อิศรญาณภาษิต

คํานาํ

อศิ รญาณภาษติ เปนสภุ าษติ เตอื นสตสิ งั สอนและแนะนําเกยี ว
กบั การประพฤติ ปฏิบตั ติ นใหเ้ ปนทพี อใจของผอู้ นื โดยเฉพาะผทู้ มี ี

อาํ นาจมากกวา่ สอนวา่ ควรทาํ อยา่ งไรจงึ จะอยใู่ นสงั คมไดโ้ ดย
ปราศจากภยั แกต่ น ทาํ อยา่ งไรถงึ จะประสบความสาํ เรจ็

ขา้ พเจา้ หวงั วา่ รายงานเรอื งอศิ รญาณภาษติ นีจะเปนประโยชน์
ตอ่ ผทู้ ตี อ้ งการศกึ ษาและผทู้ สี นใจไมม่ ากกน็ ้อย และหากมขี อ้ ผดิ

พลาดประการใดกต็ อ้ งขออภยั ไว้ ณ ทนี ีดว้ ย
คณะผจู้ ดั ทาํ

อศิ รญาณชาญกลอนอักษรสาร

เทศนาคาํ ไทยใหเป็นทาน โดยตํานานศภุ อรรถสวัสดี

ถอดความไดว า หมอมเจา อศิ รญาณผูทรงเชย่ี วชาญในเชงิ กลอน
ทรงนิพนธคํากลอนสุภาษติ โบราณ สัง่ สอน เตอื นใจไวเพ่ือเป็น

ทาน

สาํ หรับคนเจอื จิตจริตเขลา ดวยมวั เมาโมหมากในซากผี

ตอ งหามามโนมยั ใหญย าวรี สาํ หรบั ข่ีเป็นมาอาชาไนย

ถอดความไดว า สาํ หรบั คนทโี่ งเ ขลาเบาปัญญาทไ่ี ปลมุ หลงในความ
ชวั่ ตองฝึกใจใหรูเทา ทนั กเิ ลส คอื เอาใจเป็น นายบงั คบั ใจตวั เองให

อยูเ หนือกิเลส เพ่อื จะ ไดเป็นพาหนะไปสู

ชายขา วเปลือกหญิงขา วสารโบราณวา น้ําพ่ึงเรือเสอื พ่ึงปาอชั ฌาสัย

เราก็จติ ดเู ลาเขาก็ใจ รักกนั ไวด ีกวาชังระวงั การ

ถอดความไดวา ผชู ายกเ็ หมอื นขาวเปลอื กเม่ือตกท่ไี หนกเ็ จริญ
งอกงาม สว นผูหญงิ เหมอื นขาวสารเม่ือตกทไ่ี หนกม็ แี ตเนา ถงึ ยงั ไง

ก็ตองพ่งึ พาอาศยั กนั รักกนั ไวดีกวา เกลยี ดกัน

ผใู ดดีดีตออยากอกจิ ผใู ดผดิ ผอนพกั อยาหกั หาญ

สบิ ดีก็ไมถ ึงกบั ก่งึ พาล เป็นชายชาญอยาเพอ คาดประมาทชาย

ถอดความไดวา ผูใดทาํ ดีตอเราเรากค็ วรทาํ ดตี อ เขาตอบ ผูใดทท่ี าํ
ไมดีตอเราหรือทําไมถ กู ตอ งกไ็ มควรโกรธหรอื ตัดรอนจนแตกหัก
ทําความดสี ิบครงั้ กไ็ มเ ทา ทําความชวั่ คร่งึ ครัง้ คือ ความชวั่ จะทาํ ลาย

ความดีลงจนหมดสิน้ เป็นชายนัน้ ไมควรดูถูกชายดว ยกัน

รกั สนั้ นัน้ ใหรูอยเู พียงสนั้ รักยาวนัน้ อยาใหเยิน่ เกินกฎหมาย

มใิ ชตายแตเ ขาเรากต็ าย แหงนดูฟ าอยา ใหอ ายแกเ ทวดา

ถอดความไดว า การทําใหค วามรักความสัมพนั ธเ ป็นไปอยา ง
ยาวนาน ตองอาศัยการทําดีตอ กันอยางสม่าํ เสมอ และไมทาํ อะไร
เกนิ ขอบเขตกฎหมาย ยงั ไงเราทกุ คนก็ตองตาย ทาํ ความดไี วกอนดี

กวา จะไดไ มอ ายเทวดาที่อยบู นสวรรค

อยา ดถู ูกบุญกรรมวาทาํ น อย น้ําตาลยอ ยหยดเทาไรไดห นักหนา

อยานอนเปลาเอากระจกยกออกมา สอ งดหู น าเสยี ทีหน่ึงแลวจงึ นอน

ถอดความไดว า อยา ดูถูกความดหี รือความชัว่ วาทําเพยี งเล็กน อย
เพราะมนั จะสะสมไปเร่ือยๆและมากข้ึนทกุ ที เวลากอ นจะนอนใหสอ ง
กระจกดูหน าตนเอง วามสี ่งิ ผดิ ปกติหรอื ไมเหมือนเป็นการใหส าํ รวจ
จิตใจตนเองอยูเ ป็นนิจวาคดิ ใฝดอี ยูหรือเปลาเพ่ือจะไดเ ตอื นตนไวได
ทัน (เป็นการเตอื นใหเรารูจ กั คิด พจิ ารณา สาํ รวจตัวเองทุกๆวัน)

เห็นตอหลักปักขวางหนทางอยู พิเคราะหด คู วรท้ึงแลว จงึ ถอนเห็น

เตม็ ตาแลวอยา อยากทําปากบอน ตรองเสียกอนแลว จึงทํากรรมทงั้ มวล

ถอดความไดวา เหน็ สง่ิ ใดกีดขวางทางอยู จงพิจารณาใหรอบคอบกอ นที่จะ
เกบ็ เพราะอาจเป็นอันตรายไดและเม่ือไปเห็นการกระทาํ ของใคร อยาเทยี่ ว
ทาํ ปากบอนไปบอกแกคนอ่นื อาจนําผลรายมาสตู นเองได (สอนวา ใหรจู ักคิด

ใครค รวญ ไตรตรองกอ นจะพดู หรือทาํ ส่ิงใด)

คอ ยดาํ เนินตามไตผ ูไ ปหน า ใจความวา ผมู คี ุณอยาหนุ หวน

เอาหลงั ตากแดดเป็นนิจคิดคํานวณ รูถถ่ี วนจึงสบายเม่ือปลายมือ

ถอดความไดว า ใหประพฤตปิ ฏิบัติตนตามผใู หญ ซ่ึงเป็นผูท่เี กิด
กอ นยอ มมีความรแู ละประสบการณมากกวา และอยาเป็นคน

อกตัญู จงมคี วามขยนั หมัน่ เพยี รทาํ งานอยเู สมอแลว จะมคี วามสขุ
สบายในภายหลัง

เพชรอยา งดีมคี าราคายงิ่ สง ใหลงิ จะรคู าราคาหรอื

ตอผูดมี ปี ัญญาจึงหารือ ใหเขาลือเสยี วา ชายนี้ขายเพชร

ถอดความไดว า เพชรเป็นของทม่ี คี ามีราคา อยานําสิ่งท่มี ีคา ไปใหแก
ผไู มร คู า ยอ มไรประโยชน ฉะนัน้ ควรไปปรกึ ษาหารือกับนักปราชญ
หรือผูร ูเทานัน้ เพ่อื ใหคนเขาร่ําลือวาตนเองมปี ัญญาราวกับมเี พชร

มากพอทจ่ี ะอวดได

ของส่งิ ใดเจา วางามตอ งตามเจา ใครใดเลา จะไมง ามตามเสด็จ

จําไวท กุ สง่ิ จรงิ หรือเทจ็ พรกิ ไทยเม็ดนิดเดยี วเด๋ียวก็รอ น

ถอดความไดว า ของส่ิงใดกต็ ามท่พี ระเจา แผนดินเหน็ วา เป็นสิง่ ดี
หรอื ส่ิงท่สี วยงาม เราก็ตองวา งามตามไปดว ยไมว า จะจริงหรอื ไม
จรงิ เราไมค วรไปคัดคานเพราะทาน เป็นผูมอี ํานาจเดด็ ขาดอาจ

กรวิ้ ได

เกดิ เป็นคนเชิงดูใหรเู ทา ใจของเราไมสอนใจใครจะสอน

อยากใชเ ขาเราตองกม ประนมกร ใครเลยหอ นจะวา ตวั เป็นววั มอ

ถอดความไดวา เกดิ เป็นคนตอ งรูเ ทาทนั ใจของตนเอง คอื ตอ งสอน
ใจตนเองหรือเตือนตนเองไดและถา จะขอความชวยเหลือจากผูใ ด
เราตอ งออ นน อมถอ มตน เพราะไมม ีใครทีจ่ ะคดิ วาตนเป็นววั ใหค น

อ่นื ใชง าน

เป็นบา จนี้ ิยมชมวาเอก คนโหยกเหยกรักษายากลําบากหมอ

อันยศศักดมิ์ ิใชเ หลา เมาแตพ อ ถาเขายอเหมือนอยางเกาใหเ ราคนั

ถอดความไดวา คนบา ยอทมี่ กั จะชอบใหคนอ่ืนช่ืมชม คนประเภทนี้
เป็นคนท่ไี มไดเร่ือง หากนําไปรักษาก็สรางความลําบากใหก ับหมอ

ซ่ึงคนทีล่ ุมหลงมวั เมาอยูในยศศกั ดิ์ จะตอ งคดิ ใหดวี าส่งิ ทเ่ี ขา
ยกยองสรรเสรญิ เรานัน้ มาจากความจริงใจมากน อยแคไ หน หรือแค

พูดใหเ หมาะกบั จริตของเราเทานัน้

บา งโลดเลน เตนราํ ทําเป็นเจา เป็นไรเขาไมจ ับผดิ คดิ ดูขัน

ผมี ันหลอกชางผตี ามทมี ัน คนเหมอื นกนั หลอกกันเองกลวั เกรงนัก

ถอดความไดวา บางคนทาํ ตวั เหมือนเจา เขา สงิ ไมมใี ครคดิ จบั ผดิ วา
เป็นผีจรงิ หรือไม แตตอใหเป็นผีจริงกป็ ลอยใหหลอกไป เพราะยงั ไง

กน็ ากลัวน อยกวาคนทม่ี าหลอกกนั เอง

สงู อยา ใหส งู กวาฐานนานไปลม จะเรียนคมเรียนเถิดอยาเปิดฝัก

คนสามขามีปั ญญาหาไวทกั ที่ไหนหลักแหลมคําจงจําเอา

ถอดความไดวา ถาจะสรา งส่งิ ไหนที่สูงเกนิ สมดุลของฐานกอ็ าจจะ
ทําใหล มได เชน เดียวกับการศึกษาหาความรกู ต็ องขยันหมัน่ เพียร
โดยไมอวดรูจนเกนิ ไป และเราควรท่จี ะปรึกษาหารือกบั ผูใหญเพราะ
เขามีประสบการณมากอ นเรา หากสง่ิ ไหนทดี่ ีงามก็ควรจะจดจําและ

นํ าไปใช

เดินตามรอยผูใ หญห มาไมกดั ไปพูดขัดเขาทาํ ไมขดั ใจเขา

ใครทําตึงแลวหยอ นผอนลงเอา นักเลงเกาเขาไมหาญราญนักเลง

ถอดความไดว า เราควรประพฤตปิ ฏิบัติตามแบบอยางผใู หญซ่ึงมี
ประสบการณมากอ น เหมอื นกบั สาํ นวน เดินตามผใู หญหมาไมก ดั
และไมควรไปพูดขัดผอู ่นื เพราะอาจขดั ใจเขาได นอกจากนี้ เราควร

รจู กั ยืดหยนุ ถา มีคนหาเร่อื งกอนเรากจ็ ะไมห าเร่ืองตอบ เพราะ
นักเลงทีแ่ ทจริง (หรอื จะเรียกวา คนจริง แบบท่ีเราใชกันในปัจจุบัน

ก็ไดนะ) จะไมห าเร่ืองผูอ่ืนกอน

เป็นผูห ญงิ แมห มายทีไ่ รผัว ชายมักยัว่ ทําเลียบเทียบขม เหง

ไฟไหมย งั ไมเ หมือนคนที่จนเอง ทาํ อวดเกงกับข่ือคาวา กระไร

ถอดความไดว า ในยุคสมัยนัน้ มีมมุ มองวา การเป็นหญิงหมายไมม ี
สามคี อยปกป อง มโี อกาสถูกชายอ่นื พดู จาแทะโลมขม เหง สวนไฟ
ไหมบ านยงั ไมร า ยแรงเทากบั คนทที่ าํ ตนเองใหย ากจน (ในทีน่ ี้หมาย

ถงึ การหมดเงนิ ไปกับกิเลสตณั หาตา ง ๆ) และอยาทาํ ตัวทา ทาย
กฎหมาย และบทลงโทษ

อันเสาหินแปดศอกตอกเป็นหลัก ไปมาผลักบอ ยเขา เสายงั ไหว

จงฟังหไู วห คู อยดไู ป เช่อื น้ําใจดกี วาอยา เช่อื ยุ

ถอดความไดวา เสาหนิ ขนาด 8 ศอกถูกตอกลงบนพ้ืนดนิ อยาง
มนั่ คง เม่อื มีคนมาผลกั เสาหินอยเู สมอ เสาหินยอมสัน่ คลอน
เหมือนกบั คนหูเบาเช่อื คนงายมักจะคลอยตามผอู ่นื ดังนัน้ เราควร
พจิ ารณาความคดิ ของผูอ่นื กอนวาเขาพูดดว ยความจรงิ ใจหรือไม

แลว คอยตัดสนิ ใจเช่อื

หญิงเรยี กแมช ายเรียกพอ ยอไวใ ช มันชอบใจขางปลอบไมชอบดุ

ที่หา งปิดท่ีชิดไชใหท ะลุ คนจกั ษเุ หลหลิว่ ไพลพลิว้ พลิก

ถอดความไดวา บทนี้กลา วถึงการใชคําพดู เป็นหลกั ถา เราตองการ
ขอความชว ยเหลือกค็ วรใชคาํ พดู ออนหวานเพราะไมม ใี ครชอบใหใ ช
คาํ พูดหว น ๆ หรือดดุ นั และควรพดู จาใหร ูจักกาลเทศะ เชน เม่อื เจอ

คนตาเหลก็ควรรจู ักเลย่ี งไมพูดตรง ๆ เพ่ือมใิ หเ สยี น้ําใจ

เอาปลาหมอเป็นครูดูปลาหมอ บนบกหนออุตสา หเสอื กกระเดือกระดิก

เขายอมวา ฆา ควายเสียดายพรกิ รักหยอกหยกิ ยบั ทงั้ ตัวอยา กลวั เลบ็

ถอดความไดวา เราควรเพียรพยายามแบบปลาหมอทอ่ี ยบู นบกแลว
พยายามตะเกยี กตะกายกลบั ไปในน้ําใหได สว นการฆา ควายแลว อยา

เสียดายพรกิ นัน้ หมายถึง หากจะทาํ การใหญก ็ไมควรกลวั แตค วร
ทําใหเ ตม็ ที่ สวนวรรคสุดทายตองการจะส่อื วา หากเราอยากจะหยอก

ลอ ผูอ่ืน เรากค็ วรไมก ลวั ที่ผูอ่ืนจะหยอกลอเรากลับบาง

มใิ ชเน้ือเอาเป็นเน้ือก็เหลือปล้ํา แตหนามตําเขาสกั นิดกรดี ยังเจ็บ

อนั โลภลาภบาปหนาตัณหาเยบ็ เมียรูเก็บผวั รูทําพาจาํ เริญ

ถอดความไดวา ถา เราแตงงานกบั คนที่ไมใ ชเ น้ือคูหรือเขา กนั ไมได
จริง ๆ ตอ ไปก็จะมแี ตป ัญหา แมจะเป็นเร่ืองเลก็ น อยก็เจ็บปวดได
เหมือนกบั หนามตาํ เพยี งนิดเดยี วกส็ รา งความเจ็บปวดไดไมน อย
นอกจากนี้การใชชีวิตรว มกันระหวา งสามภี รรยา ควรตัดความโลภ

บาป และตณั หา ฝายสามตี อ งขยนั ทาํ งานเลีย้ งครอบครวั สว น
ภรรยาตองรูจ กั เก็บหอมรอมริบจะทาํ ใหครอบครัวเจริญย่ิงข้ึน ซ่ึงผู
เขียนมองวาอิศรญาณภาษติ บทนี้สะทอ นคานิยม “ผชู ายเป็นชางเทา
หน า” ของคนในยคุ สมัยกอ น ตา งจากปัจจุบนั ทช่ี ายหญิงสามารถ

ทํางานหรือเป็นผูนําครอบครวั ไดท งั้ คู

ถงึ รจู ริงน่ิงไวอ ยา ไขรู เตม็ ท่ีครูเดียวเทานัน้ เขาสรรเสริญ

ไมค วรก้ําเกินหน าก็อยาเกิน อยา เพลดิ เพลินคนชังนักคนรักน อย

ถอดความไดว า สะทอนมุมมองของคนในยุคสมัยนัน้ วา การพดู ถึง
ส่งิ ทีต่ นรูนับเป็นการอวดรู และจะไดร ับการช่นื ชมจากผูอ่ืนในระยะ
เวลาสนั้ ๆ ดงั นัน้ อยา ทาํ อะไรเกินหน าเกนิ ตาผูอ่ืน เพราะจํานวนคน

ทีร่ กั เราจะมีน อยกวาคนทเ่ี กลยี ดเรา

วาสนาไมค ูเ คยี งเถียงเขายาก ถึงมีปากมเี สียเปลา เหมือนเตาหอย

ผเี รือนตวั ไมด ผี อี ่นื พลอย พดู พลอยพลอ ยไมดปี ากขรี้ วิ้

ถอดความไดวา ผูมอี าํ นาจน อยกวายอมไมสามารถเถยี งผทู ่ีมีอาํ นาจ
สูงกวา ได ถึงแมว า จะมปี ากในการพูดแตพูดไปไมม ปี ระโยชน หาก
ไมระวงั กายและใจของตนเองใหดี ตวั เราจะประพฤตชิ วั่ ไดโ ดยงา ย

การพูดพลอยๆโดยไมคดิ ใหดีกอนพดู เป็นสิง่ ที่ไมควรกระทํา

แตไ มไ ผอ ันหน่ึงตนั อันหน่ึงแขวะ สีแหยะแหยะตอกตะบันเป็นควันฉิว

ชางถบี อยาวาเลนกระเดน็ ปลิว แรงหรอื หิวชงั่ ใจดจู ะสูชาง

ถออดความไดวา บทนี้สอนใหไ มป ระมาทเพราะบางอยางอาจจะมพี ษิ
ภัยกวา ทค่ี ิด อยา งไมไผอ ันที่ตันกบั อกี อันทเ่ี จาะเป็นรู เม่ือนํามาสีกนั
เบา ๆ กเ็ กิดความรอ นไดเหมอื นกัน และหากเราโดนชางถบี หรือทาํ ราย
หากคดิ จะแกแคน เอาคืน ควรพจิ ารณาตัวเองใหดีกอ นวามีพละกําลงั

มากพอจะสูก บั ชา งหรอื ไม

ลองูเหา เลนก็ไดใจกลากลา แตว าอยายกั เย้ืองเขา เบ้อื งหาง

ตองวอ งไวในทํานองคลองทาทาง ตบหัวผางเดยี วมว นจึงควรลอ

ถอดความไดวา ถาเราจะลอเลน กับงเู หา (สง่ิ ทดี่ อู นั ตรายและเสย่ี ง
ภัย) จะตองมใี จทีก่ ลา หาญ คลอ งแคลว วองไว ตอ งรูวธิ กี ารจับงู ไม
จับงูเหาขา งหาง และสามารถตบหวั งูเหา ใหต ายในครัง้ เดียวได หาก

ไมส ามารถทําไดงเู หา จะยอนกลบั มากัดเราตายได

ถงึ เพ่ือนฝงู ที่ชอบพอขอกนั ได ถาแมใหเสียทกุ คนกลัวคนขอ

พอแมเลยี้ งปิดปกเป็นกกกอ จนแลวหนอเหมอื นเปรตเหตดุ ว ยจน

ถอดความไดวา บทนี้สอนเร่ืองการใหแตพอดี สําหรบั เพ่อื นฝงู กใ็ ห
ไดต ามปกติ แตเราไมสามารถใหท กุ คนท่ีเขามาขอได เพราะยงั ไง
พอ แมกด็ ูแลทะนุถถนอมเรามาอยางดี กวา เราจะมที ุกสิ่งอยางจนวนั

นี้ แตถา เราใหค นอ่นื ไปจนหมดตวั สุดทา ยแลว เราจะกลายเป็น
เหมอื นเปรตท่ีตองไปขอสวนบญุ กบั ผูอ ่ืน

ถงึ บุญมีไมป ระกอบชอบไมไ ด ตอ งอาศัยคิดดจี งึ มผี ล

บุญหาไมแลวอยาไดท ะนงตน ปุถุชนรกั กบั ชังไมย ัง่ ยนื

ถอดความไดวา การทาํ ดีอยา งสม่าํ เสมอ ไมย ึดติดกบั บญุ เกา ท่เี ราทาํ
มา โดยตอ งเร่ิมจากการคดิ ดีกอ น เพราะมนษุ ยเ ราเปล่ยี นแปลง
ความรูสกึ ไดงา ย คนทเ่ี รารักอาจจะกลับมาเกลียดเรา สวนคนท่ี
เกลยี ดเราอาจจะกลับมารักเรากไ็ ด

กองทพั โคกอาศยั เลขท3ี
กติ ตทิ ตั มาวชั ระ เลขที 4
ธนากร หลายพนั ธ์ เลขท9ี
พงศก์ ลุ รักษา เลขที14
เศรษฐพงศ์ มีทอง เลขที 16
นฐั ชยา สมดิ รัมย์ เลขที 19
อรสา พรงเพราะ เลขที21
ชาลสิ า เสนาวงศ์ เลขที 24
บุณยนุช เกษมสมั ฤทธิ เลขที26
พรลภสั ดอนหลาบคํา เลขที 29
พชิ ชาภรณ์ ยศรุ่งเรอง เลขที 30
วรศรา บุราญมลู เลขท3ี 1