โดย นางสาวทิพวัลย์ ไวยบุญญา สาขาสังคมศึกษา คณะครุศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฎพระนครศรีอยุธยา ประวัติศาสตร์ไทย สมัยอยุธยา
อยุธยา อาณาจักรอยุธยาสถาปนาในปี พ.ศ 1893 โดยสมเด็จ พระรามาธิบดีที่ 1 หรือ พระเจ้าอู่ทอง เกิดจากการรวมตัว กันของแว่นแคว้น 2 แคว้น คือ สุพรรณภูมิกับละโว้ อยุธยามีแม่น้ำ 3 สายล้อมรอบ คือ แม่น้ำ เจ้าพระยา แม่น้ำ ป่าสัก แม่น้ำ ลพบุรี เป็นที่ตั้งเหมาะสมทาง ยุทธศาสตร์ป้องกันการโจมตีของข้าศึก มี 5 ราชวงศ์ปกครอง ได้แก่ ราชวงศ์อู่ทอง ราชวงศ์ สุพรรณภูมิ ราชวงศ์สุโขทัย ราชวงศ์ปราสาททอง และ ราชวงศ์บ้านพลูหลวง โดยราชวงศ์สุพรรณภูมิปกครองนาน ที่สุด
- ส่วนกลางใช้ระบบการปกครอบแบบจตุสดมภ์ จัดระบบการปกครองให้มี จตุสดมภ์ 4 ตําแหน่ง ทําหน้าที่ดูแลกิจการภายในราชธานี 1. กรมเวียง : ทําหน้าที่ดูแลความสงบเรียบร้อยของราชธานี 2. กรมวัง : ดูแลกิจการในราชสํานักและตัดสินคดีความ 3. กรมคลัง : ทําหน้าที่ติดต่อค้าขายกับต่างประเทศและการทูต เรียกอีกชื่อว่า "พระคลังสินค้า" 4. กรมนา ทําหน้าที่ดูแลการทํานา เก็บเสบียงอาหาร เก็บภาษีค่านา - ส่วนหัวเมืองแบ่งเป็น เมืองลูกหลวง (ตั้งอยู่ใกล้กับราชธานี ส่งเจ้านายไป ปกครอง) เมืองพระยามหานคร (เมืองชั้นนอก) เมืองประเทศราช (เมืองต่าง ภาษาให้ส่งเครื่องราชบรรณาการ) การเมืองการปกครอง ระบอบสมบรูณาญาสิธิราชย์ : กษัตริย์เป็นสมมติเทพ สมัยพระเจ้าอู่ทอง
เพื่อปรับปรุงการปกครองให้เหมาะสมกับอาณาจักรที่กําลังขยายใหญ่ขึ้น มีจุดประสงค์รวมศูนย์อํานาจเข้าสู่ราชธานี ดังนี้คือ 1. ตั้งตําแหน่งสมุหนายกทําหน้าที่ดูแลพลเรือนกับสมุหกลาโหมทําหน้าที่ดูแล ทหาร เพื่อคานอํานาจกัน 2. ยกเลิกเมืองลูกหลวงเนื่องจากเกิดปัญหาแย่งชิงราชสมบัติ เปลี่ยนเป็นหัว เมืองชั้นใน แต่งตั้งขุนนางไปปกครองในตําแหน่งผู้รั้ง 3. ตราพระอัยการตําแหน่งนาพลเรือนและพระอัยการตําแหน่งทหารหัวเมือง เรียกว่าระบบศักดินา 4. ตรากฎมณเฑียรบาล เกี่ยวกับการสืบราชสมบัติ การเมืองการปกครอง การปฏิรูปการปกครองสมัยสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ สมัยพระรามาธิบดีที่ 2 ตั้งกรมสุรัสวดีจัดทําบัญชีหางว่าว เพื่อสํารวจรวบรวมกําลังไพร่พลทั้งหมดในราช อาณาจักร สมัยพระเพทราชา เปลี่ยนการปกครอง (ใช้ต่อกันมาจนถึงช่วงการปฏิรูปการปกครองของรัชกาลที่ 5) 1. ให้สมุหนายกแบ่งเขตดูแลทั้งทหารและพลเรือนของหัวเมืองฝ่ายเหนือ 2. ให้สมุหกลาโหมแบ่งเขตดูแลทั้งทหารและพลเรือนของหัวเมืองฝ่ายใต้ 3. ให้เจ้าพระยาพระคลังแบ่งเขตดูแลทหารและพลเรือนหัวเมืองชายทะเลตะวันออก ซึ่งเป็นเมืองท่าการค้า
ระบบศักดินา 1.กษัตริย์ เป็นเจ้าศักดินาทั้งหมด 2. เจ้านาย เชื้อพระวงศ์ เจ้านายที่สําคัญที่สุดคือตําแหน่งพระมหาอุปราช 3. ขุนนาง มีหน้าที่ทํางานราชการต่างๆ ตําาแหน่งขุนนาง คือ หน้าที่ในแต่ละหน่วยงาน เช่น สมุหกลาโหม สมุหนายก พระคลัง ขุนนางที่สามารถปราบดาภิเษกเป็นกษัตริย์คือ พระเจ้าปราสาททองกับพระเพทราชา 4. ไพร่ สามัญชนทั้งชายกับหญิง มีจํานวนมากที่สุด แบ่งเป็น 3 ประเภท คือ 1. ไพร่หลวง เป็นไพร่ของพระมหากษัตริย์ 2. ไพร่สม เจ้านายและขุนนางได้รับไพร่ตามศักดินา 3. ไพร่ส่วย ส่งสิ่งของหรือเงินมาแทนการใช้แรงงาน 5. ทาส ทาสที่สามารถซื้ออิสรภาพของตนเองคืนได้ คือ ทาสสินไถ่ (เป็นทาสที่มีจํานวนมากที่สุด) ทาสที่ไม่สามารถซื้ออิสรภาพของตัวเองคืนได้ คือ ทาสเชลยศึก สามารถเลื่อนชนชั้นขึ้นได้หลายทาง เช่น ไปบวช (ถือว่าเป็น อิสระทันที) ไปทําสงครามแล้วมีความดีความชอบ
จังกอบ (ค่าผ่านด่าน) เรียกอีกชื่อหนึ่งว่า ภาษีปากเรือ อากร (รายได้จากการประกอบอาชีพของราษฎร) เช่น อากรสุรา เก็บจาก ผู้ผลิตสุรา ส่วย (สิ่งของหรือเงินทองแทนการถูกเกณฑ์ไปใช้แรงงาน) ฤชา (ค่าธรรมเนียมให้รัฐเวลาตัดสินคดีความออกฉโนดที่ดิน) เศรษฐกิจ สินค้าส่งออกสำ คัญ คือ ของป่า ได้แก่ ไม้ฝาง เครื่องเทศ หนังกวาง สินค้า ผูกขาดขายได้เฉพาะพระคลังสินค้าเท่านั้น ได้แก่ ไม่กฤษณา ไม้จันทร์ ไม้สัก ข้าว เกลือ งาช้าง ดีบุก การผูกขาดทางการค้า เรียกว่า ระบบพระคลังสินค้า การเก็บภาษี
พระคลังสินค้าทำ หน้าที่ดูแลการค้าต่างประเทศ แบ่งเป็น กรมท่าซ้าย คือ พระโชฎึกเศรษฐี ดูแลการติดต่อค้าขายกับชาวต่างชาติที่มาจาก ตะวันออก ได้แก่ จีน ญวน ญี่ปุ่น และฮอลันดา กรมท่าขวา คือ จุฬาราชมนตรี ดูแลการติดต่อค้าขายกับชาวต่างชาติที่มาจากตะวันตก ได้แก่ อินเดีย เปอร์เซีย อาหรับ โปรตุเกสฝรั่งเศษและอังกฤษ อยุธยาสัมพันธ์กับจีนเป็นรัฐบบรรณาการ ต้องส่งเครื่องราช บรรณาการไปถวายราชสำ นักจีน เพื่อสิทธิในการติดต่อค้าขาย เรียกว่า จิ้มก้อง โปรตุเกสเป็นชาติตะวันตกชาติแรกที่เข้ามาติดต่อ ในสมัยสมเด็จ พระรามาธิบดีที่ 2 เป็นทหารรับจ้าง และอนุญาติให้เผยแผ่ศาสนาตริ สต์ พระเจ้าเอกาทศรถส่งราชทูตไปเจริญสัมพันธไมตรีที่เนเธอร์แลนด์ เป็นครั้งแรกที่มีการส่งคณะทูตไปยุโรป ลำ ดับชาวตะวันตกที่เข้ามาติดต่อ ได้แก่ โปรตุเกส ฮอลันดา อังกฤษ ผรั่งเศส การต่างประเทศ
ความเจริญกรุงศรีอยุธยา สถาปัตยกรรม : เจดีย์ย่อมุมไม้ 12 (เป็นศิลปะอยุธยาแท้) วรรณกรรม : ขุนช้างขุนแผน อิเหนา หนังสือจินดามณี (แบบเรียนภาษาไทยเล่มแรก) แต่งโดยพระโหราธิบดี