คู่มือการปลูกต้นโกสน ในโครงการสร้างจิตสำนึกในการอนุรักษ์ทรัพยากรงานสวนพฤกษศาสตร์

คู่คู่มืมืคู่คู่ อมืมื การปลูกลู ต้น ต้โกสน การปลูกลู ต้น ต้โกสน โครงการสร้างจิตสำ นึกในการอนุรักษ์ทรัพยากร งานสวนพฤกษศาสตร์ โครงการสร้างจิตสำ นึกในการอนุรักษ์ทรัพยากร งานสวนพฤกษศาสตร์

สารบัญ บั เรื่อ รื่ ง หน้า รู้จัก จั กับ กั ต้น ต้ โกสน วิธี วิ ปธี ลูกต้น ต้ โกสน เคล็ด ล็ ลับ ลั การดูแลต้น ต้ โกสน วิธีปลูก โกสน ลงกระถาง วิธีปลูก โกสน ลงแปลงดิน 1 ลัก ลั ษณะทั่ว ทั่ ไปของต้น ต้ โกสน 2 สายพัน พั ธุ์ข ธุ์ องต้น ต้ โกสน 3 - 10 การขยายพัน พั ธ์ุ ความเชื่อ ชื่ ประโยชน์ 11 11 12 14 15

ต้นโกสน (Croton) ไม้พุ่มยืนต้นที่มีความ สวยงาม นิยมปลูกไว้เพื่อประดับตกแต่งสวนหรือ ตกแต่งภายในอาคารบ้านเรือน นอกจากมีรูปลักษณ์ที่ณ์ ที่ โดดเด่นเป็นเอกลักษณ์แณ์ล้ว ยังเป็นต้นไม้ที่มีประวัติ ความเป็นมาที่ยาวนานและน่าสนใจ ในสมัยโบราณมี ความเชื่อว่า ต้นโกสนเป็นต้นไม้ที่เก่าแก่ รู้จัก จั กับ กั ต้นโกสน ไม้ป ม้ ระดับ ดั ยอดนิยม รู้จัก จั กับ กั ต้นโกสน ไม้ป ม้ ระดับ ดั ยอดนิยม อยู่คู่บ้านคู่เมืองมายาวนาน โดยรัชกาลที่ 5 ทรงนำ เข้ามาปลูกในประเทศไทย เป็นครั้งแรก โดยในสมัยนั้นจะปลูกไว้ในพระราชวัง บ้านขุนนาง และวัดหลวง เพื่อให้เกิดความร่มเย็นเป็นสุขตลอดมา ต่อมาจึงเผยแพร่ความนิยมมาเรื่อย ๆ จนถึงปัจจุบัน เนื่องจากเป็นต้นไม้ที่ปลูกและดูแลง่าย มีประโยชน์แน์ละสรรพคุณ ทางยา และที่สำ คัญ มีความเชื่อว่าเมื่อปลูกไว้ในบ้าน จะช่วยเสริมสิริมงคลให้แก่ เจ้าของบ้านอีกด้วย 1

ลัก ลั ษณะทั่ว ทั่ ไป ของต้น ต้ โกสน ลำ ต้น ต้ ลำ ต้น ลำ ต้นตรง ความสูงประมาณ 2-5 เมตร เส้นรอบวงกลม 20-30 เซนติเมตร ผิวของลำ ต้น สีน้ำ ตาลปนสีเทา ผิวขรุขระ แตกกิ่งก้านสาขา ออกเป็นพุ่ม ใบ ลักษณะใบเดี่ยว โคนใบรูปลิ่ม ปลายใบแหลม ขอบใบเรียบ เนื้อของใบคล้ายกับกระดาษ การเรียง ตัวของเส้นใบมีรูปร่างคล้ายแหแบบขนนก ใบรูป ขอบขนาน ส่วนสีของใบนั้นจะมีหลายสีตามแต่ละสาย พันธุ์ เช่น สีเหลือง แดง เขียว เป็นต้น โดยปกติแล้ว ท้องใบจะมีสีที่อ่อนกว่า ใบมีความกว้างประมาณ 1-2 เซนติเมตร และยาวประมาณ 3-5 เซนติเมตร ดอก ต้นโกสนจะออกดอกเป็นช่อแบบกระจะ ดอกเกิดสลับสองข้างของแกนกลาง มีความ สมมาตรด้านข้าง วงกลีบดอกเชื่อมติดกัน สีของ กลีบดอกเป็นสีม่วง ประกอบด้วยกลีบเลี้ยง 5 กลีบ กลีบดอก 5 กลีบ เกสรตัวเมีย 1 อัน และ เกสรตัวผู้ 1 อัน ผล ผลสุกจะมีสีม่วง ขนาดของผลประมาณ 0.5-1 เซนติเมตร ภายในผลมีเมล็ด เป็นกระ 2 เมล็ด เมื่อผลแก่จะแตกออกตามรอย ใบ ดอก ผล 2

โกสนพันธุ์จิตรลดา ลัก ลั ษณะพัน พั ธุ์ข ธุ์ องต้น ต้ โกสน ต้นต้ โกสนมีห มี ลากหลายสายพัน พั ธุ์ แต่ถ้านิยมปลูกในประเทศไทย มีดั มี ง ดั นี้ ลัก ลั ษณะเป็นไม้พุ่ม้ พุ่ มพุ่ขนาดกลาง สูงได้ถึงถึ2 เมตร ลำ ต้นต้ตั้งตั้ตรงสีน้ำสี น้ำ ตาลเทา แตกกิ่งกิ่เป็นพุ่มพุ่แน่น ใบเป็นใบเดี่ยดี่วเรียรีวยาว ปลายแหลมโคนสอบ ขอบใบหยัก ยั เล็ก ล็ น้อยมีสีมีเสีขียขีว กลางใบสีเสีหลือลืง มีดมีอกสีขสีาว 3

โกสนพันธุ์กุหลาบ ลัก ลั ษณะพัน พั ธุ์ข ธุ์ องต้น ต้ โกสน ต้นต้ โกสนมีห มี ลากหลายสายพัน พั ธุ์ แต่ถ้านิยมปลูกในประเทศไทย มีดั มี ง ดั นี้ ลัก ลั ษณะใบเป็นใบเดี่ยดี่วกว้างกลมขึ้นขึ้ซ้อนกัน กั คล้ายช่อของดอกกุหลาบ ใบมีหมีลายสีใสีนต้นต้ เดียดีวกัน กั ทั้งทั้เหลือลืง เขียขีว และแดง ชอบดินดิ โปร่ง แดดรำ ไร ไม่ชม่อบน้ำ เยอะ รดน้ำ อาทิตทิย์ละ 1 ครั้งรั้ก็เ ก็ พียพีงพอ 4

โกสนพันธุ์ใบขนุน นุ ลัก ลั ษณะพัน พั ธุ์ข ธุ์ องต้น ต้ โกสน ต้นต้ โกสนมีห มี ลากหลายสายพัน พั ธุ์ แต่ถ้านิยมปลูกในประเทศไทย มีดั มี ง ดั นี้ โกสนใบขนุน หรือรื โกสนใบทอง ลัก ลั ษณะเป็นทรงพุ่มพุ่สูงได้ถึงถึ2 เมตร ลำ ต้นต้ตั้งตั้ตรง ใบเป็นใบเดี่ยดี่วรูปรี โคนใบมนและหนา ใบมีสีมีเสีขียขีวเข้ม ลายจุด เหลือลืง หรือรืเหลือลืงทั้งทั้ใบแซมด้วยจุดเขียขีว ยิ่งยิ่โดนแดดใบยิ่งยิ่มีสีมีสสีดใสมากขึ้นขึ้ 5

โกสนพันธุ์เกลียวแดง ลัก ลั ษณะพัน พั ธุ์ข ธุ์ องต้น ต้ โกสน ต้นต้ โกสนมีห มี ลากหลายสายพัน พั ธุ์ แต่ถ้านิยมปลูกในประเทศไทย มีดั มี ง ดั นี้ ไม้พุ่ม้ พุ่ มพุ่ขนาดกลาง ใบเป็นใบเดี่ยดี่วบิดบิเป็นเกลียลีว ขอบหยัก ยั ปลายแหลม ใบมีทั้มีงทั้สีเสีขียขีวจุดเหลือลืง เส้นส้ ใบสีเสีหลือลืง และใบสีแสีดงจุดแดง เส้นส้ ใบสีแสีดง ขอบ หยัก ยั เป็นคลื่นลื่ชอบดินดิร่วนระบายน้ำ ดี แสงแดดเต็ม ต็ วัน วั 6

โกสนพันธุ์สายรุ้ง ลัก ลั ษณะพัน พั ธุ์ข ธุ์ องต้น ต้ โกสน ต้นต้ โกสนมีห มี ลากหลายสายพัน พั ธุ์ แต่ถ้านิยมปลูกในประเทศไทย มีดั มี ง ดั นี้ ไม้พุ่ม้ พุ่ มพุ่ขนาดกลาง ใบเป็นใบเดี่ยดี่วบิดบิเป็นเกลียลีว ขอบหยัก ยั ปลายแหลมโคน สอบ ใบมีทั้มีงทั้สีเสีขียขีวจุดเหลือลืง เส้นส้ ใบสีเสีหลือลืง และใบสีแสีดงจุดแดง เส้นส้ ใบสีแสีดง ขอบหยัก ยั เป็นคลื่นลื่ชอบดินดิร่วนระบายน้ำ ดี แสงแดดเต็ม ต็ วัน วั 7

โกสนพันธุ์ตรีเพชร ลัก ลั ษณะพัน พั ธุ์ข ธุ์ องต้น ต้ โกสน ต้นต้ โกสนมีห มี ลากหลายสายพัน พั ธุ์ แต่ถ้านิยมปลูกในประเทศไทย มีดั มี ง ดั นี้ ลัก ลั ษณะเป็นไม้พุ่ม้ พุ่ มพุ่สูงได้ถึงถึ2 เมตร ลำ ต้นต้ตั้งตั้ตรงสีน้ำสี น้ำ ตาลเทา ใบเป็นใบเดี่ยดี่ว รูปหอก 3 แฉก ปลายมนแหลม ขอบเรียรีบ ท้องใบและเส้นส้ ใบสีแสีดงแซม สีเสีขียขีวปนเหลือลืง 8

โกสนพันธุ์ยงแบร์ ลัก ลั ษณะพัน พั ธุ์ข ธุ์ องต้น ต้ โกสน ต้นต้ โกสนมีห มี ลากหลายสายพัน พั ธุ์ แต่ถ้านิยมปลูกในประเทศไทย มีดั มี ง ดั นี้ ลัก ลั ษณะใบเป็นใบเดี่ยดี่วรูปไข่ ก้านใบสั้นสั้ขอบเป็นคลื่นลื่ใบหนาใหญ่เรียรีบ เส้นส้ ใบสีเสีหลือลืง หลัง ลั ใบสีแสีดงปนเหลือลืง มีผมีลขนาดประมาณ 1 เซนติเมตร ชอบดินดิร่วน ชอบแสงแดด 9

โกสนพันธุ์ไหมสเปน ลัก ลั ษณะพัน พั ธุ์ข ธุ์ องต้น ต้ โกสน ต้นต้ โกสนมีห มี ลากหลายสายพัน พั ธุ์ แต่ถ้านิยมปลูกในประเทศไทย มีดั มี ง ดั นี้ ไม้พุ่ม้ พุ่ มพุ่ขนาดกลาง ใบเป็นใบเดี่ยดี่ว ขอบใบเรียรีบปลายมน ใบสีเสีขียขีวปนแดง เส้นส้กลางใบสีแสีดง ใบอ่อนสีเสีขียขีวจุดเหลือลืง ใบยาวได้ถึงถึ18 เซนติเมตร นิยมปลูกประดับ ดั ทนต่อสภาพแวดล้อมต่าง ๆ ได้ดี 10

ต้นโกสน มีคำ พ้องกับคำ ว่า “กุศล” คนไทยเชื่อว่าเมื่อ ปลูกแล้วจะช่วยสร้างบุญกุศล ช่วยเสริมสิริมงคลแก่ผู้ ปลูกและคนในครอบครัว นิยมปลูกไว้เป็นต้นไม้ประจำ บ้านเพื่อประดับบุญบารมี ทำ ให้ชีวิตมีความสุข คอย ปกป้องคุ้มครองภัยอันตรายทั้งปวง ในสมัยโบราณนิยม ปลูกไว้ในพระราชวัง บ้านขุนนาง และวัดหลวง เพื่อเพิ่ม ความสงบร่มเย็น ยังมีความเชื่ออีกว่า หากต้องการปลูก ต้นไม้เอาคุณและเสริมมงคลที่แท้จริง ผู้ปลูกจะต้องเกิด ในวันอังคาร และปลูกไว้ทางทิศตะวันออก นอกจากนี้ใบอ่อนของต้นโกสน ยังสามารถนำ มาประกอบอาหาร ได้ เช่น ต้มจิ้มน้ำ พริก ชุบแป้ง ทอด หรือรังสรรค์เป็นส่วน ประกอบในเมนูอื่นๆ เช่น แกง โฮะ คั่วแฮ่ม ผัดกะเพรา ต้นโกสนสามารถดูดมลพิษทาง อากาศได้ แม้ไม่ดีเท่ากับต้นไม้ ฟอกอากาศอื่น ๆ แต่ก็มีส่วนช่วย ให้อากาศสดชื่นได้ ลัก ลั ษณะทั่ว ทั่ ไป ของต้น ต้ โกสน การขยายพัพัน พัพั ธุ์ธุ์ ธุ์ธุ์ ธุ์ธุ์ เสียบยอดกิ่ง ปักชำ กิ่ง ตอนกิ่ง ติดตา เพาะเมล็ด และผสมเกสร ความเชื่ ความเชื่อ ชื่ ชื่ อ ชื่ ประโยชน์น์ น์น์ 11

เลือกกิ่งโกสนที่มีความสมบูรณ์ ไม่อ่อนหรือแก่เกินไป ไม่มีแมลงหรือวัชพืช 1. ใช้มีดหรือกรรไกรที่มีความคมตัดกิ่งที่เลือกไว้ ความ ยาวประมาณ 4-6 นิ้ว จากนั้นริใบบริเวณโคนกิ่งออก เหลือไว้เพียงบริเวณยอด 8-10 ใบ 2. 3.ใช้มีดขูดเบา ๆ บริเวณโคนกิ่ง 4.เติมน้ำ เปล่าลงในขวด ประมาณ ¾ ของขวดน้ำ นำ กิ่งต้นโกสนลงไปแช่ในขวดน้ำ โดยใช้ทิชชูพันรอบ กิ่งหรือใช้ทิชชูอุดปากขวด ไม่ให้อากาศเข้าไปได้ (ขั้น ตอนนี้ควรเช็กความแน่นของทิชชูให้ดี) 5. 6.รอประมาณ 2 สัปดาห์ รากจะแตกออกจากกิ่ง วิธี วิ ปธี ลูก ต้น ต้ โกสน ให้ วิธี วิ ปธี ลูก ต้ เติบโตสวยงาม น ต้ โกสน ให้เติบโตสวยงาม 1) วิธีปลูก โกสน ลงกระถาง ขั้ขั้ ขั้ น ขั้ นตอนการชำชำชำชำกิ่กิ่กิ่กิ่กิ่ ง กิ่ ง ต้นโกสนแม่พันธุ์ โตเต็มวัย มีดหรือกรรไกร ขวดน้ำ น้ำ เปล่า ทิชชู 12

เตรียมดินด้วยการผสมดินกับขุยมะพร้าว ปุ๋ย ปุ๋ คอก ให้ เข้ากันดี 1. เพิ่มความชุ่มชื้นให้ดินด้วยการเติมน้ำ เปล่าให้ดินพอ ชุ่ม 2. ใช้กาบมะพร้าวสับรองก้นกระถาง จากนั้นนำ ดินลงใน กระถาง 3. นำ ต้นโกสนที่เตรียมไว้ปลูกลงในกระถาง ใช้มือกลบ ดินให้แน่นพอประมาณ ระหว่างการกลบดินไม่ควรกด แรง เพราะอาจทำ ให้รากขาดได้ 4. ดินปลูก 1 ส่วน ขุยมะพร้าว 1 ส่วน ปุ๋ยปุ๋คอก 1 ส่วน กาบมะพร้าวสับ (รองก้นกระถาง) กระถาง วิธี วิ ปธี ลูก ต้น ต้ โกสน ให้ วิธี วิ ปธี ลูก ต้ เติบโตสวยงาม น ต้ โกสน ให้เติบโตสวยงาม ขั้ขั้ ขั้ น ขั้ นตอนการปลูลู ลู ก ลู กลงกระถาง 13

1.ขุดหลุมขนาด 30 x 30 x 30 ซม. 2.ผสมดินและปุ๋ย ปุ๋ คอกให้เข้ากัน (อัตราส่วนของดิน = ดินปลูก 2 ส่วน : ปุ๋ย ปุ๋ คอก 1 ส่วน) นำ ต้นโกสนปลูกลงในหลุม กลบด้วยดินที่ผสมไว้ จัดลำ ต้นให้ตรง รดน้ำ ให้ดินชุ่มชื้น 1. วิธี วิ ปธี ลูก ต้น ต้ โกสน ให้ วิธี วิ ปธี ลูก ต้ เติบโตสวยงาม น ต้ โกสน ให้เติบโตสวยงาม 2) วิธีปลูก โกสน ลงแปลงดิน ขั้ขั้ ขั้ น ขั้ นตอนการปลูลู ลู ก ลู ก 14

เคล็ดล็ ลับ ลั ในการปลูกลู ต้น ต้ เคล็ดล็ ลับ ลั โกสนในการปลูกลู ต้น ต้ โกสนดินร่วน ถ่ายเทอากาศและน้ำ ได้ดี ดิน ดิ หากใช้ดินที่มีความแน่นมาก จะทำ ให้รากเน่าได้ ต้นโกสนชอบน้ำ ปานกลาง คือ ชื้นแต่ไม่แฉะ ช่วงแรกควรรดน้ำ วันเว้นวัน และเมื่อต้นโตพอประมาณ ควรรดน้ำ วันละ 1 ครั้ง น้ำ เป็นต้นไม้ที่ชอบแสงแดดมาก เติบโตได้ดีทั้งแสงแดดอ่อน ไปจนถึงแดดจัด หากปลูกในกระถางควรวางไว้กลางแจ้ง ให้ปุ๋ยปุ๋หมักหรือปุ๋ยปุ๋คอก ควรให้ในอัตราส่วน 0.5-1 กิโลกรัม/ต้น ปีละ 5-6 ครั้ง การป้อป้งกันโรคและศัตรูพืช : ในฤดูหนาว ต้นโกสนจะเสี่ยงเป็นรูไหม้ ที่ใบ และ ใบร่วง ที่มีสาเหตุมาจากไรแดง ถ้าเสียหายไม่มาก ให้พ่นด้วย ผงกํามะถันให้ทั่วทั้งใบ ทุก 4-5 วัน ไม่ควรพ่นตอนที่มีแสงแดดหรือ อากาศร้อน หรือถ้าระบาดมากต้องรีบฉีดพ่นด้วยสารหรือยากําจัดแมลง แสงแดด ปุ๋ย 15

ผู้ผู้จัจัผู้ผู้ด จัจั ทำทำทำทำ นายมูฮัมมัดฮาฟีซู สะอารี 6411303610 เลขที่ 9 นางสาวพนิดานครกลาง 6411306589 เลขที่ 10 นางสาวสิรินยา มากใย 6411306621 เลขที่ 11

ผู้ผู้จัจัผู้ผู้ด จัจั ทำทำทำทำ นางสาวพรรวษา คะชุนรัมย์ 6411311035 เลขที่ 15 นางสาวนริศรา มินสาคร 6411312173 เลขที่ 20 นางสาวบุริมนาถ คงวงศ์ 6411314104 เลขที่ 26