การเขียนโปรแกรมด้วย Scrach

1

ก

คำนำ

เอกสารประกอบการอบรมการเขยี นโปรแกรมด้วยภาษา Scratch เล่มน้ี จัดทาข้ึนโดยมวี ัตถุประสงค์เพ่ือ
เป็นแนวทางให้ครูผู้สอนระดับช้ัน ป.4-6 สาหรับโรงเรียนขนาดเล็กที่เรียนรว่ มกบั DLTV มีความรคู้ วามเข้าใจ และทกั ษะ
สามารถออกแบบและเขียนโปรแกรมดว้ ยใชซ้ อฟต์แวร์หรือสือ่ ซ่ึงเป็นตัวชวี้ ดั หนึ่งในระดบั ช้นั ป.4-6 กลมุ่ สาระการเรียนรู้
วทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี สาระท่ี 4 เทคโนโลยี มาตรฐาน ว 4.2 วิทยาการคานวณ เอกสาร ประกอบไปด้วย การตดิ ต้ัง
โปรแกรม การเขียนโปรแกรมแบบลาดบั การเขยี นโปรแกรมแบบวนซา้

ผจู้ ัดทาขอขอบคุณผูม้ สี ่วนเกีย่ วข้องท่ีทาให้เอกสารประกอบการอบรมเล่มนีส้ าเร็จลุลว่ งดว้ ยดี หวังว่า
คงจะเปน็ ประโยชน์กบั ครูผสู้ อน ผสู้ นใจ ในการนาไปประกอบการจดั การเรยี นรู้ ให้เกิดประสิทธภิ าพและประสทิ ธิผลสูงสุด

ทานตะวนั มะโนพงศ์พนั ธ์
ศึกษานเิ ทศก์

สำรบญั ข

คานา หน้ำ
สารบัญ ก
ความหมาย Scratch ข
การติดตั้งโปรแกรม Scratch 1
2
ส่วนประกอบของโปรแกรม Scratch 4
5
กลุ่มบล็อกคาสั่ง Motion 7
9
กลมุ่ บลอ็ ก Look 10
กลมุ่ บลอ็ ก Sound 12
กลมุ่ บล็อก Events 14
กลมุ่ บลอ็ ก Control 15
กลุ่มบล็อก Sensing 16
กลุ่มบล็อก Operators 17
กลุ่มบลอ็ ก Variable 18
18
กจิ กรรมที่ 1 การเขียนโปรแกรมแบบลาดบั 19
กิจกรรมท่ี 2 การเขียนโปรแกรมแบบวนซ้า 22
23
กจิ กรรมท่ี 2.1 Dance Forever (วนซา้ ไม่สน้ิ สดุ ) 24
กิจกรรมท่ี 2.2 รปู หลายเหล่ยี ม (วนซา้ ระบจุ านวนรอบ) 26
กิจกรรมท่ี 2.3 โปรแกรมวาดรูปสามเหล่ียม 5 รปู 27
กจิ กรรมท่ี 2.4 ไม้กวาดของแม่มด (วนซ้าจนกวา่ เง่ือนไขจะเป็นจริง) 28
กิจกรรมที่ 3 ซปุ เปอร์แมว 29
กิจกรรมท่ี 4 โปรแกรมผเี สอื้ แสนสวย 30
กิจกรรมท่ี 5 โปรแกรมลวดลายศิลปะ 31
กจิ กรรมที่ 6 โปรแกรมปลกู ปา่ กนั เถอะ
กจิ กรรมที่ 7 โปรแกรมเกมทายตัวเลข
กิจกรรมที่ 8 โปรแกรมหุน่ ยนต์เดนิ ตามเส้น
เอกสารอ้างอิง

1

Scratch คอื อะไร

Scrach เป็นโปรแกรมภาษาแบบ แบบ block programming (แบบลาก-วาง)
เพื่อใหต้ ัวละครสนทนาเคล่อื นท่ี และวาดรูปได้ โดยจัดเรียงคาสง่ั ตามลาดบั ข้นั ตอน
(sequential) ผ้เู รยี นสามารถสร้างช้ินงานได้อย่างง่าย เชน่ – นิทานที่สามารถโตต้ อบกบั
ผู้อ่านได้ – ภาพเคลือ่ นไหว – เกมดนตรี – และศลิ ปะ จากนัน้ ทาการรนั โปรแกรมโดย
คลิกท่ธี งเขียว กจ็ ะแสดงผลลัพธ์ออกมาทนั ที

2

กำรติดตง้ั โปรแกรม Scratch

การใช้งานโปรแกรม Scratch สามารถใชไ้ ดท้ ั้งแบบออนไลนแ์ ละออฟไลน์ โดยแบบออนไลน์สามารถใช้งานผา่ น
เวบ็ ไซต์ https://scratch.mit.edu/ ซึง่ ต้องใชผ้ า่ นอนิ เทอร์เนต็ ท่ีตอ้ งเสถียร กรณีท่ีอินเทอรเ์ นต็ ไม่แรงไมเ่ ถียร สามารถ
ดาวน์โหลดโปรแกรมมาติดต้งั บนเครือ่ งคอมพิวเตอร์เพ่ือใชง้ านที่เว็บไซต์ https://scratch.mit.edu/download ในที่น้ไี ด้
เตรยี มไฟลต์ ดิ ต้ัง ไวเ้ รยี บร้อยแลว้ โดยดาเนนิ การดงั น้ี

1. ดบั เบล้ิ คลกิ ทไ่ี อคอน จะปรากฏหนา้ จอดังภาพ

2. คลกิ ปมุ่ Run จะปรากฏ ดังภาพ

3

3. คลิก Anyone who user the computer (all user) จากน้ันคลิกปุ่ม Install จะปรากฏดังภาพ

4. โปรแกรมจะทาการติดตง้ั เมือ่ ตดิ ต้ังเสรจ็ แล้ว คลกิ ปมุ่ Finish เปน็ อันเสรจ็ ส้นิ การติดตั้งโปรแกรม และจะปรากฏไอคอน
ทห่ี น้าจอเดสก์ท็อป สามารถดบั เบิ้ลคลิกเพ่ือเข้าสู่โปรแกรมใช้งาน

4

สว่ นประกอบของโปรแกรม Scratch

1 กลุ่มบล็อก คอื กลมุ่ ของบล็อกคาสั่งทจ่ี ัดแบง่ ตามลกั ษณะการทางาน
2 บล็อกคาส่งั คือ คาส่งั สาหรับตัวละครและเวที
3 พ้นื ท่ีเขียนสคริปต์ คือ บรเิ วณท่ีวางสครปิ ต์
4 สคริปต์ (Script) คอื บลอ็ กคาส่งั ท่ีนามาวางเรียงต่อกนั สาหรบั การทางานของตัวละครและเวที
5 เวที (Stage) เป็นพื้นทีส่ าหรบั แสดงตวั ละคร
6 ฉากหลงั (Backdrops) กาหนดฉากหลังใหต้ วั ละคร
7 ปุ่มธงเขียว คอื ปุ่มที่กดเม่อื ต้องการเริ่มตน้ การทางานตามคาส่งั
8 ปมุ่ หยุด คอื ปมุ่ ทสี่ ่งั ใหห้ ยดุ การทางาน
9 ตวั ละคร (Sprite) เปน็ ภาคคน สตั ว์ หรอื สิ่งของทจ่ี ะแสดงการทางานตามคาส่งั หรือสคริปต์ของตวั ละครน้นั ๆ
10 เลือกตวั ละคร

5

กลุ่มบลอ็ กคำสั่ง Motion

กลุม่ บล็อกคาสั่ง Motion เปน็ บล็อกทใ่ี ช้เพื่อกาหนดรปู แบบการเคลอื่ นที่ให้ตัวละคร

6

7

กลุม่ บลอ็ ก Look

ใชส้ าหรับการเขยี นสคริปต์เพื่อส่ังใหต้ วั ละครหรือเวทแี สดงคณุ สมบัตติ า่ ง เชน่ ตัวละครพูด เปล่ยี นชุดตวั ละคร
เปลี่ยนสตี ัวละคร เปลย่ี นขนาดตัวละคร เปลี่ยนพ้นื หลงั

8

9

กลมุ่ บล็อกSound

กล่มุ บลอ็ ก Sound เปน็ กลุ่มเก่ยี วกบั การแสดงเสียงตา่ งๆ ซึ่งอาจเป็นเสยี งจากไฟลท์ ่มี ีอยู่ หรอื เสยี งท่ีบันทกึ
เอง ไฟล์เสยี งจะมีส่วนขยายเป็น .wav หรือ .mp3

10

กลุม่ บลอ็ ก Events

เป็นบล็อกคาสง่ั ทใ่ี ช้จัดการเหตุการณ์ตา่ งๆ ที่เกิดขึน้ ขณะทส่ี ครปิ ต์กาลงั ทางานรวมถึงการเร่มิ ทางาน และการ
หยุดทางานของสครปิ ต์ด้วย

11

12

กลมุ่ บลอ็ ก Control

ใชค้ วบคมุ ทศิ ทางการทางานของสครปิ ต์ การวนทาบล็อกคาสั่งซ้าๆ การเลือกทาบลอ็ กคาส่ังตามเง่ือนไข
การสั่งงานแบบวนซา้ เป็นการสง่ั ใหต้ ัวละครทางานเหมือนเดมิ หลายครงั้ ทาให้การเขยี นสคริปตส์ น้ั ลงแตท่ างาน

เหมือนเดมิ

13

14

กลมุ่ บล็อก Sensing

ใชต้ รวจสอบการรบั รูต้ ่างๆ เช่น การสมั ผสั เสยี ง ระยะเวลา

15

กลมุ่ บล็อก operators

กล่มุ น้สี าหรบั ดาเนินการตา่ ง ๆทใี่ ช้ในการคานวณ เช่น บวก ลบ คูณ หาร เปน็ คน้

16

กลุม่ บลอ็ ก Variable

เป็นกลมุ่ บล็อกที่ใช้จัดการตวั แปร

กระบวนการพฒั นาโปรแกรมเบอ้ื งต้น สง่ิ ทผี่ เู้ ข้ารับการอบรมควรพิจารณาก่อนลงมือเขยี นโปรแกรม ดงั นี้
วเิ ครำะห์บทบำทฉำก
และตัวละคร
ออกแบบ

เขียนโปรแกรม

ตรวจสอบ

กิจกรรมท่ี 1 17

การเขยี นโปรแกรมแบบลาดับ Code

1. โจทย์ กาหนดใหแ้ มวและค้างคาวทกั ทายกัน โดยฉากหลังพุ่มไมถ้ ูกลมพัด

1.1 วิเคราะห์บทบาทฉากและตัวละคร
1.2 ออกแบบ
1.3 เขยี นโปรแกรม

1.4 ตรวจสอบ

ตัวละคร รหัสลำลอง
ฉำก รอ 1 วนิ าที
พมุ่ ไมถ้ ูกลมพัด
รอ 2 วนิ าที พุ่มไม้กลับมาเหมือนเดมิ

แมว เมือ่ ธงเขียวถูกคลิก
แมวส่งเสียงรอ้ ง
พูด “I’m a cat.” 2 วินาที

นก นกสง่ เสียงรอ้ ง
พดู " I’m a bird.” 2 วินาที
หยดุ รอ 2 วินาที

18

กจิ กรรมท่ี 2

การเขียนโปรแกรมแบบวนซ้า

กจิ กรรมที่ 2.1 Dance Forever (วนซ้าไมส่ ิ้นสดุ )

ในการเขยี นโปรแกรมแบบวนซา้ มีความสะดวกในการที่ไม่ต้องใชค้ าส่งั ซ้าๆกนั หลายครั้งซึ่งจะทาให้โปรแกรมส้นั
ลง โดยจะอยใู่ นกลุ่มบล็อก Control

วนซำ้ ไม่สิ้นสุด วนซ้ำระบจุ ำ้ นวนรอบ วนซำ้ จนกว่ำเงอื่ นไขจะเปน็ จรงิ
Code
สรา้ งชนิ้ งาน ดังนี้
1. เลือกฉากโดยคลกิ เลือก Choose a backdrop
2. คลกิ แทบ๊ Sound เลอื ก Choose a Sound
3. Choose a Sprite เพอื่ เลือกตวั ละคร

ตัวละคร รหสั ลำลอง
ฉำก เล่นเพลงตลอดเวลา

ตัวละครเปลี่ยนท่าทาง
นักเตน้

19

กิจกรรมที่ 2.2 รปู หลายเหลีย่ ม (วนซา้ ระบจุ านวนรอบ)

การสรา้ งรูป สามเหลยี่ ม สเ่ี หลยี่ ม ห้าเหลีย่ ม แปดเหล่ียม วงกลม
การคานวณมุม

ทม่ี า : https://teacherpd.ipst.ac.th

ตวั ละคร/ภำรกจิ รหสั ลำลอง 20
เมือ่ ธงเขียวถูกคลิก
1. เคลียร์ภาพหนา้ จอ Code
2. กาหนดทศิ ทางตัวละครให้อยใู่ น
เสน้ ตรง
3. วางปากกา
4. เคล่อื นที่ 100 steps
5. หมุน 120 องศา
6. ทาสง่ั ข้อ 4-5 ซา้ 3 ครง้ั
7. ยกปากกาและซ่อน

ใหผ้ เู้ ข้าอบรมสรา้ งรูป ห้าเหล่ยี มและรปู แปดเหล่ยี ม 21

ตวั ละคร/ภำรกจิ รหสั ลำลอง Code
เมอื่ ธงเขียวถูกคลิก

เมือ่ ธงเขียวถูกคลิก

22

กจิ กรรม 2.3
โปรแกรมวาดสามเหลีย่ ม 5 รูป

โจทย์ สรา้ งรปู สามเหล่ยี ม 5 รปู จากการทาซ้า
เงื่อนไข ไมม่ รี อยเสน้ ระหว่างรปู สามเหล่ยี มแตล่ ะรปู
ควำมรู้ที่ตอ้ งใช้ - พกิ ัด

- ทิศทาง
- คาสัง่ เกย่ี วกบั ปากกา
- การเคล่ือน การหมนุ
- มุมรอบจุดศูนย์กลาง
- การทาซา้
คำส่ังตวั ละคร Sprite1

ขอ้ เสนอแนะ - เปล่ียนจากรูปสามเหลย่ี มเป็นรปู อื่น และจานวน 5 รูป เป็นจานวนอ่ืน
แหลง่ เรยี นรู้ - https://www.youtube.com/watch?v=5V20rJFLf98

23

กิจกรรมที่ 2.4
วนซา้ จนกว่าเงื่อนไขจะเปน็ จริง
การเขยี นโปรแกรมวนซ้าจนกว่าเงื่อนไขจะเปน็ จรงิ ขอยกตัวอย่างใหไ้ ม้กวาดกลับไปหาแม่มด เงอื่ นไขจะเปน็ จรงิ
ได้เมื่อไมก้ วาดสมั ผสั กบั แมม่ ด

ฉำก (Backdrop) เลือก Choose Backdrop -->Fantasy --> Witch House
แม่มด เลือก choose a Sprite --> Fantasy --> Witch

ไม้กวำด เลือก choose a Sprite --> Fantasy --> Broom

ตวั ละคร/ภำรกจิ รหสั ลำลอง Code
ไม้กวำด (Broom) 1. สุ่มตาแหนง่ ตัวละครไมก้ วาด
2. กาหนดทิศทางไปยังตัวละครแมม่ ด
3. เคล่อื นที่ 10 ก้าว
4. ทาซา้ ข้อ 3 จนกระทงั่ สมั ผัสกบั แม่
มด

24

กจิ กรรมท่ี 3
ซปุ เปอรแ์ มว

ให้ผู้เข้าอบรมเตรียมฉาก Blue Sky ตวั ละคร Cat Flying และ Balloon จานวน 4 ลกู โดยกาหนดให้บอลลูนลูก
ที่ 4 เป็นสเี หลอื ง

ตวั ละคร/ภำรกจิ รหสั ลำลอง Code
แมว เมอื่ ธงเขียวถูกคลิก
1. หนั หน้าของตวั ละครไปยังตาแหนง่
ที่เมาส์ชี้อยู่
2. กาหนดตาแหน่งตวั ละคร
3. กาหนดใหต้ ัวละครหนั หน้าตาม
เมาสแ์ ละให้เคลอื่ นท่ีตลอดเวลา
4. ถา้ สัมผัสสีฉากหลงั สเี ขยี วแมวทาทา่
ยนื สมั ผัสสีฟ้าแมวทาทา่ บิน
5. ถ้าสมั ผสั บอลลูนสฟี า้ แสดง
ขอ้ ความ “Try Again” สมั ผัสบอลลูน
สฟี ้า แสดงข้อความ “Win”

ตวั ละคร/ภำรกจิ รหัสลำลอง 25

Code

กจิ กรรมที่ 4 26
โปรแกรมผเี สือ้ แสนสวย
1
โจทย์ สร้างการเคล่ือนที่ของผเี ส้อื จากพิกดั เร่มิ ตน้ ไปยังดอกไม้ 2 ดอก
เง่อื นไข พกิ ัดเริ่มตน้ X = 150 Y = 100
ควำมร้ทู ีต่ ้องใช้ - พกิ ดั

- การเคลอ่ื นแบบเหิน
- คาส่ังรอ
- การทาซา้ ตลอด
- การเปลย่ี นคอสตูม (ชุด)
คำสัง่ ตวั ละคร Butterfly 1

2

ขอ้ เสนอแนะ - เปล่ียนฉาก เปล่ียนตัวละคร เช่น นกพิราบบินไปหาลูกโปง่
แหลง่ เรยี นรู้ - https://www.youtube.com/watch?v=xj9B4aph3_A

27

กิจกรรมที่ 5
โปรแกรมลวดลายศลิ ปะ
โจทย์ สรา้ งลวดลาย งานศิลปะ จากรอยปากกา และการทาซ้า
เง่อื นไข ลวดลายตอ้ งเกิดจากการทาซา้ ทีม่ ีการคานวณมมุ รอบจุดศนู ย์กลาง
ควำมรู้ที่ต้องใช้ - คาสั่งเกย่ี วกับปากกา - การเคลอื่ นท่ี - การหมนุ - มุมรอบจุดศนู ย์กลาง - การทาซา้
คำสง่ั ตวั ละคร Sprite1

ขอ้ เสนอแนะ - เปลี่ยนเปน็ รปู อื่นๆ เช่น สาม เหล่ียม สเ่ี หลี่ยม เปลยี่ นจานวนการทาซ้า
แหล่งเรียนรู้ - https://www.youtube.com/watch?v=aP_IagJQDYQ

28

กจิ กรรมที่ 6
โปรแกรมปลูกป่ากนั เถอะ

โจทย์ กดปุ่มเพ่อื stamp ต้นไม้ เลอื กต้นไม้ได้ และคลิกปุ่มเพ่ือลบต้นไม้
เง่ือนไข - stamp ต้นไม้ ใชเ้ หตุการณเ์ มื่อกดปุ่มแปน้ พิมพ์ และกดตวั ละคร

- การลบต้นไมใ้ ช้เหตุการณ์เมอ่ื คลิกหรอื กดทตี่ วั ละคร
ควำมรูท้ ีต่ ้องใช้ - คาส่ัง stamp - เหตุการณ์เมอ่ื กดตัวละคร

- เหตุการณเ์ ม่ือกดแป้นพิมพ์ - เปลย่ี นคอสตูม - ตาแหนง่ เมาส์

คำสง่ั ตัวละคร Tree1 คำสัง่ ตวั ละคร Button2

ขอ้ เสนอแนะ - เปลย่ี นตวั ละคร เปล่ียนป่มุ แปน้ พิมพ์
แหลง่ เรยี นรู้ - https://www.youtube.com/watch?v=V6vK_F74He0

29

กิจกรรมท่ี 7
โปรแกรมเกมทายตวั เลข
โจทย์ สร้างเกมทายตวั เลข ถามจนกว่าจะถูก
เง่อื นไข - บอกผลเมอ่ื ตอบผิด บอกมากกว่า น้อยกว่า
ควำมรู้ที่ต้องใช้ - คาสงั่ Ask - ตวั แปร - การสุ่มตวั เลข
- การทาซ้าจนกวา่ เงื่อนไขจะเปน็ จรงิ
- การทดสอบเงื่อนไข เทา่ กับ มากกวา่ น้อยกวา่
คำสงั่ ตัวละคร Abby

ข้อเสนอแนะ - เปล่ยี นช่วงตวั เลขส่มุ เปล่ยี นตัวละคร
แหลง่ เรยี นรู้ - https://www.youtube.com/watch?v=E-A0itIwSg0

30

กจิ กรรมที่ 8
โปรแกรมหนุ่ ยนตเ์ ดินตามเส้น

โจทย์ สรา้ งโปรแกรมห่นุ ยนตเ์ ดินตามเสน้
เง่ือนไข - ใชก้ ารตรวจสอบการสมั ผสั สี

- เคลอ่ื นท่ดี ว้ ยคาสงั่ Move
- เริม่ ที่แถบสีชมพู หยุดท่ีแถบสีเขยี ว
- จับเวลาการเดนิ ทางของหุ่นยนต์
ควำมรู้ทต่ี อ้ งใช้ - ตัวแปร - จบั เวลา

- การทาซ้าจนกวา่ เง่ือนไขจะเปน็ จริง
- การทดสอบเง่ือนไข
- การตรวจสอบการสมั ผสั สี - การตรวจสอบสสี มั ผสั สี
คำสั่งตัวละคร หุ่นยนต์

ข้อเสนอแนะ - เปลี่ยนแผนผงั เปล่ยี นค่ามมุ เปลยี่ นค่าการเคล่ือนทใี่ หห้ ่นุ ยนตเ์ ร็วข้นึ หรอื ใหเ้ วลานอ้ ยลง
แหล่งเรียนรู้ - https://www.youtube.com/watch?v=d8r_C2VKPlQ

31

เอกสำรอ้ำงอิง

บริษทั โค้ดคิดส์ จากดั . (ม.ป.ป.) เรำมำทำควำมรจู้ กั Scratch 3.0 กัน!! ว่ำคอื อะไร. สืบคน้ เมอื่ วนั ที่ 2 กรกฎาคม 2564,
จาก https://www.codekids.co/teacher/what-is-scratch3

มหาวทิ ยาลัยเทคโนโลยพี ระจอมเกลา้ พระนครเหนือ คณะครศุ าสตรอ์ ุตสาหกรรม ภาควชิ าคอมพิวเตอรศ์ ึกษา. (2563)
กำรเขยี นโปรแกรมคอมพิวเตอรเ์ บ้อื งตน้ ดว้ ยโปรแกรม Scratch. สืบค้นเม่อื วนั ท่ี 2 กรกฎาคม 2564, จาก
https://www.codetheirdreams.com

พงษ์ศักด์ิ ทรายเป็ง. (22 กรกฎาคม 2564). วำดรปู 3 เหลีย่ ม 4 เหล่ยี ม 5 เหลยี่ ม วำงปำกกำ ยกปำกกำ
[video file]. จาก https://www.youtube.com/watch?v=5V20rJFLf98
. (22 กรกฎาคม 2564). พกิ ดั และกำรเคลอื่ นด้วย glide ใหผ้ ีเสือ้ [video file].
จาก https://www.youtube.com/watch?v=xj9B4aph3_A
. (22 กรกฎาคม 2564). วำดลวดลำย ดว้ ยปำกกำ กำรทำซำ้ [video file].
จาก https://www.youtube.com/watch?v=aP_IagJQDYQ
. (22 กรกฎำคม 2564). กดป่มุ เพื่อ stamp ตวั ละครท่ีเคล่ือนท่ีตำม mouse
[video file]. จาก https://www.youtube.com/watch?v=V6vK_F74He0
. (22 กรกฎาคม 2564). สรำ้ งเกมทำยตัวเลข ถำมจนกว่ำจะถูก บอกถูกผิด มำกกวำ่ นอ้ ยกว่ำ
[video file]. จาก https://www.youtube.com/watch?v=E-A0itIwSg0
. (24 กรกฎาคม 2564). จำลองหุ่นยนต์เดินตำมเสน้ วงกลม มุมฉำก จับเวลำ [video file].
จาก https://www.youtube.com/watch?v=d8r_C2VKPlQ

32

เอกสำร ศน. ท่ี 4/2565