หน่วยการเรียนรู้ที่ ๔ พระไตรปิฎกและพุทธศาสนสุภาษิต

หน่วยการเรียนรู้ที่ ๔ พระไตรปิฎกและพุทธศาสนสุภาษิต




ศาสนา ศีลธรรม จริยธรรม



กลุ่มสาระการเรียนรู้ สังคมศึกษาศาสนา และวัฒนธรรม

ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๒








































วิภาวรรณ กูนา

ั
สารบญ




หนวยการเรยนรูที ๑ ประวติและความสาคัญของพระพุทธศาสนา

ั
่
่
ี
้
หนวยการเรยนรูที ๒ พุทธประวติ พระสาวก ศาสนิกชนตัวอยาง และชาดก
ั
่
ี
่
้
่
หนวยการเรยนรูที ๓ หลักธรรมทางพระพุทธศาสนา
่
่
้
ี
หนวยการเรยนรูที ๔ พระไตรปฎกและพุทธศาสนสุภาษิต
ิ
่
้
่
ี
หนวยการเรยนรูที ๕ หนาทีชาวพุทธและมารยาทชาวพุทธ
่
้
่
ี
่
้
หนวยการเรยนรูที ๖ วนสาคัญทางพระพุทธศาสนาและศาสนพิธ ี

ั
่
้
ี
่
หนวยการเรยนรูที ๗ การบรหารจิตและการเจรญปญญา
ิ
ั
ิ
่
่
ี
้
หนวยการเรยนรูที ๘ การปฏิบติตนตามหลักธรรมทางพระพุทธศาสนา
ั
ี
่
่
้

หนวยการเรยนรูที ่ ๔
่
้
ี


พระไตรปฎกและพุทธศาสนสุภาษิต
ิ






์
ี่
ี
ิ
็
ุ
พระไตรปฎกเปนคัมภรทบรรจหลักธรรมค ำสอนขอ ง
่
ึ
พระพุทธเจ้ำ ซงแต่เดมถ่ำยทอดกันมำด้วยกำรท่องจ ำ ภำยหลัง
ิ
ี
ึ
ิ
์
จงมกำรจำรกเปนลำยลักษณอักษร พระไตรปฎกจงมส่วนส ำคัญ
็
ึ
ี
ึ
ี
ึ
ื
ิ
ี
่
ในกำรสบต่อพระพุทธศำสนำ ดังนั้น พุทธศำสนกชนทดจงควร
ึ
้
ู
ี
ศกษำพระไตรปฎก เพื่อให้มควำมร ควำมเข้ำใจในหลักธรรมค ำ
ิ
ึ
สอนของพระพุทธศำสนำได้ดยิ่งข้น
ี
ิ
ุ
ึ
กำรศกษำพุทธศำสนสภำษตจะช่วยให้เข้ำใจหลักธรรมต่ำงๆ
ื
ได้อย่ำง ถกต้อง และสำมำรถเลอกสรรไปใช้เปนแนวทำงในกำร
ู
็
ี
ี
ด ำเนนชวิตได้อย่ำงเหมำะสมอกด้วย
ิ

ิ

้
๑. โครงสรางและสาระสาคัญของพระไตรปฎก

ิ
๑.๑ ความหมายและความสาคัญของพระไตรปฎก




่
ิ
์
พระไตรปฎก แปลวา คัมภีร
ิ
์
๓ เพราะปฎก แปลวา คัมภีร
่
์
ื
พระไตรปฎก คอ คัมภีรที่บรรจุหลัก
ิ
ค าสอนของพระพุทธศาสนา



แบงเปน ๓ สวน คอ พระวินยปฎก
ั
ิ
่
็
่
ื
ิ
พระสุตตันตปฎก และพระอภธรรม
ิ
ปฎก
ิ

ิ
์
้
๑.๒ คัมภีรและโครงสรางพระไตรปฎก
ิ
็
พระไตรปฎก แบ่งเปน ๓ หมวด ดังน้ ี

่
ี
ิ
ิ
ี
ื
๑. พระวินยปฎก คอ ส่วนทว่ำด้วยสกขำบท และศลของภกษุและ
ั
ิ
ี
ภกษุณ แบ่งเปน ๓ หมวดย่อย ดังน้
ิ
็
ี
ี
ื
่
ี
• สุตตภิวังค ์ คอ ส่วนทว่ำด้วยศลใน
พระปำฏิโมกข์
ื
• ขันธกะ คอ ส่วนทว่ำด้วยสังฆกรรม
่
ี
ิ
ิ
ี
พิธกรรม วัตรปฏบัตของพระ
• ปรวาร คอ ส่วนทสรปข้อควำม หรอ
ุ
ี
ื
ื
่
ิ
ื
ิ
ค่มอพระวินัยปฎก
ู

ื
ี
่
๒. พระสุตตันตปฎก คอ ส่วนท ว่ำด้วยพระธรรมเทศนำของ
ิ
ิ
็
ุ
่
ี
พระพุทธเจ้ำ ททรงแสดงแก่บคคลต่ำงๆ แบ่งเปน ๕ นกำย ดังน้ ี
• ทีฆนกาย คอ หมวดทประมูลสตรขนำดยำว
ู
ื
ี่
ิ
• มัชฌิมนกาย คอ หมวดทประมูลสตรขนำด
ี่
ู
ื
ิ
ปำนกลำง



ี่
• สงยุตตนกาย คอ หมวดทประมูลสตรโดย
ู
ื
ั
ิ
ุ
จัดกล่มตำมเน้อหำ
ื
ื
• อังคุตตรนกาย คอ หมวดทประมวลหมวด
ี่
ิ
ธรรมจำกน้อยไปหำมำก




ื่
ี่
ื
• ขุททกนกาย คอ หมวดทประมวลเรอง
ิ
ิ
เบ็ดเตล็ดต่ำงๆ ทมได้รวบรวมไว้ใน ๔
ี
่
นกำยข้ำงต้น
ิ

ื
๓. พระอภิธรรมปฎก คอ • ธมมสงคณี คอ คัมภรทรวมข้อธรรมเปน
ิ
์
ี่
ื
ี
็
ั
ั
ส่วนท ว่ำด้วยกำรอธบำย หมวดๆ แล้วแยกอธบำยเปนประเภทๆ
ิ
ี
่
็
ิ
หลักธรรมในรปวิชำกำร • วิภังค คอ คัมภรทแยกข้อธรรมในสังคณ ี
ู
์
ี่
ี
ื
์
่
ุ
ไม่เกียวด้วยบคคลและ
ื
์
ี
ี่
์
็
์
เหตกำรณ แบ่งเปน ๗ • ธาตุกถา คอ คัมภรทจัดข้อธรรมลงในขันธ
ุ
ุ
์
ี
คัมภร ดังน้ ี ธำต อำยตนะ
ิ
ี
• ปุคคลบญญัติ คอ คัมภรบัญญัตเรยกบคคล
ี
์
ุ
ื
ั
ี่
์
ิ
ื
• กถาวัตถุ คอ คัมภรทอธบำยทรรศนะท ี่
ี
ขัดแย้งกัน โดยเน้นทรรศนะของเถรวำทท ี ่
ถูกต้อง
็
ู
ี
่
์
ื
• ยมก คอ คัมภรทยกธรรมเปนค่ๆ
ี
ั
ื
• ปฏฐาน คอ คัมภรทอธบำยปจจัยหรอ
ี
ื
ิ
ี่
์
ั
ื่
เงอนไขทำงธรรม ๒๔ ประกำร

ื
ุ
ุ
ถูปำรำม เมองอนรำธประ
ประเทศศรลังกำ สถำนทท ำ
ี่
ี

ี
ั
สังคำยนำพระธรรมวินัยคร้งท ๔
่
เมอ พ.ศ. ๒๓๘
ื่

ั
ุ
ิ
ี่
วัดมหำธำตยุวรำชรงสฤษฎ์รำชวรมหำวิหำร กรงเทพฯ สถำนทท ำ
ุ
ื่
ั
สังคำยนำพระธรรมวินัย คร้งท ๑๐ เมอ พ.ศ. ๒๕๒๘
่
ี

๒. พุทธศาสนสุภาษิต






ฺ
ั
ฺ
• กมมุนา วตตตี โลโก : สตวโลกยอมเปนไปตามกรรม
่
็
กรรม แปลวา การกระท า และมักหมายรวมถึงผลแหงการ
่
่
ี
กระท า พระพุทธศาสนาสอนวา คนเราจะมีชวิตเปนไปอยางไรนน ขึ้นอยู ่
็
้
ั
่
่
่
ั
ื
กับกรรมหรอการกระท าของเรา ดังพุทธด ารสทีวา
่
ั
ี
็
็
้
่
ื
“ ควรพิจารณาโดยเนองๆ วา เรามกรรมเปนของตน เปนผูรบผล
็
็
ี
ี
์
่
็
ี
แหงกรรม มกรรมเปนก าเนด มกรรมเปนเผาพันธุ มกรรมเปนที่พึ่ง
่
ิ
ั
่
อาศย เราท ากรรมอนใดไวดีก็ตาม ชวก็ตาม เราจักเปนผูรบผลแหงกรรม
ั
ั
ั
้
้
็
่
ั้
นน”

ั่
ี
้
ี
้
ั่
• กลฺยาณการ กลฺยาณ ปาปการ จ ปาปก : ท าดีไดดี ท าชวไดชว


้
่
่

่
่
พระพุทธศาสนามีหลักค าสอนทีสาคัญยิงขอหนง เรยกวา
ี
ึ
ั่
ั่
้
่
่
“กฎแหงกรรม” มีความหมายวา ท าดีไดดี ท าชวไดชว
้
กรรม แปลวา การกระท า และวิบาก แปลวา ผล กรรมวิบาก
่
่
่
จึงแปลวา ผลแหงกรรม มี ๓ ระดับ ดังน้ ี
่
๑. ระดับภายในจิตใจหรอคุณภาพของจิต
ื
ิ
๒. ระดับบุคลิกภาพและอุปนสย
ั
ื
ั
๓. ระดับภายนอกหรอผลทางสงคม

่
ั
ฺ
ฺ
• สุโข ปุญญสส อุจจโย : การสงสมบุญนาสุขมาให ้
ฺ
ี
ุ
ิ
ี
ุ
ี
บญ แปลว่ำ ควำมดงำม กำรท ำบญท ำได้ ๑๐ วิธ เรยกว่ำ บญกิรยำ
ุ
วัตถุ ๑๐ มดังน้ ี
ี
ี
ุ
๑. ท ำบญด้วยกำรให้ ๖. ท ำบญด้วยกำรเกลยควำมดให้ผู้อน
ื่
ี่
ุ
ุ
๒. ท ำบญด้วยกำรรกษำศล ๗. ท ำบญด้วยกำรยินดในควำมดของผู้อน
ี
ื่
ุ
ั
ี
ี
ั
๓. ท ำบญด้วยกำรเจรญภำวนำ ๘. ท ำบญด้วยกำรฟงธรรมหำควำมร ู ้
ิ
ุ
ุ
ุ
๔. ท ำบญด้วยกำรอ่อนน้อม ๙. ท ำบญด้วยกำรสั่งสอนธรรมให้ควำมร ู ้
ุ
ั
ุ
๕. ท ำบญด้วยกำรรบใช้ ๑๐. ท ำบญด้วยกำรท ำควำมเหนให้ตรง
ุ
็

้
โดยทั่วไปคนมักใหความสาคัญกับ ๓ ขอแรก คอ การใหทาน การรกษา

้
ั
้
ื
ี
ิ
่
ิ
ี
ศล และการเจรญภาวนา เรยกวา บุญกิรยาวัตถุ ๓
ื
้
การท าบุญยอมใหความสุข การให (หรอทาน) เปนการขัดเกลากิเลส
็
้
่
ั
่
ท าใหจิตผองใส การรกษาศลท าใหเปนคนดีมีศลธรรม มีคนรกใครนบถอ
ั
ี
่
ี
้
ื
ั
็
้
ิ
้
่
้
่
่
และไววางใจ การเจรญภาวนาชวยใหจิตใจแนวแน มีสติ

ฺ
้
่
้

ั

ฺ
• ปูชโก ลภเต ปูช วนทโก ปฏิวนทน : ผูบูชายอมไดรบการบุชาตอบ ผู ้
้
่
้
ไหวยอมไดรบการ ไหวตอบ
้
ั
ึ
ู
ี
ิ
ื
่
ื
บชำ หมำยถง กำรแสดงควำมเคำรพบคคลหรอส่งทนับถอ รวม
ุ
ื
ิ
ู
ึ
ตลอดไปถงกำรยกย่องเทดทนด้วยควำมเคำรพนับถอ อย่ำงไรก็ตำม กำร
ี
ื
ให้เกียรต กำรยอมรบ กำรนับถอน้เรำควรเดนสำยกลำง ไม่แสดงอำกำร
ิ
ิ
ั
ิ
ิ
ิ
พนอบพเทำจนเกินควร ไม่กล่ำววำจำยกย่องสรรเสรญ
็
เกินงำม จนกลำยเปนกำรประจบสอพลอ
ู
ึ
็
็
กำรบชำเปนกำรแสดงควำมรสกออกมำให้เหนเปนรปธรรม
ู
็
ู
้
ู
ี
็
ิ
็
ี
กำรบชำด้วยวิธต่ำงๆ ถอเปนกำรแสดงออกซงไมตรจต เปนกำรเปด
ิ
่
ื
ึ
่
ี
ู
ี
็
ี
่
ู
โอกำสควำมรสกทด น ำไปส่ควำมส ำเรจในหน้ำทกำรงำนได้
้
ึ