รอยต่อก่อสร้าง

คอลัมน์ นา่ ร้งู านกอ่ สร้าง

รองศาสตราจารย์ ดร. อมร พมิ านมาศ ตอนท่ี 3

กรรมการอำนวยการ และ ประธานคณะอนุกรรมการสาขาวศิ วกรรมโครงสรา้ งและสะพาน วสท.
สถาบันเทคโนโลยนี านาชาติสิรนิ ธร มหาวทิ ยาลยั ธรรมศาสตร์

รอยต่อในงานก่อสร้าง (มีก่ีประเภท)

สวสั ดคี รบั ทา่ นผอู้ ่านทกุ ทา่ น คอลมั น์น่ารงู้ านก่อสรา้ งในตอนน้ีเราจะมาคยุ กนั ถงึ เรอ่ื งรอยต่อใน
งานก่อสรา้ งพน้ื คอนกรตี เสรมิ เหลก็ รอยต่อหรอื joint ในโครงสรา้ งคอนกรตี เสรมิ เหลก็ หมายถงึ บรเิ วณท่ี
เกดิ ความไมต่ ่อเน่อื งภายในโครงสรา้ งซง่ึ ถกู สรา้ งขน้ึ มาเพอ่ื ความจาํ เป็นทางดา้ นการก่อสรา้ งหรอื เพอ่ื ลด
การแตกรา้ วทเ่ี กดิ ขน้ึ ภายในโครงสรา้ งคอนกรตี หรอื เพอ่ื ยอมใหเ้ กดิ การเคล่อื นตวั ของโครงสรา้ งคอนกรตี
โดยไมเ่ กดิ แรงตา้ น โดยทวั่ ไปแลว้ จะสามารถแบ่งรอยต่อออกไดเ้ ป็น 3 ประเภทหลกั คอื

(1) รอยต่อหดตวั (contraction joint) หน้า 1 / 4
เป็นรอยต่อทถ่ี กู สรา้ งมาเพอ่ื ควบคมุ รอยแตกรา้ วไมใ่ หเ้ กดิ กระจายทวั ่ พน้ื คอนกรตี แต่บงั คบั ให้

รอยแตกรา้ วเกดิ ขน้ึ ในตาํ แหน่งทไ่ี ดเ้ ตรยี มไว้ ซง่ึ เป็นตาํ แหน่งทไ่ี ดถ้ กู ทาํ ใหอ้ ่อนแอกวา่ ตาํ แหน่งอน่ื สาเหตุ
หน่ึงทท่ี าํ ใหค้ อนกรตี เกดิ การแตกรา้ วโดยเฉพาะอย่างยงิ่ ในพน้ื คอนกรตี คอื การหดตวั แบบแหง้ (drying
shrinkage) ซง่ึ เกดิ ขน้ึ เมอ่ื คอนกรตี สญู เสยี น้ํา วศิ วกรหลายท่านคงจะทราบดวี า่ ปรมิ าณน้ําทเ่ี ราผสมเขา้ ไป
ในคอนกรตี นนั้ สว่ นมากจะเกนิ ความตอ้ งการทจ่ี ะนําไปใชใ้ นการทาํ ปฏกิ ริ ยิ าไฮเดรชนั กบั ซเี มนต์ เพราะใน
ความเป็นจรงิ แลว้ อตั ราสว่ นน้ําตอ่ ซเี มนต์ (W/C) ทต่ี อ้ งการสาํ หรบั ปฏกิ ริ ยิ าเคมนี นั้ เพยี งแค่ 0.22-0.25
เท่านนั้ แตโ่ ดยทวั่ ไปกจ็ ะใสน่ ้ําในสว่ นผสมคอนกรตี มากกวา่ น้เี พอ่ื ใหค้ อนกรตี ไหลเทลงแบบได้ น้ําทใ่ี สเ่ ขา้
ไปสว่ นเกนิ น้เี มอ่ื ไมไ่ ดใ้ ชใ้ นปฏกิ ริ ยิ าเคมกี จ็ ะมกี ารสญู เสยี ออกไปสบู่ รรยากาศผา่ นการระเหยโดยเฉพาะ
อยา่ งยงิ่ ในสภาวะแวดลอ้ มทอ่ี ากาศแหง้ หรอื มลี มแรง ซง่ึ มกั เกดิ ขน้ึ กบั แผน่ พน้ื ซง่ึ มพี น้ื ทผ่ี วิ มากทาํ ใหน้ ้ํา
ระเหยสบู่ รรยากาศไดเ้ ป็นปรมิ าณมาก เมอ่ื น้ําสญู เสยี ไปกท็ าํ ใหค้ อนกรตี หดตวั แลว้ ทาํ ใหเ้ กดิ การแตกรา้ ว
ขน้ึ กระจายไปทวั ่ พน้ื ซง่ึ เป็นสงิ่ ทไ่ี มพ่ งึ ปราถนาเพราะอาจสง่ ผลกระทบต่อความคงทนของโครงสรา้ งในการ

ใชง้ านตอ่ ไปในอนาคต
ดงั นนั้ เพอ่ื ไมใ่ หร้ อยรา้ วเกดิ สมุ่ กระจายไปทวั่ พน้ื โดยปราศจากการควบคมุ จงึ นิยมตดั แบ่งพน้ื เป็น

สว่ นๆโดยทาํ เป็นรอยต่อหดตวั ซง่ึ เป็นการจงใจสรา้ งใหเ้ กดิ แนวทอ่ี อ่ นแอกวา่ ตาํ แหน่งอ่นื เพอ่ื ทาํ ใหร้ อย

แตกรา้ วเกดิ ทต่ี าํ แหน่งทไ่ี ดต้ ดั รอยตอ่ ไวแ้ ทนทจ่ี ะเกดิ สุ่มกระจายไปทวั่ พน้ื การทาํ รอยต่อกอ่ สรา้ งอาจทาํ ได้
โดยใชเ้ ล่อื ยตดั คอนกรตี หรอื ใชแ้ ผน่ พลาสตกิ หรอื โฟมแขง็ ๆ ใสเ่ ขา้ ไปในแบบกอ่ นเทคอนกรตี โดยความ

ลกึ ของการเลอ่ื ยจะตอ้ งไมน่ ้อยกวา่ หน่งึ ในสข่ี องความหนาพน้ื และไมน่ ้อยกวา่ 2.5 ซม. (ดรู ปู 1) การตดั
รอยต่อในพน้ื นิยมตดั ตามแนวเสา และตดั เพม่ิ เตมิ ภายในชว่ งเสา โดยมาตรฐาน ACI302 แนะนําวา่ ระยะท่ี
ทาํ การตดั รอยต่ออยรู่ ะหวา่ ง 24-36 เท่าความหนาพน้ื และอตั ราสว่ นระหวา่ งดา้ นยาวต่อดา้ นสนั้ ของพน้ื ท่ี

ตดั รอยต่อไมค่ วรเกนิ 1.5 แตถ่ า้ ทาํ เป็นรปู สเ่ี หลย่ี มจตุรสั ไดก้ จ็ ะดมี าก
ในกรณีทพ่ี น้ื ตอ้ งรบั น้ําหนกั มากๆ อาจจะตอ้ งเสรมิ เหลก็ เดอื ยระหวา่ งรอยต่อหดตวั ดว้ ย เพอ่ื ชว่ ย

ในการกระจายแรงและเพอ่ื ยดึ ใหแ้ ผน่ พน้ื ต่างๆทาํ งานรว่ มกนั เป็นผนื ใหญ่ซง่ึ จะชว่ ยใหก้ าํ ลงั รบั น้ําหนกั ดขี น้ึ

รองศาสตราจารย์ ดร. อมร พมิ านมาศ คอลมั น์ นา่ รูง้ านก่อสร้าง

กรรมการอำนวยการ และ ประธานคณะอนกุ รรมการสาขาวิศวกรรมโครงสร้างและสะพาน วสท.
สถาบนั เทคโนโลยนี านาชาตสิ ริ นิ ธร มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์

และเป็นการกนั มใิ หแ้ ผน่ ใดแผน่ หน่ึงรบั น้ําหนกั มากเกนิ ไป เพราะมฉิ ะนนั้ แลว้ อาจทาํ ใหพ้ น้ื เสยี หายทข่ี อบ
รอยต่อไดห้ รอื เกดิ การสะดดุ ของแผน่ พน้ื เมอ่ื มกี ารจราจรเชน่ รถฟอรค์ ลฟิ ตเ์ คล่อื นทผ่ี ่าน แต่ตอ้ งระมดั ระวงั
ไมใ่ หก้ ารใชเ้ หลก็ เดอื ยไปขวางการหดตวั ของพน้ื โดยการใชเ้ หลก็ กลมเคลอื บผวิ ใหล้ ่นื ทค่ี รง่ึ หน่งึ ของความ
ยาวทฝ่ี งั เขา้ ไปในแผน่ พน้ื ทางดา้ นหน่ึง และฝงั เหลก็ เดอื ยทค่ี วามลกึ เทา่ กบั 1/2 ของความหนาพน้ื ในกรณี
ทใ่ี ชเ้ ลอ่ื ยตดั พน้ื ควรจะกระทาํ ภายใน 4-12 ชวั ่ โมงภายหลงั จากเสรจ็ สน้ิ การเทคอนกรตี หากตดั ชา้ กว่าน้ี
คอนกรตี จะเรม่ิ หดตวั แลว้ พน้ื จะเรมิ่ แตกทาํ ใหร้ อยตอ่ ทต่ี ดั ภายหลงั ไมเ่ กดิ ประโยชน์

Sawcut

¼¼ DD mmiinn. Induced crack

D

Sawed contraction joint

¼¼ DD mmiinn.

D

Premolded insert contraction joint

รปู ท่ี 1 รอยตอ่ หดตวั

(2) รอยต่อตดั แยกหรอื รอยต่อขยายตวั (Isolation หรอื expansion joint) รอยตอ่ แยกตวั เป็นรอยต่อทส่ี รา้ ง
ขน้ึ เพอ่ื ตดั การยดึ รงั้ ระหวา่ งโครงสรา้ งใดๆออกจากกนั เพอ่ื มใิ หเ้ กดิ การถ่ายเทแรงระหวา่ งโครงสรา้ งทงั้ สอง
เชน่ การตดั แยกโครงสรา้ งพน้ื ออกจากเสาหรอื กาํ แพงอยา่ งสน้ิ เชงิ (รปู ท่ี 2, 3) เพอ่ื ป้องกนั หน่วยแรงท่ี
เกดิ ขน้ึ ในแผน่ พน้ื เน่อื งจากการยดึ รงั้ จากเสา และทร่ี อยต่อน้จี ะตอ้ งมกี ารเคล่อื นทไ่ี ดอ้ ยา่ งอสิ ระทงั้ ใน
แนวดง่ิ และแนวนอนของโครงสรา้ ง สว่ นรอยต่อขยายตวั เป็นรอยตอ่ ทต่ี ดั แยกโครงสรา้ งออกเชน่ กนั แตใ่ ช้
สาํ หรบั รองรบั การขยายตวั ของโครงสรา้ งทเ่ี กดิ การเปลย่ี นแปลงอุณหภมู ดิ ว้ ย ดงั นนั้ จาํ เป็นตอ้ งคาํ นวณ
ปรมิ าณการขยายตวั ทเ่ี กดิ ขน้ึ ในโครงสรา้ งและออกแบบใหร้ อยต่อมขี นาดหรอื รองรบั การขยายตวั ทจ่ี ะ
เกดิ ขน้ึ น้ี หากรอยตอ่ มขี นาดไมก่ วา้ งพอทจ่ี ะรองรบั การขยายตวั ทจ่ี ะเกดิ ขน้ึ อาจทาํ ใหโ้ ครงสรา้ งทงั้ สองชน
กนั จนสรา้ งความเสยี หายใหแ้ ก่แผน่ พน้ื ขน้ึ ได้

หน้า 2 / 4

รองศาสตราจารย์ ดร. อมร พมิ านมาศ คอลัมน์ นา่ รู้งานกอ่ สร้าง

กรรมการอำนวยการ และ ประธานคณะอนุกรรมการสาขาวศิ วกรรมโครงสรา้ งและสะพาน วสท.
สถาบันเทคโนโลยนี านาชาติสริ นิ ธร มหาวทิ ยาลัยธรรมศาสตร์

ISOLATION JOINTS

CONTRACTION JOINTS

รปู ท่ี 2 รอยต่อตดั แยก/ รอยต่อขยายตวั

Joint sealing compound
Expansion
joint material

รปู ท่ี 3 รอยตอ่ ตดั แยก/รอยต่อขยายตวั
(3) รอยต่อกอ่ สรา้ ง

หมายถงึ รอยต่อทเ่ี กดิ จากการเทคอนกรตี ทไ่ี มต่ ่อเน่อื งกนั เชน่ จบการทาํ งานใน 1 วนั แลว้ เท
คอนกรตี ไมเ่ สรจ็ ตอ้ งเทต่อในวนั ถดั ไป กจ็ ะทาํ ใหเ้ กดิ เป็นรอยต่อก่อสรา้ งขน้ึ ซง่ึ รอยต่อกอ่ สรา้ งน้คี วรจะ
เลอื กตาํ แหน่งทม่ี คี า่ แรงเฉอื นหรอื โมเมนตน์ ้อยเพอ่ื มใิ หม้ ผี ลกระทบต่อกาํ ลงั รบั น้ําหนกั ของโครงสรา้ ง
รอยต่อก่อสรา้ งแตกต่างจากรอยต่อแยกตวั ตรงทร่ี อยตอ่ ก่อสรา้ งเป็นรอยต่อทไ่ี ดร้ บั การออกแบบให้

หนา้ 3 / 4

รองศาสตราจารย์ ดร. อมร พมิ านมาศ คอลมั น์ น่าร้งู านก่อสร้าง

กรรมการอำนวยการ และ ประธานคณะอนุกรรมการสาขาวศิ วกรรมโครงสร้างและสะพาน วสท.
สถาบันเทคโนโลยนี านาชาติสิรินธร มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์

สามารถถ่ายเทแรงระหว่างชน้ิ สว่ นไดก้ ล่าวคอื ตอ้ งรกั ษาความตอ่ เน่อื งของการถ่ายแรง (continuity) ดงั นนั้
จงึ ตอ้ งวางเหลก็ เสรมิ ใหเ้ กดิ ความตอ่ เน่อื งระหวา่ งโครงสรา้ งทงั้ สอง และอาจตอ้ งมกี ารใสเ่ หลก็ เดอื ย
(dowel) เพอ่ื ช่วยใหโ้ ครงสรา้ งสามารถถ่ายเทแรงเฉอื นระหวา่ งโครงสรา้ งไดด้ ขี น้ึ ในทางปฏบิ ตั หิ ากเป็นไป
ไดค้ วรวางแผนตาํ แหน่งของรอยตอ่ กอ่ สรา้ งใหต้ รงกบั ตาํ แหน่งของรอยหดตวั หรอื รอยต่ออสิ ระ ในแงข่ อง
วศิ วกรผอู้ อกแบบตอ้ งคาํ นวณตรวจสอบว่าการถ่ายเทแรงเฉือนทร่ี อยตอ่ ก่อสรา้ งเกดิ ขน้ึ ไดโ้ ดยสมบรู ณ์
หรอื ไม่ การคาํ นวณตรวจสอบอาจใชห้ ลกั การของแรงเฉอื นเสยี ดทาน (shear friction theory) ทต่ี อ้ งระวงั
คอื ในแงข่ องการยดึ เหน่ยี วระวงั คอนกรตี เก่าและคอนกรตี ใหมจ่ ะตอ้ งระวงั มใิ หม้ ฝี นุ่ หรอื คราบสกปรกจบั
อยบู่ นผวิ คอนกรตี เกา่ มฉิ ะนนั้ แลว้ จะไมย่ ดึ เหน่ียวกบั คอนกรตี ใหม่

ประการสดุ ทา้ ยคอื ขอ้ เตอื นใจสาํ หรบั การใชง้ านรอยตอ่ คอื จะตอ้ งระบรุ อยต่อประเภทตา่ งๆลงใน
แบบแปลนทจ่ี ะกอ่ สรา้ งอยา่ งชดั เจนพรอ้ มทงั้ ภาพตดั ขวางแสดงการเสรมิ เหลก็ รวมถงึ เหลก็ เดอื ย(ถา้ ม)ี
และ การใชง้ านรอยต่อต่างๆเหลา่ น้ีนยิ มใชง้ านรว่ มกบั วสั ดอุ ดุ รอยตอ่ (joint sealant) ซง่ึ มหี ลายประเภท
วศิ วกรจะตอ้ งรจู้ กั การเลอื กใชว้ สั ดอุ ุดรอยตอ่ เหล่าน้ใี หด้ ี เพอ่ื ป้องกนั ความชน้ื แทรกซมึ เขา้ มาและเพอ่ื ทาํ ให้
รอยตอ่ ทาํ งานไดด้ งั ทไ่ี ดอ้ อกแบบไว้

หนา้ 4 / 4