การบันทึกบัญชีเกี่ยวกับสินค้าคงเหลือ หน่วยที่ 4 • วิธีการบันทึกบัญชีเกี่ยวกับสินค้าคงเหลือ • การคำ นวณต้นทุนขาย • การวัดมูลค่าสินค้าคงเหลือ • การคำ นวณต้นทุนสินค้าคงเหลือ
วิธีการบันทึกบัญชีเกี่ยวกับสินค้าคงเหลือ วิธีการบันทึกบัญชีเกี่ยวกับสินค้าคงเหลือมี 2 วิธีคือ วิธีการบันทึกบัญชีสินค้าคง เหลือแบบสิ้นงวด ( Periodic Inventory Method ) และวิธีการบันทึกบัญชี สินค้าคงเหลือแบบต่อเนื่อง ( Perpetual Inventory Method ) วิธีแรกเหมาะ สำ หรับกิจการที่จำ หน่ายสินค้าที่มีประมาณมาก เช่น ร้านมินิมาร์ท 7-11 Eleven ห้างสรรพสินค้า ร้านขายยา เป็นต้น ส่วนที่ 2เหมาะสำ หรับกิจการที่จำ หน่ายสินค้าที่มีประมาณไม่มากและมีราคาสูง เช่น กิจการรถยนต์ กิจการจำ หน่ายเครื่องคอมพิวเตอร์ กิจการจำ หน่ายบ้าน พร้อมที่ดิน กิจการจำ หน่ายโทรศัพท์เคลื่อนที่ เป็นต้น กิจการควรเลือกให้เหมาะ สมกับลักษณะของธุรกิจ และตรงตามวัตถุประสงค์ของกิจการ
วิธีนี้กิจการจะบันทึกรายการเกี่ยวกับสินค้าคงเหลือ ในบัญชีที่เกี่ยวข้อง เช่น ซื้อสินค้า ค่าขนส่งเข้า ส่งคืนสินค้า ส่วนลดรับ เป็นต้น การ บันทึกรายการเกี่ยวกับสินค้าแยกออกจากกัน ทำ ให้กิจการไม่ทราบยอดคงเหลือของสินค้าและต้นทุนขาย ดังนั้นเมื่อถึงวันสิ้นงวดบัญชี (หรือ เวลาใดๆ ตามที่กิจการต้องการ) กิจการจะต้องตรวจนับสินค้าคงเหลือเพื่อนำ มาคำ นวณต้นทุนขาย และคำ นวณหากำ ไรขาดทุนต่อ ไป ข้อดีของวิธีนี้คือ ประหยัดเวลาในการบันทึกบัญชี ข้อเสียคือกิจการไม่ทราบยอดคงเหลือของสินค้าคงเหลือ ณ เวลาใดเวลาหนึ่ง นอกจากมีการตรวจนับ 1. วิธีการบันทึกบัญชีสินค้าคงเหลือแบบสิ้นงวด ( Periodic Inventory Method )
2. วิธีการบันทึกบัญชีสินค้าคงเหลือแบบต่อเนื่อง (Perpetual Inventory Method ) วิธีนี้กิจการจะบันทึกรายการเกี่ยวกับสินค้าคงเหลือ เช่น การซื้อสินค้า การส่งคืนสินค้า การขายสินค้า การรับคืนสินค้า ฯลฯ ไว้ในบัญชีสินค้าคงเหลือ เพื่อบันทึกการเคลื่อนไหวของสินค้าทำ ให้กิจการทราบยอดคงเหลือของสินค้าตลอดเวลา โดยไม่ต้องมีการตรวจนับ กิจการสามารถกำ หนดยอดขั้นต่ำ และขั้นสูงไว้ล่วงหน้าและสามารถดูยอดคงเหลือจากบัญชีสินค้าคงเหลือจากบัญชีสินค้าคงเหลือทำ ให้การบริหารจัดการเกี่ยวกับสินค้าคงเหลือเป็นไป อย่างมีประสิทธิภาพ กล่าวคือสินค้าไม่ขาดมือและไม่มีสินค้ามากเกินความจำ เป็น ในขณะเดียวกันเมื่อมีการจำ หน่ายสินค้า กิจการจะทำ การบันทึกต้นทุนขายทันที และหากมีรายการรับคืนสินค้า ก็จะบันทึกรายการปรับลดยอดบัญชี ต้นทุนขาย เพื่อให้บัญชีต้นทุนขายเป็นปัจจุบันข้อเสียของวิธีนี้คือเพิ่มภาระงาน เนื่องจากกิจการจะต้องบันทึกรายการเกี่ยวกับสินค้าคงเหลือทุกครั้งที่มี รายการค้าเกิดขึ้น
การคำ นวณต้นทุนขาย วิธีการบันทึกบัญชีสินค้าคงเหลือแบบต่อเนื่อง ( Perpetual Inventory Method ) ต้นทุนขายดูจากบัญชี ต้นทุนขาย ส่วนวิธีการบันทึกบัญชีสินค้าคงเหลือแบบสิ้น งวด (Periodic Inventory Method) ต้นทุนขายคำ นวน ได้ดังนี้ สินค้าคงเหลือต้นงวด + ซื้อสุทธิ - สินค้าคงเหลือปลาย งวด สินค้าคงเหลือต้นงวด คือ ยอดคงเหลือในบัญชีสินค้าคง เหลือ ซื้อสุทธิ คือ ซื้อสินค้า + ค่าใช้จ่ายในการซื้อสินค้า - ส่งคืน สินค้า - ส่วนลดรับ สินค้าคงเหลือปลายงวด คือ ตรวจนับและวัดมูลค่าสินค้า คงเหลือ
ข้อมูลการวัดมูลค่าสินค้าคงเหลือ สินค้าคงเหลือต้องวัดมูลค่าด้วยราคาทุนหรือมูลค่าสุทธิที่จะได้รับแล้ว แต่มูลค่าใดจะต่ำ กว่า ความหมายของราคาทุน ต้นทุนในการซื้อของสินค้าคงเหลือประกอบด้วยราคาซื้ออากรขาเข้า และภาษีอื่น(สุทธิจากจำ นวนที่กิจการจะได้รับคืนในภายหลังจากหน่วย งานที่มีหน้าที่จัดเก็บภาษี) รวมทั้งค่าขนส่ง ค่าขนถ่ายและต้นทุนอื่นๆ ซึ่งเกี่ยวข้องโดยตรงกับการได้มาซึ่งสินค้าสำ เร็จรูป วัตถุดิบและบริการ ในการคำ นวณหา ต้นทุนในการซื้อสินค้าให้นำ ส่วนลดการค้า เงินที่ใด้รับคืนและรายกา รอื่นๆ ที่ล้ายคลึงกันมาหักออกด้วย ความหมายของมูลค่าสุทธิที่จะได้รับ มูลค่าสุทธิที่จะได้รับหมายถึง ราคาโดยประมาณที่คาดว่าจะขายได้ ตามลักษณะการประกอบ ธุรกิจตามปกติหักด้วยประมาณการต้นทุนในการผลิตสินค้านั้นให้ เสร็จและต้นทุนที่จำ เป็นต้องจ่ายไปเพื่อให้ขายสินค้านั้นได้
การคำ นวณต้นทุนสินค้าคงเหลือ การคำ นวณต้นทุนสินค้าคงเหลือ เนื่องจากในรอบระยะเวลาบัญชี กิจการจะมีการซื้อสินค้าหลายครั้ง แต่ละครั้งราคาอาจไม่ เท่ากัน และในขณะเดียวกันกิจการก็มีการจำ หน่ายสินค้า ดังนั้นเมื่อถึงวันสิ้นงวดบัญชี เมื่อกิจการทำ การตรวจนับสินค้าแล้ว จะต้องคำ นวณต้นทุนสินค้าคงเหลือ เพื่อให้ได้ราคาทุน วิธีการคำ นวณได้แก่ 1. วิธีราคาเจาะจง (Specific identification Method) 2. วิธีเข้าก่อนออกก่อน (First In - First Out Method/FIFO) 3. วิธีถัวเฉลี่ยถ่วงน้ำ หนัก (Weighted Average Method) 4. วิธีราคาขายปลีก (Retail Method) 5. วิธีราคากำ ไรขั้นต้น (Gross Profit Method) สำ หรับวิธีที่มาตรฐานการบัญชี ฉบับที่ 2(ปรับปรุง 2561) เรื่อง สินค้าคงเหลือ ของสภาวิชาชีพ บัญชี ในพระบรมราชูปถัมภ์ กำ หนดให้ถือปฏิบัติมีดังนี้
1.การคำ นวณต้นทุนสินค้าคงเหลือ: วิธีการบันทึกบัญชีสินค้า คงเหลือแบบสิ้นงวด 1.1 วิธีราคาเจาะจง (Specific Identification Method) วิธีนี้เป็นวิธีการบันทึกต้นทุนที่เจาะจงได้ในสินค้าคงเหลือแต่ละ รายการ วิธีนี้จึงเหมาะที่จะใช้สำ หรับสินค้าที่แยกไว้สำ หรับโครงการ หนึ่งโครงการใดโดยเฉพาะ โดยไม่คำ นึงว่าสินค้าคง เหลือดังกล่าวจะซื้อมาหรือผลิตขึ้นเอง วิธีนี้เป็นวิธีที่ง่ายและสะดวก เหมาะกับกิจการที่มีสินค้าคงเหลือไม่มากสามารถแยกได้ว่าสินค้าคง เหลือ เป็นสินค้าที่ซื้อมาเมื่อใด
วิธีนี้มีข้อสมมติฐานว่าสินค้าคงเหลือรายการที่ซื้อมาหรือผลิตขึ้นก่อนจะขายออกไปก่อนจึง เป็นผลให้สินค้าคงเหลือรายการที่เหลืออยู่ ณ วันสิ้นงวดเป็นสินค้าที่ซื้อมาหรือผลิตขึ้นใน ครั้งหลังสุด 1.2 วิธีเข้าก่อนออกก่อน (First in,First out Method หรือ FIFO) 1.3 วิธีต้นทุนถัวเฉลี่ยถ่วงน้ำ หนัก (Weighted Average Method) วิธีนี้คือวิธีต้นทุนถัวเฉลี่ย (Average Cost Method) หากนำ มาใช้กับวิธีการบันทึกบัญชีสิน คงเหลือแบบสิ้นงวดจะเรียกว่า วิธีต้นทุนถัวเฉลี่ยถ่วงน้ำ หนัก (Weighted Average Method) ต้นทุนสินค้าคงเหลือแต่ละรายการ จะกำ หนดจากการถัวเฉลี่ยต้นทุนของสินค้าที่เหมือนกัน ณ วันต้นงวดกับต้นทุนของสินค้าที่เหมือนกันที่ซื้อมาหรือผลิตขึ้นใน ระหว่างงวดซึ่งวิธีการคำ นวณต้นทุนถัวเฉลี่ยอาจคำ นวณเป็นระยะๆ ไปหรือคำ นวณทุกครั้งที่ได้รับสินค้าทั้งนี้ขึ้นอยู่กับสถานการณ์ ของกิจการ
2.การคำ นวณต้นทุนสินค้าคงเหลือวิธีการบันทึกบัญชีสินค้าคง เหลือแบบต่อเนื่อง (Perpetual Inventory Method) 2.1 วิธีราคาเจาะจง (Specific Identification Method) กิจการที่ใช้วิธีการบันทึกบัญชีสินค้าคงเหลือแบบต่อเนื่องจะเน้นในเรื่องของ การเคลื่อนไหว ของสินค้า ดังนั้นกิจการจะทำ บัตรสินค้า (Stock Card) ขึ้นเพื่อควบคุมสินค้า ยอดคงเหลือในบัตรสินค้าจะต้องเท่ากับยอดคงเหลือในบัญชีสินค้าคงเหลือ 2.2 วิธีเข้าก่อนออกก่อน (First in,First outMethod หรือ FIFO) กิจการที่ใช้วิธีการบันทึกบัญชีสินค้าคงเหลือแบบต่อเนื่องจะเน้นในเรื่องของการเคลื่อนไหว ของสินค้า ดังนั้นกิจการจะทำ บัตรสินค้า (Stock Card) ขึ้นเพื่อควบคุมสินค้า ยอดคงเหลือในบัตรสินค้าจะต้องเท่ากับยอดคงเหลือในบัญชีสินค้าคงเหลือ 2.3 วิธีถั่วเฉลี่ยเคลื่อนที่ (Moving Average Method) วิธีนี้คือวิธีต้นทุนถัวเฉลี่ย (Average Cost Method) หากนำ มาใช้กับวิธีการบันทึกบัญชี สินค้าคงเหลือแบบต่อเนื่องจะเรียกว่า วิธีถัวเฉลี่ยเคลื่อนที่ (Moving Average Method) วิธีนี้จะต้องคำ นวณต้นทุนของสินค้าต่อหน่วยทุกครั้งที่มีการซื้อ สินค้า การคำ นวณต้นทุนขายจะใช้ราคาต้นทุนต่อหน่วยที่คำ นวณไว้ครั้งล่าสุดก่อนการจำ หน่ายสินค้า