damhin ang init ng mga sulo na nag- Sa huling bahagi, sabay sabay na binigkas ng mga delegado ang mga
bibigay liwanag at pag-asa sa ating lipunan,” dagdag ni Fidel habang katagang, “Para sa Wika, Panitikan at Bayan.”
isinasagawa ang nasabing seremonya.

‘Commitment’, husay, inaasahan sa Pangkalahatang paghahanda para sa
demo-panayam -- Villanueva BINHI 2022, puspusan na

JONARD JAMES SARIA KIRK CYRIL RAMOS Sa nasabing paghahanda, pi-
naalalahanan ni Dr. Villanueva at
Pinaalahanan ni Dr. Voltaire Villanueva, tagapayo ng BINHI, sa Dalawang araw bago ang in- Bb. Lai ang mga Medyor sa mga
isang pulong ang mga gurong magpapakitang-turo ang kahal- aabangang BINHI, pinangu- dapat pang paunlarin, higit lalo sa
agahan ng disiplina at pagtupad sa sinumpaang tungkulin upang nahan ni Dr. Voltaire Villanueva pagtatanghal at guro ng palatun-
magbigyan ang mga delegado ng isang kakaiba at dekalidad na at Bb. Kathleen Irish Lai, tagapa- tunan na inaasahang tututukan sa
programa. yo at direktor ng Pambansang programa.
Seminar, ang pangkalahatang Pinasalamatan naman ng Katu-
Aniya, mahalaga ang kompromiso para sa mga gurong magpapaki- paghahanda para sa kabuoang wang na Dekano ng Fakulti ng
tang-turo sa demo-panayam sa paparating na Pambansang Seminar. programa. mga Sining at Wika ang Ka-
pisanang Diwa at Panitik (KADI-
“Hindi ito (BINHI 2022) isang tipikal na programa tulad ng ibang de- Naging abala ang iba’t ibang PAN) at ang tagapayo nitong si
mo-panayam sapagkat mayroon itong kakaibang programa sa dulo. komite sa pagsasaayos at pagti- Prop. Jasper Lomtong sa supor-
Kaya naman, tunay na mahalaga sa akin ang commitment upang mag- tiyak ng pinakainaabangang pro- tang ibinibigay sa BINHI sa loob ng
karoon tayo ng madekalikad na pagtatanghal,” ani Dr. Villanueva. grama kasama na ang disenyo pitong taon.
ng bulwagan, kits para sa mga
Ayon sa tagapayo, matatag na ang reputasyon ng BINHI kaya isang mal- delegado, kagamitan para sa pag-
aking hamon para sa mga gurong magtatanghal ang pagtataguyod sa tatanghal, at kagamitang teknikal.
nasabing legasiya.
“Mabusisi. Maingat. Masining. Ito Idadaos ang ikapitong taon ng
“Alam kong kinakabahan ang marami rito ngunit mayroon kaming ang tatlong salita na maglalar- Pambansang Seminar sa ika-3 ng
kompiyansa sa inyo na hindi ninyo kami ipapahiya sa BINHI,” pahayag awan sa paghahanda ng BINHI Disyembre na may temang “T2 ng
ni Dr. Villanueva. kahapon. (...) natapos man ang T3 sa T1: Tinig at Tindig ng Tikas,
general rehearsal, patuloy pa rin Tatag, at Tibay sa Tagumpay sa
Aniya, dapat na maging disiplinado sa paggamit ng oras ang mga guro ang ginagawang paghahanda at Pagtuturo at Pagkatuto ng/sa Fil-
upang mabigyan ng sapat na panahon sa pagtatanghal ang iba pang pagpapayabong nang sa gayon ipino.”
mga magpapakitang-turo. ay matiyak ang kagandahan ng
programa bukas,” wika ni Marco
Samantala, iniulat naman ni Jhigo Pascual, ko-direktor ng BINHI 2022, Nathaniel Fidel, tagapamahala ng
na nasa 70 hanggang 80 bahagdan nang handa na ang mga Medyor Programa.
sa Filipino para sa isasagawang Pambansang Seminar sa Sabado, Di-
syembre 3.

ANG PUNLAAN BALITA 5

Bol. 2 Blg. 1 | Ang Opisyal na Publikasyon ng BINHI

TATAG NG TANGHALAN. Walang itulak-kabigin ang ipinamalas na talento ng mga Medyor sa Filipino sa pagpapakitang-gilas sa pag-indak (kaliwa), sabayang pag-
bigkas (gitna), at monologo (kanan) na bitbit ang konsepto ng pagiging mandirigma ng/sa kasalukuyan.

Mga pagtatanghal sa BINHI, nag-iwan ng aral, aliw sa mga delegado

MARK JOHN DELA CRUZ panghihimok na magbigay-tinig parehas po siyang kailangan e, sikat na musika na nilapatan ng
at tindig. hindi pwedeng matalino lang, hindi mga lirikong angkop sa tema ng
Napuno ng kulay at talen- Bida sa nasabing pagtatanghal pwedeng estratehiya lang,” tugon pagtatanghal at programa.
to ang Main Auditorium ng ang batuhan ng linya ng dala- ni Carilyn Macadaan, delegadong Umani naman ng papuri ang mga
Pamantasang Normal ng Pil- wang tinderang binigyang-bu- mag-aaral mula sa Politeknikong pagtatanghal mula sa mga dele-
ipinas nang magtanghal ang hay nina Imee Grace Carreras at Unibersidad ng Pilipinas. gado ng pambansang seminar na
mga piling Medyor sa Filipino sa Anne Meliscent Siobal, mga Me- Samantala, nasaksihan din sa anila ay nakaaaliw at kapupulutan
ginanap na BINHI 2022, Disyem- dyor sa ikatlong taon, na kapwa programa ang “Tinig ng Guro: Sa ng aral.
bre 3. nanghimok sa mga mamimili na Kagat ng Patibong, May Liliyab na “Yung pagtatanghal nila kanina
Narinig sa unang pagtatanghal magpahayag ng kanilang mga Pagsulong”, isang monologong hindi lang basta awit, hindi lang
ang hudyat at alingawngaw ng panig. tampok sina Richard Nikko Pal- basta sayaw, hindi lang basta
tambuli sa pag-ihip ni Richard Ayon kay Mark Kenneth Ramos, ad, Margarita Matores, at Jzasca acting, nando’n kasi sa pagtatan-
Nikko Palad na sinundan ng ka- Tagapamahala ng Komite ng Pag- Corlet, mga Medyor sa ikalawa ghal nila ang konsepto ng kanil-
tutubong sayaw na pinagunahan tatanghal, umiikot ang kuwento sa at ikatlong taon, na nagpakita ng ang tinatanghal,” ani Rina Baon,
ng Sangay Indak ng Kapisanang pagtindig sa kung anong katang- kanilang danas at pagtindig bilang delegadong mag-aaral mula sa
Diwa at Panitik, upang pasinayaan ian ng guro ba ang mas mainam mga guro sa iba’t ibang yugto ng Immaculate Concepcion College
ang programa. na taglayin sa pagitan ng pagiging kasaysayan ng Pilipinas. Balayan, Inc.
matalino at madiskarte. Tampok din sa ilang bahagi ng
Tinutukan naman ang “Da Who si “Yung matalino at maestratehiya mga nabanggit na pagtatanghal
Maestro”, pagtatanghal na nagpa- ang mga awiting halaw sa mga
kita ng talento ng mga mag-aaral
sa pagbigkas, pag-awit, pagsay-
aw at pag-arte at tumalakay sa

Paghahanda sa demo-panayam, sinimulan na

ROBERT JOHN PALAPAR “Layunin ng gawain na sanayin at gabay para sa mga guro. Dumalo rin sa pulong sina Bb. NUMERO
ang mga guro na maging inobat- Paalala niya sa mga magpapaki- Kathleen Irish Lai, Direktor ng
Pinangunahan ni Dr. Voltaire ibo, mapanuri, bago at aktibo” ika tang-turo, “Magpakitang-turo, hu- BINHI, at G. Marco Nathaniel Fidel,
M. Villanueva, gurong tag- ni Dr. Villanueva. wag magpakitang-tao.” Pangulo ng KADIPAN.
apayo ng BINHI, ang oryenta- Tinalakay rito ang paghahanda Binigyang-diin din ni Dr. Villanueva Gaganapin ang BINHI 2022 sa
syon sa mga inimbitahang sa panibagong hamon ng pag- ang kahalagahan ng paghahanda darating na ika-3 ng Disyembre
guro na magiging bahagi ng sasagawa ng seminar sa hybrid upang makapagbigay ng presen- na may tema na “T2 ng T3 sa T1:
demo-panayam sa nalalapit na na modalidad matapos ang mag- tasyong tunay na kakikitaan ng Tinig at Tindig ng Tikas, Tatag, at
BINHI 2022, Martes, Oktubre 25. kasunod na dalawang taong pag- makasining at makaagham na Tibay sa Tagumpay sa Pagtuturo
sasagawa nito sa online. pagtuturo. at Pagkatuto ng/sa Filipino.”
Magbabalik para sa demo-pan- Nagkaroon din ng mga pagpa- Ayon sa kaniya, “Ang BINHI ay
ayam ang mga dating medyor sa plano sa mga magiging paksa, at isang intensibong proyekto na taon kung kailan ibinalik ang Demo-Pan-
pamantasan na sina Angela Mae pag-aangkop sa tema ng seminar may kasamang intensibong pag- ayam, kasama sina G. John Paul Aniceto,
Pamaos, Stephen Felonia, Roan ng mga pamamaraang ipama- paplano.” Gng. Bernadette Santos-Duazo, at Gng.
Arnega, at John Paul Laurio upa- malas, kung saan nagbigay si Dr. Myrna Panti-Piedad
ng magbahagi ng kanilang mga Villanueva ng ilang mga tagubilin
pamanang estratehiya sa pagpa- 2021
pakitang-turo.

6 EDITORYAL ANG PUNLAAN

Bol. 2 Blg. 1 | Ang Opisyal na Publikasyon ng BINHI

ANG PUNLAAN KAPWA GURO, DINGGIN ANG PANAWAGAN
PATNUGUTAN
magkaisa’t manindigan!

JOMIL CHRISTIAN E. LIZA Bilang tagapamahagi ng kaalaman sa nakababatang henerasyon, ang mga guro ang siyang tuma-
PUNONG PATNUGOT tayo bilang sandigan at daan upang mapangalagaan ang wika at kultura ng isang bansa—sa kabila
ng modernisasyon na nagaganap sa kasalukuyan. Sadyang mahalaga ang kanilang tungkulin sapagkat
KIRK CYRIL M. RAMOS upang maging progresibo ang isang nasyon, marapat na mas pagyabungin pa ang wika at kultura nito. Ika
KAWAKSING PATNUGOT nga ni Zeus A. Salazar, isang historyador at pilosopo noong 1996, “Ang wika ang bukod-tanging pagtanaw
at pagsasaayos ng realidad upang ang isang kultura ay umiral at magkaroon ng kakayahang gumawa at
REGINA D. CRUZ lumikha.” Isa ito sa nagsilbing inspirasyon sa tema ng paparating na BINHI 2022, ang “T2 ng T3 sa T1: Tinig
KYLA MIKAELA AO-TAI at Tindig ng Tikas, Tatag, at Tibay sa Pagtuturo at Pagkatuto ng/sa Filipino” kung saan, ito ay naglalayong
DAPNIE MARIE NILO linangin ang tinig at paigtingin ang tindig ng mga guro pagdating sa kanilang gampanin na hindi mapabayaan
ang identidad ng Pilipinas.
TAGA-ANYO NG PAHINA Nilayon ito ng nasabing programa sapagkat ang pagpapanatili sa dalawang nabanggit na konsepto, wika at
kultura, ay tila suliranin pa rin sa mga guro hanggang ngayon. Halimbawa, ninais ng kasalukuyang Presiden-
JAYVEE D. JURIAL te na gawing lingua franca ang wikang Ingles sa mga paaralan kaysa Filipino, kamakailan lamang sa isang
press conference na ginanap noong ika-20 ng Hunyo. Sadyang hindi makatwiran ang adhikaing ito sapagkat
TAGAGUHIT NG LARAWANG TUDLING malinaw na pinapatay lamang nito ang identidad ng nasyon at magdudulot lamang ng muling paglaganap ng
kolonyal na mentalidad upang lamunin ang isipan ng mga Pilipino. Kaya naman bilang pagtugon, hinikayat ng
Gladys Pei V. Barbuco Tanggol Wika, isang samahan na nagsusulong ng wikang Filipino, ang Presidente na pag-isipan itong mabuti
Jet Lenard V. Bulusan sapagkat isa sa mga plano ng administrasyon ay “pagandahin” ang kasalukuyang kurikulum.
Tracylyn C. Cadangin Ang tugon na ito ng Tanggol Wika ay marapat na sang-ayunan ng administrasyon sapagkat kung mapapan-
GWEN MARIE D. CAMARINES sin, matatas nga ang mga Pilipino sa wikang Ingles ngunit bakit hindi pa rin maunlad ang bansang Pilipinas?
Ma. Anjenette Case At kadalasan, pagdating sa mga kompetisyong internasyonal ay mababa ang ranggo ng bansa? Halimbawa
Mark John P. Dela Cruz na lamang ang resulta ng Programme for International Student Assessment (PISA) noong 2018 na nagpa-
kitang ang mga kabataang Pilipino na may edad 15 na taong gulang ay napakababa ng marka sa pagbasa,
Omaira Hadjiali sipnayan, at agham kumpara sa 79 na bansang lumahok sa nasabing programa. Makikita ritong hirap ang
Cindy Ivanna G. HallasGo mga Pilipino ngunit kayang makipagsabayan kung ang wikang gamit sa paligsahan ay ang wikang kanilang
Mary Janny A. Landesa kinagisnan. Isang patunay na mas mahalagang pagtuunan ng pansin ang wikang mayroon ang mga mama-
mayan kaysa patuloy na magpataw ng impluwensyang banyaga.
Almarie D. Lauron Ngayon, sa gitna ng lahat ng ito, ang maaaring gawin ng guro ay walang iba kundi ang tumindig at ibahagi
Marc Christian N. Maniquiz ang kanilang tinig patungkol sa mga nabanggit at iba pang umiiral na isyung panlipunan. Dapat nilang tagla-
yin ang kakayahan na bumoses at isagawa ang kalayaan na tumanggi sa anumang panukala na alam nilang
John Paul P. Mongote makasisira sa kinabukasan ng bansang Pilipinas. Kabilang sa mga dapat nilang gawin ay tanggihan ang
Robert John R. Palapar CMO 20 serye ng 2013, bigyang pansin ang pagtuturo sa mga paaralan ng mga katutubong wika sa bansa
Hanz Romel L. Progio gaya ng Cebuano, Ilocano, Hiligaynon, at iba pa kaysa Ingles, bumuo ng mga banghay-aralin na nakaangkla
sa wikang Filipino kung saan madali itong maisasagawa sa loob ng klase, magturo ng mga paksa sa wikang
Ricky E. Reantaso Filipino na madaling mauunawaan at matatamo ng mga mag-aaral, at dumunog sa nakatataas na rebisahin
Benjie R. Regala ang kurikulum, lalo na sa mga asignaturang Agham at Sipnayan, at gawin itong nakaangkla sa wikang Filipino
Jonard James L. Saria nang dahan-dahan, hindi agaran.
Sa pangkalahatan, ang paparating na BINHI 2022 ay naglalayong makatulong solusyonan ang mga usap-
ISTAP ing pangwika na ito sa pamamagitan ng pagbibigay tibay ng loob sa mga guro upang matutuhan nila ang
kahalagahan ng pagTINDIG at pagbabahagi ng kanilang TINIG patungkol sa mga isyung panlipunan na nan-
KRYZNEL MARI IMPERIAL gangailangan ng kanilang boses at hinaing. Huhubugin din nasabing programa ang TIKAS, TATAG, at TIBAY
ERIC O. DELA PEÑa, Jr. ng mga nasa larangan ng Edukasyon upang ang pagtuturo ng wikang Filipino ay maging maTAGUMPAY pa
hanggang sa mga susunod pang henerasyon. Kaya’t gaya ng ummalohokan na nananawagan gamit ang
PIOLO L. MEDELLIN isang tambuli, halina’t makilahok sa pagpapaigting at pagpapanatili ng kulturang Filipino! Halina’t tumulad sa
mga mandirigma’t bagani noong sinaunang panahon na lumaban at hindi hinayaang lamunin ang lipunan ng
KONTRIBYUTOR sistemang banyaga. Tara na! Dinggin ang panawagan, makiisa’t manindigan!

JUSTINE B. MORA ISYUNG
JHIGO V. PASCUAL PANLIPUNAN

KO-DIREKTOR, BINHI 2022

KATHLEEN IRISH C. LAI
DIREKTOR, BINHI 2022

DR. VOLTAIRE M. VILLANUEVA
TAGAPAYO, BINHI 2022

ANG PUNLAAN OPINYON 7

Bol. 2 Blg. 1 | Ang Opisyal na Publikasyon ng BINHI

REPLEKSYON sa pedagohiya ng

PAGTATAHIP-DUNONG NI JOEL MALABANAN
ERIC DELA PEÑA, JR.

Itinatambol ng tema ngayong Binhi 2022 ang gampanin ng kri- “Ang mapanuring pedagohiya,” dagdag pa ni Giroux, “ay produkto ng
tikal na kamalayan, kaakibat ng pagkilos (tinig at tindig), upang partikular na mga tunggalian at laging nakaugnay sa mga kakanya-
magtagumpay ang balikang proseso ng pagtuturo at pagkatuto. han ng partikular na konteksto, estudyante, komunidad, at nakahan-
Kung paano ito posibleng gawin ay may ipinanukalang sariling ped- dang kagamitan.” Sa parehong gana, ang PD ay bunsod ng tunggalian
agohiya ang naunang tagapagsalita. Mula sa hangganan ng isang ng kolonyal na edukasyon (ipa/bato) sa isang banda at makabayang
mag-aaral sa edukasyong Filipino ay nagbubunyag ito ng pagka- edukasyon (bigas) sa kabila. Ang pagkontra sa tinatawag na perpag-
takam na liripin ang lugar ng isang Pilipinong teorista sa akademya sar, portmanteau ng pariralang “personal na pagpapasarap sa sarili.”
at yakapin kung anomang kabuluhang pang-intelektuwal, kultural, Sa konteksto ng panitikan, pagtuligsa ito sa dekadenteng kilusang art
at emosyonal ang sinasalamin nito. for art’s sake, sa pagluluwalhati nito ng estetisismo at/o pormalistikong
Ang pangangailangan para sa mapanuring pedagohiya “pagsasalsal” ng salita. Isinasaalang-alang din ng PD ang “kontekstu-
Si Joel Malabanan, isang guro-musikero-aktibista, sa kaniyang isko- walisasyon at lokalisasyon” ng pagtuturo sa pamamagitan halimbawa
larsyip hinggil sa pedagohiya ng Pagtatahip-Dunong (PD) ay nagdaliri ng ngunit hindi limitado sa pag-aangkop ng karunungang bayan (folk wis-
pangangailangan sa panig ng guro na “maihiwalay ang mahahalagang dom). Matatandaang sinipi rin ni Malabanan ang modelong 4K (Kama-
ideya [na tinatalakay sa klase] upang mabigyang-diin ang konsepto,” layan, Kaakuhan, Kalinangan, Kasaysayan) mula sa tagapapagtatag ng
lampas sa pabonggahan ng visual aids at iba pang gimik sa pagpapad- programang Binhi na si Voltaire Villanueva, kapwa tagapagtaguyod ng
aloy ng klase. edukasyong Filipino.
Sinasang-ayunan ng disidenteng iskolar at kritikang pangkultura na
si Henry Giroux (On Critical Pedagogy) ang gayong pagsalungat sa Agham ng pagtuturo
makitid na pagtrato sa pedagohiya bilang “set ng mga estratehiya at Higit pa sa mga naturan, ang MP ay itinuturing ni Giroux na “prak-
kasanayan sa pagtuturo ng mga itinakdang paksain” lamang. Sa harap tikang teoretikal at politikal.” Nakasasapat na munang banggitin man
ng dominanteng nosyon ng pedagohiya na nabanggit, isinusulong ang lang (ngunit sa palagay ko ay kailangan pang mabusising pag-aralan
isang mapanuring pedagohiya (MP). kung paano “pinagsanib”) ang mga tiyak na prinsipyo at/o lente ng pag-
Pedagohiya para saan? susuri na nagsisilbing salalayan (bilao) ng PD. Ang kaisipang Marxismo
Kay Giroux, ang MP ay pagtuturong pinagtutuunan ang mga pam- at ang agham-panlipunang Pilipino: Pantayong Pananaw; Sikolohiyang
amaraaan sa paglikha ng partikular na kondisyon ng pagkatuto na Pilipino; at Filipinolohiya.
huhubog sa kaalaman, kapangyarihan, lunggati (desire), at karanasan
kapwa ng guro at mag-aaral. Walang pinag-iba sa idinidiin ni Malabanan Bagaman hindi hayagang binabanggit ni Malabanan sa kaniyang dis-
na ang PD ay “nakatuon sa pagtataguyod ng kaloobang-bayan (dangal, ertasyon at iba pang sulatin o sa mga panayam, ang PD ay ligtas sabi-
buhay, at ginhawa) ng sambayanang Pilipino.” hing isang mapanuring pedagohiya. Taglay ang “wika ng kritika” bil-
Gagap ni Malabanan ang istorya ng lipunang Pilipino. Sa naging pan- ang moda ng pagsusuri sa akda/teksto, at maging sa mga institusyon,
ayam, matalas na napasadahan ang ang mga radikal na pagbabago sa relasyong panlipunan, at ideolohiya.
historikal-materyal na kondisyon na nagbubunsod ng parehong pag-
babago sa katangian ng pagpapahalaga sa dangal, buhay, at ginhawa. Tungo sa edukasyong mapagpalaya
Pagtutuunan ang sa kasalukuyan…Isa sa mga ibinigay na halimbawa, Liban pa sa wika ng kritika na taglay ng mapanuring pedagohiya ay
ang pagbitay kay Flor Contemplacion noong 1995 bilang backdrop, ay ang tinatawag ni Giroux na “wika ng pag-asa,” kung saan may pahintu-
ang taguri na “bagong bayani” sa mga manggagawang migrante o lot na “maharaya ang posibilidad ng kapangyarihan na nagsisilbi sa in-
mas kilala na OFW. Kagyat hinalili rito ng tagapanayam ang mas teres ng hustisya, pagkakapantay-pantay, at kalayaan.” Wala man itong
makatotohanang “modern slave.” Tumutugon sa lohika ng edu- direktang katumbas na konsepto sa PD, subalit implisitong nakadirehe
kasyong nakatuon-sa-global-na-merkado bilang lehitimasyon ng sa parehong kinabukasan gayong bahagi ng proyekto ang malay na
neoliberal na balangkas ng ekonomiya kung bakit handang anti-imperyalistang tindig.
magpakaalipin o sa ibang pagkakataon ay magputa ang
mga Pilipino sa ibayong dagat. Kapalit ng sinasadsad na Sa looban ng Pagtatahip-Dunong, matatantong hindi ka lang basta
dangal, hikahos na pamumuhay, at katiting na ginhawa. inilalakbay sa pagtuturong inobatibo at bago (kapos ang IMBAng
Larangan ng tunggalian guro kung wala sa pagitan ang mapanuri, at aktibo). Ang uso
Hindi isinasantabi ang ambag sa larangan ng ilang ngayon ay laos din sa punto de vista ng hinaharap. Sa halip,
nagsusumikap na gawing kapana-panabik at interak- inilalantad nito ang pakikidigma sa larangan
tibo ang klase sa pamamagitan ng mga napapanahong ng edukasyon bilang praktikang
estratehiya. Ngunit, ang paghinto rito ay katumbas ng pag- kritikal-kultural at kung ano ang
kabigong matunton ang mga batayang suliranin sa kailali- saysay nito sa paghuhubog ng
man ng umiiral na sistema ng edukasyon. Gaya ng maka- lipunan, ng mga mag-aaral, at sa ating
banyaga, kundi kanlurinin, na gahum sa kultura. mga [magiging] guro—sa iyo.

MANDILIGMA

Kung walang mapangahas sa digmaan, makikitil ang kaniyang bayan!

Kilala ang Pilipinas bilang bansang hitik sa kultura at kasaysayan. Marami nang nagdaang nasyon at naghasik nang mahabang
proteksyon ng bansa, at sandata sa pakikipagdigma. Marahil, kung babalikan ang balintataw ng nakaraan, hitik sa lakas ng loob ang pre
Sa paanong paraan na tulad ng mga bayani noon na gumamit ng lakas at puwersa sa pakikipagbuno ay muling umusbong sa
pagpapasibol ng kanilang tribo na matagal na rin nilang napamumunga. Sa mahabang panahong pangangalaga sa BINHI, hindi maipag
pagtuturo. Kaya, handa ka na bang bisitahin at kilalanin ang ilang mukha sa likod ng pambansang seminar sa Filipino?
Patugtugin na ang tambuli!

LAKAS DAKIM

Ang Bida at Imbang BagANI Ang TalenTodong BagANI ng
ng BINHI BINHI

Sa Bayan ng BINHI, may mandirigmang mahilig mag- Sa Bayan ng BINHI, mayroong Dakim na bitbit ang
punla ng kasimplehan at pagkamakabayan. sikhay, likha at talentong buháy.

Hindi mawawaglit ang mga bayaning nakikipagbuno Sila ang mga bayaning tikom pa lamang sa simula,
gamit ang talino at diskarte sa pamamagitan ng pagpa- subalit kapag nakahawak na ng mikroponong sandata
pakita ng iba’t ibang estratehiyang pedagohiya. Malawak at isinampa sa entablado ng pakikipagtagisan, tiyak na
ang kanilang sandata, may pakulo, at komprehensibo ang mag-uuwian na ang kalaban. Hataw kung hataw. Laban
tahang konsepto. Sapagkat, sila ang kadalasang naka- kung laban, at hindi babawi kailanman. Marami silang
hilera sa unahang linya, sa t’wing makikipagtunggali sa diskarte na ipinauulanan, kadalasan, hindi maramot sa
ngalan ng bidang aksyon at bibong leksyon. Bitbit ng mga pagpapabahagi kaninoman. Likas na sa kanila ang pagig-
ito ang pansariling teoryang panturo, kakaibang gawi ng ing talentado, ito kasi ang madalas nilang gamiting instru-
pakikipagtalastasan, at siyempre, ang mabilis na pag-iisip mento sa pagpapahubog ng talino at iba pang konsepto.
at mala-umalohokang paglalahad ng solusyon tungo sa
mas aktibong programa at kakatwang pagpapasibol ng Gayunpaman, sila ang kadalasang punto ng palakpakan,
kanilang BINHI. kaya, ganito na lamang kung bakit patuloy ang pagbunga
at pag-usad ng Bayan ng BINHI bilang lipunang epektibo,
Hindi ka mababagot sa kanila, sa katunayan, minsan mo produktibo, at bitbit ang kakaibang uri ng pagtuturo at
lamang silang makikita sa unahang linya dahil sa ligalig at pagkatuto.
sila mismo ang gumagawa ng paraan upang makabuo ng
samahan at makapagpunla ng epektibong kaisipan mag- Paboritong sandata: Musika at Indak
ing pakikipagkaibigan.

Paboritong sandata: Malikhaing Pedagohiya

Mga Mukha sa Likod ng TEKSTO NI: RICKY REANTASO
Pagpunla sa Bayan ng BINHI GUHIT NI: KYLA MIKAELA AO-TAI

taon na hamakin at galugarin ang pagkakakilanlan nating mga Pilipino. Subalit, matindig ang ating mga itinuturing na bagani;
e-kolonyal na panahon na kung saan ay higit silang natanaw at nakilala.
kasalukuyang panahon. Mga bagani na mula sa bayan ng BINHI na gumagamit ng makabago at inobatibong sandata pagdating sa
gkakaila hanggang magpasahanggang ngayon ang patuloy nitong pagbibigay ng produktibo at makabagong diwa ng pedagohiya sa

MAYARI BANYUHAY

Ang Manunulat at Ang BagANI ng Lahat ng
Manunulang BagANI ng Bayani

BINHI Silang mapangahas sa digmaan; bitbit ang BINHI ng
kanilang bayan--
Sa Bayan ng BINHI, may Mayari na tapat at sapat sa
pagpapamulat. Nakilala na natin ang ilang bayani sa bayang ito. Sa ma-
habang panahong pakikipagbuno sa larangan ng pagtutu-
Kung may mga bayaning kilala pagdating sa pagsasabu- ro, hindi kailanman sila sumuko. Sila ang bunga sa pagsi-
hay ng kakaibang gawi ng pedagohiya, ibahin niyo naman bol ng BINHI, at kahulugan ng magandang produkto mula
ang ikalawang mandirigma sa Bayan ng BINHI. Minsan pa- sa taimtim na pagpupunla. Sa matagal na pagpapanday
pel at bolpen ang kanilang sandata, at madalas, tugmaang ng pambansang seminar na ito sa bawat mag-aaral at
pananalita ang kanilang bala. Napatataob lang naman nila kaguruan sa loob at labas man ng pamantasan, maba-
ang mga matang nakakikita at napadadapa ang mga tain- banaag kung gaano nito ipinagpapatuloy ang pag-usbong
ga sa t’wing sila’y magsisimula na. Minsan kasi’y matalim at paglusong nang sa gayo’y makalikha ng sandatang hin-
ang kanilang wika, makulimlim ang mga letra, at kapag na di basta-basta nauupos; nauubos.
t’yempuhan, mayroon din namang mapagbigay ng galak
at tuwa. Sa muling pagpapasinaya ng BINHI, IMBA at ibang dig-
maan na naman ang ating masasagupa. Kaya, sa pagka-
Ang kakaiba rin sa kanila, iba ang pisi at istruktura ng kataong ito, magsilbi tayong mandirigma ng tinig ng mga
kanilang paglilimbag at pagbabanat ng salita. Sapagkat, katauhang patuloy na binubusalan ang bibig. Sulsihan ng
kilala sila bilang mandirigma ng tintang handang sumulat tikas, tatag at tibay ang nakatago nating paninindagan, at
at magpamulat. taasan ang tindig para sa ating kabataan. May pagod, may
lapnos, subalit may tagumpay. Ganito sila makipaglaban;
Paboritong sandata: Pluma at Talinhaga ganito nila tayo tuturuan.

HHUU(W(WOOWW)RA)RN:AN: TEKSTO NI: MARY JANNY LANDESA | ALMARIE LAURON
GUHIT NI: REGINA D. CRUZ

nMMnagagGaGauMumMmoaodagdegaelamlomointintggnnTgTgikTikTainasinis,gi,gTTaaatatttaTagTign,in,dadaitgitgTTibibaayyinig at tindig ang siyang puhunan sa isang matikas, matatag, at matibay na mandirigma. Ang tanong ng na-

TkkhnTaaiignnbpkiiniaghlaalaiirtnakna?ttagraMartydmaianarynidga, ahuimmgankaind,ayadompnanmaggaplgiyantas?gibmymamMagnanaaagggkyigsampuihbtmuaiaangghnugoiudbgnpnaoiagtakipnnpbaagaatsnnbiappagaaahinmsgobgapnaana?nsntgduugimlrmoimgyuamabatinaonkgkdaninsara,aithgsmaimipmnaaadutgaalnaptnnaaagggthmu,laalaaobntgyadsmnaailbnnanigtggisbaamnatiabynasaggniymsmaainlugbmlaniaaansnnnaigngdubliawrnaibogayanlmaangnnagmn.nghaAaninnnadgitghiirniiwtnggatmaanmlyoaa nngnsggaaa
Hninduinloanhagtmnganmdairnigdmirigamsa kayabtialamnbuglid, aegspuanddao,nagt nkaglamsaagkalabmaganognganpganhahwoank?, ang iba’y yeso, panulat, at boses
upang maisakatuparan ang hangarin para sa wika, bayan, at panitikan na labanan ang sakit ng kamangmangan at
mHiunnddiolnaghaptunnognmg kaanadlipriugsmtaahaany. Atanmg iblaunlis, aeksapnaidlaaa,yaattiknaglansaakagslaasmalamnguhaansga haraawwa-kar,aawnagt hibinaa’yhaynegsaoa,np. aHnaluinlaat’t,
akitlablaonsiensaungpamnggamhuawisaarkaantgumpaargapnapaan-gwohwansgaamriandlpaa! ra sa wika, bayan, at panitikan na labanan ang sakit ng
Liwanag sa Dilimkamangmangan at mundong puno ng kaalipustahan. Ang ilan sa kanila ay ating naka- sasala-

muha sa araw-araw at hinahangaan. Halina’t kilalanin ang mga huwarang magpa-
Liwanag sa DilimpSaa-pwaonwahsoan mngadkalar!imlan kung saan nagkalat ang disimpormasyon sa bansa, isa sina Atty.

Leni Robredo at Atty. Chel Diokno sa mga nagsilbing liwanag. Gamit ang kanilang kaalaman
at karanasan bilang armas ay isinatinig ang kanilang mga tindig sa bawat isyung kinaka-
Shaarpaapnnaghobnannsgak. arimlan kung saan nagkalat ang disimpormasyon sa bansa, isa sina Atty.
Leni Robredo at Atty. Chel Diokno sa mga nagsilbing liwanag. Gamit ang kanilang kaalaman
aStakkaarbanilaasnagnpbailgaknagtaalromsaasnaaygidsainaantginiegleaknsgiykoannailyanhginmdignaatginpdaitginsaagbsaawpaatgistuyluonngg ksiinAakttay-.
hLeanrai pRonbgrebdaon.sSaa. katunayan, ang programa nitong Angat Buhay ay nagsilbing tinig upang
maisawalat sa mundo ang kahalagahan ng pagbibigayan at pagtutulungan. Naging daan
Sanagkanbaislaabnigngpapgrkoagtraalomsaaunpaagndgaamngaimelebkitsaihyoan asyiyahinbdilianaggpHatrivnargdsUanpivaegrtsuiltoyn’sg Hsai uAstteyr.
Lenadi Rerobarteddaoh. iSl naakaritnunsaynaant,aatannggpi rnoitgornagmparninitsoipnygoAantgeapteBkutihbaoyngaypanmagpsuilbliinkgontignipgaumpua-
nmgunmoa. isawalat sa mundo ang kahalagahan ng pagbibigayan at pagtutulungan. Naging
daan ang nasabing programa upang maimbitahan siya bilang Harvard University’s Haus-
eHraLbeaandgesri aAtttdya. hCihl nelaDriionksnaonnaatmatangaiynbitaognagmpraitnnsiaptyaoloartinepayekptaibtounlogy pnamnapgulbililnikgoknogdp. Kamasua--
mlukuunyoa. ng siyang Chairman sa Free Legal Assistance Group at sa Bantayog ng mga Bayani
Foundation. Higit sa lahat siya rin ang kauna-unahang Dean ng De La Salle University Taña-
Hda-bDainogknsoi ACtotlyle. gCeheolf DLaiowk.no naman ay bagamat natalo rin ay patuloy na naglilingkod. Kasalukuyang
siyang Chairman sa Free Legal Assistance Group at sa Bantayog ng mga Bayani Foundation. Higit sa
lMahgaat tsuiynaayrinaanhguwkauranna-autndaahhainlagnDkeuanngnbgakDiteaLnagSmallgeaUknaivbeartsaiatyngTapñaagda-sDaionkgnboaCyoalnleagye hoifnLdai wna.
muling pipikit. Buong tapang na may kasamang tikas at tatag nilang ipadidinig ang kanilang
tinig at tindig.

SSuulloonnggPPaagg--aassaaSa likod ng mga mapangahas at mapagmulat na dokumentaryo ng I-Witness ay ang mga mamahayag na nagtataglay
ng tikas, tatag, at tibay. Kahit anong liblib, dilim, at panganib ng isang lugar ay kanilang susunguin maipadinig lang
aSnaglibkoosdensgngmmgagamnaapsaanlgayalhayaasna–t msaapmaaghmanuglattunmainddoigkupmareanstaarkyaonnilagnIg-wkaitrnaepsastaany. ang mga mamahayag
na nagtataglay ng tikas, tatag, at tibay. Kahit anong liblib, dilim, at panganib ng isang lugar ay kanil-
aNnaggssilbuisnugntgaunignlamwanipgamdingaigklaabnagbaaynagnbnoasteinsgnngasma glaaylnaayasan alanygladyoaknum– esnatamriasthaa, nvglogtugmeri,nadtigguproarnaassai
kKaanrailaDnagvikdasraapmatgaann. atutulog na kamalayan ng pamahalaan tungkol sa kanilang kinakaharap. Ginamit
din niya ang kapangyarihan ng social media at vlogging upang magbigay-pokus sa mga aralin sa Filipino
tNualagdsinlbginbgatlarnilgalaawt wnigkam. Agangkambgaabaayranl nnaaitniniigwannasnai lKaayrlaaysaankaanngiydaonkgumgeantmaraispta,nvglhoagmgeorn, agtdgoukruomnaens-i
KtaarryaoDaatvvidlosgaamy gnaagnsaitlbutinugloglunsaakramn asalaymanganggupraomaathmalagaingitnugnggkuorlosasakahninilaahnagrakpinankaamhaargap.aGtuinloaymait
tduinminnidyaigasnagkukanpgaanngoyarnihgatnamnga. sIkoacinagl amneidyiaa“Aatngvlongagkainsganuapyaanngamy ahginbdigi laayg-ipnogktuasmsaa. Hmugwaagartaalyinonsga
mFilaipsiannoatyulsaadmngalib. aMlaarsilaanaatywtaikyao. sAantgamag.a” aral na iniiwan ni Kara sa kaniyang mga mapanghamong
dokumentaryo at vlog ay nagsilbing lunsaran sa mga guro at magiging guro sa hinaharap na mag-
Spamtualonytaalta,tusimHionwdiige sSaevkeurningoannaomaanngatyampaat.uIlkoay naganangiyuauw“Ainnggnmakgaaskaanraaynagnalaayn hsiandbialnasgainggatyaamnag.
HSiulvweargGrtaeyeonnAgwmaradsamnualyasFaramncaeli. pMaarasasnaakyatnayyaonsgadtoakmuam.”entaryong “Mask Land.” Dito’y nabigyang

Samantala, si Howie Severino naman ay patuloy na naguuwi ng mga karangalan sa bansa
gaya ng Silver Green Award mula France para sa kanyang dokumentaryong “Mask Land.”
Dito’y nabigyang boses ang mga nangangalaga ng karagatan at tumindig sa tamang pagtat-
apon ng mga single use face mask. Subalit sa lahat ng mga dokumentaryo niya ay natatangi
ang “Ako si Patient 2828.” Personal kung maituturing dahil tungkol ito sa kanyang pinag-
daanan nang siya ay tamaan ng COVID-19. Ang dokumentasyong ito ay naging boses ng mga
kagaya niyang natamaan ng sakit at gumaling upang mabawasan ang diskriminasyon
na kanilang nararanasan.

Maituturing na huwaran ang mga kagaya nila Kara David at Howie Severino
dahil higit pa sa isang mamamahayag ang kanilang ipinasiklab, nagsilbi silang
sulo ng pag asa sa mga Pilipinong pinagkaitan ng karapatan at tinig.

Gurong HU(WOW)RAN

Sa larangan ng edukasyon ay hindi rin sila magpapahuli. Tulad ni Teacher Annie Lee Masong-
song sa Sitio Labo, at Teacher Venus Natividad, SPED teacher ng Catanuan Central School. Parehas
na binabagtas ang matirik, maputik at makitid na daan upang makarating sa kanilang mga mag
aaral. Pasan-pasan ang mga kagamitang panturo at pagkatuto maging ang dunong, ay binabagtas

at iginagapang ni Teacher Annie at Teacher Venus ang ganitong senaryo araw-araw. Dalisay
ang hangarin ng mga gurong katulad nila na nagsilbing boses upang maiwaksi ang kamang-
mangan – palaganapin ang kamalayan at karunungan. Libre at walang dagdag sweldo ang
pagtuturo ni Teacher Annie sa mga matatandang Mangyan at si Teacher Venus para sa
pagbabahay-bahay niya nang maturuan ang kaniyang mga mag aaral na may espesyal
na pangangailangan. Pinatunayan lang ng dalawang guro na ang lahat ay kakayanin, para
sa tanan at sa bayan.

At lalayo pa ba? Ang nag iisang si Dr. Voltaire Villanueva, tinaguriang IMBAng guro sa
Inang Pamantasan, ang manunulat ng librong ABKD, at ginawaran ng Komisyon ng Wikang Filipino bilang
Ulirang Guro sa Filipino taong 2021. Sa kabila ng mga natanggap na parangal at natamo sa kanyang karera
ay hindi pa rin tumitigil na kanyang tinig at tindig ukol sa paraan ng pagtuturo ng/sa Filipino ay maipadinig
gamit ang BINHI. Anim na taon na ang lumipas ng BINHI ay unang isagawa. Subalit hanggang ngayon
ay nanatiling matikas, matatag, at matibay dahil sa masigasig na nagpunla at patuloy na nanganga-
laga nitong si Dr. Voltaire Villanueva. Sa bawat taon na ito ay isinasagawa, daan-daang mga guro
at nangangarap maging guro ang umaani ng iba’t ibang imbang estratehiya na epektibong pang-
tanggal ng bagot sa klase tungo sa matagumpay na pagtuturo.

Kung kaya naman ang tinig ng BINHI ay dapat pang palakasin hanggang sa marinig ng nakararami. Hanggang mga guro
at balak maging guro’y matuto ng mga bonggang estratehiya. Hanggang maging ganap na mga huwarang may tikas,
tatag, at tibay na isatinig ang kanilang mga tindig. Sapagkat ang mga guro ang magsisilbing huwaran ng mga susunod
na Atty. Chel Diokno, Atty. Leni Robredo, Kara David, Howie Severino,Teacher Venus,Teacher Annie, Dr. Voltaire Villanueva,
at maaaring sa yapak nila mismo. BINHI ang susi upang guro ay maging huwarang magpapa-wow at magsibing inspi-
rasyon ng mga pag-asa ng bayan – gamitin ang kanilang tinig sa pagtindig.

mga sanggunian

Bernardino, S. (2022, June 18). Howie Severino Docu Wins Awards in France. https://mb.com.ph/2022/06/18/howie-severino-docu-wins-award-in-franc

David, K. (2021, April 11). Tutorial: Commonly misused Filipino words. YouTube. In Youtube. https://www.youtube.com/watch?v=o6DfAuFe9pA
De La Salle University. (n.d.). College of Law Faculty List. http://law.dlsu.edu.ph/about/faculty.asp
Dela Cruz, C.P. (2022, August 30). Chel Diokno named chair of Bantayog ng mga Bayani. https://newsinfo.inquirer.net/1655438/chel-diokno-named-chair-
of-bantayog-ng-mga-bayani-foundation
GMA Public Affairs. (2020). I-Witness ‘Ako si Patient 2828,’ dokumentaryo ni Howie Severino |full episode| YouTube Video|. In Youtube https://youtu.be/
KdqgzZJbiCw
GMA Public Affairs. (2021). I-Witness ‘Mask Land,’ dokumentaryo ni Howie Severino |full episode| YouTube Video|. In Youtube. https://youtu.be/qUU74R1fwtY
GMA Public Affairs. (2016, November 16). I-witness: ‘Teacher Annie,’ a documentary by Kara David | full episode (with English subtitles) |Youtube video|. In
youtube https://www.youtube.com/watch?v=sHevyiFBTSg
GMA Public Affairs. (2022, October 9). ‘Paa, Kamay at Mata’, Dokumentaryo ni Kara David (full episode) | I-witness. YouTube. In Youtube https://www.you-
tube.com/watch?v=YSm-yxy9VF8

PANITIKAN Pag-alpás sa Ingay

SIGASIG NG SUGO ROBERT JOHN PALAPAR
Kung titimbangin ang tinig
HANZ ROMEL PROGIO ay saang metro titingin?
Sa dakong liblib wari’y nahihimlay
Espiritong pantas, kahusayan ang akay Batayang mga guhit
tinutungong abutin
Bayan ay hikahos, salat sa alay Binibilang ba’y may bilang
Yaong pagtalima ng mga sugong gabay kung lakas ay sadyang kulang
Emisaryo ng diwa’t pagdalumat ang pakay sa batang makakalimutin?
Bulong man ay kulog
Tinig ay armas, kalasag ay sikhay sa pandinig dumidiin
Tahana’y dumaan sa masakit na banyuhay
Saksi yaring sugo sa bayang humandusay Sa panahong masumpungin
madaling malunod sa tunog

Kung sa tatag kukulangin
sa ingay tiyak malulubog
Angkas sa estratehiyang hinahain
alpasan pabago-bagong alon
Higit pa sa pagpapapansin
hinahasang angking sining

o kaalamang nilalayon

Sa kasagsagan ng salot, ang mga sugo’y sinubukan Itong tinatasang kasanayang
Mga isipang hilaw, pagkauhaw ay ‘di mapunan higit na patunay ng galing
Kawalang-bahala ay isang sukdulang kasalanan
Sa mga mata nila’y wala na bang laban? Hangaring bitbit na dunong ‘di lang maiparating
Ang bayang hapo ay kagyat na tumangis Sa halip sa lakas ng likhang ugong
Tibay nila’y tila nawalis sa ingay sila’y makisabay rin
Inisyatibong solido, kanilang ninanais Patuloy sariling pagpapaigting
Nang mawaksi sa bayan, umiinog na hapis nang dagundong ay masalamin
Tangan ng sugo ang sagisag ng paglago Hanggang magawang dumaing
Kaalaman at estilo’y kasalikop nito ng mga nagkikimkim
Ilaw sa karimlan, haligi ng pagkatuto Kumukulong niloloob papasingawin
Katalinuhan ng bayan, sila ang behikulo
Tumugong ‘di lang tumatango’t umiiling
kumikilatis, naniningil

At mangyaring‘di lang sa isip
hanggang binti ang pagtindig

Damhin ang hangin, hasain ang mata Marka sa eskala’y ‘di mabilang,
walang katapusang iikot nang iikot
Sa nakapanlulumong panaghoy at kapighatian ng diwa Sapat na ang panahon panubok ng tibay
Tumindig ka abang sugo harapin ang banta Alingawngaw ma’y kulob sa apat na sulok
.........Ta.g.la.y.m.o.n.g.k.as.a.n.ay.a.n.s.as.a.g.ip.s.a.m.a.ra.li.ta....................k.u.ng..um.a.p.aw..ay.k.a.y .lay.o.n.an.g.m.a.la.la.kb.a.y..........

SI LANG GWEN MARIE CAMARINES

“Naku’ Rita! Ika’y late na naman. Ano na lang gagawin natin? Balak mo bang bumagsak sa Filipino?” bungad na tanong ni Gng.
Ramos sa akin.

Napakamot na lamang ako ng ulo dahil sa lahat ng pwede kong ibagsak Filipino pa! Kung maririnig lang ito ng nanay ko sigurado’t may batok
na ako.

“Ma’am naman, Filipino LANG ‘yan, bakit ibabagsak mo pa ako?” kunot noo kong tanong sa guro ko.

“Iha, ‘di porket Filipino ang asignatura ay ‘LANG’ na lamang sa iyo. Baka hindi mo alam ‘yan pa ang magpapaunlad sayo,” tugon
naman ng guro sa akin.

Tinawanan ko na lang ito. Sabi na rin ng mga nakakatanda sa akin mas mainam na pag-igihan ko magsalita ng English dahil mas
in-demand at nakakayaman pa ito.
—
“Ma. Margarette Rosario, Summa Cum Laude, Bachelor in Filipino Education!”
Dumagundong ang malakas na palakpak sa buong paligid. Narito ako naglalakad sa harapan at hawak ang kapirasong
papel na naglalaman ng aking maikling talumpati. Nakakatawang isipin noon na ang liit ng tingin ko sa kursong edukasyon,
lalo na ang asignaturang Filipino, ngunit narito ako, nagsasalita tungkol sa karansanan at pagmamahal ko sa kinuha kong
kurso.

Taon ang lumipas, maraming hirap at iyak ang dinanas ko bago makatungtong at tumayo sa kung saan ako. Narito ako isang bagong
guro ng asignaturang ‘LANG’ sa akin noon.
“Ang Filipino ay hindi lamang ‘LANG’. Ito ay higit pa sa wika. Pagkakakilanlan ito ng bansang Pilipinas at mayaman ito sa kasay-

sayan. Hindi lang ito pang-lokal, bagkus ay maipanglalaban ito sa internasyunal. Wala ako ngayon dito kung hindi dahil sa Filipino. Salamat sa
pagtitiwala.”
Naramdaman ko ang tulo ng luha sa aking kanang mata. Ngumiti ako na sensyales ng aking matamis na tagumpay.

ESTUDYANTE KO SI MARK

JET LENARD BULUSAN

Sa sampung taon kong pagtuturo sa pribado at pampublikong paaralan,
marami na akong nasaksihang mga estudyante. Nariyan ang mga matatali-
no, sakto lang, mababait, tahimik, makukulit, at higit sa lahat ‘yung ubod ng
ingay yaong sakit sa ulo ng mga gurong gaya ko.

Ganiyan ko mailalarawan ang estudyante kong si Mark. Lahat na ata ng gurong AGAW-BUHAY
humawak sa kaniya ay iisa ang sinasabi.
”Naku, ‘yang si Mark? Sakit sa ulo ‘yan. Ipasa mo na lang kung ako sa’yo.” KRYZNEL MARI IMPERIAL
Siyang tunay. Buhat nang magsimula ang pasukan, walang araw na hindi uminit
ang ulo ko sa kaniya. Nariyan ang bigla-biglang tumatawa nang walang dahilan Langit, lupa, impyerno;
habang ako’y nagkaklase. Maya’t maya rin ang pakikipagdaldalan sa kaniyang im-- im--
katabi. Kulang ang mga daliri ko sa kamay at paa kung ilang beses ko na siyang
pinalipat-lipat ng kaniyang upuan. imperialistang mananakop
Isang araw, habang ako’y nagkaklase, nakita ko si Mark na bumubungisngis Sintang bayan pilit kinupkop
habang binabasa ang isang sulat sa isang nilamukos na papel. Pero hindi lambing o aruga ang serbisyo,
“Mark!” nagitla ang bata sa aking biglaang pagsigaw. Panghahalay, digmaan, at kolonyalismo--
“Ano ba ‘yang binabasa mo? Puwede mo bang ibahagi sa klase at mukhang mas Ang tipak ng diwang maka-Pilipino ay pilit tinibag
interesado ka pa riyaan kaysa sa aking itinuturo?!” pagalit kong sabi kung kaya’t Tinaniman ng bomba ang daang nilalakad,
nahiya si Mark. habang sa dulo’y may estasyon ng pagbabagong bihis --
“Wala po, Sir. Nag-aasaran lang po kami ng aking mga kaklase,” nahihiyang turan
ng bata. Kuminis,
“Aba, kung ganoon, akin na ‘yang papel at manahimik ka na riyaan,” Kinuha ko Umunat,
ang papel at nilagay sa aking lamesa. “Kapag nakita pa kitang nag-ingay ipapa- Tumangos, nag-iba,
tawag ko mga magulang mo,” pagbabanta ko sa kaniya Bayang aba, ano-ano ang kaya mong itaya?
“Opo, Sir.” nakayukong sagot ni Mark. Edukasyon, kultura, kalayaan?
Bakit tayo ang dapat mawalan?
Sa lupa ng Pilipinas, bakit Pilipino ang salat?
Promotor ng kolonisasyon na makapal pa sa kalabaw ang balat.
Bawiin kung anong sa atin dekolonisasyon ang ipalaganap,
Sa mga Pilipinong mulat, at bayang uhaw sa sariling katas, sa mga susunod
na bukas tayo ay aalpas.

Naupo na ang bata. Mula noon, hindi ko na siya narinig pang muling nag-ingay sa Im-- im-- impyerno
buong magdamag. Laking pasasalamat ko dahil naging epektibo ‘yung ginawa Saksak-puso, tulo ang dugo
kong pagsaway sa kaniya. Patay na edukasyong pinalawig ngunit hindi maka-Pilipino.
Pagkatapos ng klase, habang nagliligpit ng aking mga gamit, muli kong nakita Sari-saring kaalaman at paraan ng pamumuhay na may bahid ng kolony-
‘yung nilamukos na papel na hawak ni Mark kanina.
Itatapon ko na sana ito sa basurahan ngunit naisipan kong basahin ang naka- alismo--
sulat. Ngunit mula sa mga pantas, masosolusyunan ito.
“Walang nagmamahal sa’yo kasi maingay ka!”
“Buti nga sa’yo napagalitan HAHAHA!” Sa kapangyarihang ng banal na mga salita
“HAHAHA si Mark ampon!” Hindi wangis sa bibliya, ngunit siyang naglalang sa bansa.
“May butas ‘yung uniform!”
Hindi ko na natapos pang basahin ang lahat ng nakasulat at agad na hinanap si Wika ng bayan na lilipon sa madla,
Mark. Sinuyod ko lahat ng puwedeng puntahan ng bata at laking lungkot ko nang Lilinis, bubuhay sa nasyonalismong pag-iisip
hindi ko siya natagpuan. Sa wakas, mumulat ang mga lumilingon at pikit.
Hanggang sa aking pag-uwi, laman pa rin ng aking isipan ang nakasulat sa papel
na ‘yon. Im-- im-- impyerno
“Sakay na! Sakay na! Kasya pa isa!” rinig kong boses sa may sakayan. Saksak-puso, tulo ang dugo
“Sir, sakay na ho kayo!” sigaw ng estudyante kong si Mark. Patay na mga mamamayang ninuno
Pagyurak sa karapatan ng mga purong Pilipino,
Ang dekolonisasyon ay siya ring panawagan sa karapatan ng mga katutubo,
Dahil silang mga totoong nagmamay-ari ng bayan ang siya ring magpupu-

no,
Sa hamon ng pagbuo ng lipunang maka-Pilipino na walang bahid-kolonyal.
Pangarap ng mga wika at katutubong agaw-buhay ang makaraos sa pag-

papagal.
Im-- im-- impyerno
Saksak-puso, tulo ang dugo

Patay-buhay,
Umalis na sa pwesto ang mga berdugo
Bayani ‘di umano dahil sa pagtayo bilang pinuno
Ngunit ang totoong intensyon ay ipagkanulo ang bansa.
Kaya bilang Pilipino, isang kalakasan ang pagkakaisa at pagpapaunlad sa

sariling wika
Dahil ito ang lakas nating armas at kalasag laban sa mapagsamantala.

Matatag na ebidensyang sa mga nang-abuso’y maniningil
Ang bayan na may wikang maunlad, ay ang bayang hindi kailan man pasisiil.

SUPER MA’AM KWENTO NINA: ANJANETTE CASE|CINDY HALLASGO |GUHIT NI: REGINA CRUZ

MGA LARAWAN