นาฏศิลป์ไทยกับ

น า ฏ ศิ ล ป์ ไ ท ย กั บ

อาจารย์ เสรี หวังในธรรม




จั ด ทำ โ ด ย
นางสาว กนกพร ทองแท่ งใหญ่

ม.5/2 เลขที่ 1

คำนำ

รายงานเล่มนี้จัดทำขึ้นเพื่อเป็นส่วนหนึ่งของ
วิชานาฏศิลป์ไทย เพื่อให้ได้ศึกษาหาความรู้ในเรื่องราวหนึ่งในบุคคล

ที่สำคัญในวงการนาฏศิลป์นั่นคือ อาจารย์ เสรี หวังในธรรม
ผู้จัดทำรายงานนี้หวังเป็นอย่างยิ่งว่ารายงานเล่มนี้จะเกิดประโยชน์

แก่ผู้อ่านเกี่ยวกับ อาจารย์ เสรี หวังในธรรม เป็นอย่างดี

ผู้จัดทำ
นางสาว กนกพร ทองแท่งใหญ่

ประวัติ

นายเสรี เกิดเมื่อวันที่ 3 มกราคม พ.ศ. 2480
มีเชื้อสายจีนจากจังหวัดพระนครศรีอยุธยา นายเสรี เสียชีวิต
ด้วย โรคหัวใจ ล้มเหลว เมื่อวันที่ 1 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2550

ขณะมีอายุ 70 ปี

เสรี หวังในธรรม ศิลปินแห่งชาติ สาขาศิลปะการแสดง
(ศิลปะการละคร) ประจำปี พ.ศ. 2531 ผู้เชี่ยวชาญด้านการ

สังคีต กรมศิลปากร

ระหว่างศึกษาที่วิทยาลัยนาฏศิลป์ ได้ศึกษาศิลปะการแสดงแขนงต่าง ๆ ทั้งดุริยางค์
ไทยและสากล คีตศิลป์ไทย การแสดงละคร และโขน จบการศึกษา เมื่อ พ.ศ. 2497
พร้อมกับเข้ารับราชการ ในแผนกดุริยางค์ไทย กองการสังคีต กรมศิลปากร และได้

รับทุนไปศึกษาต่อที่ มหาวิทยาลัยอีสต์เวสต์เซ็นเตอร์ สหรัฐอเมริกา
นายเสรี เป็นผู้ที่มีบทบาทสำคัญในฐานะนักแสดง นักประพันธ์ นักดนตรี นักร้อง
นักพูด ผู้อำนวยการสร้างภาพยนตร์ ผู้กำกับการแสดงภาพยนตร์ ได้ใช้ความรู้ความ
สามารถ สร้างความบันเทิง และเผยแพร่ศิลปวัฒนธรรมไทย ไปทั่วโลก ได้รับการ
ยกย่องเชิดชูเกียรติ ให้เป็นศิลปินแห่งชาติ สาขาศิลปะการแสดง (ศิลปะการละคร)

ประจำปี พ.ศ. 2531

ประวัติ

บิดาชื่อ นายเหลือ หวังในธรรม ผู้มีเชื้อสายจีนจากจังหวัดพระนครศรีอยุธยา บิดาของ
ท่านรับราชการ เป็นเสมียนกรมบัญชีกลาง และได้รับพระราชทาน นามสกุลว่า หวังใน
ธรรม รวมทั้งได้รับพระราชทานบรรดาศักดิ์ เป็นรองอามาตย์โท ขุนสาธกธนสาร มารดา
ของท่านชื่อ นางสง่า นานากุล โดยเข้ารับการศึกษาระดับอนุบาลที่โรงเรียนศรีจรุง แต่
แล้วในปี พ.ศ. 2483 เกิดเหตุไฟไหม้บ้าน จึงจำเป็นต้องย้ายไปอยู่พรานนก ฝั่งธนบุรี
และได้เข้าศึกษา โรงเรียนปิยะวิทยา และ โรงเรียนชิโนรสวิทยาลัย และได้ศึกษาต่อที่

วิทยาลัยนาฏศิลป์

ตั้งแต่เริ่มต้นเข้ารับราชการจวบจนปัจจุบัน อาจารย์เสรี หวังในธรรม นับเป็น
ผู้ที่มีบทบาทสำคัญอย่างสูงยิ่ง ทั้งในฐานะ นักแสดง นักประพันธ์ นักดนตรี
นักร้อง นักพูด นักบรรยาย ผู้อำนวยการสร้าง ผู้กำกับการแสดง และนัก
บริหารที่ได้ใช้ความรู้ความสามารถของตนสร้างความบันเทิง และเผยแพร่
ศิลปวัฒนธรรมไทย ให้เป็นที่นิยมแพร่หลายในหมู่คนไทย และเป็นที่รู้จักไป

ทั่วโลก

นอกจากผลงานในด้านต่างๆ ที่กล่าวมาแล้ว อาจารย์เสรี หวังในธรรม ยังเป็น
ศิลปินที่มีความคิดริเริ่มดีเด่น และมี ‘ไฟ’ ในการทำงานที่โชติช่วงอยู่ตลอดเวลา
โดยท่านได้ริเริ่มจัดทำรายการแสดงประเภทต่างๆ ที่ให้ทั้งสาระประโยชน์และ
ความบันเทิง เช่น รายการชุด ดนตรีไทยพรรณนา ซึ่งเป็นรายการที่ให้ความรู้
เกี่ยวกับดนตรีไทยในแง่มุมต่างๆ รายการชุดนาฏยาภิธาน อันเป็นรายการที่ว่า
ด้วยเรื่องการแสดงละครแบบต่างๆ รายการชุดขับขานวรรณคดี อันว่าด้วยเรื่อง
เกี่ยวกับวรรณคดีต่างๆ ที่นำมาจัดทำเป็นบทนาฏกรรม ทั้งยังได้คิดริเริ่มจัดทำ
รายการ ศรีสุขนาฏกรรม ซึ่งเป็นรายการที่ประกอบการละเล่นต่างๆ เช่น โขน
ละคร ลิเก ฟ้อน รำ ระบำ เซิ้ง ในรูปแบบสารพันบันเทิงจนเป็นรายการที่ได้รับ
ความนิยมเป็นอย่างสูง รวมทั้งรายการธรรมะบันเทิง ซึ่งเป็นรายการแสดงที่ว่า
ด้วยเรื่องของธรรมะ และศีลธรรม อันล้วนแต่ยังประโยชน์แก่ส่วนรวมทั้งสิ้น

ผลงานละครโทรทัศน์



มหาเวสสันดรชาดก ช่อง 5 (2530)
อตีตา ช่อง 7 (2544)
ฟ้าใหม่ ช่อง 7 (2547)

เครื่องราชอิสริยาภรณ์

เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติยศยิ่งมงกุฎไทย ชั้นสูงสุด มหาวชิรมงกุฎ (ม.ว.ม.)





เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่เชิดชูยิ่งช้างเผือก ชั้นที่ 1 ประถมาภรณ์ช้างเผือก (ป.ช.)





เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่สรรเสริญยิ่งดิเรกคุณาภรณ์ ชั้นที่ 4 จตุตถดิเรกคุณาภรณ์
(จ.ภ.)





เหรียญพิทักษ์เสรีชน ชั้นที่ 2 ประเภทที่ 2 (ส.ช.)





เหรียญดุษฎีมาลา เข็มศิลปวิทยา (ร.ด.ม.(ศ))





เหรียญจักรพรรดิมาลา (ร.จ.พ.)

ผลงาน



ดนตรีไทย
กาหลง พึ่งทองคำ · จิรัส อาจณรงค์ · จำเนียร ศรีไทยพันธุ์ · เฉลิม บัวทั่ง · เฉลิม
ม่วงแพรศรี · ชิ้น ศิลปบรรเลง · เชื้อ ดนตรีรส · เตือน พาทยกุล · บุญยงค์ เกตุคง ·
เบ็ญจรงค์ ธนโกเศศ · ปี๊บ คงลายทอง · ประเวศ กุมุท · ประสิทธิ์ ถาวร · พินิจ ฉาย
สุวรรณ · ไพฑูรย์ กิตติวรรณ · มนตรี ตราโมท · สำราญ เกิดผล · สิริชัยชาญ ฟัก
จำรูญ · เสนาะ หลวงสุนทร · วิชิต โห้ไทย · อุทัย แก้วละเอียด
ดนตรีสากล
เกียรติพงศ์ กาญจนภี · ชาญ บัวบังศร · ชูชาติ พิทักษากร · ณรงค์ฤทธิ์ ธรรมบุตร ·
ดุษฎี บุญทัศนกุล · ธนิสร์ ศรีกลิ่นดี · ประภาส ชลศรานนท์ · ประสิทธิ์ ศิลปบรรเลง
· ปิยะพันธ์ สนิทวงศ์ ณ อยุธยา · มาลัยวัลย์ บุณยะรัตเวช · แมนรัตน์ ศรีกรานนท์ ·
วิรัช อยู่ถาวร · วีระพันธ์ วอกลาง · สันติ ลุนเผ่ · หม่อมหลวงอัศนี ปราโมช · พิมพ์
ปฏิภาณ พึ่งธรรมจิตต์
เพลงและดนตรีพื้นบ้าน
กำปั่น นิธิวรไพบูลย์ · เกลียว เสร็จกิจ · ขาเดร์ แวเด็ง · ควน ทวนยก · เจ้าเครือแก้ว
ณ เชียงใหม่ · จันทร์สม สายธารา · ไชยลังกา เครือเสน · ทองหล่อ ทำเลทอง · บุญ
ศรี รัตนัง · บัวผัน จันทร์ศรี · ประทีป สุขโสภา · ประยูร ยมเยี่ยม · เปลื้อง ฉายรัศมี
· หวังดี นิมา · ใหญ่ วิเศษพลกรัง

ผลงาน (ต่อ)

เพลงไทยสากล
จินตนา ปาลกะวงศ์ ณ อยุธยา · ชรินทร์ นันทนาคร · ชาลี อินทรวิจิตร · เชอร์รี่ เศวต
นันทน์ · หม่อมราชวงศ์ถนัดศรี สวัสดิวัตน์ · นคร ถนอมทรัพย์ · ประสิทธิ์ พยอมยงค์ ·
เปรื่อง ชื่นประโยชน์ · นาวาตรีพยงค์ มุกดา · หม่อมหลวงพวงร้อย อภัยวงศ์ · เพ็ญศรี
พุ่มชูศรี · มัณฑนา โมรากุล · มนัส ปิติสานต์ · ยืนยง โอภากุล · รุ่งฤดี แพ่งผ่องใส ·
รวงทอง ทองลั่นธม · วินัย พันธุรักษ์ · เศรษฐา ศิระฉายา · สง่า อารัมภีร · สมาน กาญ
จนะผลิน · สุคนธ์ พรพิรุณ · สุดา ชื่นบาน · สติ สติฐิต · สุรพล โทณะวณิก · สุเทพ

วงศ์กำแหง
เพลงไทยลูกทุ่ง
ชัยชนะ บุญนะโชติ · ชิน ฝ้ายเทศ · ประยงค์ ชื่นเย็น · ผ่องศรี วรนุช · พงษ์ศักดิ์ จัน
ทรุกขา · พยงค์ มุกดา · วิเชียร คำเจริญ · ไวพจน์ สกุลนี · สลา คุณวุฒิ · สมนึก ทอง
มา · สมเศียร พานทอง · สมส่วน พรหมสว่าง

คีตศิลป์
เจริญใจ สุนทรวาทิน · แจ้ง คล้ายสีทอง · ทัศนีย์ ขุนทอง · ท้วม ประสิทธิกุล · มงคล

แสงสว่าง · ศิริ วิชเวช · สุดจิตต์ อนันตกุล · สุรางค์ ดุริยพันธุ์

ผลงาน

นาฎศิลป์
กรี วรศะริน · จตุพร รัตนวราหะ · จำเรียง พุธประดับ · เจียร จารุจรณ · เฉลย ศุขะ
วณิช · ชูศรี สกุลแก้ว · แผ้ว สนิทวงศ์เสนี · ไพฑูรย์ เข้มแข็ง · ประเมษฐ์ บุณยะชัย ·
ประสิทธิ์ ปิ่นแก้ว · รัจนา พวงประยงค์ · รัตติยะ​วิกสิตพงศ์ · ราฆพ โพธิเวส · วราพร
ปราโมช ณ อยุธยา · เวณิกา บุนนาค · ศิริวัฒน์ ดิษยนันทน์ · ศุภชัย จันทร์สุวรรณ์ ·
ส่องชาติ ชื่นศิริ · สัมพันธ์ พันธุ์มณี · สาคร ยังเขียวสด · สุวรรณี ชลานุเคราะห์ · เสรี

หวังในธรรม · หยัด ช้างทอง



การแสดงพื้นบ้าน
กั้น เชาวพ้อง · กั้น ทองหล่อ · คำ กาไวย์ · คำผาย นุปิง · เคน ดาเหลา · เคล้าน้อย โร
จนเมธากุล · จูเลี่ยม กิ่งทอง · ฉลาด ส่งเสริม · ฉวีวรรณ ดำเนิน · ฉิ้น อรมุต · ธรรม

นิตย์ นิคมรัตน์ · ทรงศักดิ์ ประทุมสินธุ์ · ทองใบ เรืองนนท์ · ทองมาก จันทะลือ ·
ณรงค์ จันทร์พุ่ม · นครินทร์ ชาทอง · นิตยา รากแก่น · บัวซอน ถนอมบุญ · บัวเรียว
รัตนมณีภรณ์ · บุญเพ็ง ไฝผิวชัย · บุญยัง เกตุคง · บุญเลิศ นาจพินิจ · พร้อม บุญฤทธิ์ ·
มานพ ยาระณะ · ยก ชูบัว · ศรีนวล ขำอาจ · สมพันธ์ โชตนา · สร้อย ดำแจ่ม · สุชาติ

ทรัพย์สิน · หะมะ แบลือแบ (มะยะหา) · อิ่ม จิตภักดี

ผลงาน

ภาพยนตร์และละคร



กรีพงศ์ เทียมเศวต · คเณศ เค้ามูลคดี · จุรี โอศิริ · ชนประคัลภ์ จันทร์เรือง · หม่อม
เจ้าชาตรีเฉลิม ยุคล · ชาลี อินทรวิจิตร · ดอกดิน กัญญามาลย์ · แท้ ประกาศวุฒิสาร
· นพพล โกมารชุน · บุญฉลอง ภักดีวิจิตร · ภัทราวดี มีชูธน · พิศมัย วิไลศักดิ์ · ไพรัช
สังวริบุตร · มัทนี รัตนิน · มารศรี อิศรางกูร ณ อยุธยา · ยุทธนา มุกดาสนิท · วิจิตร
คุณาวุฒิ · วิโรจน์ วีระวัฒนานนท์ · สดใส พันธุมโกมล · สมควร กระจ่างศาสตร์ · ปง
อัศวินิกุล · สมบูรณ์สุข นิยมศิริ · สมชาย อาสนจินดา · สมบัติ เมทะนี · สมพงษ์ พงษ์
มิตร · สมสุข กัลย์จาฤก · สวง ทรัพย์สำรวย · สอาด เปี่ยมพงษ์สานต์ · สุประวัติ ปัทม
สูต · พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอนุสรมงคลการ · อำนวย กลัสนิมิ · อารีย์ นัก

ดนตรี · เอก ชาวราษฎร์

ในด้านการเป็นนักบริหารนั้น อาจารย์เสรี หวังในธรรม ได้ปฏิบัติหน้าที่ราชการใน
ตำแหน่งสำคัญ โดยเฉพาะอย่างยิ่งตำแหน่งผู้อำนวยการกองการสังคีตอยู่เป็นเวลานาน
ปี ตลอดระยะเวลาดังกล่าว ท่านได้บริหารราชการด้วยความสามารถจนงานในหน้าที่
รุดหน้าไปเป็นอย่างดี สร้างชื่อเสียงให้แก่กรมศิลปากรเป็นอันมาก งานสำคัญในหน้าที่
ที่รับผิดชอบดังกล่าว ได้แก่ การจัดการแสดงในวโรกาสและโอกาสสำคัญต่างๆ ของ

ชาติ การนำคณะนาฏศิลป์ไทยไปเผยแพร่และแลกเปลี่ยนทางวัฒนธรรมในต่าง
ประเทศหลายครั้ง และการจัดกิจกรรมพิเศษต่างๆ ในการส่เงสริมศิลปวัฒนธรรม

เป็นต้น
จากเกียรติประวัติดังกล่าว ทำให้ท่านได้รับการยกย่องเชิดชูเกียรติให้เป็นศิลปินแห่ง

ชาติ สาขาศิลปะการแสดง (ศิลปะการละคร) เมื่อปีพุทธศักราช ๒๕๓๑