การแสดงพื้นเมืองภาคอีสาน

นายพชร จนั ทรท์ อง

โรงเรยี นบ้านขุนประเทศ
สานักงานเขตหนองแขม กรุงเทพมหานคร

คำนำ ควำมหมำยของกำรแสดงพนื้ เมอื ง ๑
มูลเหตขุ องกำรเกดิ กำรแสดงพน้ื เมอื ง ๒
หนงั สอื electronic book เลม่ น้ี เปน็ ส่วนหนงึ่ ของวชิ ำ กำรแสดงพนื้ เมอื งของภำคอสี ำน ๓
ดนตรี – นำฏศลิ ป์ ระดับชั้นประถมศกึ ษำปที ี่ ๔ จัดทำขน้ึ เพอื่ ใหผ้ อู้ ำ่ นได้ เซ้ิงบงั้ ไฟ ๕
ทรำบถงึ กำรแสดงพน้ื เมอื งของภำคตะวนั ออกเฉยี งเหนอื ทั้งประวตั คิ วำมเปน็ มำ ฟ้อนภไู ทกำฬสนิ ธ์ุ
กำรแตง่ กำย ดนตรี และลกั ษณะกำรแสดง เซง้ิ ตงั หวำย ๖ส
กันตรึม
ทำงผจู้ ดั ทำหวงั เปน็ อยำ่ งวำ่ หนงั สอื electromnic book เล่มน้ี มวยโบรำณ ๗
จะเปน็ ประโยชนต่ อ่ กำรจดั กำรเรยี นรเู้ พอื่ ประยกุ ตใ์ ชพ้ ฒั นำกำรเรียนรู้ไดอ้ ยำ่ ง เซง้ิ แหยไ่ ขม่ ดแดง
เหมำะสม ทำงผจู้ ดั ทำหวงั เปน็ อย่ำงยง่ิ วำ่ ผศู้ กึ ษำทุกทำ่ นจะได้รบั ประโยชนแ์ ละ เรอื มจับกรบั ๘ำ
ควำมรูจ้ ำกกำรศกึ ษำหนงั สอื electronic book เลม่ น้ี ไมม่ ำกกน็ ้อย หำกมี เรือมอนั เร
ขอ้ ผดิ พลำดประกำรใด คณะผจู้ ดั ทำขออภัยมำ ณ ท่นี ้ี ฟ้อนแพรวำกำฬสนิ ธุ์ ๙
รำนำฏลลี ำฟำ้ หยำด
พชร จนั ทรท์ อง ฟอ้ นบำยศรีสขู่ วญั ๑๐ ร
ครู คศ. ๑ ฟ้อนกลองยำว
รำไทภเู ขำ ๑๑
โรงเรยี นบำ้ นขนุ ประเทศ เซิ้งกะโป๋
ฟ้อนดงึ ครกดงึ สำก ๑๒ บั
เซ้งิ ครกมอง
ฟ้อนไทพวน ๑๓
ฟอ้ นหมำกก๊ับแก้บลำเพลนิ
บรรณำนกุ รม ๑๔ ญ

๑๕
๑๖
๑๗
๑๘
๑๙
๒๐
๒๑
๒๒
๒๓

๑๑ ๒

กำรแสดงพน้ื เมอื ง กลำ่ วไดว้ ำ่ กำรแสดงพนื้ เมอื งในแตล่ ะภำคจะมลี กั ษณะทคี่ ลำ้ ยคลงึ กนั
ในเรอ่ื งของมลู เหตแุ หง่ กำรแสดง ซงึ่ แบง่ ออกไดด้ งั น้ี

๑. แสดงเพอื่ เซน่ สรวงหรอื บชู ำเทพเจำ้ เป็นกำรแสดงเพอ่ื แสดงควำม
เคำรพตอ่ สงิ่ ศกั ดสิ์ ทิ ธิ์ หรือเซน่ บวงสรวงดวงวญิ ญำณที่ลว่ งลบั

๒. แสดงเพอ่ื ควำมสนกุ สนำนในเทศกำลตำ่ ง ๆ เปน็ กำรรำเพอ่ื กำร
ร่นื เรงิ ของกลมุ่ ชนตำมหมบู่ ำ้ น ในโอกำสตำ่ ง ๆ หรอื เพอ่ื เกย้ี วพำรำสีกนั
ระหว่ำง ชำย – หญิง

๓. แสดงเพื่อควำมเปน็ สิรมิ งคล เปน็ กำรรำเพื่อแสดงควำมยนิ ดใี น
โอกำสตำ่ ง ๆ หรอื ใชใ้ นโอกำสตอ้ นรับแขกผมู้ ำเยอื น

๔. แสดงเพ่อื สอ่ื ถงึ เอกลกั ษณข์ องท้องถนิ่ อนั เกย่ี วกบั กำรประกอบ
อำชีพ และวฒั นธรรมประเพณเี พื่อสรำ้ งชอื่ เสยี งใหเ้ ปน็ ทร่ี จู้ กั

วงดนตรภี ำคอสี ำนมี หลำยประเภทดว้ ยกนั เชน่
วงโปงลำง วงกนั ตรมึ วงตมุ้ โมง วงแคน เปน็ ตน้

๓๔

กำรแสดงของภำคอสี ำน เรียกวำ่ เซ้ิง เปน็ กำร
แสดงทคี่ อ่ นขำ้ งเรว็ กระฉบั กระเฉง สนกุ สนำน เช่น เซง้ิ
กระติบขำ้ ว เซงิ้ สวงิ เซ้งิ แหยไ่ ขม่ ดแดง เซง้ิ กะโป๋
เซ้ิงตงั หวำย เปน็ ตน้ นอกจำกนยี้ งั มี ฟอ้ นทเี่ ปน็ กำรแสดง
ทอ่ี อ่ นชอ้ ยงดงำมคลำ้ ยกับภำคเหนอื เชน่ ฟ้อนภไู ท
ฟ้อนบำยศรสี ขู่ วญั ฟ้อนไทพวน เปน็ ตน้

๕ เป็นกำร เปน็ กำรร่ำย ๖
ฟ้อนในพธิ ี รำของชำวภไู ท
เซ้ิงบง้ั ไฟ บชู ำสง่ิ ทอี่ ำศยั อยู่ใน ฟ้อนภไู ทกำฬสนิ ธ์ุ
ศกั ดิส์ ทิ ธิ์
และใน จงั หวดั
พธิ ีกรรมที่ กำฬสินธ์ุ
เกย่ี วกบั ฟ้อนเพ่ือบชู ำ
กำรขอฝน ส่ิงศกั ดส์ิ ทิ ธ์ิ
หรอื เพือ่ แสดง
ควำมกตญั ญู
ต่อบรรพบรุ ษุ
และฟอ้ นในงำน
ประเพณตี ำ่ ง ๆ

๗ เป็น เปน็ กำร ๘
แสดงเพอ่ื
เซิ้งตงั หวำย กำรแสดง บชู ำหรอื กนั ตรมึ
เพื่อถวำยสง่ิ บูชำหรอื
ศักดส์ิ ทิ ธิ์ บวงสรวง
หรือในงำน
พธิ กี รรม ส่ิง
ศกั ดสิ์ ทิ ธิ์
ต่ำง ๆ ใชใ้ นงำน
พิธกี รรม
ต่ำง ๆ

๙ เปน็ ศลิ ปะ เปน็ กำรรำ่ ย ๑๐
กำรตอ่ ส้ทู ่ี รำ ทีส่ ะท้อนให้
มวยโบรำณ แสดงถงึ เห็นถงึ วธิ ีกำร เซงิ้ แหย่ไข่มดแดง
ควำมกลำ้ ทำมำกนิ ของ
ชำวอสี ำนและ
หำญ
เข้มแขง็ ควำม
นิยมแสดง สนุกสนำนใน
ในเทศกำล กำรแหยไ่ ขม่ ด
ตำ่ ง ๆ แดงและกำร
หยอกเยำ้ ของ
หนมุ่ สำว

๑๑ เป็นกำรแสดง หรอื ที่ ๑๒
ทีใ่ ช้ผชู้ ำยถอื เรยี กวำ่
เรือมจับกรับ กรับออกมำ แสกเตน้ สำก เรือมอนั เร
รำ่ ยรำไปตำม เป็นกำร
จังหวะเพลง แสดงท่ใี ชไ้ ม้
โดยไมม่ ี ไผม่ ำกระทบ
แบบแผน กนั ตำม
หรือทำทำ่ ที่ จังหวะเพลง
แนน่ อน เปน็ แลว้ ผรู้ ำก็
กำรรำเพอ่ื กระโดดขำ้ ม
ไม้ดว้ ย
ควำม ทำ่ ทำงตำ่ งๆ
สนุกสนำน

๑๓ เปน็ แสดงท่นี ำเอำ กำรแสดงชุดนี้ ๑๔
วิธีกำรทอผำ้ แพร วทิ ยำลัย
ฟอ้ นแพรวำกำฬสนิ ธ์ุ วำของชำวบำ้ น นำฏศลิ ป์ รำนำฏลลี ำฟำ้ หยำด
โพน อ. คำมว่ ง กำฬสนิ ธไุ์ ด้

จ. กำฬินธ์ุ ประดษิ ฐข์ นึ้ โดย
มำประดษิ ฐเ์ ปน็ ทำ่ นำเอำเคำ้ โครง
รำประดษิ ฐ์ขนึ้ จำกภำพจำหลกั
เน่ืองในวโรกำสท่ี สมัย ทวำรวดีที่
สมเดจ็ พระนำงเจำ้ พระธำตุ ยำคู
อำเภอ กมลำ
สิริกิต์ิ ไสย จงั หวดั
พระบรมรำชินนี ำถ กำฬสนิ ธม์ุ ำ
พระบรมรำชชนนี ประดษิ ฐเ์ ปน็ ทำ่

พันปีหลวงมี รำ ๆ
พระชนมำยคุ รบ

60 พรรษำ

๑๕ กำรแสดงชดุ กำรแสดง ๑๖
น้เี ป็นกำร ชุดนี้ เปน็
ฟอ้ นบำยศรสี ขู่ วญั แสดงตอ้ นรบั กำรร่ำยรำ ฟ้อนกลองยำว
แขกผมู้ ำเยอื น ประกอบกำร
จำกต่ำงถิ่น แสดงดนตรี
ชำวอสี ำนจะ พนี้ เมอื งของ
ทำพธิ บี ำยศรี ชำวอสี ำนจะ
สูข่ วัญเพอื่ แสดงในงำน
ควำมเปน็ สริ ิ รนื่ เริงและ
มงคล งำนประเพณี
บญุ ต่ำงๆ
ของชำว
อสี ำน

๑๗ เปน็ กำรรำของ กำรแสดงชุดน้ี ๑๘
ชำวภไู ทกลมุ่ หนงึ่ เป็นกำรเกยี้ วพำ
รำไทภูเขำ ที่อำศยั อยูต่ ำม รำสีของหนมุ่ สำว เซิ้งกะโป๋
ภูเขำ ในแถบ
เทือกเขำภพู ำน โดยถอื
กำรรำจะแสดงให้ กะลำมะพรำ้ ว
เหน็ ถึงกำรทช่ี ำวภู ร่ำยรำประกอบ
ไท ไดเ้ ดนิ ขนึ้ ดนตรพี ้นื เมอื ง
ภเู ขำเพอื่ ไปหำของ เปน็ กำรละเลน่
ป่ำ เช่น หน่อไม้ ของชำวอสี ำนใต้
ผกั หวำน ใบยำ่ นำง แถบ จงั หวัด
เก็บเหด็ ตดั หวำย ศรษี ะเกษ
ท่มี ีอยตู่ ำมภเู ขำ บุรีรมั ย์ สุรินทร์
เพ่ือนำมำประกอบ คำวำ่ กะโป๋

อำหำร หมำยถงึ
กะลำมะพร้ำว

๑๙ กำรแสดงชดุ กำรแสดง ๒๐
นเี้ ป็นกำร ชุดนเี้ ปน็
ฟ้อนดงึ ครกดึงสำก แสดงร่ำยรำ กำรรำ่ ยรำ เซ้งิ ครกมอง
เพื่อเสยี่ งทำย เลยี นแบบ
วำ่ ปนี น้ั จะมี ขน้ั ตอน
ปรมิ ำณฝน กำรตำขำ้ ว
มำกนอ้ ย โดยใชค้ รก
พอเพียงต่อ มองหรอื
กำรทำนำ ครก
หรอื ไม่ กระเดอ่ื ง
มำผสมกบ
ทำ่ รำท่ี
สวยงำม

๒๑ เป็นกำรรำของ กำรแสดงชดุ นี้ ๒๒
ชำวไทพวนท่ี เป็นกำรเกย้ี วพำ
ฟ้อนไทพวน อพยพมำจำก รำสขี องหนมุ่ สำว ฟอ้ นหมำกกั๊บแกบ้ ลำเพลนิ
เมอื งพวน โดยผชู้ ำยจะ
แขวงเชยี งขวำง
ประเทศลำว ใช้กั๊บแกบ้
โดยมที ำ่ รำที่ ประกอบในกำร
สวยงำมกำร แสดง แลว้ รำ่ ย
แต่งกำยทเี่ ปน็ รำเกย้ี วพำรำสี
เอกลกั ษณข์ อง หญิงสำวโดยใช้
ชำวลำวพวน ทำนองเพลง
ลำเพลนิ ทมี่ ี
ควำมสนกุ สนำน

๒๓ ๒๔

บรรณำนกุ รม บรรณำนกุ รม

- https://sites.google.com/site/plawanrushana/kar-saedng- - https://youtu.be/NS5_ZBjq0Pw
praca-phakh-xisan - https://youtu.be/qfhT1GtjRmk
- http://www.kwksch.ac.th/art/nattasin5.html - https://youtu.be/TyuoCCWWCmM
- http://khongkaphan.blogspot.com/2009/12/2- - https://youtu.be/lsigDEebbFQ
concept.html - https://youtu.be/xIJ5trzWV0U
https://www.google.com/search?q=%E0%B8%81%E0%B8%B2 - https://youtu.be/uripfl1sJBM
%E0%B8%A3%E0%B9%81%E0%B8%AA%E0%B8%94%E0 - https://youtu.be/aC-9zE6twcE
%B8%87%E0%B8%A0%E0%B8%B2%E0%B8%84%E0%B8 - https://youtu.be/-yCp_NE4TWA
%AD%E0%B8%B5%E0%B8%AA%E0%B8%B2%E0%B8%99 - https://youtu.be/DhDo0rDPTMs
+%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B9%8C%E - https://youtu.be/cpjm5s2PBvg
0%B8%95%E0%B8%B9%E0%B8%99&tbm=isch&hl=th&hl= - https://youtu.be/RiJstC_jbQA
th&ved=2ahUKEwjZ_fKtocnpAhXQNisKHUzrC44QrNwCK - https://youtu.be/5ZI_CUKiBDQ
AB6BAgBEGk&biw=1263&bih=570 - https://youtu.be/tFj39-dpLeM
- https://youtu.be/NS5_ZBjq0Pw - https://youtu.be/p0i95Wl8IMs
- https://youtu.be/pE4A67FrhQ8 - https://youtu.be/xydrXi2kW2A
- https://youtu.be/Ntf4s6iE0cI สืบคน้ เมอ่ื วนั ท่ี ๑๘ พฤษภำคม พ.ศ. ๒๕๖๓
- https://youtu.be/ctl2q9--HRM