วังสะพานขาว (1)

ย้อนวันวาน ณ วังสะพานขาว



วังสะพานขาว



คำนำ

วังสะพานขาว ชื่อนี้อาจจะยังคงตราตรึงอยู่ในความทรงจำของคนเก่าคนแก่หลายคน หรืออาจจะเกือบ
เลือนรางไปแล้วสำหรับใครบางคน แต่สำหรับเด็กยุคใหม่นั้นน้อยคนนักที่จะรู้จักว่า “วังสะพานขาว” หรือ
เรียกอีกชื่อว่า “ตำหนักวังกรมหลวงสิงหวิกรมเกรียงไกร” ครั้งหนึ่งวังสะพานขาวเคยเป็นวังที่ประทับของ
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงสิงหวิกรมเกรียงไกร‎ พระราชโอรสองค์ที่ 42 ในพระบาทสมเด็จพระ
จุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ 5) โดยทรงสร้างพระราชทานให้แก่พระองค์เจ้าวุฒิไชยเฉลิมลาภ เมื่อทรง
สำเร็จการศึกษาวิชาการทหารเรือจากประเทศอังกฤษแล้ว ซึ่งสร้างเสร็จทำพิธีขึ้นตำหนักเมื่อวันพฤหัสบดีที่
16 มกราคม พ.ศ. 2450 ทรงใช้เป็นที่ประทับและที่ทรงงานราชการภายหลังที่พระเจ้าบรมวงศ์เธอ

สถานที่แห่งนี้ปัจจุบัน ตำหนักกรมหลวงสิงหวิกรมเกรียงไกร วังสะพานขาว ได้รับการอนุรักษ์เป็นโบราณ
สถาน วังสะพานขาว ตั้งอยู่ริมถนนหลานหลวงตัดกับถนนกรุงเกษม เคยเป็นที่ทำการกรมประชาสงเคราะห์
ปัจจุบันเป็นกรมพัฒนาสังคมและสวัสดิการ กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์ และ
สำหรับตัวอาคารของตำหนักวังกรมหลวงสิงหวิกรมเกรียงไกร (วังสะพานขาว) มีความน่าสนใจทางด้าน
สถาปัตยกรรมซึ่งเป็นสถาปัตยกรรมแบบตะวันตกเป็นอาคาร2ชั้น ตัวภายในอาคารด้านหลังมีหอคอยเพิ่มขึ้น
เป็น3ชั้น ตัวภายในอาคารมีห้องอีกมากมาย แต่ไม่ได้มีการบันทึกข้อมูลทางด้านสถาปัตยกรรมไว้ไม่ได้มีการ
จัดทำข้อมูลทางด้านโครงสร้างและสถาปัตยกรรมไว้ จึงทำให้ผู้มาเยี่ยมชมขาดข้อมูลทางด้านสถาปัตยกรรม
ซึ้งปัจจุบันตอนนี้ตัวอาคารวังสะพานขาวได้ทำการปิดปรับปรุงซ่อมแซมจึงไม่สามารถศึกษาถึงข้อมูลราย
ละเอียดได้อย่างถูกต้องชัดเจน

E-book เล่มนี้จึงขอนำบรรยากาศที่อบอุ่นของอดีตวังสะพานขาวเล่าสู่กันฟังอีกครั้งรวมไปถึงเรื่องราวใน
ปัจจุบัน พร้อมกับมีภาพจากอดีตในบางส่วนประกอบ รวมไปถึงข้อมูลรายละเอียดต่างๆของสถาปัตยกรรม
ข้อมูลรายละเอียดด้านลวดลายแต่ละส่วนของวังสะพานขาว ข้อมูลส่วนต่างในวังสะพานขาวอีกด้วย

ทั้งนี้ผู้เขียนขอขอบคุณแหล่งข้อมูลทุกท่านที่ได้ให้ความกรุณาในการสัมภาษณ์รวมไปถึงอนุญาตให้มีการ
บันทึกข้อมูลบันทึกภาพมาประกอบใช้ จนสำเร็จลุล่วงเป็น E-book เล่มนี้

วรลักษณ์ วิลัยัลกษณ์



สารบัญ

เรื่อง หน้า

ประวัติความเป็นมา ๐๑-๐๒
ข้อมูลที่ตั้งสถานพื้นที่ ๐๓-๐๔
ข้อมูลแบบสำรวจ
ข้อมูลแบบสถาปัตยกรรม ๐๕
องค์ประกอบสถาปัตยกรรม ๐๖
แปลน ๐๗-๑๓
รูปภาพเปรียบเทียบ ๑๔-๒๓
ภาพประกอบภายใน ๒๔-๒๕
ภาพผนวก ๒๖-๒๗
๒๙-๓๐





ความเป็นมา

วังสะพานขาวเคยเป็นวังที่ประทับของพระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าวุฒิไชยเฉลิมลาภ กรมหลวงสิงหวิกรมเกรียงไกร‎
พระราชโอรสองค์ที่ 42 ในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ 5)
โดยทรงสร้างพระราชทานให้แก่พระองค์เจ้าวุฒิไชยเฉลิมลาภ
เมื่อทรงสำเร็จการศึกษาวิชาการทหารเรือจากประเทศอังกฤษแล้ว
สร้างเสร็จทำพิธีขึ้นตำหนักเมื่อวันที่ 16 มกราคม พ.ศ. 2450

ทรงใช้เป็นที่ประทับและที่ทรงงานราชการภายหลังที่พระเจ้าบรมวงศ์เธอกรมหลวงสิงวิกรมเกรียงไกรสิ้นพระชนม์
ในปี พ.ศ. 2490 แล้ว ต่อมาในปี พ.ศ. 2493 กระทรวงมหาดไทยได้ขอซื้อที่ดินพร้อมอาคารจากทายาท
พื่อเป็นที่ตั้งของกรมประชาสงเคราะห์ซึ่งเดิมอาศัยพื้นที่พระราชวังสราญรมย์อยู่

ปัจจุบัน ตำหนักกรมหลวงสิงหวิกรมเกรียงไกร วังสะพานขาวได้รับการอนุรักษ์เป็นโบราณสถานตำหนักที่ประทับ
(ปัจจุบันใช้เป็นอาคารที่ทำการของรัฐมนตรีว่าการกระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์)

ตราราชสกุลวุฒิชัย

ณ วังสะพานขาว ๐๑

ภาพพลเรือเอก พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงสิงหวิกรมเกรียงไกร ภาพพลเรือเอก พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงสิงหวิกรมเกรียงไกร
ที่มา HTTPS://H.WIKIPEDIA.ORG/WIKI/ ที่มา : HTTPS://TH.WIKIPEDIA.ORG/WIKI/

ณ วังสะพานขาว ๐๒

พื้นที่ตั้งและอาณาเขตของโครงการ

ตำหนักวังกรมหลวงสิงหวิกรมเกรียงไกร (วังสะพานขาว)
แขวงคลองมหานาค เขตป้อมปราบศัตรูพ่าย กรุงเทพมหานคร

ณ วังสะพานขาว ๐๓

ถนนกรุงเกษม

ถนนกรุงเกษม

•ทิศเหนือ สำนักงานธนานุเคราะห์
•ทิศใต้ กรมพัฒนาสังคมและสวัสดิการ
•ทิศตะวันออก จรดถนนกรุงเกษม
•ทิศตะวันตก พื้นที่ชุมชน

ณ วังสะพานขาว ๐๔

รูปอ้างอิง : HTTPS://TH.WIKIPEDIA.ORG/WIKI/ ข้อมูลแบบสำรวจ

รูปแบบ เป็นที่พักอาศัยวังเจ้านายซึ่งก่อสร้างตามแนวคลองผดุงกรุงเกษมอันเป็นคลองขุด
สมัยรัชกาลที่ 4 โดยก่อสร้างในสมัย รัชกาลที่ 5 เพื่อเป็นที่ประทับพระราชโอรส
ลักษณะทาง พระองค์เจ้าวุฒิไชยเฉลิมลาภ ตัวอาคารเป็นศิลปะกรรมของอาคารเป็นแบบตะวัน
กายภาพ ตกช่วงรัชกาลที่ 5โครงสร้างแบบโบราณ ใช้กําแพงรับ น้ำหนัก หลังคาโครงสร้างไม้
กระเบื้องเดิม เป็นกระเบื้องว่าวซิเมนต์
วัสดุและการ - เป็นที่ประทับของสมัยอยุธยารัชกาลที่ 5
เปลี่ยนแปลง - ลักษณะเป็นอาคารที่ออกแบบไปทางตะวันตก
- มีหอด้านที่ขึ้นบันไดเวียนไปยันชั้น3

ภายในชั้นล่างมีห้องโถง ห้อง รับประทานอาคาร มีบันได 2 ชุด และ บันไดเวียน
สามารถขึ้นไปชั้นสามเป็นหอด้านหลังได้มุขหน้าอาคาร เดิมรับกับวงเลี้ยวรถซึ่ง
ปัจจุบันมีศาลตั้งอยู่

ณ วังสะพานขาว ๐๕

ข้อมูลสถาปัตยกรรมรูปอ้างอิง : HTTPS://TWENTYSIXTEEN402.WORDPRESS.COM/

ตำหนักที่ประทับ (ซึ่งปัจจุบันใช้เป็นอาคารที่ทำการของรัฐมนตรีว่าการกระทรวงการพัฒนาสังคมและความ
มั่นคงของมนุษย์) มีลักษณะเป็นสถาปัตยกรรมตะวันตกเป็นอาคารสองชั้น ด้านหลังมีหอคอยเพิ่มขึ้นเป็นสามชั้น
มีการใช้ศิลปะลายปูนปั้นประดับตามซุ้มหน้าต่าง ตามรอยต่อนอกอาคารระหว่างชั้นบน ชั้นล่าง มุมอาคาร เหนือ
คูหาโค้งที่มุขหน้า และคูหาโค้งตามช่องเฉลียงชั้นล่าง ชั้นบนด้านหลังมีระเบียงแล่นไปจดกับส่วนหอคอย
ภายในตัวตำหนักมีห้องต่างๆ 10 ห้อง ชั้นล่าง 4 ห้อง ชั้นบน 6 ห้อง (ไม่นับโถงบันได โถงกลางชั้นบน และห้องน้ำ
ซึ่งอยู่ด้านหลัง) ห้องทุกห้องในแต่ละชั้น มีประตูเปิดทะลุถึงกันหมด ประตูและหน้าต่างแต่ละบานมีขนาดสูงใหญ่
ล้อมด้วยกรอบไม้สีเข้ม เหนือประตูและหน้าต่างมีทับหลังเป็นแผ่นไม้ฉลุลายละเอียด บนผนังห้องประดับด้วยศิลปะ
ปูนปั้น แบบเดียวกับภายนอกตำหนัก สอดรับกับลายฉลุบนเพดานห้อง

ณ วังสะพานขาว ๐๖

วังสะพานขาว

ณ วังสะพานขาว ๐๗

วังสะพานขาว

หอคอยชั้น 3

หลังคาทรงปั้ นหยา

เชิงชายขอบบัว และ บังแสงช่องลม

สี ครีมอ่อนตัวอาคารภายนอก

พื้นไม้สั กในตัวอาคาร

กระเบื้องพื้นหินอ่อน

ณ วังสะพานขาว ๐๘

Tuscan Tuscan capital
Roman ๑ (หัวเสาที่สกัน)

๑ Neeking
๒
๒
๓
(คอเสา)
๔ Shaft
๕
๖ ๓

๗ (ลำเสา)
Torus

๔

(บัวมน)
Base

๕

(ฐาน)
Scotia

๖

(บัวเว้า)

๗ Plinth
(แท่น)

ณ วังสะพานขาว ๐๙

Pesiment องค์ประกอบ
หลังคา
๑

(จั่ว)

Entablature

๒

(จานบัว)

๑

๔๒ ๓

Cornice ๕

๓

(คอร์นิส) บัว

Frieze

๔

ลวดลายสลักใต้ชายคา
Architrave

๕

คานเพดานบนหัวเสา

ณ วังสะพานขาว ๑๐

องค์ประกอบประตู

ปูนปั้ น

เป็นศิลปะแบบนีโอคลาสสิค
ทั้งภายในและภายนอกจะมี

ปูนปั้นประดับตามขอบ
หน้าต่างละตัวอาคาร

ประตูบ้านเฟี้ ยม

ประตูมีขนาดสูงใหญ่ ตัว
ประตูเป็นลูกฟักไม้สัก เหนือ
บานประตูทำเป็นแผ่นไม้ฉลุ

ณ วังสะพานขาว ๑๑

องค์ประกอบหน้าต่าง

หน้าต่างบานคู่

มีผังเป็นรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า
มีมุขข้างหน้า 2 ข้างมีมุขยาว

กับมุขแปดเหลี่ยมตัดครึ่ง
เหนือบานหน้าต่างทำเป็น
แผ่นไม้ฉลุ และประดับด้วยปู
ปั้นแบบเดียวกับภายใน

หน้าต่าง

มีผังเป็นรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า
มีมุขข้างหน้า 2 ข้างมีมุขยาว
กับมุขแปดเหลี่ยมตัดครึ่ง และ
ประดับด้วยปูนปั้นรอบขอบ

หน้าต่าง

ณ วังสะพานขาว ๑๒



องค์ประกอบหน้าต่าง

บันไดเวียน

ทำจากเหล็กและไม้ค้นหา
เป็นบันไดเวียนที่สามารถ
เดินขึ้นไปยังชั้นบนสุดได้
ราวจับไม้ ลูกกรงกันตก

แบบแจกัน



ณ วังสะพานขาว ๑๓

แปลนพื้นชั้น ๑

ณ วังสะพานขาว ๑๔

แปลนพื้นชั้น ๒

ณ วังสะพานขาว ๑๕

แปลนหลังคา (บูรณะ) ๑

ณ วังสะพานขาว ๑๖

แปลนหลังคา (บูรณะ) ๒

ณ วังสะพานขาว ๑๗

รูปตัด ๑

ณ วังสะพานขาว ๑๘

รูปตัด ๒

ณ วังสะพานขาว ๑๙

รูปด้านหน้า

ณ วังสะพานขาว ๒๐

รูปด้านหลัง

ณ วังสะพานขาว ๒๑

รูปด้านซ้าย

ณ วังสะพานขาว ๒๒

รูปด้านขวา

ณ วังสะพานขาว ๒๓

รูปภาพเปรียบเทียบ

เป็นรูปแบบอาคารเก่าที่มีอยู่แล้ว
ดั้งเดิมก่อนจะปิดการซ่อมแซ่มบูรณะ
เทียบอ้างอิงกับภาพ 3d Model

ณ วังสะพานขาว ๒๔

ณ วังสะพานขาว ๒๕

ภาพประกอบภายใน

อ้างอิง : http://www.dsdw2016.dsdw.go.th

ห้องทรงงานชั้น ๒

ณ วังสะพานขาว ๒๖

ห้องโถงชั้น ๒

โถงทางเดินชั้น ๒
ห้องโถงชั้น ๒

ณ วังสะพานขาว ๒๗





มหาวิทยาลัยราชภัฎสวนสุนันทา
SUAN SUNANDHA RAJABHAT UNIVERSITY