คู่มือการนิเทศภายในโรงเรียน

47 คู่มือการนิเทศภายในโรงเรียน กลุ่มงานนิเทศ ติดตามและประเมินผลระบบบริหารและการจัดการศึกษา สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาน่าน เขต 1 นิเทศภายใน (ตัวอย่าง) แบบบันทึกการเยี่ยมนิเทศชั้นเรียน ชื่อผู้รับการนิเทศ.................................................................................(ครูที่ปรึกษา/ครูประจำชั้น/หัวหน้าระดับ) วันที่..........................เดือน....................................................................................พ.ศ......................................... คำชี้แจง ให้เขียนเครื่องหมาย ✓ในช่องระดับการปฏิบัติตามเกณฑ์การประเมินที่กำหนด รายการประเมิน ระดับการปฏิบัติ หมายเหตุ 5 4 3 2 1 สภาพห้องเรียน เกณฑ์ 5 = ดีมาก 4 = ดี 3 = ปานกลาง 2 = น้อย 1 = แก้ไข 1. มีป้ายนิเทศเพื่อแสดงข่าวสารและความรู้ต่าง ๆ 2. มีป้ายแสดงข้อมูลสถิติของห้องเรียนที่เป็นปัจจุบัน 3. มีสัญลักษณ์ชาติ ศาสนา พระมหากษัตริย์ 4. มีการแสดงผลงานนักเรียน 5. บรรยากาศในห้องเรียนเอื้อต่อการเรียนรู้ การบริหารจัดการห้องเรียน 6. ใช้การเสริมแรงเชิงบวกในการจัดการเรียนรู้ (Positive Reinforcement) 7. ใช้วิธีการทำงานเป็นกลุ่ม (Working in Groups) 8. นักเรียนทุกคนมีส่วนร่วมในการจัดการเรียนรู้ (Involve Everyone) ครุผู้สอน 9. มีการจัดทำแผนการจัดการเรียนรู้ 10. จัดกิจกรรมการเรียนรู้เน้นผู้เรียนเป็นสำคัญ 11. ใช้สื่อเทคโนโลยีในการจัดการเรียนรู้ 12. มีข้อมูลนักเรียนเป็นรายบุคคล 13. มีวิจัยในชั้นเรียนเพื่อการพัฒนาการเรียนรู้ 14. ดูแลเอาใจใส่นักเรียนอย่างทั่วถึง 15. แต่งกายเหมาะสมกับความเป็นครู นักเรียน 16. ตั้งใจปฏิบัติกิจกรรมการเรียนที่ได้รับมอบหมาย 17. นักเรียนร่าเริงแจ่มใส 18. นักเรียนกระตือรือร้นและกล้าซักถามครู 19. นักเรียนมีระเบียบวินัย 20. นักเรียนแต่งกายสะอาดถูกต้องตามระเบียบ รวม เฉลี่ย

48 คู่มือการนิเทศภายในโรงเรียน กลุ่มงานนิเทศ ติดตามและประเมินผลระบบบริหารและการจัดการศึกษา สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาน่าน เขต 1 นิเทศภายใน ข้อคิดเห็นและข้อเสนอแนะของผู้นิเทศ ............................................................................................................................. ................................................. .............................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................. ................................................. ลงชื่อ...................................................................ผู้นิเทศ (.................................................................) รับทราบ/ปรับปรุง/ดำเนินการตามคำแนะนำ ............................................................................................................................. ................................................. .............................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................. ................................................. ลงชื่อ...................................................................ผู้รับการนิเทศ (.................................................................)

49 คู่มือการนิเทศภายในโรงเรียน กลุ่มงานนิเทศ ติดตามและประเมินผลระบบบริหารและการจัดการศึกษา สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาน่าน เขต 1 นิเทศภายใน (ตัวอย่าง) แบบบันทึกการเยี่ยมนิเทศชั้นเรียน โรงเรียน...........................................อำเภอ..................................................จังหวัด............................................. ชื่อผู้รับการนิเทศ............................................................................... (ครูที่ปรึกษา/ครูประจำชั้น/หัวหน้าระดับ) วัน เดือน ปี วิเคราะห์ผลการเยี่ยมนิเทศชั้นเรียน สรุปผลการเยี่ยมนิเทศ ชั้นเรียน ให้คำปรึกษาแนะนำ ................... ................... ................... ................... ................... ................... ................... ................... ................... ................... ................... ................... ................... ................... ................... ........................................................ ........................................................ ........................................................ ........................................................ ........................................................ ........................................................ ........................................................ ........................................................ ........................................................ ........................................................ ........................................................ ........................................................ ........................................................ ........................................................ ........................................................ ....................................... ....................................... ....................................... ....................................... ....................................... ....................................... ....................................... ....................................... ....................................... ....................................... ....................................... ....................................... ....................................... ....................................... ....................................... .................................. .................................. .................................. .................................. .................................. .................................. .................................. .................................. .................................. .................................. .................................. .................................. .................................. .................................. .................................. ลงชื่อ...................................................................ผู้นิเทศ (.................................................................) รับทราบ/ปรับปรุง/ดำเนินการตามคำแนะนำ ............................................................................................................................. ................................................. ............................................................................................................................. ................................................. .............................................................................................................................................................................. ลงชื่อ...................................................................ผู้รับการนิเทศ (.................................................................)

50 คู่มือการนิเทศภายในโรงเรียน กลุ่มงานนิเทศ ติดตามและประเมินผลระบบบริหารและการจัดการศึกษา สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาน่าน เขต 1 นิเทศภายใน ๔. การสังเกตการสอนในชั้นเรียน การสังเกตการสอน หมายถึง การจัดให้บุคคลหนึ่ง (ผู้นิเทศ) ที่มีความรู้ความเข้าใจในเรื่อง การจัดกิจกรรมการเรียนรู้มาสังเกตพฤติกรรมการสอนของครู (ผู้รับการนิเทศ) ขณะจัดกิจกรรมการเรียนรู้ โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อให้สามารถพัฒนาปรับปรุงการจัดการเรียนรู้ให้มีประสิทธิภาพโดยใช้ข้อมูลย้อนกลับ จากการสังเกตการสอนของผู้นิเทศ ขั้นตอนการสังเกตการสอน มีขั้นตอนดังนี้ ขั้นที่ 1 สร้างความสัมพันธ์ระหว่างครูกับผู้นิเทศ 1.1 ปฏิบัติตนให้เป็นเพื่อนร่วมวิชาชีพกับครู 1.2 เป็นเพื่อนร่วมงานกับครู 1.3 ให้ข้อมูลต่าง ๆ แก่ครู 1.4 แก้ไขข้อขัดแย้งต่าง ๆ ของครู 1.5 รับฟังข้อเสนอแนะต่าง ๆ ของครู 1.6 ให้ความสนใจต่อครูในการปฏิบัติงาน 1.7 ให้ความจริงใจต่อครูทั้งต่อหน้าและลับหลัง 1.8 ให้เกียรติและยกย่องครูด้วยความจริงใจ 1.9 หาทางสร้างความก้าวหน้าให้แก่ครูอยู่เสมอ 1.10 ให้ความรู้และสนับสนุนการทำงานของครู ขั้นที่ 2 ปรึกษาหารือและการเตรียมแผนการจัดการเรียนรู้ 2.1 ปรึกษาหารือกับครูในเรื่องการจัดการเรียนรู้ 2.2 วางแผนการสังเกตการจัดการเรียนรู้ร่วมกัน 2.3 สร้างข้อตกลงในการสังเกตการจัดการเรียนรู้ 2.4 พิจารณาแผนการจัดการเรียนรู้ร่วมกัน ขั้นที่ 3 การสังเกตการสอน 3.1 ผู้นิเทศเข้าไปสังเกตการสอน โดยอาจนั่งเงียบ ๆ รวมกับนักเรียน 3.2 ขณะสังเกตการสอน ผู้นิเทศจะต้องบันทึกพฤติกรรมการเรียนรู้และบรรยากาศ ในห้องเรียนอย่างละเอียด 3.3 บันทึกพฤติกรรมการจัดการเรียนรู้ของครู (อาจใช้เทปบันทึกเสียง) 3.4 ต้องสังเกตการจัดการเรียนรู้จนจบการสอนในแต่ละครั้ง ขั้นที่ 4 วิเคราะห์พฤติกรรมการจัดการเรียนรู้ร่วมกัน 4.1 ครูกับผู้นิเทศร่วมกันวิเคราะห์พฤติกรรมการจัดการเรียนรู้ 4.2 นำข้อมูลจากการบันทึกพฤติกรรมการจัดการเรียนรู้มาพิจารณาร่วมกัน 4.3 พิจารณาพฤติกรรมการจัดการเรียนรู้ของครูว่ามีจุดเด่นหรือจุดด้อยอย่างไร พฤติกรรมใดเป็นปัญหา 4.4 ครูกับผู้นิเทศร่วมกันหาทางปรับปรุงหรือพัฒนาการจัดการเรียนรู้ให้ดีขึ้น ขั้นที่ 5 ปรับปรุงการสอน 5.1 ครูจะต้องยอมรับพฤติกรรมการจัดการเรียนรู้ของตน 5.2 นำผลที่ได้จากการวิเคราะห์พฤติกรรมทั้งในด้านที่ดีและไม่ดีมาใช้เป็นข้อมูลเพื่อ ประกอบการเตรียมแผนการจัดการเรียนรู้ครั้งต่อไป 5.3 ปรับปรุงแก้ไขพฤติกรรมที่เป็นปัญหา

51 คู่มือการนิเทศภายในโรงเรียน กลุ่มงานนิเทศ ติดตามและประเมินผลระบบบริหารและการจัดการศึกษา สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาน่าน เขต 1 นิเทศภายใน (ตัวอย่าง) แบบบันทึกการสังเกตการสอนในชั้นเรียน ชื่อผู้สอน..................................................................วิชา...........................................ระดับชั้น.............................. ชื่อผู้นิเทศ.................................................................ตำแหน่ง............................................................................... ครั้งที่นิเทศ.................................วันที่........................เดือน.....................................พ.ศ........................................ คำชี้แจง ให้เขียนเครื่องหมาย✓ในช่องระดับการปฏิบัติตามเกณฑ์ที่กำหนด รายการประเมิน ระดับการปฏิบัติ ข้อค้นพบและ 5 4 3 2 1 ข้อเสนอแนะ 1. ขั้นเตรียมความพร้อม (ขั้นนำ) 1.1 มีกิจกรรมเตรียมความพร้อมที่กระตุ้นสมอง โดยใช้ เวลาเหมาะสม (ไม่ยาวเกินไป) และน่าสนใจ ... ... ... ... ... 2. ขั้นสอน 2.1 จัดกระบวนการเรียนรู้สอดคล้องกับการทำงาน ของสมอง 2.2 จัดกระบวนการเรียนรู้สะท้อนมาตรฐาน ตัวชี้วัด ของหลักสูตร 2.3 มีลำดับขั้นตอนจากง่ายไปหายาก 2.4 เปิดโอกาสให้ผู้เรียนมีส่วนร่วมในกิจกรรม การเรียนการสอน นักเรียนได้ลงมือปฏิบัติ 2.5 มีการใช้คำถามส่งเสริมกระบวนการคิดระดับสูง แก่ผู้เรียนอย่างต่อเนื่อง 2.6 มีการใช้สื่ออุปกรณ์การเรียนรู้และเทคโนโลยี ที่เหมาะสมกับมาตรฐาน ตัวชี้วัดในหลักสูตร 2.7 มีการใช้คำพูดเชิงบวก เสริมแรง สร้างความภาคภูมิใจ และความมั่นใจแก่ผู้เรียน 2.8 มีความแม่นยำในเนื้อหา 2.9 เอาใจใส่และช่วยเหลือผู้เรียนได้อย่างทั่วถึงทุกกลุ่ม 2.10 จัดบรรยากาศ สภาพแวดล้อม ส่งเสริมการเรียนรู้ 2.11 สร้างวินัยในชั้นเรียนด้วยความเป็นกัลยาณมิตร 2.12 จัดกิจกรรมการเรียนการสอนได้ครบถ้วนตามแผน ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3. ขั้นสรุป 3.1 มีการทบทวนและสรุปความรู้หรือทักษะที่สอน เพื่อให้ ผู้เรียนเข้าใจและแม่นยำในสิ่งที่เรียนรู้มากขึ้น โดยให้ ผู้เรียนช่วยกันสรุปบทเรียน 3.2 มีวิธีการประเมินผลการเรียนรู้ของผู้เรียน อย่างหลากหลายและเหมาะสม ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

52 คู่มือการนิเทศภายในโรงเรียน กลุ่มงานนิเทศ ติดตามและประเมินผลระบบบริหารและการจัดการศึกษา สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาน่าน เขต 1 นิเทศภายใน เกณฑ์ 5 = ดีมาก 4 = ดี 3 = ปานกลาง 2 = น้อย 1 = แก้ไข ผู้นิเทศให้ข้อมูลย้อนกลับเพื่อเป็นแนวทางในการพัฒนาต่อยอดการเรียนรู้ ดังนี้ 1. จุดเด่นของการสอนในครั้งนี้ ........................................................................................................................... ................................................... 2. สิ่งที่ควรปรับปรุง/พัฒนาต่อยอด ............................................................................................................................. ................................................. 3. ความคิดเห็นของผู้รับการนิเทศต่อการจัดการเรียนรู้ของตน ............................................................................................................................. ................................................. ลงชื่อ...................................................................ผู้รับการนิเทศ (.................................................................) ลงชื่อ...................................................................ผู้นิเทศ (.................................................................) หมายเหตุ ให้โรงเรียนศึกษาสภาพและบริบทของโรงเรียนและจัดทำเกณฑ์ระดับคุณภาพที่เหมาะสม รายการประเมิน ระดับการปฏิบัติ ข้อค้นพบและ 5 4 3 2 1 ข้อเสนอแนะ 4. ด้านบุคลิกภาพ 4.1 เสียงดังชัดเจน 4.2 ใช้ภาษาถูกต้อง 4.3 วางตนเหมาะสมกับความเป็นครู 4.4 แต่งกายสุภาพ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... รวม เฉลี่ย

53 คู่มือการนิเทศภายในโรงเรียน กลุ่มงานนิเทศ ติดตามและประเมินผลระบบบริหารและการจัดการศึกษา สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาน่าน เขต 1 นิเทศภายใน (ตัวอย่าง) แบบสังเกตการสอน ตอนที่ 1 ข้อมูลพื้นฐาน 1. ชื่อผู้สอน.................................................................นามสกุล............................................................. 2. โรงเรียน............................................................................................................................................. สังกัด................................................................................................................................................ 3. วุฒิการศึกษา..................................................................................................................................... 4. จำนวนนักเรียนที่มาเรียน....................คน มีนักเรียนชาย..................คน นักเรียนหญิง................คน มีนักเรียนสัญชาติไทย...........คน นักเรียนสัญชาติอื่น.............คน มีนักเรียนพิเศษเรียนร่วม (เช่น LD, ออทิสติก ฯลฯ)..............คน 5. วันที่สังเกตการสอน........เดือน.............................พ.ศ............เวลา............น. ถึง เวลา..................น. 6. เรื่องที่สังเกตการสอน......................................................................................................................... เรื่องนี้ใช้เวลาสอนทั้งหมด......................ชั่วโมง ครั้งนี้เป็นการสอนชั่วโมงที่...................................... 7. แผนผังการจัดห้องเรียน

54 คู่มือการนิเทศภายในโรงเรียน กลุ่มงานนิเทศ ติดตามและประเมินผลระบบบริหารและการจัดการศึกษา สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาน่าน เขต 1 นิเทศภายใน ตอนที่ 2 บันทึกการสังเกตสภาพการจัดกิจกรรมการเรียนรู้ ให้ผู้สังเกตการสอนบันทึกสภาพการจัดกิจกรรมการเรียนรู้ที่เกิดขึ้นขณะที่ครูดำเนินการสอน ตามความเป็นจริง ตั้งแต่เริ่มต้นกิจกรรมการเรียนรู้ เพื่อเป็นข้อมูลในการประเมินในตอนที่ 3 - 5 เวลา สภาพการจัดกิจกรรมการเรียนรู้ (ประเด็นที่จะบันทึกน่าจะมีหัวข้อการนำเข้าสู่บทเรียน การจัดกิจกรรมการเรียนรู้ เนื้อหา บรรยากาศการเรียนรู้ การมอบหมายงาน การใช้สื่อในการจัดการเรียนรู้ การวัดและประเมินผล สรุปองค์ความรู้และการนำไปใช้ในชีวิตประจำวัน ฯลฯ) ............................................................................................................................ ............................ ............................................................................................................................ ............................ ........................................................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................ ............................................................................................................................ ............................ ......................................................................................................................... ............................... ............................................................................................................................ ............................ ........................................................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................ ............................................................................................................................ ............................ ............................................................................................................................. ........................... ............................................................................................................................ ............................ ....................................................................................................... ................................................. ............................................................................................................................ ............................ ........................................................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................ ............................................................................................................................ ............................ ....................................................................................................... ................................................. ............................................................................................................................ ............................ ........................................................................................................................................................ ............................................................................................................................. ........................... ................................................................................................................................ ........................ .......................................................................................................... .............................................. ตอนที่ 3 – 5 ให้ผู้สังเกตเลือกระดับคะแนนที่สอดคล้องกับพฤติกรรมที่ปรากฏและระบุเหตุผลประกอบ โดยมีเกณฑ์ในการเลือกระดับ ดังนี้ ระดับ 0 หมายถึง พฤติกรรมไม่ปรากฏ ระดับ 1 หมายถึง พฤติกรรมปรากฏบ้าง หรือปรากฏไม่ชัดเจน ระดับ 2 หมายถึง พฤติกรรมปรากฏบ่อย หรือปรากฏชัดเจน

55 คู่มือการนิเทศภายในโรงเรียน กลุ่มงานนิเทศ ติดตามและประเมินผลระบบบริหารและการจัดการศึกษา สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาน่าน เขต 1 นิเทศภายใน ตอนที่ 3 การจัดกิจกรรมการเรียนรู้ ที่ รายการ ระดับพฤติกรรม 0 1 2 1 การจัดกิจกรรมการเรียนรู้ ผู้สอนคำนึงถึงความรู้พื้นฐานของผู้เรียน ................................................................................................................................ ................................................................................................................................ ....................................................................................................................... ......... 2 การจัดกิจกรรมการเรียนรู้ ผู้เรียนได้แสดงความคิดเห็นและแลกเปลี่ยนเรียนรู้ ซึ่งกันและกัน ................................................................................................................................ ................................................................................................................................ ................................................................................................................................ 3 ผู้เรียนได้สำรวจ ตรวจสอบ (สังเกต ทดลอง สืบค้น ฯลฯ) เพื่อนำไปสู่ องค์ความรู้ ................................................................................................................................ ................................................................................................................................ ....................................................................................................................... ......... 4 ผู้เรียนได้ใช้กระบวนการที่หลากหลายนอกเหนือจากที่ครูกำหนดให้ ในการหาคำตอบ ................................................................................................................................ ................................................................................................................................ ....................................................................................................................... ......... 5 มีการใช้สื่อเทคโนโลยีในการจัดกิจกรรมการเรียนรู้ ................................................................................................................................ ................................................................................................................................ ....................................................................................................................... ......... ตอนที่ 4 เนื้อหา 4.1 ความรู้เชิงเนื้อหา ที่ รายการ ระดับพฤติกรรม 0 1 2 6 การจัดกิจกรรมการเรียนรู้สอดคล้องกับแนวคิดหลัก (Concept) ของเรื่องนั้น ๆ .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. ....................................................................................................................... ....... 7 ผู้สอนมีความรู้ ความเข้าใจในเนื้อหาสาระเป็นอย่างดี ............................................................................................................................. . ............................................................................................... ...............................

56 คู่มือการนิเทศภายในโรงเรียน กลุ่มงานนิเทศ ติดตามและประเมินผลระบบบริหารและการจัดการศึกษา สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาน่าน เขต 1 นิเทศภายใน ที่ รายการ ระดับพฤติกรรม 0 1 2 8 ผู้สอนส่งเสริมให้ผู้เรียนสรุปแนวคิดหลักได้ .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. ....................................................................................................................... ....... 9 ผู้สอนบูรณาการเนื้อหาสาระที่สอนกับเนื้อหาสาระอื่นในกลุ่มสาระการเรียนรู้ เดียวกัน หรือต่างกลุ่มสาระ หรือกับสถานการณ์จริง .............................................................................................................................. ......................................................................................................................... ..... ....................................................................................................................... ....... 10 ผู้เรียนมีการคาดคะเน ตั้งสมมุติฐาน (ถ้ามี) และออกแบบวิธีการสำรวจ ตรวจสอบ .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. ....................................................................................................................... ....... 11 ผู้เรียนมีการปรึกษาหารือ คิดวิเคราะห์และตรวจสอบการทำงานในแต่ละ ขั้นตอนของกิจกรรม .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. 4.2 ความรู้เชิงกระบวนการ ที่ รายการ ระดับพฤติกรรม 0 1 2 12 ผู้เรียนนำเสนอข้อมูลด้วยวิธีการที่เหมาะสม เช่น ภาพวาด แผนภูมิ ตาราง แบบจำลอง การเขียนบรรยาย ฯลฯ .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. ....................................................................................................................... ....... 13 ผู้เรียนมีการแปลผลจากข้อมูลหรือหลักฐานที่มีอยู่ด้วยตนเอง .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. ....................................................................................................................... ....... 14 ผู้เรียนมีการสะท้อนความคิดเกี่ยวกับการเรียนรู้ของตนเอง .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. ....................................................................................................................... .......

57 คู่มือการนิเทศภายในโรงเรียน กลุ่มงานนิเทศ ติดตามและประเมินผลระบบบริหารและการจัดการศึกษา สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาน่าน เขต 1 นิเทศภายใน ที่ รายการ ระดับพฤติกรรม 0 1 2 15 ผู้เรียนใช้ความรู้ในการวิพากษ์วิจารณ์อย่างมีเหตุผล .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. ตอนที่ 5 บรรยากาศในชั้นเรียน 5.1 ลักษณะการสื่อสาร ที่ รายการ ระดับพฤติกรรม 0 1 2 16 ผู้สอนใช้คำถามกระตุ้นให้ผู้เรียนเกิดความคิดที่หลากหลาย .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. ....................................................................................................................... ....... 17 ผู้เรียนตั้งคำถามและมีข้อสังเกตระหว่างการจัดกิจกรรมการเรียนรู้ .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. ....................................................................................................................... ....... 18 ผู้เรียนให้ความสำคัญกับคำถามและข้อสังเกตของผู้เรียน .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. 19 บรรยากาศในชั้นเรียน มีการยอมรับฟังความคิดเห็นระหว่างผู้เรียนด้วยกัน .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. ....................................................................................................................... ....... 5.2 ความสัมพันธ์ระหว่างผู้เรียนและผู้สอน ที่ รายการ ระดับพฤติกรรม 0 1 2 20 ผู้สอนส่งเสริมให้ผู้เรียนมีส่วนร่วมในการจัดกิจกรรมการเรียนรู้ .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. ....................................................................................................................... ....... 21 ผู้สอนมีความอดทน อดกลั้นต่อพฤติกรรมต่าง ๆ ของผู้เรียน .............................................................................................................................. ..............................................................................................................................

58 คู่มือการนิเทศภายในโรงเรียน กลุ่มงานนิเทศ ติดตามและประเมินผลระบบบริหารและการจัดการศึกษา สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาน่าน เขต 1 นิเทศภายใน ที่ รายการ ระดับพฤติกรรม 0 1 2 22 ผู้สอนมีบทบาทเป็นที่ปรึกษา ช่วยส่งเสริมให้ผู้เรียนสามารถสำรวจตรวจสอบ ได้ดีขึ้น .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. ....................................................................................................................... ....... 23 ในการจัดกิจกรรมการเรียนรู้ ผู้สอนทำหน้าที่เป็นผู้ฟังและยอมรับฟังความ คิดเห็นของผู้เรียน .............................................................................................................................. .............................................................................................................................. ....................................................................................................................... ....... ข้อสังเกตเพิ่มเติมเกี่ยวกับบทเรียนนี้ (ถ้ามี) .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................. ................................................. ............................................................................................................................. ................................................. ...................................................................................................................................................................... ........ ผู้สังเกตการสอน.................................................................. วันที่......................................................................... รับทราบ/ปรับปรุง/ดำเนินการตามคำแนะนำ ............................................................................................................................. ................................................. ............................................................................................................................................................ .................. ................................................................................................................ .............................................................. ............................................................................................................................. ................................................. ลงชื่อ.........................................................ผู้รับการนิเทศ (........................................................)

59 คู่มือการนิเทศภายในโรงเรียน กลุ่มงานนิเทศ ติดตามและประเมินผลระบบบริหารและการจัดการศึกษา สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาน่าน เขต 1 นิเทศภายใน (ตัวอย่าง) เครื่องมือการนิเทศการเรียนการสอนของครู การนิเทศการเรียนการสอนของครู.............................................................โรงเรียน............................................. กลุ่มสาระการเรียนรู้.......................................ชั้น..............ครั้งที่.......วันที่.........เดือน......................พ.ศ.............. คำชี้แจง ให้เขียนเครื่องหมาย✓ลงในช่องอันดับคุณภาพตามความเป็นจริง ดังนี้ เกณฑ์ 5 = ดีมาก 4 = ดี 3 = ปานกลาง 2 = น้อย 1 = แก้ไข รายการประเมิน อันดับคุณภาพ หมายเหตุ 5 4 3 2 1 1. แผนการจัดการเรียนรู้ 1.1 มีองค์ประกอบในแผนครบและเขียน ได้สอดคล้อง เหมาะสม 1.2 สื่อสอดคล้องกับสาระการเรียนรู้และกิจกรรม 1.3 ประเมินผลสอดคล้องกับตัวชี้วัด 1.4 ลำดับขั้นตอนของกิจกรรมเหมาะสม 1.5 แผนการจัดการเรียนรู้เป็นปัจจุบัน ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ให้โรงเรียนศึกษา สภาพและบริบท ของโรงเรียน จัดทำเกณฑ์ระดับ คุณภาพที่ เหมาะสม 2. การจัดกิจกรรมการเรียนรู้ 2.1 วิธีการนำเข้าสู่บทเรียน เร้าใจ นำให้คิด อยากรู้อยากเห็น 2.2 ครูตั้งใจสอนและเตรียมการสอนเป็นอย่างดี 2.3 จัดกิจกรรมตามลำดับในแผนการจัดการเรียนรู้ 2.4 ใช้เทคนิคการสอนเหมาะสมกับสาระการเรียนรู้ กิจกรรม และมีการสอดแทรกคุณธรรม 2.5 ครูและนักเรียนใช้สื่อร่วมกัน 2.6 มีการซักถามและสนทนาซึ่งกันและกัน ระหว่างครูกับนักเรียน 2.7 ให้ความเอาใจใส่นักเรียนอย่างทั่วถึง 2.8 ครูเสริมแรงได้ดีและเหมาะสม 2.9 บรรยากาศการเรียนอบอุ่น เป็นกันเอง 2.10 นักเรียนกล้าแสดงออก ไม่เครียด ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 2.11 นักเรียนมีพฤติกรรมเป็นประชาธิปไตย เช่น รู้จักหน้าที่ ยอมรับฟังความคิดเห็นของผู้อื่น เป็นผู้นำ ผู้ตามที่ดี เป็นต้น 2.12 นักเรียนมีความกระตือรือร้น ทำงานอย่างตั้งใจ และเรียบร้อย 2.13 ครูและนักเรียนร่วมกันสรุปบทเรียน 2.14 ครูให้งานและการบ้านเหมาะสม ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

60 คู่มือการนิเทศภายในโรงเรียน กลุ่มงานนิเทศ ติดตามและประเมินผลระบบบริหารและการจัดการศึกษา สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาน่าน เขต 1 นิเทศภายใน รายการประเมิน อันดับคุณภาพ หมายเหตุ 5 4 3 2 1 2.15 ครูเข้าออกตรงเวลาและไม่ละทิ้งห้อง ขณะชั่วโมงสอน ... ... ... ... ... ความคิดเห็นโดยรวมของผู้นิเทศ ข้อคิดเห็นและข้อเสนอแนะของผู้นิเทศ .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................. ................................................. ............................................................................................................................. ................................................. ...................................................................................................................................................................... ........ ลงชื่อ..............................................................ผู้นิเทศ (..............................................................) รับทราบ/ปรับปรุง/ดำเนินการตามคำแนะนำ .......................................................................................................................................................... .................... .............................................................................................................................................................................. ..................................................................................................................................... ......................................... ............................................................................................................................................... ............................... ................................................................................................... ........................................................................... ............................................................................................................................. ................................................. ลงชื่อ..............................................................ผู้รับการนิเทศ (..............................................................)

61 คู่มือการนิเทศภายในโรงเรียน กลุ่มงานนิเทศ ติดตามและประเมินผลระบบบริหารและการจัดการศึกษา สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาน่าน เขต 1 นิเทศภายใน ๕. การให้คำปรึกษาแนะนำ การให้คำปรึกษาแนะนำ หมายถึง การพบปะกันระหว่างผู้นิเทศกับผู้รับการนิเทศอาจทำได้ หลายวิธี แต่ในที่นี้ขอเสนอแบบโค้ชชิ่ง (Coaching Techniques) เป็นวิธีการพัฒนาบุคลากรอย่างมีแบบแผน โดยกระทำ ณ จุดปฏิบัติงาน โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อช่วยให้ผู้ปฏิบัติงานก้าวไปถึงจุดหมายปลายทางได้ เช่น ความก้าวหน้าทางวิชาชีพ ความสามารถที่จะรับผิดชอบงานในหน้าที่สูงขึ้น เช่น กรณีการแต่งตั้งเป็นผู้นิเทศ หรือเป็นที่ยอมรับของเพื่อนร่วมงานมากขึ้น เป็นต้น วิธีการให้คำแนะนำปรึกษา มี 2 วิธีคือ วิธีที่ 1 การให้คำปรึกษาแนะนำแบบไม่เป็นทางการ เป็นการให้คำปรึกษาแนะนำ โดยใช้เวลาว่างพูดคุยกัน อาจเป็นตอนรับประทานอาหารกลางวัน วิธีนี้ผู้นิเทศสามารถให้ความช่วยเหลือ ผู้รับการนิเทศได้ 3 ลักษณะ คือ 1.1 บอกวิธีแก้ปัญหาโดยตรง 1.2 เสนอข้อมูลและให้โอกาสผู้รับการนิเทศวิเคราะห์ปัญหาเอง 1.3 แบบผสมผสาน ทั้งลักษณะที่ 1 และ 2 ขั้นตอนการนิเทศ ได้แก่ ขั้นที่ 1 รับรู้ปัญหา ขั้นที่ 2 วิเคราะห์ปัญหา ขั้นที่ 3 แก้ไขปัญหาโดยการเลือกใช้วิธีแก้ปัญหาลักษณะใดลักษณะหนึ่ง ดังข้างต้น วิธีที่ 2 การให้คำปรึกษาแบบเป็นทางการ วิธีนี้ผู้นิเทศใช้ขั้นตอนของการนิเทศ แบบโค้ชชิ่ง เขียนเป็นสัญลักษณ์ คือ CQCD ซึ่งมาจากคำต่อไปนี้ C – Compliment (ชมเชย) Q – Question (สอบถาม) C – Correct (แก้ไข) D – Demonstrate (สาธิต) ขั้นตอนการนิเทศ ขั้นที่ 1 ชมเชย เมื่อมีใครคนหนึ่งที่กำลังได้รับการนิเทศ เขาอาจจะมีความรู้สึกว่า เขาถูกวิพากษ์วิจารณ์ เขาจึงพยายามหาข้อแก้ตัว และพยายามสร้าง “กำแพงใจ” มาขวางกั้นการติดต่อสื่อสาร ระหว่างเขากับผู้นิเทศ แต่ถ้าเริ่มสนทนาด้วยการชมเชย ยกย่องผลงานที่ดีของเขาก่อน (ด้วยความบริสุทธิ์ใจ) เขาก็จะ “ปลดอาวุธตัวเอง” ข้อแก้ตัวของเขาก็จะถูกเก็บเอาไว้ และ “กำแพงใจ” จะเปิดออก แล้วเขาก็พร้อม ที่จะรับฟัง ขั้นที่ 2 สอบถาม ในขั้นที่แล้วมา แม้ว่าจะได้ให้คำชมเชยแก่เขาไปบ้างแล้ว บางทีความคิดต่อต้านอาจเกิดขึ้นได้อีกอย่างง่ายดาย หรือกระทำในเชิงวิจารณ์ หรือเสนอแนะเร็วขึ้น การถามในขั้นนี้ ทำให้ผู้รับการนิเทศมีความมั่นใจว่าผู้นิเทศ ยินดีรับฟังเหตุผลของเขา และเขารู้สึกว่าผู้นิเทศต้องการมาให้ความช่วยเหลือ มีจิตใจเปิดกว้าง และการสื่อสาร เป็นแบบคู่ปรึกษามากกว่าเจ้านายกับลูกน้อง

62 คู่มือการนิเทศภายในโรงเรียน กลุ่มงานนิเทศ ติดตามและประเมินผลระบบบริหารและการจัดการศึกษา สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาน่าน เขต 1 นิเทศภายใน ขั้นที่ 3 แก้ไข เมื่อผ่านมา 2 ขั้นตอนแล้ว ผู้นิเทศก็มาถึงขั้นที่จะเสนอแนะ แนวทางปรับปรุงแก้ไขข้อบกพร่องต่าง ๆ ได้ เพราะมีความเข้าใจที่ดีต่อกัน ขั้นที่ 4 สาธิต บางครั้งการอธิบายตามขั้นที่ 3 อาจจะไม่ชัดเจนเพียงพอ ผู้นิเทศ จึงอาจสาธิต หรือยกตัวอย่าง ยกเหตุการณ์มาแสดงให้เห็นจริง เมื่อผู้นิเทศให้คำปรึกษาแนะนำผู้รับการนิเทศ เสร็จแล้ว จึงบันทึกลงในแบบบันทึกการให้คำปรึกษาแนะนำ ดังนี้

63 คู่มือการนิเทศภายในโรงเรียน กลุ่มงานนิเทศ ติดตามและประเมินผลระบบบริหารและการจัดการศึกษา สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาน่าน เขต 1 นิเทศภายใน (ตัวอย่าง) แบบบันทึกการให้คำปรึกษาแนะนำ วัน เดือน ปี เรื่องที่ให้คำปรึกษา แนะนำ รายละเอียดการให้คำปรึกษา แนะนำ ผู้รับการนิเทศ ลงชื่อ.............................................................ผู้นิเทศ (............................................................) ตำแหน่ง................................................................... รับทราบ/ปรับปรุง/ดำเนินการตามคำแนะนำ .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. ..................................................................................................................................... ......................................... ........................................................................................................................................................................ ...... ............................................................................................................................. ................................................. ลงชื่อ.............................................................ผู้รับการนิเทศ (............................................................)

64 คู่มือการนิเทศภายในโรงเรียน กลุ่มงานนิเทศ ติดตามและประเมินผลระบบบริหารและการจัดการศึกษา สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาน่าน เขต 1 นิเทศภายใน (ตัวอย่าง) แบบบันทึกการให้คำปรึกษาแนะนำ ชื่อผู้รับการนิเทศ................................................................วันที่.............เดือน.....................................พ.ศ........... คำชี้แจง โปรดเขียนเครื่องหมาย ✓ลงในช่องระดับการปฏิบัติตามเกณฑ์การประเมิน ดังนี้ รายการประเมิน ระดับการปฏิบัติ หมายเหตุ 5 4 3 2 1 1. บรรยากาศของการหารือเป็นกันเอง 2. สนทนาด้วยการยกย่อง ชมเชยผลงานที่ดีของผู้รับการนิเทศ 3. ผู้นิเทศและผู้รับการนิเทศเปิดใจกว้าง เป็นการสนทนา 2 ทาง 4. ผู้นิเทศเสนอแนะแนวทางปรับปรุงแก้ไขข้อบกพร่องต่าง ๆ ได้ 5. การสร้างความสัมพันธ์ที่ดีระหว่างผู้นิเทศและผู้รับการนิเทศ 6. การสร้างขวัญกำลังใจที่ดีแก่ผู้รับการนิเทศ 7. การบันทึกการให้คำปรึกษาหารือ 8. การติดตามให้คำปรึกษาอย่างต่อเนื่อง 9. มีการจัดตารางช่วงเวลาในการให้คำปรึกษาแนะนำ 10. ผู้รับการนิเทศมีการนำผลการให้คำแนะนำไปปรับปรุงแก้ไข .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. เกณฑ์ 5 = ดีมาก 4 = ดี 3 = ปานกลาง 2 = น้อย 1 = แก้ไข เฉลี่ย ข้อคิดเห็นและข้อเสนอแนะของผู้นิเทศ .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. ..................................................................................................................................... ......................................... ............................................................................................................................. ................................................. .............................................................................................................................................................................. ลงชื่อ.............................................................ผู้นิเทศ (............................................................) ตำแหน่ง................................................................... รับทราบ/ปรับปรุง/ดำเนินการตามคำแนะนำ .............................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................. ................................................. ลงชื่อ.............................................................ผู้นิเทศ (............................................................) ตำแหน่ง................................................................... หมายเหตุ ให้โรงเรียนศึกษาสภาพและบริบทของโรงเรียน จัดทำเกณฑ์ระดับคุณภาพที่เหมาะสม

65 คู่มือการนิเทศภายในโรงเรียน กลุ่มงานนิเทศ ติดตามและประเมินผลระบบบริหารและการจัดการศึกษา สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาน่าน เขต 1 นิเทศภายใน ๖. การสนทนาทางวิชาการ การสนทนาทางวิชาการ หมายถึง การประชุมครูหรือกลุ่มผู้สนใจเรื่องราวข่าวสารเดียวกัน โดยกำหนดให้ผู้นำการสนทนาคนหนึ่งนำสนทนาเรื่องที่กลุ่มสนใจ โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อเพิ่มพูนความรู้ความ เข้าใจในแนวทางการปฏิบัติงาน เทคนิค วิธีการแก่คณะครูในโรงเรียนและพัฒนาบุคลากรในโรงเรียน 6.1 ขั้นตอนการนิเทศแบบสนทนาทางวิชาการ มีขั้นตอนดังนี้ ขั้นที่ 1 ศึกษาปัญหา ขั้นศึกษาปัญหานี้มีวิธีการคือ สำรวจปัญหาและความต้องการในเรื่องราวที่ มีความสนใจร่วมกัน หรือเรื่องที่เป็นปัญหาร่วมกัน เช่น เรื่องการสอนภาษาไทยแบบมุ่งประสบการณ์ภาษาการ จัดการเรียนรู้ ทักษะ กระบวนการทางวิทยาศาสตร์ เป็นต้น แล้วลำดับเรื่องที่จะใช้สนทนาทางวิชาการตาม ความสำคัญ ความจำเป็น และความเหมาะสม ขั้นที่ 2 เลือกผู้นำสนทนาทางวิชาการ มีวิธีการดังนี้ 2.1 เลือกบุคคลใดบุคคลหนึ่งในโรงเรียนที่เห็นว่ามีความสามารถเป็นผู้นำ สนทนาทางวิชาการได้ โดยจะต้องเป็นผู้ที่มีความรู้ความเข้าใจในเรื่องที่จะสนทนาได้อย่างลึกซึ้งกว่าผู้อื่น 2.2 เลือกบุคคลภายนอก หากเห็นว่าเรื่องที่จะสนทนานั้นค่อนข้างยาก คณะครูในโรงเรียนยังไม่มีความรู้ความเข้าใจและความชำนาญเพียงพอ 2.3 ผู้นำทางวิชาการควรหมุนเวียนกันไป ไม่ควรเป็นผู้เดียวซ้ำกันตลอดปี 2.4 ประสานงานกับผู้นำการสนทนาทางวิชาการ ทั้งในและนอกโรงเรียน โดยแจ้งวัตถุประสงค์ให้เข้าใจตรงกัน ขั้นที่ 3 ปฏิบัติการ มีขั้นตอนดังนี้ 3.1 กำหนดการสนทนาทางวิชาการช่วงหลังรับประทานอาหารกลางวัน หรือช่วงว่างตอนใดตอนหนึ่งที่เห็นว่ามีความเหมาะสม โดยอาจกำหนดเป็นรายสัปดาห์หรือรายเดือนก็ได้ตาม ความต้องการ และทำปฏิทินไว้ให้ชัดเจน 3.2 กำหนดเวลาสนทนาครั้งละ 30 – 45 นาที 6.2 วิธีการพูดนำเสนอในเชิงวิชาการ การพูดนำเสนอในเชิงวิชาการควรมีลำดับการพูด (Outline) การเตรียมสื่ออุปกรณ์ และการเตรียมตัว ดังนี้ 6.2.1 หลักสำคัญของการพูดนำเสนอเชิงวิชาการ 6.2.1.1 จะต้องมีการเกริ่นนำเพื่อแจ้งให้ผู้ฟังรับทราบก่อนว่าเรื่องที่ฟังนั้น เป็นเรื่องเกี่ยวกับอะไร มีขั้นตอนการนำเสนออย่างไร และจะได้อะไรจากการฟัง 6.2.1.2 ช่วงบทนำควรจะกระชับและพูดเฉพาะข้อมูลที่จำเป็นที่จะช่วยให้ ผู้ฟังเข้าใจเรื่องและความสำคัญของเรื่องที่จะพูด 6.2.1.3 ในส่วนของผลการสรุปและข้อเสนอแนะควรพูดอย่างละเอียด 6.2.1.4 ในประเด็นที่ไม่ได้มีส่วนเกี่ยวข้อง หรือมีรายละเอียดมากเกินไปไม่ ควรที่จะนำมากล่าวถึง การพูดต้องกระชับและชัดเจน การพูดที่ยาวเกินไปหรือมีรายละเอียดมากเกินไปทำให้ เกิดการเบื่อหน่าย 6.2.1.5 ต้องทำให้ผู้ฟังสนใจในเรื่องที่พูดและไม่รู้สึกเบื่อหน่าย 6.2.1.6 ต้องพูดกับผู้ฟัง ไม่ใช่ท่องจำเรื่อง จึงควรจำแค่ 2 – 3 บรรทัด แรกเพื่อการเริ่มต้นที่ดี

66 คู่มือการนิเทศภายในโรงเรียน กลุ่มงานนิเทศ ติดตามและประเมินผลระบบบริหารและการจัดการศึกษา สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาน่าน เขต 1 นิเทศภายใน 6.2.1.7 ตาต้องมองไปยังผู้ฟัง ไม่ใช่ผนัง การสบสายตากับผู้ฟังจะช่วยให้ ผู้ฟังสนใจในเรื่องที่พูด และทำให้รู้ว่าผู้ฟังรู้สึกเบื่อหน่ายหรือไม่ 6.2.2 การเตรียมสื่อควรทราบขอบเขตของเรื่องที่จะพูด เวลาที่ต้องใช้และกลุ่มผู้ฟัง เพื่อจะได้เตรียมเรื่องให้เหมาะสมกับผู้ฟังและเวลา ควรมีขั้นตอนดังนี้ 6.2.2.1 เตรียมสื่อในการพูดไม่เกิน 1 แผ่น ต่อเวลาพูด 1 นาที 6.2.2.2 ถ้าเตรียมแผ่นใส ควรจะนำเสนอไม่เกิน 10 บรรทัด ต่อ 1 แผ่น 6.2.2.3 การเลือกใช้สีไม่ควรใช้คู่สีที่ทำให้มองลำบาก เช่น การใช้สีแดงบน พื้นสีเขียว เป็นต้น 6.2.2.4 ใช้ตัวหนังสือสีอ่อนบนพื้นสีเข้ม จะทำให้อ่านได้ง่าย ไม่สะท้อนกับ แสงอื่น ๆ ในส่วนทฤษฎีควรนำเสนอเฉพาะสมการที่ใช้โดยไม่ต้องเขียนอธิบายความหมายอย่างละเอียดว่า ได้มาอย่างไร 6.2.2.5 ควรจะหลีกเลี่ยงการใช้สมการยาว ๆ 6.2.2.6 ถ้าจำเป็นให้แสดงเฉพาะสมการที่สำคัญเท่านั้น 6.2.2.7 ความสำคัญของสมการและสัญลักษณ์ต่าง ๆ ควรจะใช้การ อธิบายโดยการพูด 6.2.2.8 ควรหลีกเลี่ยงการใช้ตาราง ถ้าจำเป็นต้องใช้ควรจำกัดให้มีข้อมูล จำนวนไม่มากเกินไป 6.2.2.9 รูปและแผนภูมิควรชัดเจน คำอธิบายของแกนหรือรูปต่าง ๆ นั้น ต้องสามารถมองเห็นได้อย่างชัดเจน 6.2.3 การพูดและการเตรียมตัว 6.2.3.1 ควรเตรียมตัวมาอย่างดีและมีความเข้าใจในเนื้อหาที่จะพูด 6.2.3.2 ฝึกพูดเพื่อตรวจสอบว่าสื่อที่เตรียมและเนื้อหาเหมาะสมกับเวลา และผู้ฟังหรือไม่ 6.2.3.3 ทำแผ่นโน้ตเพื่อใช้เตือนความจำในเรื่องที่ควรจะพูด 6.2.3.4 แต่งกายให้เรียบร้อยและเหมาะสมกับสถานที่และผู้ฟัง 6.2.3.5 การทำสมาธิก่อนการพูดอาจช่วยให้อาการประหม่าหรือตื่นเต้น ลดลง สูดหายใจลึก ๆ ก่อนและระหว่างการพูด เพื่อระงับอาการตื่นเต้น 6.2.3.6 ควรจะสำรวมกิริยาและใช้ภาษาที่เหมาะสมในการพูด 6.2.3.7 อาจดูโน้ตช่วยระหว่างพูด ถ้าเกิดอาการตื่นเต้นจนลืมเรื่องที่จะพูด 6.2.3.8 ต้องมีความกระตือรือร้นในเรื่องที่จะพูด ถ้าพูดด้วยเสียงโทนเดียว และดูเฉื่อย ๆ ผู้ฟังจะไม่สนใจและเบื่อหน่าย 6.2.3.9 ต้องพยายามรักษาเวลาในการพูดให้เหมาะสม ถ้ากำลังจะเกิน เวลาที่กำหนด ควรจะรีบสรุปการพูดให้จบตามเวลาที่กำหนด

67 คู่มือการนิเทศภายในโรงเรียน กลุ่มงานนิเทศ ติดตามและประเมินผลระบบบริหารและการจัดการศึกษา สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาน่าน เขต 1 นิเทศภายใน (ตัวอย่าง) แบบบันทึกการนิเทศแบบสนทนาทางวิชาการ ชื่อผู้นิเทศ............................................ โรงเรียน....................................อำเภอ.......................จังหวัด.................. ชื่อผู้รับการนิเทศ...............................................................สอนชั้น....................................................................... วัน เดือน ปี เรื่องที่สนทนา ผลการสนทนา หมายเหตุ ลงชื่อ.............................................................ผู้นิเทศ (............................................................) ตำแหน่ง................................................................... รับทราบ/ปรับปรุง/ดำเนินการตามคำแนะนำ .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................. ................................................. ............................................................................................................................. ................................................. ลงชื่อ.............................................................ผู้รับการนิเทศ (............................................................) ตำแหน่ง...................................................................

68 คู่มือการนิเทศภายในโรงเรียน กลุ่มงานนิเทศ ติดตามและประเมินผลระบบบริหารและการจัดการศึกษา สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาน่าน เขต 1 นิเทศภายใน ๗. การประชุม การประชุม หมายถึง การพบปะของกลุ่มคนเพื่อการอย่างใดอย่างหนึ่งในแง่ของการนิเทศ การศึกษา การประชุมเป็นการจัดขึ้นโดยหน่วยงานที่มีรูปแบบตามขนาดของกลุ่มคน เพื่อแสดงการตัดสินใจ และเพื่อให้บรรลุผลตามวัตถุประสงค์ การประชุมที่ใช้ในการนิเทศมีหลายลักษณะ เช่น การประชุมนิเทศ การประชุมเฉพาะกิจ การประชุมระดมสมอง การประชุมชี้แจง การประชุมสัมมนา การอบรม การประชุม กลุ่มย่อยในงาน การประชุมปฏิบัติการในเรื่องใด ๆ 7.1 การประชุมนิเทศ การประชุมนิเทศ หมายถึง การให้ข้อมูลย้อนกลับแก่ผู้รับการนิเทศเกี่ยวกับปัญหา ที่เกิดขึ้น โดยผู้นิเทศจะเป็นผู้ศึกษาหาแนวทางแก้ไขปัญหา แล้วนำมาแนะนำแก่ผู้รับการนิเทศ หรือผู้นิเทศ และผู้รับการนิเทศหาข้อสรุปที่เป็นประโยชน์ต่อการปรับปรุงแก้ไขปัญหานั้น ๆ 7.1.1 ขั้นตอนการประชุมนิเทศ มีขั้นตอนดังนี้ ขั้นที่ 1 ขั้นเริ่มต้น 1.1 เมื่อผู้นิเทศรับทราบถึงปัญหาจากผู้รับการนิเทศแล้วสนทนา สอบถามเรื่องราวที่เป็นปัญหานั้น ๆ 1.2 ผู้นิเทศศึกษาสภาพปัญหาและแนวทางแก้ไขจากเอกสาร ตำราหรือจากประสบการณ์ หรือผู้นิเทศและผู้รับการนิเทศศึกษาปัญหาร่วมกัน ขั้นที่ 2 ขั้นอภิปรายและแสดงความคิดเห็น มีขั้นตอนดังนี้ 2.1 ผู้นิเทศนำอภิปรายถึงปัญหาของผู้รับการนิเทศ 2.2 ผู้รับการนิเทศร่วมอภิปรายและแสดงความคิดเห็น ขั้นที่ 3 ขั้นสรุป ผู้นิเทศและผู้รับการนิเทศร่วมกันสรุปเกี่ยวกับการแก้ไขปัญหา และผู้นิเทศตัดสินใจแก้ไขปัญหาแก่ผู้รับการนิเทศ หรืออาจร่วมกันตัดสินใจทั้งผู้นิเทศและผู้รับการนิเทศ เพื่อนำไปดำเนินการต่อไป

69 คู่มือการนิเทศภายในโรงเรียน กลุ่มงานนิเทศ ติดตามและประเมินผลระบบบริหารและการจัดการศึกษา สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาน่าน เขต 1 นิเทศภายใน (ตัวอย่าง) การบันทึกการประชุมนิเทศ ชื่อผู้นิเทศ........................................... โรงเรียน....................................อำเภอ.......................จังหวัด................... ชื่อผู้รับการนิเทศ................................................................สอนชั้น...................................................................... วัน เดือน ปี เรื่องที่สนทนา ผลการสนทนา หมายเหตุ ลงชื่อ.............................................................ผู้นิเทศ (............................................................) ตำแหน่ง................................................................... รับทราบ/ปรับปรุง/ดำเนินการตามคำแนะนำ .............................................................................................................................................................................. .......................................................................................................................................................................... .... ..................................................................................................................................... ......................................... ............................................................................................................................. ................................................. ....................................................................................................................................................................... ....... ลงชื่อ.............................................................ผู้รับการนิเทศ (............................................................) ตำแหน่ง.................................................................

70 คู่มือการนิเทศภายในโรงเรียน กลุ่มงานนิเทศ ติดตามและประเมินผลระบบบริหารและการจัดการศึกษา สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาน่าน เขต 1 นิเทศภายใน 7.2 การประชุมระดมสมอง การระดมสมองมาจากคำในภาษาอังกฤษ คือ Brain Storming โดยที่คำแรก คือ Brain หมายถึง สมอง ส่วนคำหลัง Storming หมายถึง พายุที่โหมกระหน่ำ หากจะแปลตรง ๆ ก็คงหมายถึง การมุ่งใช้พลังความสามารถทางการคิดของสมองจากมวลสมาชิกภายในกลุ่ม เพื่อคิดในเรื่องใดเรื่องหนึ่ง และนำไปใช้ประโยชน์ต่อไป คนที่ไม่ชอบคิด หรือชอบคิดเงียบ ๆ และไม่ชอบแสดงให้คนอื่นรู้ว่าตนเองคิดอาจ ไม่เหมาะที่จะร่วมกลุ่มเพื่อระดมสมอง การระดมสมองถือเป็นเทคนิคที่ใช้กับกลุ่ม (Group Technique) ไม่ใช่ใช้กับคน เพียงคนเดียว (ในทางการบริหารมักใช้เป็นเครื่องมือเพื่อแสวงหาทางเลือกในการตัดสินใจและการวางแผน) การระดมสมอง หมายถึง การแสวงหาความคิดต่อเรื่องใดเรื่องหนึ่งให้ได้มากที่สุดภายในเวลาที่กำหนดดังนั้น การให้คิดโดยไม่กำหนดเวลาที่จำกัดแน่นอนก็ไม่เรียกว่าเป็นการระดมสมอง ดังนั้น การระดมสมองจะมี ประสิทธิภาพมากที่สุดก็ต่อเมื่อนำมาใช้กับกลุ่มที่ไม่รู้จักกัน ไม่เกรงใจกัน หรือสนิทสนมกันมากเกินไปและ จำนวนสมาชิกที่ร่วมระดมสมอง ถ้าจะให้มีประสิทธิภาพมากที่สุดควรอยู่ระหว่าง 4 - 9 คน สำหรับนักวิชาการที่เป็นผู้ให้กำเนิดของเทคนิคนี้ยังมีความเห็นที่แตกต่างกันอยู่โดย มิซูโน่ (Mizuno) ไม่ได้บอกว่าใครเป็นผู้ต้นคิด แต่ระบุว่ามีการใช้เทคนิคระดมสมองในประเทศญี่ปุ่นตั้งแต่ ปี ค.ศ.1952 ในขณะที่ ฟอร์ซิท (Donelson Forsyth) กลับระบุชัดเจนว่า เทคนิคการระดมสมองเกิดจาก แนวคิดของ ออสบอร์น (Alex F. Osborne) ซึ่งเป็นผู้บริหารบริษัทโฆษณาแห่งหนึ่งตั้งแต่ปี ค.ศ.1957 7.2.1 จุดเน้นของการระดมสมอง ออสบอร์น ได้กำหนดจุดเน้นของการระดมสมองไว้ 4 ประการ ได้แก่ 7.2.1.1 เน้นการแสดงความคิดออกมา (Expressiveness) สมาชิกทุกคน ต้องมีเสรีภาพอย่างสมบูรณ์ในการแสดงความคิดเห็นใด ๆ ออกมาจากใจ โดยไม่ต้องคำนึงว่าจะเป็นความคิด ที่แปลกประหลาด กว้างขวาง ล้าสมัย หรือเพ้อฝันเพียงใด 7.2.1.2 เน้นการไม่ประเมินความคิดในขณะที่กำลังมีการระดมสมอง (Non – evaluative) ความคิดที่สมาชิกแสดงออกต้องไม่ถูกประเมินไม่ว่ากรณีใด ๆ เพราะถือว่าทุกความคิด มีความสำคัญ ห้ามวิพากษ์วิจารณ์ความคิดของผู้อื่น การแสดงความเห็นหักล้างหรือครอบงำผู้อื่น จะทำลาย พลังความคิดสร้างสรรค์ของกลุ่ม ซึ่งส่งผลให้การระดมสมองครั้งนั้นเปล่าประโยชน์ 7.2.1.3 เน้นปริมาณของความคิด (Quantity) เป้าหมายของการระดม สมองคือต้องการให้ได้ความคิดในปริมาณมากที่สุดเท่าที่จะมากได้ แม้จะเป็นความคิดที่ไม่มีทางเป็นจริงได้ก็ ตามเพราะอาจใช้ประโยชน์ได้ในแง่ของการเสริมแรง หรือเป็นพื้นฐานสำหรับความคิดอื่น ๆ ที่ใหม่และมีคุณค่า ยิ่งมีความคิดใหม่ ๆ เกิดขึ้นมากเพียงใด ก็ยิ่งมีโอกาสค้นพบวิธีการแก้ปัญหาที่ดี 7.2.1.4 เน้นการสร้างความคิด (Building) การระดมสมองเกิดขึ้นในกลุ่ม ดังนั้น สมาชิกสามารถสร้างความคิดขึ้นเองโดยเชื่อมโยงความคิดของเพื่อนในกลุ่ม โดยใช้ความคิดของผู้อื่น เป็นฐาน แล้วขยายความเพิ่มเติมเพื่อเป็นความคิดใหม่ของตนเอง 7.2.2 การเตรียมระดมสมอง ก่อนการดำเนินการระดมสมองนั้น จะต้องเตรียมการ 3 ขั้นตอน ดังนี้ 7.2.2.1 ขั้นกำหนดเป้าหมาย จะต้องกำหนดให้กระชับ และเฉพาะเจาะจง อย่างชัดเจนที่สุดว่าจะระดมสมองเรื่องใด เพื่ออะไร ต้องทำให้สมาชิกเข้าใจและเห็นด้วยกับเป้าหมายนั้น

71 คู่มือการนิเทศภายในโรงเรียน กลุ่มงานนิเทศ ติดตามและประเมินผลระบบบริหารและการจัดการศึกษา สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาน่าน เขต 1 นิเทศภายใน 7.2.2.2 ขั้นกำหนดกลุ่ม จะมีจำนวนเท่าไร ใครบ้าง ใครจะทำหน้าที่เขียน ความคิดของสมาชิกและสถานที่ที่จะนำแผ่นการ์ดความคิดไปติด ต้องให้มองเห็นได้ชัดเจน และในบางครั้งผู้นำ กลุ่มต้องเด็ดขาด หากมีสมาชิกบางคนเริ่มครอบงำหรือข่มผู้อื่น 7.2.2.3 ขั้นกำหนดเวลา ต้องแน่ชัดและเหมาะสมว่าจะเริ่มและยุติเมื่อใด การมีเวลาจำกัดจะสร้างความกดดันให้สมองนั้นเร่งทำงานอย่างเต็มที่ สมองซีกขวาจะคิด ส่วนสมองซีกซ้ายจะ ประเมินความคิดของตนเองว่าเหมาะสมหรือไม่ แล้วรีบแสดงออกมาโดยเร็ว 7.3 การประชุมสัมมนา การประชุมสัมมนาเป็นกระบวนการของการทำงานร่วมกันเป็นกลุ่ม โดยมีขั้นตอน การปฏิบัติอย่างต่อเนื่อง สามารถตรวจสอบและประเมินผลได้ทุกขั้นตอน ซึ่งการดำเนินการประชุมสัมมนา จะแบ่งออกเป็น 3 ขั้นตอน คือ การเตรียมการก่อนการประชุมสัมมนา ดำเนินการระหว่างการประชุมสัมมนา และดำเนินการหลังการประชุมสัมมนา ขั้นตอนการจัดประชุมสัมมนา ขั้นที่ 1 การเตรียมการก่อน การประชุมสัมมนา ขั้นที่ 2 การเตรียมการระหว่าง การประชุมสัมมนา ขั้นที่ 3 การเตรียมการหลัง การประชุมสัมมนา 1. สำรวจประเด็นปัญหา 2. แต่งตั้งคณะกรรมการกลาง 3. เขียนโครงการสัมมนา 4. ดำเนินงานเตรียมการ ประชุมสัมมนา 1. ลงทะเบียน 2. เปิดการประชุมสัมมนา 3. จัดประชุมกลุ่มใหญ่ 4. จัดประชุมกลุ่มย่อย 5. จัดประชุมรวม 6. ปิดการประชุมสัมมนา 1. วิเคราะห์ผลการศึกษา 2. รายงานผู้บังคับบัญชา 3. รายงานหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง 4. ดำเนินงานงบประมาณ 5. ติดตามผลและวิเคราะห์ 7.3.1 การเตรียมการก่อนการประชุมสัมมนา ในการจัดประชุมสัมมนาต้องอาศัยบุคคลหลายฝ่ายมาทำงานร่วมกัน การเตรียมงานไว้ล่วงหน้าจึงเป็นสิ่งจำเป็น เพื่อให้การดำเนินงานเป็นไปด้วยความเรียบร้อยภายในเวลา ที่กำหนดไว้ โดยมีขั้นตอนในการจัดเตรียมงานประชุมสัมมนา ดังต่อไปนี้ ขั้นตอนการเตรียมการก่อนการประชุมสัมมนา สำรวจประเด็นปัญหา แต่งตั้งคณะกรรมการ เตรียมการประชุมสัมมนา เขียนโครงการ

72 คู่มือการนิเทศภายในโรงเรียน กลุ่มงานนิเทศ ติดตามและประเมินผลระบบบริหารและการจัดการศึกษา สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาน่าน เขต 1 นิเทศภายใน 7.3.1.1 สำรวจประเด็นปัญหาและความต้องการในการประชุมสัมมนา โดยพิจารณาจากปัญหาและอุปสรรคที่เกิดขึ้นในการทำงาน หรือปัญหาที่เกิดขึ้นในหน่วยงาน ความต้องการ ของบุคลากร โดยการรวบรวมข้อมูลจากแบบสำรวจความคิดเห็น แบบสอบถาม หรือแบบสัมภาษณ์ต่าง ๆ ใช้การจัดประชุมสัมมนาเพื่อช่วยให้บุคลากรในหน่วยงานเข้าใจนโยบายและปฏิบัติได้อย่างถูกต้อง 7.3.1.2 แต่งตั้งคณะกรรมการดำเนินการจัดประชุมสัมมนาเพื่อทำหน้าที่ ดังต่อไปนี้ 7.3.1.2.1 หาหัวข้อเรื่องมาใช้ในการประชุมสัมมนา โดยรวบรวม และแยกแยะในประเด็นปัญหาต่าง ๆ 7.3.1.2.2 พิจารณาบุคคลหรือผู้เชี่ยวชาญที่จะเรียนเชิญเข้าร่วม ประชุมสัมมนา พิธีเปิด พิธีปิดการประชุมสัมมนา ตลอดจนเจ้าหน้าที่ที่ปฏิบัติงานในฝ่ายต่าง ๆ 7.3.1.2.3 พิจารณาแผนและจัดเตรียมขั้นตอนในการดำเนินการว่าช่วงใด ควรจะจัดการอย่างไร เพื่อจะได้เตรียมจัดให้มีพิธีการต่าง ๆ ในแต่ละช่วงได้อย่างเหมาะสม 7.3.1.2.4 พิจารณาแนวทางในการประชาสัมพันธ์ วิธีการประเมินผล ตลอดจนการเผยแพร่รายงานผลการประชุมสัมมนา หรือผลสรุปของการประชุมสัมมนาได้อย่างเหมาะสม 7.3.1.2.5 พิจารณาและเสนอการแต่งตั้งคณะอนุกรรมการฝ่ายต่าง ๆ ตั้งแต่เริ่มเตรียมงาน จนกระทั่งสิ้นสุดการประชุมสัมมนา 7.3.1.2.6 พิจารณาปัญหาอื่น ๆ ที่คาดว่าอาจจะเกิดขึ้นในขั้นการเตรียม การขั้นการดำเนินการ และขั้นหลังการประชุมสัมมนา 7.3.1.2.7 พิจารณาเรื่องอื่น ๆ ที่เกี่ยวข้องตามความเหมาะสม 7.3.1.3 เขียนโครงการประชุมสัมมนาเพื่อกำหนดความชัดเจนของการดำเนินงาน ขั้นตอนต่าง ๆ ซึ่งจะทำให้การดำเนินการประชุมสัมมนาเป็นไปได้ด้วยความเรียบร้อยและมีประสิทธิภาพ นอกจากนี้ ยังสามารถใช้ประโยชน์จากโครงการประชุมสัมมนา คือ ใช้ในการขออนุมัติจัดประชุมสัมมนา จากผู้มีอำนาจ ขอการสนับสนุนด้านงบประมาณจากหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง และให้ผู้เกี่ยวข้องทำความเข้าใจ ในความเป็นมาเกี่ยวกับการจัดประชุมสัมมนา โครงการประชุมสัมมนา ประกอบด้วยหัวข้อดังต่อไปนี้ 7.3.1.3.1 ชื่อโครงการ สามารถตั้งชื่อโครงการได้หลายลักษณะดังนี้ 1) ตั้งชื่อตามลักษณะของผู้เข้าประชุมสัมมนา 2) ชื่อตามเนื้อหาที่จะประชุมสัมมนา 3) ตั้งชื่อตามกิจกรรมที่จะประชุมสัมมนา 4) ตั้งชื่อตามปัญหาที่จะประชุมสัมมนา 7.3.1.3.2 ผู้รับผิดชอบโครงการ อาจเป็นหน่วยงาน องค์การ หรือบุคคล 7.3.1.3.3 หลักการและเหตุผล เป็นการกล่าวถึงในปัญหาและความ จำเป็นที่จะต้องจัดประชุมสัมมนาในหัวข้อดังกล่าว ซึ่งการเขียนหลักการและเหตุผลนั้นทำได้โดยการศึกษา ค้นคว้าหาข้อมูลมาอ้างอิงประกอบ เพื่อเป็นเหตุเป็นผลว่ามีความจำเป็นที่จะจัดประชุมสัมมนาหัวข้อดังกล่าว 7.3.1.3.4 วัตถุประสงค์ จะต้องเขียนให้สัมพันธ์กันกับหลักการและเหตุผล โดยเขียนให้ชัดเจนว่าประชุมสัมมนาเพื่ออะไร มีเป้าหมายที่สำคัญอย่างไร 7.3.1.3.5 กลุ่มเป้าหมายหรือผู้เข้าร่วมการประชุมสัมมนาต้องกำหนดไว้ ให้ชัดเจนว่าเป็นใคร มีคุณสมบัติอย่างไร มีจำนวนเท่าใด และจากที่ไหน

73 คู่มือการนิเทศภายในโรงเรียน กลุ่มงานนิเทศ ติดตามและประเมินผลระบบบริหารและการจัดการศึกษา สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาน่าน เขต 1 นิเทศภายใน 7.3.1.3.6 วิทยากร ต้องกำหนดไว้ให้ชัดเจนว่าคือใคร มีคุณสมบัติอย่างไร ติดต่อได้จากที่ไหน 7.3.1.3.7 ระยะเวลา กำหนดให้แน่นอนว่าจะจัดการประชุมสัมมนากี่วัน เริ่มตั้งแต่วันใด และสิ้นสุดในวันใด 7.3.1.3.8 สถานที่ กำหนดให้ชัดเจนว่าในแต่ละกิจกรรมที่จัดในระหว่าง การประชุมสัมมนานั้น จะใช้สถานที่ที่ใดบ้าง เช่น พิธีเปิด - พิธีปิดการประชุมสัมมนา การประชุมสัมมนากลุ่ม ใหญ่ กลุ่มย่อย แต่ละกลุ่มจะใช้ห้องใด และจะต้องแจ้งให้ผู้เข้าร่วมประชุมสัมมนาทราบด้วย เป็นต้น 7.3.1.3.9 วิธีการประชุมสัมมนา กำหนดให้ชัดเจนว่าจะใช้วิธีใดบ้าง เช่น การบรรยาย การอภิปราย การปฏิบัติจริง เป็นต้น 7.3.1.3.10 งบประมาณ กำหนดรายรับ - รายจ่ายที่จะใช้จัดประชุม สัมมนาว่าจะได้รายรับมาจากที่ไหนบ้าง เช่น จากค่าลงทะเบียน จากเงินอุดหนุนของหน่วยงาน เป็นต้น และรายจ่ายต้องใช้จ่ายอะไรบ้าง เช่น ค่าวัสดุที่ใช้ในการประชุมสัมมนา พิธีเปิด - พิธีปิด ค่าสมนาคุณวิทยากร เป็นต้นซึ่งผู้จัดประชุมสัมมนาจะต้องคิดคำนวณงบประมาณให้ชัดเจน จะได้ไม่เกิดปัญหาในภายหลัง 7.3.1.3.11 การประเมินผล ผู้จัดต้องกำหนดวิธีการประเมินผล อย่างชัดเจนว่าจะประเมินผลด้วยเครื่องมือหรือเทคนิคอะไรที่เหมาะสม เช่น ใช้แบบสอบถาม การสัมภาษณ์ การสังเกตเป็นต้น 7.3.1.3.12 ผลที่คาดว่าจะได้รับ ผู้จัดจะต้องมีการคาดคะเนเอาไว้ ล่วงหน้าว่าหลังจากประชุมสัมมนาแล้ว ผู้เข้าร่วมประชุมสัมมนาจะได้รับประโยชน์อะไรบ้างจากการ ประชุมสัมมนาครั้งนี้ 7.3.1.3.13 กำหนดการประชุมสัมมนา กำหนดตารางการประชุมสัมมนา ในแต่ละวัน โดยระบุเวลาและกิจกรรมที่จะทำอย่างชัดเจน เพื่อผู้ที่เกี่ยวข้องและผู้เข้าร่วมการประชุมสัมมนา สามารถเตรียมตัวล่วงหน้าได้ อนึ่ง หัวข้อของโครงการดังกล่าวสามารถปรับให้ยืดหยุ่นได้ตามลักษณะของ โครงการ 7.3.1.4 ขั้นดำเนินงานเตรียมการจัดประชุมสัมมนา เมื่อทราบประเด็นปัญหาและตัดสินใจที่จะจัดประชุมสัมมนาแล้ว ผู้จัดควรเตรียมการจัดประชุมสัมมนา โดยปฏิบัติตามลำดับขั้นดังต่อไปนี้ 7.3.1.4.1 ประชาสัมพันธ์การประชุมสัมมนาให้ผู้ที่เกี่ยวข้องทราบ 7.3.1.4.2 ติดต่อขอเชิญวิทยากรที่จะมาให้ความรู้แก่ผู้เข้าประชุมสัมมนา โดยวางแผนการติดต่อเชิญวิทยากร ดังนี้ 1) สำรวจรายชื่อวิทยากรที่จะบรรยายตามหัวข้อประชุม 2) กำหนดตัววิทยากรที่เป็นผู้บรรยาย ทั้งวิทยากรหลักและ วิทยากรสำรอง ๓) ติดต่อทาบทามวิทยากรด้วยวาจาเป็นการส่วนตัวก่อน พร้อมทั้งแจ้งวัตถุประสงค์ ขอบข่ายหัวข้อของการประชุมสัมมนา วัน เวลา สถานที่ และรายละเอียดเกี่ยวกับ ผู้เข้าประชุมสัมมนา 4) ทำหนังสือเชิญวิทยากรและขออนุญาตผู้บังคับบัญชา ของวิทยากร พร้อมกับส่งกำหนดการประชุมสัมมนาให้วิทยากร

74 คู่มือการนิเทศภายในโรงเรียน กลุ่มงานนิเทศ ติดตามและประเมินผลระบบบริหารและการจัดการศึกษา สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาน่าน เขต 1 นิเทศภายใน 5) ประสานงานกับวิทยากรเพื่ออำนวยความสะดวก เช่น การเดินทาง ที่พัก และอื่น ๆ เป็นต้น 6) เชิญผู้เข้าร่วมประชุมสัมมนา 7.3.1.4.3 การเตรียมการด้านสถานที่และอุปกรณ์ ดำเนินการดังนี้ 1) ติดต่อประสานงานขอใช้สถานที่จัดประชุมสัมมนาหรือถ้ามี การศึกษาดูงาน การฝึกงาน หรือทัศนศึกษา ฯลฯ จะต้องติดต่อหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง พร้อมทั้งยานพาหนะ ที่จะใช้ในการเดินทางด้วย 2) วางแผนการขอใช้สถานที่ในการจัดประชุมสัมมนาการจัดห้อง ประชุมสัมมนา การเตรียมโสตทัศนูปกรณ์ต่าง ๆ 3) จัดทำอุปกรณ์ที่จะต้องใช้ในการประชุมสัมมนา เช่น ป้ายชื่อ โครงการ ป้ายชื่อวิทยากรแต่ละคน ป้ายชื่อผู้ร่วมประชุมสัมมนา ป้ายบอกทางไปห้องประชุมสัมมนาป้าย ลงทะเบียน และป้ายอื่น ๆ ที่จำเป็น 7.3.1.4.4 เตรียมการด้านการลงทะเบียน โดยจัดเตรียมแฟ้มบัญชีรายชื่อ เพื่อความสะดวกในการลงทะเบียน การแจกเอกสาร การเก็บเงิน และการสรุปผล นอกจากนี้ยังทำให้ผู้จัด ทราบยอดจำนวนที่แท้จริงของผู้เข้าร่วมประชุมสัมมนา ซึ่งเป็นประโยชน์ต่อการประสานงานกับฝ่ายต่าง ๆ เช่น ฝ่ายที่พัก ฝ่ายจัดเอกสาร ฝ่ายอาหารและเครื่องดื่ม ตลอดจนการจัดแบ่งกลุ่มย่อย ถ้าผู้เข้าประชุมสัมมนา มีจำนวนมาก ควรเตรียมแฟ้มสำหรับลงทะเบียนมากกว่า 1 แฟ้ม รายชื่อควรพิมพ์หน้าเดียว เพื่อความสะดวก ในการเซ็นชื่อลงทะเบียน 7.3.1.4.5 เตรียมการด้านเอกสารแจกผู้เข้าร่วมประชุมสัมมนา และ เอกสารที่จะแจกผู้เข้าร่วมการประชุมสัมมนาควรจัดใส่แฟ้มให้เรียบร้อย โดยมีเอกสารต่าง ๆ ดังต่อไปนี้ 1) โครงการประชุมสัมมนา 2) กำหนดการประชุมสัมมนา 3) คู่มือในการประชุมสัมมนา 4) รายชื่อผู้เข้าร่วมประชุมสัมมนา พร้อมทั้งแจ้งสังกัด ของผู้เข้าร่วมการประชุมสัมมนา 5) รายชื่อผู้เข้าร่วมการประชุมสัมมนาตามกลุ่มในกรณีที่มี การแบ่งกลุ่ม 6) เอกสารประกอบการประชุมสัมมนา 7) กระดาษเปล่าสำหรับจดบันทึกเพิ่มเติม 7.3.1.4.6 วางแผนเตรียมการสำหรับพิธีเปิด - พิธีปิดการประชุมสัมมนา โดยการร่างคำกล่าวรายงาน คำกล่าวประธานในพิธีเปิด - ปิดการประชุมสัมมนา 7.3.2 การดำเนินการระหว่างการประชุมสัมมนา เมื่อถึงวันประชุมสัมมนา กรรมการแต่ละฝ่ายต้องดำเนินกิจกรรมต่าง ๆ ตามที่กำหนดไว้ ดังต่อไปนี้

75 คู่มือการนิเทศภายในโรงเรียน กลุ่มงานนิเทศ ติดตามและประเมินผลระบบบริหารและการจัดการศึกษา สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาน่าน เขต 1 นิเทศภายใน วิธีดำเนินการขั้นดำเนินการระหว่างการประชุมสัมมนา 1. ลงทะเบียน 2. เปิดการสัมมนา 3. จัดการประชุมกลุ่มใหญ่ - เซ็นชื่อ - กล่าวรายงาน - ชี้แจงแนวทางสัมมนา - รับเอกสาร - กล่าวปิด - วิทยากรบรรยาย 6. ปิดการสัมมนา 5. จัดการประชุมรวม 4. จัดการประชุมกลุ่มย่อย - กล่าวปิดการสัมมนา - รายงาน - ถกปัญหา - สรุป/ประเมินผล - เสนอข้อคิดเห็น การสัมมนา - เสนอแนะแนวทาง แก้ไขปัญหา 7.3.2.1 การต้อนรับผู้เข้าร่วมการประชุมสัมมนา ได้แก่ ประธานในพิธี แขกผู้มีเกียรติวิทยากรและผู้เข้าสังเกตการณ์ 7.3.2.2 การลงทะเบียน ผู้เข้าร่วมการประชุมสัมมนาทุกคนจะต้องเซ็นชื่อ ในบัญชีรายชื่อที่ทางคณะกรรมการฝ่ายทะเบียนจัดเตรียมไว้ พร้อมกับรับเอกสารการประชุมสัมมนา 7.3.2.3 พิธีเปิดการประชุมสัมมนา โดยประธานคณะกรรมการดำเนินการ จัดประชุมสัมมนาเป็นผู้กล่าวรายงานความเป็นมาของการจัดประชุมสัมมนา พร้อมทั้งกล่าวเชิญประธานพิธี เพื่อกล่าวเปิดการประชุมสัมมนา 7.3.2.4 จัดประชุมกลุ่มใหญ่ มีวัตถุประสงค์เพื่อสร้างความเข้าใจที่ตรงกัน ให้แก่ผู้เข้าร่วมประชุมสัมมนา และกิจกรรมที่นิยมจัดในห้องประชุมใหญ่ ได้แก่ การบรรยาย การอภิปรายและ การสาธิต 7.3.2.5 จัดประชุมกลุ่มย่อย หลังจากได้รับความรู้จากวิทยากรในที่ประชุม กลุ่มใหญ่แล้ว ให้แบ่งกลุ่มผู้เข้าร่วมประชุมสัมมนาออกเป็นกลุ่มย่อยตามลักษณะของปัญหาและความสนใจซึ่ง ในกลุ่มย่อยจะร่วมกันถกปัญหา เสนอข้อคิดเห็น โดยมีวิทยากรประจำกลุ่มทำหน้าที่เลือกสมาชิกในกลุ่มขึ้นมา ทำหน้าที่ต่าง ๆ คือ ประธาน รองประธาน เลขานุการ และผู้ช่วยเลขานุการกลุ่มย่อย 7.3.2.6 จัดประชุมรวม เพื่อรายงานผลการประชุม และหาแนวทางแก้ไข ปัญหาของแต่ละกลุ่มย่อย นำเสนอ อภิปรายผลโดยประธานกลุ่มย่อยหรือผู้ที่ได้รับมอบหมาย รายงานผล การประชุมสัมมนาของแต่ละกลุ่มย่อยที่เสนอมานั้น ผู้เข้าร่วมประชุมสัมมนาทุกคนมีสิทธิที่จะเสนอแนะ ข้อคิดเห็นหรือสนับสนุนได้ หลังจากปรับปรุงแก้ไขผลการประชุมสัมมนาของแต่ละกลุ่มจนเป็นที่พอใจ ของสมาชิกส่วนใหญ่แล้ว เลขานุการของแต่ละกลุ่มต้องจดข้อความที่เปลี่ยนแปลง หรือเพิ่มเติมจากสมาชิก ในที่ประชุมใหญ่ได้ร่วมกันอภิปราย เพื่อรวบรวมให้เลขานุการคณะกรรมการจัดประชุมสัมมนา จัดพิมพ์ เป็นรายงานผลการประชุมสัมมนาของที่ประชุมใหญ่ต่อไป

76 คู่มือการนิเทศภายในโรงเรียน กลุ่มงานนิเทศ ติดตามและประเมินผลระบบบริหารและการจัดการศึกษา สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาน่าน เขต 1 นิเทศภายใน 7.3.2.7 พิธีปิดการประชุมสัมมนา ประธานในพิธีปิดการประชุมสัมมนา อาจเป็นบุคคลเดียวกันกับประธานเปิดการประชุมสัมมนา หรือคนละคนก็ได้ 7.3.3 การดำเนินการหลังการประชุมสัมมนา ขั้นดำเนินการหลังการประชุมสัมมนาเป็นขั้นตอนของการประเมินผล รายงานผลและติดตามผล เมื่อการประชุมสัมมนาสิ้นสุดลง กรรมการจัดประชุมสัมมนาต้องปฏิบัติภารกิจ ดังต่อไปนี้ วิธีดำเนินการขั้นหลังการประชุมสัมมนา วิเคราะห์ผล รายงาน รายงานหน่วยงาน ดำเนินงาน ติดตามผล การสัมมนา ผู้บังคับบัญชา ที่เกี่ยวข้อง งบประมาณ และวิเคราะห์ - ทำผลสรุป - บรรลุวัตถุ - ใช้ประโยชน์ - เบิกจ่ายค่า - การนำความรู้ การสัมมนา ประสงค์มาก ในการบริหารงาน ใช้จ่ายต่าง ๆ จากการสัมมนา หรือน้อย ไปใช้ประโยชน์ - การแก้ไข อุปสรรค ในการทำงาน 7.3.3.1 วิเคราะห์ประเมินผลการประชุมสัมมนา ผู้จัดการประชุมสัมมนา ต้องติดตามผลทั้งฝ่ายสมาชิกผู้เข้าร่วมประชุมสัมมนาและฝ่ายคณะกรรมการดำเนินงานทั้งหมด นำผลที่ได้ มาวิเคราะห์เพื่อประมวลผลออกมาเป็นผลสรุปของการประชุมสัมมนาในครั้งนั้น แล้วจัดพิมพ์เป็นรายงาน การประชุมสัมมนาแจกจ่ายไปยังบุคคลหรือหน่วยงานต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้องกับการจัดประชุมสัมมนา 7.3.3.2 รายงานผลการประชุมต่อผู้บังคับบัญชา คณะผู้จัดประชุมสัมมนา ต้องรายงานผลการประชุมสัมมนาให้ผู้บังคับบัญชาทราบเป็นลายลักษณ์อักษรหลังจากการประชุมสัมมนา สิ้นสุดลงว่าการจัดประชุมสัมมนาในครั้งนั้นบรรลุวัตถุประสงค์ที่กำหนดไว้มากน้อยเพียงใด มีปัญหาอุปสรรค อะไรบ้าง มีข้อเสนอแนะและวิธีการแก้ไขอย่างไร 7.3.3.3 ทำหนังสือแจ้งผลการประชุมสัมมนาเสนอหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง เพื่อทราบ ผู้จัดประชุมสัมมนาจะต้องแจ้งผลการประชุมสัมมนาไปยังหน่วยงานของผู้เข้าร่วมประชุมสัมมนา อาจพิมพ์เป็นรายงานการประชุมสัมมนาเพื่อหน่วยงานจะได้ใช้ประโยชน์ในการบริหารงานบุคลากรต่อไป 7.3.3.4 ดำเนินการเงินงบประมาณค่าใช้จ่ายต่าง ๆ ผู้จัดการประชุม สัมมนาจะต้องดำเนินการเบิก - จ่ายให้เป็นที่เรียบร้อย เช่น ค่าตอบแทนวิทยากร ค่าอาหารว่างและเครื่องดื่ม ค่าใช้จ่ายในพิธีเปิด - ปิด ค่าวัสดุอุปกรณ์ต่าง ๆ ที่ใช้ในการดำเนินการจัดประชุมสัมมนา เป็นต้น 7.3.3.5 ติดตามผลและวิเคราะห์ผลการประชุมสัมมนา หลังจาก ที่ผู้เข้าร่วมประชุมสัมมนาได้กลับไปปฏิบัติงานในหน่วยงานระยะหนึ่ง ผู้จัดประชุมสัมมนาควรติดตามผล

77 คู่มือการนิเทศภายในโรงเรียน กลุ่มงานนิเทศ ติดตามและประเมินผลระบบบริหารและการจัดการศึกษา สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาน่าน เขต 1 นิเทศภายใน ว่าผู้เข้าร่วมประชุมสัมมนาได้นำความรู้และประสบการณ์จากการประชุมสัมมนาไปใช้ปรับปรุงงานในหน้าที่ ได้ผลเพียงใด และนำข้อมูลที่ได้มาวิเคราะห์ดูว่าสิ่งใดเป็นประโยชน์สิ่งใดควรแก้ไข เพื่อให้การจัด ประชุมสัมมนาครั้งต่อไปได้ผลตรงตามที่ผู้เข้าร่วมประชุมสัมมนาจะสามารถนำไปประยุกต์ใช้ได้ 7.4 การอภิปราย ผอบ โปษะกฤษณะ ได้อธิบายความหมายของการอภิปรายไว้ว่า การอภิปราย คือการที่บุคคลกลุ่มหนึ่งมีเจตนาที่จะพิจารณาเรื่องใดเรื่องหนึ่ง ปรึกษาหารือกัน ออกความคิดเห็น เพื่อแก้ปัญหาที่มีอยู่ หรือเพื่อเป็นการแลกเปลี่ยนความรู้ ความคิดเห็น ตลอดจนถ่ายทอดประสบการณ์ที่ได้รับ ให้ได้ทราบซึ่งในที่สุดก็มีการตัดสิน ตกลงใจร่วมกัน (ผอบ โปษะกฤษณะ อ้างอิงจาก สมพงษ์ เกษมสิน. 2519) 7.4.1 ลักษณะการอภิปราย 7.4.1.1 จำนวนผู้อภิปรายประมาณ 5 – 20 คน 7.4.1.2 จะต้องเป็นการปรึกษาหารือเป็นกลุ่ม 7.4.1.3 จะต้องมุ่งแก้ไขปัญหาร่วมกัน หรือแลกเปลี่ยนความรู้ ความคิด ทัศนคติประสบการณ์ร่วมกัน 7.4.1.4 ผู้มาอภิปรายจะต้องสนใจในเรื่องเดียวกัน 7.4.2 จุดมุ่งหมายของการอภิปราย 7.4.2.1 เพื่อฝึกความคิดแบบประชาธิปไตย 7.4.2.2 เพื่อช่วยให้ผู้ร่วมอภิปรายได้ปฏิบัติงานร่วมกัน รู้จักปรับตัว รู้จักเป็นผู้นำและผู้ตามที่ดี 7.4.2.3 การอภิปรายมีจุดมุ่งหมายเพื่อหาข้อเท็จจริง 7.4.2.4 เพื่อนำความรู้หรือข้อคิดเห็นมาแก้ปัญหาสังคม 7.4.2.5 เพื่อนำความรู้ ความคิดเห็นที่ได้ไปใช้ในชีวิตประจำวัน 7.4.3 ประเภทของการอภิปราย การอภิปราย ส่วนมากแบ่งออกได้ 3 แบบ คือ 7.4.3.1 การอภิปรายกลุ่ม (Group Discussion) เป็นการอภิปรายโดยใช้ คนไม่จำกัดจำนวน ซึ่งผู้อภิปรายจะเป็นทั้งผู้พูดและผลัดกันเป็นผู้ฟังด้วย เพราะการอภิปรายแบบนี้จะไม่มีผู้ฟัง ผู้อภิปรายจะมีจำนวนไม่เกิน 20 คน การอภิปรายแบบนี้มักใช้กันมากในวงการศึกษาหรือหน่วยงานราชการ โดยทั่วไป 7.4.3.2 การอภิปรายในที่ชุมชน (Public Discussion) การอภิปราย แบบนี้ประกอบด้วยบุคคล 2 ฝ่าย คือ มีผู้อภิปรายเป็นผู้พูดและอีกฝ่ายหนึ่งเป็นผู้ฟัง เมื่อการอภิปรายดังกล่าว ยุติลงจะมีการเปิดโอกาสให้ซักถาม (Forum – period) การอภิปรายนี้มีประโยชน์มากที่สุดในการให้ความรู้ ความคิดประสบการณ์ ข้อเท็จจริง และเป็นการแก้ปัญหาสังคมโดยส่วนรวมดีที่สุด 7.4.3.3 การอภิปรายแบบโต้วาที (Debate) เป็นการอภิปรายโต้แย้งกัน อย่างมีเหตุผล โดยมีผู้ค้านฝ่ายหนึ่งและผู้เสนออีกฝ่ายหนึ่ง หาเหตุผลมาหักล้างความคิดซึ่งกันและกัน ฝ่ายใด มีเหตุผลดีกว่าอีกฝ่ายหนึ่ง ฝ่ายมีเหตุผลกว่าก็จะได้รับชัยชนะ โดยมีประธานเป็นผู้ตัดสินหรือดำเนินการโต้วาที ให้เป็นไปด้วยความเรียบร้อย วิธีการนี้ใช้สำหรับหาข้อมูลหรือนโยบายที่ต้องการเลือกสิ่งหนึ่งสิ่งใดไปปฏิบัติ แต่ยังตกลงกันไม่ได้ ต้องอาศัยวิธีการอภิปรายนี้ในการประชุมตัดสิน ส่วนมากใช้ในการประชุมพิจารณา เรื่องสำคัญหรือใช้ในที่ประชุมสภา

78 คู่มือการนิเทศภายในโรงเรียน กลุ่มงานนิเทศ ติดตามและประเมินผลระบบบริหารและการจัดการศึกษา สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาน่าน เขต 1 นิเทศภายใน 7.4.4 การอภิปรายในที่ชุมชน มีลักษณะของการจัดหลายแบบ ดังนี้ 7.4.4.1 การอภิปรายแบบพาเนล (Panel Discussion) การอภิปรายแบบนี้จะให้สมาชิก ประมาณ 3 คน 6 คน หรือ 8 คนผู้พูดจะมีความรู้โดยทั่วไป อภิปรายหรือพูดในปัญหาอย่างเดียวกัน โดยผู้พูดเป็นผู้ที่ศึกษาหาความรู้ ค้นคว้า หาหลักฐานข้อเท็จจริงมาพูดต่อหน้าผู้ฟัง เป็นการสนทนาอย่างเป็นกันเอง โดยผู้ดำเนินการเชิญให้ผู้อภิปราย แสดงความรู้ ความคิดและให้ข้อเสนอแนะ สำหรับตอนท้ายของการอภิปรายนั้น ผู้ดำเนินการควรเปิดโอกาส ให้ผู้ฟังได้ร่วมอภิปรายด้วย ซึ่งการอภิปรายแบบนี้เหมาะสำหรับการแยกแยะประเด็นปัญหา และผู้อภิปราย ทุกคนจะเป็นผู้ศึกษาหาความรู้ ค้นคว้าหาข้อเท็จจริงในเรื่องที่จะอภิปรายมาก่อน แล้วนำมาพูดให้ผู้ฟังฟัง การพูดของผู้อภิปรายแต่ละคนจะเป็นการพูดตามทัศนะของตน การอภิปรายแบบนี้นิยมใช้กันมากในองค์การ ทั้งที่เป็นของรัฐและเอกชนโดยเฉพาะอย่างยิ่งในวงการศึกษา 7.4.4.2 การอภิปรายแบบซิมโปเซียม (Symposium Discussion) การอภิปรายแบบนี้เป็นการอภิปรายทางวิชาการเพื่อแลกเปลี่ยน ความรู้โดยผู้อภิปรายแต่ละคนจะค้นหาความรู้ หรือข้อเท็จจริงเฉพาะตอนหนึ่งตอนใดของเรื่องมาอภิปราย ตามที่ได้ตกลงกันไว้ ซึ่งผู้อภิปรายแบบนี้จะเป็นผู้เชี่ยวชาญหรือชำนาญการเฉพาะเรื่องในด้านใดด้านหนึ่งส่วน ผู้ดำเนินการอภิปรายจะมีหน้าที่ในการเชื่อมโยงเรื่องต่าง ๆ ให้ต่อเนื่องประสานกัน และให้เป็นไปด้วยดีตลอด ระยะเวลาของการอภิปราย หน่วยงานที่ใช้การอภิปรายแบบนี้กันมาก ได้แก่ หน่วยงานทางการศึกษาแพทย์ ทหาร และธุรกิจ การอภิปรายแบบนี้มีวิธีดำเนินการเหมือนกันกับการอภิปรายแบบ พาเนล แตกต่างกันเพียงแต่ว่าการจัดอภิปรายแบบซิมโปเซียมมีลักษณะเป็นวิชาการที่ให้ความรู้ลึกซึ้งมากกว่า การอภิปรายแบบซิมโปเซียมนี้ บางครั้งมักเรียกว่า “ชุมชนปาฐก” เพราะมีลักษณะคล้ายผู้อภิปรายมาบรรยาย โดยมีผู้ทรงคุณวุฒิ นักวิชาการ ผู้เชี่ยวชาญแต่ละสาขามาอภิปรายให้ความรู้ความคิดแก่ที่ประชุมผู้อภิปราย จะใช้เวลาประมาณคนละ 10 – 15 นาทีเป็นอย่างน้อย และใช้เวลาอภิปรายไม่ควรเกิน 2 - 3 ชั่วโมง ข้อแตกต่างระหว่างการอภิปรายแบบพาเนลและแบบ ซิมโปเซียม การอภิปรายแบบพาเนล การอภิปรายแบบซิมโปเซียม 1. ลักษณะการจัดเป็นกันเอง 2. วัตถุประสงค์ในการอภิปรายจะเป็นการอภิปราย ความรู้ทั่ว ๆ ไป 3. จำนวนคนในการอภิปราย 3 – 8 คน 4. ผู้ฟังได้รับความรู้ทั่ว ๆ ไป 5. ผู้ร่วมอภิปรายมีปฏิสัมพันธ์ระหว่างกันและกัน ได้อย่างเสรี 1. ลักษณะการจัดเป็นทางการมากกว่า 2. ผู้อภิปรายจะเป็นผู้เชี่ยวชาญและมีความรู้ เฉพาะด้าน 3. จำนวนคนประมาณ 2 – 5 คน 4. ผู้ฟังได้รับความรู้อย่างกว้างขวาง ละเอียด เพราะเป็นการรวบรวมผู้อภิปรายที่เชี่ยวชาญ หลาย ๆ ด้านมาไว้ด้วยกัน 5. ผู้ร่วมอภิปรายมีปฏิสัมพันธ์ระหว่างกันน้อยมาก หรือไม่มีเลย เพราะต่างพูดในเรื่องที่ตนถนัด

79 คู่มือการนิเทศภายในโรงเรียน กลุ่มงานนิเทศ ติดตามและประเมินผลระบบบริหารและการจัดการศึกษา สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาน่าน เขต 1 นิเทศภายใน 7.4.4.3 การอภิปรายแบบปุจฉา – วิสัชนา (Colloquy) การอภิปรายแบบนี้ในประเทศไทยมักเรียกกันว่าเป็นการอภิปราย แบบปุจฉา – วิสัชนา หรือบางครั้งก็เรียกว่าเป็นการอภิปรายแบบโต้ปัญหาระหว่างกลุ่มวิทยากรกับกลุ่มผู้ฟัง ผู้ฟังสามารถซักถามวิทยากรได้อย่างใกล้ชิด เป็นการไขข้อข้องใจระหว่างกลุ่มคนทั้งสองกลุ่มได้เป็นอย่างดี 7.4.5 วิธีดำเนินการอภิปราย 7.4.5.1 ทำการแบ่งกลุ่มบุคคลออกเป็น 2 กลุ่ม คือ กลุ่มผู้ถามซึ่งเป็นผู้ฟัง และกลุ่มผู้ตอบซึ่งเป็นวิทยากร 7.4.5.2 จัดให้กลุ่มผู้ถามและกลุ่มวิทยากรนั่งคนละด้าน โดยผู้ดำเนินการ อภิปรายคอยควบคุมการซักถามระหว่างกลุ่มบุคคลทั้งสองกลุ่ม 7.4.5.3 เมื่อมีการโต้ปัญหา ผู้ดำเนินการควรสรุปหัวข้อปัญหาเป็นเรื่อง ๆ หรือเป็นประเด็น ๆ ไป 7.4.5.4 ผู้ดำเนินการอภิปรายจะต้องเป็นผู้สรุปหัวข้อการอภิปราย หลังจากเสร็จสิ้นการโต้ปัญหาแล้ว รวมทั้งสรุปผลการอภิปรายปัญหาต่าง ๆ ที่โต้ตอบกันมาแล้วด้วย 7.4.5.5 การอภิปรายแบบนี้ผู้ดำเนินการต้องมีความสามารถในการ ควบคุมรายการอภิปรายได้ดี ควบคุมเวลาในการพูดอย่างเคร่งครัด และการอภิปรายแต่ละครั้งไม่ควรเกิน 2 ชั่วโมง 7.4.6 หน้าที่ของวิทยากร 7.4.6.1 ควรตอบคำถามให้ตรงจุดประสงค์ของผู้ถาม 7.4.6.2 ควรสร้างบรรยากาศที่เป็นกันเอง 7.4.6.3 ควรควบคุมอารมณ์ให้มั่นคงในการถูกซักถาม 7.4.7 หน้าที่ของผู้ถาม 7.4.7.1 ใช้ภาษาสุภาพในการถามวิทยากร 7.4.7.2 ถามปัญหาที่น่าสนใจร่วมกัน 7.4.7.3 ถามเพื่อมีจุดมุ่งหมาย ไม่ใช่เพื่อลองภูมิความรู้ 7.4.8 การเลือกเรื่องที่จะอภิปราย 7.4.8.1 เรื่องที่นำมาอภิปรายไม่ควรใช้เวลาอภิปรายนานนัก ควรใช้เวลา อภิปราย 1 – 2 ชั่วโมง ก็สรุปผลได้ 7.4.8.2 ปัญหาที่นำมาอภิปรายนั้นควรเป็นเรื่องที่เกิดประโยชน์ต่อสังคม หรือส่วนรวม เมื่ออภิปรายแล้วจะได้นำผลไปปฏิบัติ 7.4.8.3 ปัญหาที่จะเลือกมาอภิปรายควรเป็นปัญหาที่น่าสนใจในขณะนั้น หรือน่าสนใจของผู้ฟัง เช่น ปัญหาโรคเอดส์ ปัญหาน้ำท่วม เป็นต้น 7.4.8.4 เรื่องที่นำมาอภิปรายนั้นควรเป็นเรื่องที่สนใจร่วมกันของสมาชิก ในกลุ่มที่จะจัดอภิปราย 7.5 การสัมมนา (Seminar) การสัมมนา เป็นการประชุมกลุ่มประเภทหนึ่งที่ต้องอาศัยกลุ่มเป็นหลัก โดยทั่วไป ผู้ที่เข้าร่วมประชุมสัมมนาจะต้องเป็นผู้ที่มีประสบการณ์ในเรื่องนั้น ๆ มาประชุมเพื่อศึกษาปัญหา วิเคราะห์ สรุปและหาแนวทางแก้ปัญหาร่วมกันตามหลักการของประชาธิปไตย

80 คู่มือการนิเทศภายในโรงเรียน กลุ่มงานนิเทศ ติดตามและประเมินผลระบบบริหารและการจัดการศึกษา สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาน่าน เขต 1 นิเทศภายใน การสัมมนา หมายถึง การประชุมที่สมาชิกซึ่งมีความรู้ ความสนใจในเรื่องเดียวกัน มาประชุมด้วยความร่วมใจปรึกษาหารือ ร่วมใจกันคิด ช่วยกันแก้ปัญหา 7.5.1 สาเหตุของการสัมมนา การสัมมนาจะเกิดขึ้นได้เนื่องจากเกิดปัญหาขึ้นในสถาบัน หน่วยงาน องค์การหรือส่วนราชการอื่น ๆ และปัญหาเหล่านั้นเป็นปัญหาร่วมกันที่ทุกคนต้องการที่จะคลี่คลายปัญหา เหล่านั้นให้ดีขึ้น จึงหาวิถีทางหรือวิธีการมาประชุมร่วมกัน แลกเปลี่ยนความคิดเห็น หรือจัดประชุมอบรม ร่วมกัน เพื่อให้ได้มาซึ่งคำตอบที่สามารถนำไปใช้ในการแก้ปัญหาได้ต่อไป ส่วนรายวิชาสัมมนาการศึกษา เป็นกระบวนการหนึ่งที่จัดขึ้นมาเพื่อให้ผู้เรียนได้เรียนรู้และสามารถนำวิธีการไปใช้ได้หลังสำเร็จการศึกษา ไปแล้ว 7.5.2 ลักษณะของการสัมมนาที่ดี ลักษณะของการสัมมนาที่ดีนั้น สมาชิกที่เข้าร่วมสัมมนาทุกคนต้องทราบ วัตถุประสงค์ของการสัมมนาอย่างละเอียด และผู้จัดการสัมมนาต้องพยายามจัดให้สมาชิกผู้เข้าร่วมสัมมนา ได้มีประสบการณ์ในการเรียนรู้และแก้ปัญหาร่วมกันอย่างมีระบบระเบียบ มีการแลกเปลี่ยนความคิดเห็น และข้อเท็จจริงระหว่างกลุ่มสมาชิก ผู้เข้าร่วมสัมมนาจะต้องมีทัศนคติที่ดีต่อปัญหาและจริงใจต่อการทำงาน ตามที่กลุ่มมอบหมาย นอกจากนี้ ในการสัมมนาแต่ละครั้ง สิ่งที่จะขาดเสียไม่ได้ก็คือ การมีผู้นำและผู้ตามที่ดี มีผู้ฟังและผู้พูดที่ดี ทั้งนี้ เพื่อให้บรรลุเป้าหมายของการสัมมนาที่ตั้งไว้ 7.5.3 ประโยชน์ของการสัมมนา 7.5.3.1 ช่วยให้ผู้เข้าสัมมนามีความรู้ ความคิดและประสบการณ์เพิ่มขึ้น 7.5.3.2 ช่วยให้ผู้เข้าสัมมนาได้ข้อเสนอแนะแนวทางการแก้ปัญหาต่าง ๆ 7.5.3.3 ช่วยให้ผู้เข้าสัมมนาได้ประสบการณ์ในการแก้ไขปัญหาร่วมกัน โดยใช้ความคิดอย่างมีเหตุผล 7.5.3.4 ช่วยให้ผู้เข้าสัมมนารู้จักกันดียิ่งขึ้น 7.5.3.5 ช่วยกระตุ้นให้ผู้เข้าสัมมนาเกิดความคิดที่จะปฏิบัติภารกิจของตน อย่างใดอย่างหนึ่งต่อไป 7.5.3.6 ช่วยฝึกฝนผู้เข้าร่วมสัมมนาให้ยอมรับผลการตัดสินใจ โดยใช้ กระบวนการกลุ่ม 7.5.3.7 ช่วยให้ผู้เข้าร่วมสัมมนาได้แลกเปลี่ยนความคิดเห็นซึ่งกันและกัน 7.5.3.8 ผลการสัมมนาจะเป็นประโยชน์แก่ผู้สัมมนา บุคคลและสถาบัน ต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้องในเรื่องที่สัมมนาโดยตรง นอกจากนี้ยังจะเป็นประโยชน์ต่อผู้ที่จะศึกษาในเรื่องที่เกี่ยวข้องกับ การใช้ในการสัมมนาต่อไป 7.5.4 ผู้มีส่วนร่วมในการสัมมนา ในการสัมมนาจะมีบุคคลฝ่ายต่าง ๆ เกี่ยวข้องเป็นจำนวนมาก ผู้มีส่วนร่วม ในการสัมมนาแบ่งออกเป็น 3 กลุ่มใหญ่ ๆ คือ 7.5.4.1 กลุ่มผู้จัดการสัมมนา เป็นกลุ่มบุคคลที่มีบทบาทต่อความสำเร็จ หรือความล้มเหลวในการสัมมนาแต่ละครั้งเป็นอย่างมาก กลุ่มนี้แบ่งเป็น 2 กลุ่มย่อย คือ 7.5.4.1.1 ก ร ร ม ก า ร จั ด ด ำ เนิ น ก า ร สั ม ม น า (Steering Committee) จะเป็นคณะกรรมการกลางที่ดำเนินการในเรื่องนโยบายและปฏิบัติต่าง ๆ ให้สำเร็จด้วยดี ประกอบด้วยประธาน รองประธาน เลขานุการหรือผู้ช่วยเลขานุการ นายทะเบียน ประธานอนุกรรมการ

81 คู่มือการนิเทศภายในโรงเรียน กลุ่มงานนิเทศ ติดตามและประเมินผลระบบบริหารและการจัดการศึกษา สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาน่าน เขต 1 นิเทศภายใน ฝ่ายต่าง ๆ เช่นฝ่ายเอกสาร ฝ่ายสถานที่และบริการ ฝ่ายอาหารและเครื่องดื่ม ฝ่ายกิจกรรมและวิทยากร ฝ่ายงบประมาณการเงิน ฝ่ายวัดและประเมินผล เป็นต้น 7.5.4.1.2 แต่งตั้งเจ้าหน้าที่ปฏิบัติงานได้แก่ เจ้าหน้าที่ปฏิบัติงาน ในคณะอนุกรรมการแต่ละฝ่าย เช่น ผู้พิมพ์เอกสาร ผู้เรียงเอกสาร เจ้าหน้าที่โรเนียวเย็บเล่ม เจ้าหน้าที่สื่อวัสดุ โสตทัศนูปกรณ์ และเจ้าหน้าที่ผู้จัดห้องประชุม เป็นต้น 7.5.4.2 กลุ่มวิทยากรหรือผู้ทรงคุณวุฒิ ซึ่งในที่นี้เป็นกลุ่มที่คณะกรรมการ ดำเนินการสัมมนาเชิญมา เพื่อให้ความรู้แก่ผู้เข้าร่วมสัมมนาก่อนทำการสัมมนา หรือระหว่างทำการสัมมนา สำหรับการเชิญวิทยากรมาให้ความรู้ก่อนทำการสัมมนานั้นก็เพื่อให้ผู้เข้าร่วมสัมมนาได้แนวคิดบางประการ ที่เป็นประโยชน์ต่อการจัดสัมมนาในแต่ละครั้ง โดยเฉพาะอย่างยิ่งวิทยากรที่ได้รับเชิญมาบรรยายในครั้งนั้น จะเป็นผู้ทรงคุณวุฒิและเป็นผู้ที่มีหน้าที่เกี่ยวกับเรื่องที่จัดสัมมนาอย่างแท้จริง ขั้นตอนนี้จะเป็นอีกส่วนหนึ่ง ที่มุ่งเสริมความรู้และแนวคิดให้ผู้เข้าร่วมสัมมนาได้เป็นอย่างดี 7.5.4.3 กลุ่มสมาชิกผู้ร่วมการสัมมนา การสัมมนาจะสำเร็จลุล่วงลงไม่ได้ ถ้าขาดสมาชิกผู้เข้าร่วมสัมมนา และการสัมมนาแต่ละครั้งผู้เข้าร่วมสัมมนาต้องเป็นผู้ที่มีประสบการณ์มาก ในเรื่องที่จะสัมมนา ผลการสัมมนาจะออกมาดี แต่ถ้าผู้เข้าร่วมสัมมนามีประสบการณ์น้อยและไม่เอาใจใส่ ต่อปัญหาของการสัมมนา ก็จะทำให้ผลการสัมมนาในครั้งนั้นประสบความล้มเหลว ดังนั้น ผู้เข้าร่วมสัมมนา จึงต้องมีความตั้งใจอย่างจริงจังต่อปัญหา และช่วยกันพิจารณาหาแนวทางแก้ไขปัญหาร่วมกันให้ลุล่วงไปได้ อย่างมีประสิทธิภาพ 7.5.5 กระบวนการจัดสัมมนา การจัดสัมมนาทั่วไปแบ่งออกได้ 3 ขั้นตอน คือ ขั้นเตรียมการก่อนสัมมนา ขั้นดำเนินการระหว่างสัมมนา และขั้นประเมินผลหลังสัมมนา ซึ่งแต่ละขั้นมีรายละเอียดที่จะต้องดำเนินการ หลายอย่าง ผู้ดำเนินการสัมมนาจำเป็นจะต้องวางแผนล่วงหน้าไว้ก่อนว่าการจัดการสัมมนาในแต่ละครั้งจะต้อง เตรียมการอะไรบ้าง มีอะไรที่ต้องทำก่อน มีอะไรที่ต้องทำทีหลัง หรือทำพร้อม ๆ กันได้ โดยเฉพาะผู้ดำเนินการ สัมมนาควรจะต้องเตรียมการในเรื่องต่อไปนี้ 7.5.5.1 ขั้นเตรียมการก่อนการสัมมนา 7.5.5.1.1 จัดทำโครงการเพื่อขออนุมัติโครงการ 7.5.5.1.2 ออกแบบสอบถามพร้อมทั้งจัดส่งไปให้กับผู้ที่ประสงค์ จะเข้าร่วมสัมมนา เพื่อหาข้อมูลเนื้อหาวิชาที่ส่วนใหญ่ต้องการให้จัดสัมมนา แล้วนำมาวิเคราะห์เพื่อจัดทำ ตารางการสัมมนาและหลักสูตร 7.5.5.1.3 รวบรวมและวิเคราะห์แบบสอบถามเพื่อนำมาคำนวณ ค่าเบี้ยเลี้ยง ค่าพาหนะและค่าที่พักของผู้เข้าร่วมสัมมนา 7.5.5.1.4 แต่งตั้งคณะกรรมการสัมมนา 7.5.5.1.5 จัดทำตารางสัมมนาและหลักสูตร 7.5.5.1.6 เตรียมเอกสารประกอบการสัมมนา 7.5.5.1.7 แจ้งข่าวเรื่องโครงการสัมมนาให้ผู้เกี่ยวข้องทราบ เช่น ประกาศในหนังสือพิมพ์ เป็นต้น 7.5.5.2 การดำเนินการเกี่ยวกับผู้เข้าร่วมสัมมนา 7.5.5.2.1 จัดทำแบบประวัติหรือแบบลงทะเบียนของผู้เข้า สัมมนา

82 คู่มือการนิเทศภายในโรงเรียน กลุ่มงานนิเทศ ติดตามและประเมินผลระบบบริหารและการจัดการศึกษา สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาน่าน เขต 1 นิเทศภายใน 7.5.5.2.2 ทำหนังสือแจ้งหน่วยงานให้คัดเลือกบุคคลเข้าสัมมนา โดยแจ้งคุณสมบัติของผู้เข้าสัมมนา พร้อมทั้งส่งรายละเอียดเกี่ยวกับการสัมมนาและแบบประวัติให้กรอก 7.5.5.2.3 คัดเลือกผู้เข้าสัมมนา โดยดำเนินการดังนี้ 1) กำหนดแนวทางการคัดเลือกว่าจะใช้เกณฑ์ในการ คัดเลือกอย่างไร 2) พิจารณาใบสมัคร 3) คัดเลือกจัดแบ่งกลุ่ม 7.5.5.2.4 แจ้งชื่อผู้ที่ได้รับการคัดเลือกเข้าสัมมนาให้เจ้าสังกัด และผู้เข้าสัมมนาทราบ พร้อมทั้งกำหนดรายละเอียดที่ผู้เข้าสัมมนาจะต้องทราบ และเอกสารที่จำเป็น (กำหนดการเปิดพิธี - การแต่งกาย) 7.5.5.3 การดำเนินการเกี่ยวกับวิทยากร 7.5.5.3.1 ทำรายละเอียดเกี่ยวกับผู้เข้าสัมมนา เช่น ประวัติ ภูมิหลังวุฒิการศึกษา เป็นต้น ส่งวิทยากร 7.5.5.3.2 ติดต่อวิทยากรเป็นการส่วนตัว โดยชี้แจงวัตถุประสงค์ ของหลักสูตร วัตถุประสงค์ของวิชา ขอบเขตของหัวข้อบรรยาย ตลอดจนให้รายละเอียดอื่น ๆ พร้อมทั้ง สอบถามวิทยากรว่าต้องการอะไร จะให้สถานที่และจัดเตรียมอุปกรณ์หรือเอกสารอย่างไรบ้าง 7.5.5.3.3 ท ำห นั งสือเชิญ วิท ยากร (พ ร้อมทั้ งส่งตาราง การสัมมนาและรายละเอียดเกี่ยวกับหลักสูตร) และขออนุญาตผู้บังคับบัญชาของวิทยากร 7.5.5.3.4 เตรียมรถรับ - ส่งวิทยากรในแต่ละวัน 7.5.5.3.5 เตือนวิทยากรล่วงหน้าอย่างน้อย 1 วัน และควรย้ำ เรื่องการเตรียมรับการเดินทางของวิทยากร 7.5.5.4 การดำเนินการอื่น ๆ เกี่ยวกับการสัมมนา 7.5.5.4.1 ติดต่อเกี่ยวกับการสัมมนานอกสถานที่ (ดูงาน ฝึกงาน ทัศนศึกษา ฯลฯ) โดยติดต่อหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง 7.5.5.4.2 เตรียมจัดกิจกรรมทดแทนในกรณี ที่วิทยากร ไม่สามารถจะมาบรรยายได้ 7.5.5.4.3 เตรียมวิธีการประเมินผลและออกแบบประเมินผล 7.5.5.4.4 เตรียมงบประมาณ (เบิกเงินทดรองจ่าย) 7.5.5.4.5 เตรียมออกประกาศนียบัตรและจัดพิมพ์ 7.5.5.4.6 เตรียมติดต่อจัดหาเครื่องดื่มสำหรับผู้เข้ารับการ สัมมนา 7.5.5.4.7 วางแผนการใช้สถานที่ที่ใช้ในการสัมมนา การจัดห้อง และจัดเตรียมเครื่องโสตทัศนูปกรณ์ที่จะใช้ในแต่ละวันล่วงหน้า (โดยอาจทำเป็นรายวันว่าวันใดจะใช้ห้องใด และจะต้องใช้อุปกรณ์อะไรบ้างให้ผู้รับผิดชอบทราบ) 7.5.5.4.8 จัดทำป้ายชื่อโครงการสัมมนา ป้ายชื่อวิทยากร ป้ายชื่อผู้รับการสัมมนา (ป้ายใหญ่ตั้งโต๊ะ ป้ายเล็กติดเสื้อ) ป้ายบอกมายังห้องสัมมนา ป้ายลงทะเบียน และป้ายอื่น ๆที่จำเป็น

83 คู่มือการนิเทศภายในโรงเรียน กลุ่มงานนิเทศ ติดตามและประเมินผลระบบบริหารและการจัดการศึกษา สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาน่าน เขต 1 นิเทศภายใน 7.5.5.4.9 เตรียมแฟ้มแจกผู้เข้าสัมมนา ในแฟ้มควรใส่โครงการ ตารางการสัมมนา รายละเอียดหลักสูตร คู่มือในการสัมมนา (ถ้ามี) รายชื่อผู้เข้ารับการสัมมนา (วุฒิการศึกษา สังกัด) รายชื่อผู้เข้ารับการสัมมนาแบบกลุ่ม (ถ้ามีการแบ่งกลุ่ม) เอกสารประกอบการสัมมนา กระดาษเปล่า สำหรับโน้ต 7.5.5.4.10 เตรียมแฟ้มสำหรับลงทะเบียน 2-3 แฟ้ม ขึ้นอยู่กับ จำนวนผู้เข้ารับการสัมมนา (รายชื่อควรโรเนียวกระดาษด้านเดียว เพื่อสะดวกในการเซ็นชื่อ) 7.5.5.5 ขั้นเตรียมการสำหรับพิธีเปิด – ปิด 7.5.5.5.1 ร่างคำกล่าวรายงานและคำกล่าวเปิด - ปิดการสัมมนา 7.5.5.5.2 ทำหนังสือเชิญ ประธานเปิด – ปิดการสัมมนา พร้อมกับแจ้งกำหนดการและแบบคำกล่าวเปิด - ปิด 7.5.5.5.3 ทำหนังสือเชิญวิทยากรและแขกผู้มีเกียรติมาในพิธีเปิด และพิธีปิดการสัมมนา 7.5.5.5.4 ทำหนังสือเชิญสื่อมวลชนให้มาช่วยทำข่าวในพิธีเปิด และพิธีปิดการสัมมนา 7.5.5.5.5 เตรียมเขียนข่าวแจกสื่อมวลชน 7.5.5.5.6 เตรียมแผนปฏิบัติงานในพิธีเปิดและพิธีปิดการสัมมนา แจ้งผู้เกี่ยวข้อง เช่น ลงทะเบียน แจกเอกสาร จัดสถานที่โต๊ะหมู่บูชา แจกันดอกไม้ การต้อนรับประธานพิธี แขกและสื่อมวลชน ตรวจสอบ ควบคุมแสงเสียง สถานที่ เป็นต้น (โดยระบุชื่อผู้รับผิดชอบในแต่ละเรื่องเวลา สถานที่) 7.5.5.5.7 เตรียมเรื่องที่จะชี้แจงให้ผู้เข้าสัมมนาในวันเปิด - ปิด (แนวทางปฐมนิเทศ) ซึ่งควรที่จะชี้แจงเกี่ยวกับวัตถุประสงค์ของการสัมมนาและขอบเขตเนื้อหา เช่น แนะนำ กับเจ้าหน้าที่ที่เกี่ยวข้อง หลักเกณฑ์หรือการปฏิบัติตนระหว่างเข้าสัมมนา การเซ็นชื่อเวลาใด ที่ไหน อย่างไร การขาดการสัมมนา หลักเกณฑ์ในการให้ใบรับรองหรือประกาศนียบัตร การติดป้ายชื่อ การสับเปลี่ยนที่นั่ง วิธีการแจกเอกสาร การให้บริการและอำนวยความสะดวกต่าง ๆ เวลาพัก บริการเครื่องดื่มเวลาใด ที่ไหน อย่างไร ห้องน้ำ ห้องเครื่องดื่มอยู่ที่ไหน การโทรศัพท์ติดต่อ เป็นต้น 7.5.5.5.8 ตรวจสอบความเรียบร้อยของสถานที่สัมมนา สถานที่ ลงทะเบียนและสถานที่สำหรับพิธีเปิด – ปิด ตลอดจนอุปกรณ์ต่าง ๆ ให้พร้อมที่จะใช้ได้ก่อนวันเปิด - ปิดการ สัมมนา 7.5.5.5.9 จัดเตรียมสรุปแบบประเมินผลการสัมมนาเพื่อรายงาน ให้ประธานในพิธีทราบ 7.5.5.6 ขั้นดำเนินการระหว่างการสัมมนา 7.5.5.6.1 จัดแฟ้มเซ็นชื่อประจำวัน 7.5.5.6.2 ชี้แจงกำหนดการประจำวัน 7.5.5.6.3 แจกเอกสารให้แต่ละคน (ควรเตรียมกระดาษเปล่าไว้ ให้ผู้เข้าสัมมนาด้วย) 7.5.5.6.4 จัดรถรับ - ส่งวิทยากร 7.5.5.6.5 ต้อนรับ ส่งวิทยากร และอำนวยความสะดวก จัดเตรียมที่พักให้วิทยากร ชี้แจงวิธีใช้อุปกรณ์ เครื่องมือต่าง ๆ ตามที่วิทยากรต้องการ

84 คู่มือการนิเทศภายในโรงเรียน กลุ่มงานนิเทศ ติดตามและประเมินผลระบบบริหารและการจัดการศึกษา สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาน่าน เขต 1 นิเทศภายใน 7.5.5.6.6 แนะนำวิทยากรและขอบคุณ 7.5.5.6.7 จัดของสมนาคุณวิทยากร 7.5.5.6.8 จัดเครื่องดื่มสำหรับวิทยากร 7.5.5.6.9 จัดเครื่องดื่มสำหรับผู้เข้ารับการสัมมนา 7.5.5.6.10 สังเกตการณ์การสัมมนา 7.5.5.6.11 คอยควบคุมเวลาให้เป็นไปตามกำหนดการ 7.5.5.6.12 ตรวจสอบสถานที่ เสียง อุปกรณ์ให้พร้อมใช้อยู่เสมอ 7.5.5.6.13 เปลี่ยนป้ายชื่อวิทยากรและผู้เข้ารับการสัมมนา 7.5.5.6.14 อำนวยความสะดวกให้แก่ผู้เข้ารับการสัมมนา 7.5.5.6.15 สังเกต สอบถามและวิเคราะห์ปัญหาประจำวัน 7.5.5.6.16 ประชุมกรรมการเพื่อหาทางแก้ไข 7.5.5.7 ขั้นประเมินผลหลังการสัมมนา 7.5.5.7.1 วิเคราะห์ ประเมินผลการสัมมนา 7.5.5.7.2 รายงานผลการสัมมนาต่อผู้บังคับบัญชา 7.5.5.7.3 ทำหนังสือแจ้งผลการสัมมนาต่อหน่วยงานต้นสังกัด ของผู้เข้ารับการสัมมนา 7.5.5.7.4 ดำเนิ นการด้าน งบ ป ระมาณ ค่าใช้จ่ายอื่น ๆ ให้เรียบร้อย 7.5.5.7.5 ติดตามผล 7.5.5.7.6 วิเคราะห์ ติดตามผล 7.5.5.7.7 ปรับปรุงหลักสูตร 7.5.5.7.8 หากมีอะไรต้องติดต่อผู้เข้ารับการสัมมนาภายหลัง จากได้กำหนดไว้ก่อนเกี่ยวกับสถานที่ซึ่งอาจเปลี่ยนแปลงทีหลัง หรือเกี่ยวกับการแจกเอกสารที่จัดทำขึ้นทีหลัง ถ้าจำเป็นอาจขอซองจดหมายปิดแสตมป์ไว้ก่อนก็ได้ 7.5.6 ข้อดีของการสัมมนา 7.5.6.1 ผู้เข้าสัมมนาได้มีโอกาสศึกษาค้นคว้า โดยได้รับการให้คำปรึกษาแนะนำ อย่างใกล้ชิดจากผู้ทรงคุณวุฒิ 7.5.6.2 กระตุ้นให้ผู้เข้าร่วมสัมมนาทุกคนได้มีส่วนร่วมในการสัมมนาอย่างเต็มที่ 7.5.6.3 มีการเสนอเอกสารและข้อมูลใหม่ ๆ 7.5.6.4 ได้รูปแบบการแก้ปัญหาหลาย ๆ แนวทางที่เหมาะสมกับสถานการณ์ ต่าง ๆ 7.5.7 ข้อจำกัดของการสัมมนา 7.5.7.1 ผู้ทรงคุณวุฒิบางท่านอาจใจแคบ ไม่ยอมรับความคิดใหม่ ๆ มักจะควบคุม ให้การสัมมนาเป็นไปตามความคิดเห็นของตนเอง 7.5.7.2 ผู้เข้าร่วมสัมมนาไม่กล้าตักเตือนผู้เข้าร่วมสัมมนาท่านอื่น ๆ ที่กระทำตน ไม่เหมาะสมในขณะสัมมนา 7.5.7.3 ระยะเวลาในการสัมมนา ถ้าหากมีเวลาจำกัดจะเป็นอุปสรรคต่อการศึกษา ค้นคว้าหาข้อมูลของผู้เข้าร่วมสัมมนา

85 คู่มือการนิเทศภายในโรงเรียน กลุ่มงานนิเทศ ติดตามและประเมินผลระบบบริหารและการจัดการศึกษา สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาน่าน เขต 1 นิเทศภายใน 8. การศึกษาดูงาน การศึกษาดูงาน หมายถึง การพาบุคลากรของโรงเรียนไปศึกษา ค้นคว้าและเพิ่มพูนความรู้ ในสถานที่ต่าง ๆ โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อให้บุคลากรในโรงเรียนได้พัฒนาตนเองและพัฒนางานให้มีคุณภาพ ดังนั้น ก่อนการศึกษาดูงานควรมีประเด็นคำถามเกี่ยวกับการศึกษาดูงานไว้ 3 ประเด็น คือ ประเด็นแรก การศึกษาดูงานจะมีส่วนในการแก้ไขปัญหาการทำงานให้กับตนเองอย่างไร ประเด็นที่สอง การศึกษาดูงาน จะก่อให้เกิดความคิดใหม่ ๆ มาใช้กับการทำงานได้อย่างไร และประเด็นที่สาม การศึกษาดูงานมีประโยชน์ ต่อทีมงานและหน่วยงานอย่างไร 8.1 วิธีการศึกษาดูงานให้เกิดประสิทธิภาพ วิธีการศึกษาดูงานให้เกิดประสิทธิภาพหรือเกิดประโยชน์จากการศึกษาดูงานนั้น ควรมีวิธีการดังต่อไปนี้ 8.1.1 เตรียมความพร้อมก่อนศึกษาดูงาน 8.1.1.1 ความพร้อมในเรื่องของสภาพร่างกายสมบูรณ์แข็งแรง อยู่ในภาวะ พร้อมที่จะศึกษาดูงาน 8.1.1.2 เสริมสร้างทัศนคติเชิงบวกให้เกิดความรู้สึกที่ดีต่อการศึกษาดูงาน ด้วยการมองเห็นข้อดีของการศึกษาดูงาน หน่วยงานที่จะไปศึกษาดูงานหรือกิจกรรมที่จัดในการศึกษาดูงาน รวมทั้งผลที่จะได้รับกับตนเอง ทีมงาน และหน่วยงาน 8.1.1.3 ตั้งประเด็นปัญหาที่เกิดขึ้นในการทำงานปัจจุบัน รวมทั้งทบทวน วิธีการทำงานในปัจจุบัน แนวคิดที่มุ่งหวัง เพื่อจะได้นำความรู้มาใช้พัฒนาการทำงานให้เกิดประสิทธิภาพและ จดบันทึกเตือนความจำก่อนการศึกษาดูงาน 8.1.2 เตรียมความพร้อมขณะศึกษาดูงาน 8.1.2.1 รับฟัง คือ ฟังการบรรยายหรือเล่าถึงประสบการณ์ในการทำงาน ตลอดจนเทคนิค วิธีการทำงานใหม่ ๆ 8.1.2.2 คิดตาม เป็นการสร้างแนวคิดใหม่ โดยมองถึงข้อดีของวิธีการ ทำงานแบบใหม่ที่ได้เรียนรู้ ตลอดจนสามารถนำมาประยุกต์ใช้กับวิธีการทำงานในปัจจุบันได้เพื่อลดปัญหา และเสริมประสิทธิภาพในการทำงาน 8.1.2.3 ถามดู คือ ตั้งคำถามเพื่อแลกเปลี่ยนเรียนรู้ โดยถามจากสิ่งที่ได้ เห็นการตั้งคำถามเป็นการจุดประกายความคิด กระตุ้นให้เกิดการถ่ายทอดความรู้ในการทำงาน รวมถึงเทคนิค วิธีการทำงานให้เกิดประสิทธิภาพ เช่น การลดขั้นตอนในการปฏิบัติงาน การนำเทคโนโลยีสมัยใหม่มาใช้การนำ วิธีการบริหารจัดการสมัยใหม่มาใช้ เป็นต้น ซึ่งการถามเพื่อสร้างองค์ความรู้นี้ เราอาจจะไขข้อข้องใจถึง ประเด็นปัญหาที่ได้ตั้งไว้ก่อนการศึกษาดูงานได้ 8.1.2.4 รู้เขียน เป็นการนำความรู้ที่ได้จากการศึกษาดูงานนั้นนำมาเขียน หรือจดบันทึกย่อไว้เพื่อเตือนความจำ การเขียนเป็นสิ่งสำคัญ เพราะตกผลึกจากความรู้ความเข้าใจของตนเอง นั่นคือ เขียนตามที่รู้หรือเข้าใจ ปัจจุบันเราอาจใช้เทคโนโลยีต่าง ๆ เช่น การบันทึกความรู้ด้วยกล้องถ่ายวิดีโอ หรือการเล่าเรื่องโดยรูปภาพ โดยการถ่ายภาพ หรือบันทึกเสียงด้วยเครื่องอัดเทป โทรศัพท์มือถือ ซึ่งจะช่วย เตือนความจำให้กับตนเองและถ่ายทอดเป็นองค์ความรู้ได้อีกวิธีหนึ่ง 8.1.3 เตรียมความพร้อมหลังศึกษาดูงานเสร็จสิ้น 8.1.3.1 ทบทวนความรู้ที่ได้จากการศึกษาดูงานของตนเอง 8.1.3.2 นำความรู้ที่ได้จากการศึกษาดูงานมาประยุกต์ใช้ในการทำงาน

86 คู่มือการนิเทศภายในโรงเรียน กลุ่มงานนิเทศ ติดตามและประเมินผลระบบบริหารและการจัดการศึกษา สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาน่าน เขต 1 นิเทศภายใน 8.1.3.3 จดบันทึกไว้เตือนความจำถึงวิธีการแก้ปัญหาตามประเด็นปัญหา ที่ตั้งไว้ก่อนศึกษาดูงาน ความรู้ที่สามารถนำมาประยุกต์ใช้ ตลอดจนความรู้ใหม่ ๆ ที่เกิดขึ้น การจดบันทึกนี้ เป็นการตรวจสอบความรู้ของตนเองที่ได้รับในอีกทางหนึ่งด้วย 8.1.3.4 จัดการประชุมแต่ละทีมงาน เพื่อแลกเปลี่ยนความคิดเห็นร่วมกัน ติดตามและประเมินผลความรู้ที่ได้รับจากการไปศึกษาดูงานก่อนที่จะรวบรวมความรู้ที่ได้ของแต่ละบุคคล มาสรุป เพื่อจัดทำเป็นองค์ความรู้แต่ละทีมงาน 8.1.3.5 ถ่ายทอดและเผยแพร่องค์ความรู้ ตลอดจนนำองค์ความรู้ที่ได้นั้น มาปรับใช้ในการทำงานอย่างต่อเนื่องและสม่ำเสมอ 8.2 ขั้นตอนการนิเทศแบบศึกษาดูงาน 8.2.1 เลือกสถานที่ศึกษาดูงานที่ตรงกับปัญหาและความต้องการ 8.2.2 กำหนดวัตถุประสงค์ของการศึกษาดูงาน 8.2.3 วางแผน ประสานงานกับสถานที่ที่จะไปศึกษาดูงาน 8.2.4 แจ้งให้หน่วยงานที่จะไปศึกษาดูงานเตรียมการบรรยายสรุปให้ฟัง 8.2.5 ควรใช้เวลาในการศึกษาดูงานให้นานพอสมควร 8.2.6 หลังจากศึกษาดูงานแล้ว ควรกลับไปสรุปแนวความคิดและวางแผนปรับปรุง พัฒนางานต่อไป

87 คู่มือการนิเทศภายในโรงเรียน กลุ่มงานนิเทศ ติดตามและประเมินผลระบบบริหารและการจัดการศึกษา สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาน่าน เขต 1 นิเทศภายใน (ตัวอย่าง) แบบบันทึกการศึกษาดูงาน (แบบที่ 1) โรงเรียน......................................................... อำเภอ................................................จังหวัด................................ วันที่...........เดือน................................. พ.ศ......................สถานที่ไปศึกษาดูงาน.................................................. เรื่องที่ศึกษาดูงาน ผลการศึกษาดูงาน สิ่งที่นำไปประยุกต์ใช้ หมายเหตุ ลงชื่อ................................................ผู้ศึกษาดูงาน (................................................)

88 คู่มือการนิเทศภายในโรงเรียน กลุ่มงานนิเทศ ติดตามและประเมินผลระบบบริหารและการจัดการศึกษา สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาน่าน เขต 1 นิเทศภายใน (ตัวอย่าง) แบบบันทึกการศึกษาดูงาน (แบบที่ 2) ชื่อผู้ศึกษาดูงาน..........................................................วันที่...........เดือน...............................พ.ศ.......................... ชื่อรายการที่ศึกษาดูงาน....................................................................................................................................... สถานที่ศึกษาดูงาน............................................................................................................ .................................... 1. จุดประสงค์การศึกษาดูงาน 1.1................................................................................................................................ ......................... 1.2......................................................................................................................................................... 1.3......................................................................................................................................................... 2. ลักษณะหรือรูปแบบการจัด/ทำ/ตกแต่ง/ผลิต/สาธิต ฯลฯ ของผู้ผู้ที่ให้ศึกษาดูงาน ...................................................................................................................................................... .......... ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ 3. ผลจากการศึกษาดูงาน 3.1 ส่วนดี....................................................................................................................... ....................... ................................................................................................................................................................ 3.2 ส่วนที่ควรปรับปรุง........................................................................................................... ............... ............................................................................................................................................................ .... 4. รายการ/สิ่งที่ควรนำไปปรับปรุงใช้ในโรงเรียน ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ 5. วิธีการที่จะนำสิ่งหรืองานที่ได้ไปปรับปรุงใช้ ใช้เครื่องบันทึกภาพ วิดีโอ ถ่ายภาพ จำนวน............ภาพ ได้รับเอกสาร คือ ........................................................................................................................... ................................................................................................................................................................ ...................................................................................................................................................... .......... ลงชื่อ................................................ผู้ศึกษาดูงาน (................................................)

89 คู่มือการนิเทศภายในโรงเรียน กลุ่มงานนิเทศ ติดตามและประเมินผลระบบบริหารและการจัดการศึกษา สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาน่าน เขต 1 นิเทศภายใน 9. การจัดนิทรรศการ นิทรรศการ หมายถึง การจัดแสดงข้อมูล เนื้อหา ผลงานต่าง ๆ ด้วยวัสดุ สิ่งของ อุปกรณ์และ กิจกรรมที่หลากหลาย แต่มีความสัมพันธ์กันในแต่ละเรื่อง โดยมีจุดมุ่งหมายที่ชัดเจน โดยมีการวางแผนและ ออกแบบที่เร้าความสนใจให้ผู้ชมมีส่วนร่วมในการดู ฟัง สังเกต จับต้อง ทดลองด้วยสื่อที่หลากหลายเช่น รูปภาพ ของจริง หุ่นจำลอง ป้ายนิเทศ และกิจกรรมต่าง ๆ ได้แก่ การประกวด การแข่งขัน การบรรยาย การ สาธิต การอภิปราย และการตอบปัญหา เป็นต้น วัตถุประสงค์ 1. เพื่อให้คณะครู ผู้ชมนิทรรศการ มีความรู้ความเข้าใจในด้านการใช้สื่อต่าง ๆ ในรูปแบบ กระบวนการ เทคนิควิธีการต่าง ๆ 2. เพื่อกระตุ้นให้คณะครูเกิดการพัฒนาตนเอง กิจกรรมนี้เหมาะสาหรับนิเทศบุคลากรกลุ่มใหญ่ ขั้นตอนกำรจัดนิทรรศการ ขั้นที่ 1 เตรียมดำเนินการ 1.1 ในกรณีที่สถานศึกษาเป็นผู้จัดนิทรรศการ ผู้บริหารร่วมกับคณ ะครู ในสถานศึกษา จัดเตรียมนิทรรศการ เมื่อสิ้นภาคเรียนหรือใกล้สิ้นปีการศึกษา หรือระหว่างภาคเรียน หรือ ช่วงเวลาใดเวลาหนึ่งตามความเหมาะสม จะเกิดกระบวนการกลุ่มเพื่อศึกษาค้นคว้าหาความรู้ เพื่อเติมส่งเสริม ความเข้าใจยิ่งขึ้น 1.2 ในกรณีที่พาคณะครูไปชมการจัดนิทรรศการ จะต้องเตรียมการให้คณะครูไปจด บันทึกการชมนิทรรศการนั้น และแจ้งหัวข้อที่ควรสังเกตให้ครูล่วงหน้า ขั้นที่ 2 ปฏิบัติงาน คณะครูชมนิทรรศการ พร้อมทั้งมีบันทึกการชมนิทรรศการ เพื่อให้การชม นิทรรศการนั้นมีประสิทธิภาพเพิ่มขึ้น ขั้นที่ 3 พัฒนาตนเอง ผู้ไปชมนิทรรศการ นาแนวคิดจากการไปชมมาปรับปรุงแก้ไขการปฏิบัติงาน ขั้นที่ 4 ประเมินผล ตรวจสอบ ติดตาม ประเมินผลการดำเนินการของครู ว่าเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมการ สอนไปอย่างไร และได้ใช้ประโยชน์อย่างไรโดยข้อสรุปข้อมูลและแจ้งคณะครูเพื่อปรับปรุงแก้ไขการปฏิบัติงาน ให้ดีขึ้น 10. การสาธิตการสอน การสาธิตการสอนเป็นกิจกรรมที่มุ่งให้ผู้ดูเห็นการดำเนินกิจกรรมคล้ายสถานการณ์จริง โดยการนำคณะครูไปชมการสาธิตการสอนในหรือนอกโรงเรียน โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อให้ผู้สาธิตการสอน นำประโยชน์ที่ได้จากการไปชมการสาธิตการสอนมาปรับปรุงการเรียนการสอนและพัฒนาตนเอง ตลอดจน เป็นการเสริมแรงให้กับผู้สาธิตการสอน ถ้าผู้สาธิตการสอนและผู้ดูเป็นครูโรงเรียนเดียวกัน ผู้สาธิตการสอน จะต้องปรับปรุงการเรียนการสอนของตนเองให้มาก เพื่อมาเป็นผู้สาธิตการสอน การดำเนินการนิเทศแบบสาธิตการสอน มีขั้นตอนดังนี้ ขั้นที่ 1 เตรียมการสาธิตการสอน

90 คู่มือการนิเทศภายในโรงเรียน กลุ่มงานนิเทศ ติดตามและประเมินผลระบบบริหารและการจัดการศึกษา สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาน่าน เขต 1 นิเทศภายใน 1.1 ศึกษาถึงสภาพปัญหาและสำรวจความต้องการเพื่อนำไปสู่การสาธิตการสอน ในเรื่องที่ตรงกัน 1.2 แจ้งให้ผู้สาธิตการสอนและผู้ดูการสาธิตการสอนทราบวัตถุประสงค์ร่วมกัน ในเรื่องของการชมการสาธิตการสอน กลุ่มประสบการณ์ใด เรื่องใด ชั้นใด ประสานงาน เตรียมการให้พร้อม 1.3 ให้ผู้ดูการสาธิตการสอนเตรียมบันทึกผลของการเข้ารับชมการสาธิตการสอน ตามรูปแบบที่กำหนดให้ ขั้นที่ 2 ปฏิบัติการสาธิต ผู้ดูการสาธิตการสอนศึกษา สังเกตกระบวนการ ขั้นตอน เทคนิควิธีการสอนรูปแบบ ต่าง ๆ ที่ได้จากการสาธิตการสอนและจดบันทึกไว้ ขั้นที่ 3 ประยุกต์และดำเนินการ ผู้ดูการสาธิตการสอนนำกระบวนการ เทคนิควิธีการที่ได้จากการสาธิตการสอนสรุป และประยุกต์ใช้ดำเนินการในการจัดการเรียนการสอนของตน ขั้นที่ 4 ประเมินผล 4.1 ติดตามผลการปฏิบัติงานของครูผู้ไปดูการสาธิตการสอนว่ามีการเปลี่ยนแปลง หรือพัฒนาขึ้นหรือไม่ 4.2 สรุป รายงานผล แจ้งครูผู้ไปดูการสาธิตการสอน เพื่อนำผลไปปรับปรุงแก้ไข และพัฒนาตนเองต่อไป 6. มาตรฐานการนิเทศภายในโรงเรียน การวางแผนการนิเทศภายในโรงเรียน เป็นกระบวนการสำคัญที่จะต้องดำเนินการให้ได้แผนนิเทศ สำหรับใช้เป็นเครื่องมือ/คู่มือปฏิบัติการนิเทศภายในโรงเรียน แสดงถึงการบริหารจัดการ โครงสร้างองค์กร และระบบการดำเนินงานของโรงเรียนได้ ซึ่งสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐานได้กำหนดมาตรฐาน ในการนิเทศภายในโรงเรียนไว้ 5 มาตรฐาน ดังนี้ มาตรฐานที่ 1 โรงเรียนกำหนดผู้รับผิดชอบงานนิเทศภายในโรงเรียน แต่งตั้งเป็นลายลักษณ์อักษร 1.1 ให้มีคณะบุคคลรับผิดชอบงานนิเทศภายในโรงเรียนและมีคำสั่งแต่งตั้ง 1.2 บุคลากรที่ได้รับการแต่งตั้งมีคุณสมบัติเหมาะสม 1.3 มีการกำหนดภาระงานและความรับผิดชอบไว้ชัดเจน 1.4 บุคลากรที่ได้รับมอบหมายเข้าใจภาระงานนิเทศภายในโรงเรียนและมีความรับผิดชอบ 1.5 คณะครูในโรงเรียนมีส่วนร่วมในการสรรหาผู้รับผิดชอบงานนิเทศภายในโรงเรียน มาตรฐานที่ 2 โรงเรียนมีระบบข้อมูลสารสนเทศเพื่อวางแผนการนิเทศ 2.1 มีข้อมูลพื้นฐานที่จำเป็นต้องใช้ในการนิเทศ ดังนี้ 2.1.1 ข้อมูลแสดงสภาพการจัดกิจกรรมการเรียนการสอนของครู 2.1.2 ข้อมูลแสดงความต้องการพัฒนาของครู 2.1.3 นโยบายของหน่วยงานระดับเหนือในการพัฒนาครู 2.2 ข้อมูลสอดคล้องกับสภาพความเป็นจริง 2.3 การจัดเก็บข้อมูลสะดวกและนำไปใช้ประโยชน์ได้ทันที 2.4 มีการนำข้อมูลที่ได้จัดเก็บมาใช้ประโยชน์ในการวางแผน 2.5 มีข้อมูลย้อนหลังอย่างน้อย 2 ปี

91 คู่มือการนิเทศภายในโรงเรียน กลุ่มงานนิเทศ ติดตามและประเมินผลระบบบริหารและการจัดการศึกษา สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาน่าน เขต 1 นิเทศภายใน มาตรฐานที่ 3 โรงเรียนมีแผนการนิเทศที่ตอบสนองความต้องการในการพัฒนาของครูและโรงเรียน ซึ่งมีสาระสำคัญ ดังนี้ 3.1 ความสำคัญและความจำเป็นที่ต้องพัฒนาครู 3.2 จุดเน้นที่ต้องพัฒนา 3.3 กิจกรรมการนิเทศและรายละเอียดของแต่ละกิจกรรม ได้แก่ วัตถุประสงค์ เป้าหมาย ขั้นตอนการดำเนินงาน ระยะเวลา สื่อและเครื่องมือที่จำเป็น วิธีการวัดและประเมินผลกิจกรรมการนิเทศ 3.4 แผนนิเทศของโรงเรียนตอบสนองความต้องการในการพัฒนาของครูและโรงเรียน 3.5 บุคลากรมีส่วนร่วมในการวางแผนนิเทศตามบทบาทหน้าที่ของตน 3.6 การเขียนสาระสำคัญของแผนนิเทศแต่ละส่วนสอดคล้อง สัมพันธ์กัน มาตรฐานที่ 4 โรงเรียนดำเนินการตามแผนนิเทศที่วางไว้ 4.1 มีผู้รับผิดชอบเพื่อดำเนินการตามแผน 4.2 ผู้รับผิดชอบรับทราบและดำเนินการตามแผนนิเทศ 4.3 คณะครูรับทราบแผนนิเทศของโรงเรียน 4.4 ผู้นิเทศดำเนินการได้ตามแผนนิเทศ 4.5 มีการบันทึกการดำเนินการและผลการดำเนินการของแต่ละกิจกรรม มาตรฐานที่ 5 โรงเรียนประเมินผลตามแผนนิเทศอย่างเป็นระบบและนำผลการประเมินมาปรับปรุง การนิเทศของโรงเรียน 5.1 มีการวางแผนการประเมินผลแผนนิเทศ 5.2 แผนการประเมินผลแผนนิเทศ ประกอบด้วย 5.2.1 สิ่งที่จะประเมิน 5.2.2 สภาพความสำเร็จและเกณฑ์การประเมิน 5.2.3 วิธีการและเครื่องมือประเมิน 5.2.4 แหล่งข้อมูลผู้ประเมิน 5.3 มีรายงานผลแผนนิเทศของโรงเรียนที่ครอบคลุมสาระสำคัญ ดังนี้ 5.3.1 แผนนิเทศปีการศึกษาที่จะประเมิน 5.3.2 การดำเนินการตามแผนนิเทศและผลการดำเนินการของแต่ละกิจกรรม 5.3.3 ผลตามวัตถุประสงค์ของกิจกรรมการนิเทศแต่ละกิจกรรม 5.3.4 ปัญหาและอุปสรรคในการดำเนินการ 5.4 คณะครูมีส่วนร่วมในกิจกรรมการประเมิน 5.5 นำผลการประเมินไปพิจารณาวางแผนการนิเทศของโรงเรียนในปีต่อไป เพื่อให้การนิเทศเป็นไปตามมาตรฐาน แผนนิเทศเป็นเสมือนเข็มทิศของการนิเทศ ซึ่งต้องวางแผน โดยอิงหลักการ ทฤษฎี เทคนิควิธีการที่เกี่ยวข้องกับการนิเทศ เพื่อให้ได้แผนนิเทศที่ดี มีประสิทธิภาพเหมาะสม กับบริบท และความต้องการจำเป็นในการพัฒนางานของโรงเรียนและครู ศุภลักษณ์ มุขพรหม (2553) ได้เสนอเทคนิควิธีการดำเนินการสู่มาตรฐานการนิเทศภายในไว้ดังนี้ ขั้นที่ 1 สร้างความตระหนัก เป็นขั้นการจัดการให้ครูได้รับรู้ปัญหาหรือสถานการณ์ ให้ตระหนักถึงความสำคัญจำเป็น ในการพัฒนานั้น ๆ เช่น การให้ได้รับทราบข้อมูลหรือสภาพปัญหา การกระตุ้น หรือการสร้างแรงจูงใจ

92 คู่มือการนิเทศภายในโรงเรียน กลุ่มงานนิเทศ ติดตามและประเมินผลระบบบริหารและการจัดการศึกษา สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาน่าน เขต 1 นิเทศภายใน สภาพความสำเร็จในขั้นนี้ คือ ครูทราบปัญหาหรือนโยบาย มีความสนใจ กระตือรือร้น พร้อมที่จะแก้ปัญหา หรือพัฒนาตนเอง ขั้นที่ 2 ปักหลักชัย เป็นการดำเนินงานเพื่อกำหนดจุดในการพัฒนาและสภาพความสำเร็จร่วมกันโดยรวบรวม ข้อมูลและศึกษาข้อมูลที่เกี่ยวข้อง เพื่อกำหนดหลักชัยหรือเป้าหมาย สภาพความสำเร็จในขั้นนี้ คือ 2.1 มีข้อมูลสารสนเทศที่เกี่ยวข้องเป็นระบบ สะดวกต่อการใช้วางแผน 2.2 ผู้เกี่ยวข้องมีภาพความคาดหวัง เพื่อเตรียมวางแผนการนิเทศ 2.3 มีเป้าหมายและวัตถุประสงค์ของการนิเทศไว้อย่างชัดเจน สอดคล้องกับความต้องการ และรับรู้ร่วมกัน ขั้นที่ 3 ร่วมใจพัฒนา เป็นการพิจารณาหาทางเลือกในการนิเทศ เช่น ผู้นิเทศ ผู้รับการนิเทศ วิธีการนิเทศ กิจกรรม สื่อ เครื่องมือ เป็นต้น ซึ่งการดำเนินการนั้นอาจดำเนินการในลักษณะกลุ่มที่มีประสิทธิภาพ อาจมีหลายกลุ่ม ตามความสนใจและความต้องการจำเป็น โดยเน้นการมีส่วนร่วมในการวางแผนและกำหนดองค์ประกอบต่าง ๆ ที่สำคัญ ผู้บริหารในฐานะที่มีบทบาทเป็นผู้บริหารการศึกษาและผู้นิเทศการศึกษาต้องเป็นส่วนหนึ่งในกลุ่ม ประสิทธิภาพ โดยทำหน้าที่เป็นอำนวยการ เช่น การวินิจฉัยสั่งการ การจัดวิธีการให้มีการดำเนินการได้อย่าง ต่อเนื่อง เป็นต้น ทำหน้าที่เป็นผู้ประสานงาน เช่น การประสานความรู้ การประสานความคิดของทีมให้ดำเนิน ไปในทิศทางที่ต้องการตามเป้าหมาย เป็นต้น นอกจากนี้ยังทำหน้าที่เป็นผู้นิเทศ เช่น การให้ความรู้ ให้คำปรึกษา ตรวจและประเมินกิจกรรม/งาน/โครงการต่าง ๆ เป็นต้น สภาพความสำเร็จในขั้นนี้ คือ 3.1 ผู้รับการนิเทศมีเป้าหมายในการพัฒนาตนเองชัดเจน 3.2 ผู้รับการนิเทศได้ร่วมกันวางแผนพัฒนาตนเองตามเป้าหมาย 3.3 ผู้รับการนิเทศมีส่วนร่วมในการคัดเลือกตัวผู้นิเทศ 3.4 ผู้นิเทศเป็นผู้ที่มีความเหมาะสม มีคำสั่งมอบหมายและกำหนดภารกิจชัดเจน 3.5 ผู้รับการนิเทศรับทราบภารกิจที่จะนิเทศตามสภาพความต้องการ 3.6 มีกิจกรรมการนิเทศที่เหมาะสมกับสภาพความต้องการจำเป็นและข้อจำกัดของโรงเรียน ในแต่ละกิจกรรมการนิเทศ ควรมีองค์ประกอบ คือ ชื่อกิจกรรมการนิเทศ วัตถุประสงค์ เป้าหมาย สภาพความสำเร็จที่ต้องการพัฒนา (ความรู้/ทักษะ/เจตคติ) กระบวนการและขั้นตอนในการนิเทศ วัน เวลาและสถานที่ที่ดำเนินการ สื่อที่ใช้ประกอบการนิเทศ เครื่องมือการนิเทศ ผู้ปฏิบัติงาน ผู้รับผิดชอบ และคณะทำงาน สิ่งสำคัญก็คือ ผู้บริหารจะต้องเป็นผู้ที่มีความรู้ความสามารถในเรื่องที่จะจัดให้มีการนิเทศ แม้จะมอบหมายให้ครูนิเทศกันเองก็ตาม กิจกรรมแต่ละองค์ประกอบต้องร้อยรัดสัมพันธ์กัน มีความชัดเจน และเห็นภาพงานตลอดแนว ขั้นที่ 4 รู้ค่าผลงาน เป็นขั้นตอนการวางแผนดำเนินงานนิเทศภายในโรงเรียน นอกจากจะเป็นการประเมินผล สภาพความสำเร็จของการดำเนินงานแล้วยังเป็นการนำผลข้อมูลด้านปัญหาและอุปสรรค เพื่อใช้ประโยชน์ ในการวางแผนปรับปรุงแก้ไขการนิเทศครั้งต่อไป ดังนั้น การวัดและประเมินผลที่ดีควรมีข้อมูลที่สอดคล้องกับ สภาพความเป็นจริง ผู้รับการประเมินต้องรู้จุดที่ควรพัฒนาปรับปรุงแก้ไข และยอมรับผลการประเมิน

93 คู่มือการนิเทศภายในโรงเรียน กลุ่มงานนิเทศ ติดตามและประเมินผลระบบบริหารและการจัดการศึกษา สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาน่าน เขต 1 นิเทศภายใน ด้วยความเต็มใจ ควรวางแผนการประเมินทั้งก่อนการดำเนินการ ระหว่างการดำเนินการและสิ้นสุดการนิเทศ มีหลักการสำคัญ คือ เป็นการติดตามและช่วยเหลือ สร้างขวัญและกำลังใจ โดยมุ่งให้ผู้รับการนิเทศสามารถ พัฒนาตนเองได้ตามเป้าหมาย เน้นการวัดและประเมินผลร่วมกันระหว่างผู้ประเมินและผู้รับการประเมิน เพื่อให้ทราบปัญหาและอุปสรรคในการพัฒนางาน ควรเปิดโอกาสให้ผู้รับการประเมินมีส่วนร่วม เช่น กำหนด รูปแบบวิธีการประเมิน การให้วิพากษ์เครื่องมือหรือแบบประเมิน การคัดเลือกผู้ประเมินและทีมงาน การประเมินตนเอง เป็นต้น สภาพความสำเร็จในขั้นนี้ คือ 4.1 ผู้รับการนิเทศมีส่วนร่วมในการวางแผนประเมิน เช่น ร่วมกำหนดขอบข่ายการประเมิน กำหนดเกณฑ์การประเมิน กำหนดแหล่งข้อมูล และระยะเวลา 4.2 สร้าง/มีเครื่องมือการประเมินที่หลากหลาย มีคุณภาพ สอดคล้องกับภารกิจ/กิจกรรม 4.3 มีการวัดและประเมินผลทั้งด้านกระบวนการและผลลัพธ์ ขั้นที่ 5 สืบสานพัฒนาคู่มือสู่การปฏิบัติ เป็นการนำข้อมูลผลการดำเนินงานจากขั้นตอนที่ 1 – 4 มาสรุป วางแผนในการจัดทำคู่มือ หรือแผนนิเทศ และนำไปสู่การปฏิบัติในการนิเทศภายในโรงเรียนต่อไป ส่วนประกอบของคู่มือ/แผนนิเทศ ควรประกอบด้วยสาระสำคัญ ดังนี้ ส่วนประกอบตอนต้น - คำนำ คำชี้แจง สารบัญ ส่วนประกอบตอนกลาง ได้แก่ ตอนที่ 1 บทนำ - ความสำคัญและความเป็นมา - วัตถุประสงค์ของการนิเทศภายใน ตอนที่ 2 เอกสารที่เกี่ยวข้อง ตอนที่ 3 วิธีดำเนินการ ตอนที่ 4 ผลการวิเคราะห์ข้อมูล ตอนที่ 5 สรุปอภิปราย ส่วนประกอบตอนท้าย - คำสั่ง หลักฐานอ้างอิง สภาพความสำเร็จในขั้นนี้ คือ 5.1 มีคู่มือและแผนนิเทศที่สมบูรณ์ 5.2 คณะผู้นิเทศมีความมั่นใจในการนิเทศ สามารถนิเทศได้ตรงตามแผน ขั้นที่ 6 ร้อยรัด สรุปรายงานผล เป็นขั้นตอนเมื่อสิ้นสุดการดำเนินงานตามแผนนิเทศ จะต้องมีการสรุปและจัดทำรายงานผล การดำเนินงานให้ผู้เกี่ยวข้องทราบ โดยใช้รูปแบบการรายงาน การวิจัย หรือรายงานการประเมินโครงการ แล้วนำผลการนิเทศไปใช้พัฒนางานต่อไป สภาพความสำเร็จในขั้นนี้ คือ 6.1 ทำให้ทราบถึงผลการดำเนินงานว่าบรรลุวัตถุประสงค์หรือไม่ 6.2 ทำให้ทราบข้อมูลในการดำเนินงานว่ามีปัญหาอุปสรรคอะไร

94 คู่มือการนิเทศภายในโรงเรียน กลุ่มงานนิเทศ ติดตามและประเมินผลระบบบริหารและการจัดการศึกษา สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาน่าน เขต 1 นิเทศภายใน 6.3 ใช้เป็นข้อมูลในการศึกษา อ้างอิง หลังการดำเนินงาน และใช้เป็นข้อมูลในการวางแผน พัฒนางานครั้งต่อ ๆ ไป สรุปได้ว่า กิจกรรมการนิเทศภายในนั้น สามารถดำเนินการได้หลายวิธี การดำเนินการนิเทศภายใน ควรเลือกกิจกรรมให้มีความเหมาะสม สอดคล้องกับสภาพปัญหา ลักษณะงานและความพร้อมของโรงเรียน เพราะการนิเทศภายในโรงเรียนที่มีประสิทธิภาพเป็นส่วนหนึ่งที่จะช่วยส่งเสริมพัฒนาการปฏิบัติงานของครู และการจัดการศึกษาของโรงเรียนให้เป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพ

95 คู่มือการนิเทศภายในโรงเรียน กลุ่มงานนิเทศ ติดตามและประเมินผลระบบบริหารและการจัดการศึกษา สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาน่าน เขต 1 นิเทศภายใน บทที่ 4 แนวทางการประเมินผลการนิเทศ การประเมินผลการนิเทศ หมายถึง การตีค่าเพื่อตัดสินผลงานนิเทศการศึกษาที่กำลังดำเนินการอยู่ และที่ดำเนินการไปแล้วว่ามีผลเป็นที่พอใจหรือไม่ จำเป็นต้องมีการปรับปรุงส่วนใด เพื่อให้งานการนิเทศ ประสบผลสำเร็จตามที่ต้องการ การประเมินผลจึงเป็นขั้นตอนที่สำคัญอีกขั้นตอนหนึ่งในกระบวนการนิเทศ เป็นกระบวนการที่ต้องการรวบรวมข้อมูลต่าง ๆ เพื่อทราบความก้าวหน้า ปัญหา อุปสรรคและความสำเร็จ ในการนิเทศการสอน การประเมินผลการนิเทศภายในโรงเรียน และ/หรือการนิเทศการเรียนการสอนของครูมีความจำเป็น และสำคัญอย่างยิ่งในการนิเทศการศึกษาและการนิเทศการสอน การประเมินผลดำเนินการได้หลายรูปแบบ เช่น การประเมินทั้งระบบ หมายถึง การที่ต้องมีการประเมินทั้งปัจจัยป้อนเข้าหรือปัจจัยนำเข้า (Input) ประเมินกระบวนการนิเทศการสอน ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งที่สำคัญของการนิเทศการศึกษา และประเมิน ผลลัพธ์(Product) ซึ่งหมายถึง ผลลัพธ์ของโครงการโดยภาพรวม และผลลัพธ์ของกระบวนการนิเทศการสอน ที่ครูได้รับการนิเทศ เมื่อมีการประเมินผลระบบการนิเทศรวมถึงโครงการนิเทศของโรงเรียน ซึ่งอาจมีโครงการ ย่อย ๆ ภายใต้โครงการนิเทศภายในโรงเรียนโดยรวมก็ได้ ดังนั้น รูปแบบ เครื่องมือที่ใช้และวิธีการประเมิน อาจเลือกใช้ให้เหมาะสมกับการนิเทศการศึกษาแต่ละเรื่องและการนิเทศการสอน ซึ่งเน้นเฉพาะการนิเทศ การจัดการเรียนการสอนของครูในชั้นเรียนโดยตรง การประเมินผลโครงการ หรือกิจกรรม หรือตัวหลักสูตร ใช้หลักการประเมินผลที่คล้ายคลึงกัน รวมทั้งรูปแบบที่เลือกใช้ในการประเมิน ซึ่งอาจมีการปรับประยุกต์ใช้ ให้เหมาะสมกับวัตถุประสงค์และเป้าหมายของการประเมิน ที่สำคัญคือ ในการนิเทศนั้นควรมีการประเมิน ทั้งด้านกระบวนการและผลลัพธ์ที่เกิดขึ้นกับผู้นิเทศด้วย เพื่อนำไปสู่การปรับปรุงพัฒนากระบวนการนิเทศ ให้มีประสิทธิภาพและประสิทธิผลยิ่งขึ้นต่อไป ในการประเมินผลใด ๆ ก็ตาม จะประกอบด้วย การประเมินผลเพื่อปรับปรุงแก้ไข ซึ่งโดยทั่วไปแล้ว จะมีการประเมินผลระหว่างดำเนินการและการประเมินผลเพื่อตัดสินผลการดำเนินการ เครื่องมือการประเมินผลการนิเทศมีหลายแบบ การที่จะใช้เครื่องมือใดย่อมขึ้นอยู่กับวัตถุประสงค์ หรือจุดมุ่งหมายที่กำหนดไว้เป็นสำคัญ เครื่องมือที่ใช้ในการประเมินผลการนิเทศ เช่น แบบสอบถาม แบบทดสอบ แบบสำรวจ แบบสัมภาษณ์ การตรวจสอบผลงานภาคปฏิบัติ การประชุมปรึกษาหารือ ทบทวน การปฏิบัติงาน การวิจัยเชิงประเมินผล การบันทึกวีดีทัศน์ การบันทึกเสียง การสังเกตการสอนโดยเข้าไปนั่ง ในชั้นเรียน การใช้แฟ้มสะสมผลงาน (Portfolio) เป็นต้น รูปแบบในการประเมินผลการนิเทศการสอน เป็นการประยุกต์มาจากรูปแบบการประเมินหลักสูตร ของคณะกรรมการ Phi Delta Committee Model และคณะกรรมการ Phi Delta Kappa เชื่อว่าการ ประเมินผล4 ประการต่อไปนี้มีความจำเป็น 1. การประเมินสิ่งแวดล้อม (Context evaluation) ซึ่งในที่นี้หมายถึง การประเมินโรงเรียน ผู้บริหารห้องเรียน สื่อและอุปกรณ์ต่าง ๆ 2. การประเมินตัวป้อน (Input evaluation) ซึ่งมีความจำเป็นต่อการตัดสินใจหรือการออกแบบ จุดประสงค์ เพื่อตรวจสอบสมรรถภาพของสิ่งที่เกี่ยวข้อง ในที่นี้ ได้แก่ ครูผู้นิเทศ นักเรียน วิธีการนิเทศเทคนิค เนื้อหา เครื่องมือการนิเทศ

96 คู่มือการนิเทศภายในโรงเรียน กลุ่มงานนิเทศ ติดตามและประเมินผลระบบบริหารและการจัดการศึกษา สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาน่าน เขต 1 นิเทศภายใน 3. การประเมินกระบวนการ (Process evaluation) ซึ่งจะนำไปสู่การตัดสินใจปฏิบัติ ในที่นี้ หมายถึงการประเมินผลการนิเทศการสอน การสังเกตการสอน การเยี่ยมชั้นเรียน การอบรม เป็นต้น 4. การประเมินผลผลิต (Product evaluation) ที่ได้รับ ด้วยวิธีการจัดหาข้อมูลมาใช้ในการ ตัดสินใจซึ่งจะบรรลุได้ หรือในที่นี้อาจหมายถึง การประเมินผลที่เกิดขึ้นจากการนิเทศการสอน เช่น ผลสัมฤทธิ์ ทางการเรียนของนักเรียน เป็นต้น 1. การประเมินผลการนิเทศภายในโรงเรียน การประเมินผลการนิเทศภายในโรงเรียน เป็นการตรวจสอบกิจกรรมการนิเทศว่าสนองต่อ วัตถุประสงค์และเป้าหมายของการนิเทศมากน้อยเพียงใด โดยมีการประเมินอยู่ 3 ขั้นตอน ซึ่งมีรายละเอียด การดำเนินการดังนี้ ขั้นที่ 1 ประเมินก่อนการดำเนินการ เป็นการประเมินความพร้อมก่อนการดำเนินงานของผู้บริหาร หรือคณะกรรมการของโรงเรียนในเรื่องต่อไปนี้ 1.1 ความเป็นไปได้ในการปฏิบัติจริงของกิจกรรมว่ามีความเป็นไปได้มากน้อยเพียงใด 1.2 ตรวจสอบเครื่องมือ สื่อ คน และเวลา ขั้นที่ 2 ประเมินระหว่างดำเนินการ เป็นการประเมินขณะปฏิบัติงานตามแผนนิเทศภายในโรงเรียน โดยกำหนดรายละเอียดในแผนการประเมินให้ครอบคลุมสาระสำคัญต่อไปนี้ 2.1 เรื่องที่ประเมิน 2.1.1 วัตถุประสงค์ 2.1.2 เป้าหมายเชิงปริมาณและเชิงคุณภาพ 2.2 วิธีการประเมิน 2.3 เครื่องมือประเมิน 2.4 ระยะเวลาดำเนินการ 2.5 ผลการประเมิน ขั้นที่ 3 ประเมินหลังการดำเนินการ ขั้นนี้เป็นการประเมินผลสำเร็จของการนิเทศภายในโรงเรียน และความพึงพอใจของครูที่มีต่อการนิเทศภายในโรงเรียน ซึ่งประเมินได้จากสาระสำคัญต่อไปนี้ 3.1 บรรลุตามวัตถุประสงค์และเป้าหมายในแผนการนิเทศเพียงใด 3.2 ครูเกิดการพัฒนาหรือไม่ 3.3 การพัฒนาที่เกิดขึ้นส่งผลต่อนักเรียนมากน้อยเพียงใด 3.4 ครูมีความพึงพอใจมากน้อยเพียงใด 3.5 มีการนำผลการประเมินมาวิเคราะห์และปรับปรุงแผนนิเทศในปีต่อไปหรือไม่