คู่มือดูแลผู้สูงวัย สูตรคลายซึมเศร้า

5

กิจกรรมบ�ำ บดั
เพื่อสรา้ งสุข

สูตรคลายซึมเศร้า 51

กิจกรรมบ�ำบัดคืออะไร
กจิ กรรมบ�ำบดั เปน็ กิจกรรมทส่ี ง่ เสรมิ ปอ้ งกนั บ�ำบัด
และฟื้นฟูความสามารถของผู้สูงอายุในด้านร่างกาย จิตใจ
การเรยี นรู้ อารมณ์ และสงั คม เป็นการประยุกตแ์ ละดัดแปลง
กิจกรรมต่างๆ ในชีวิตประจ�ำวัน เพ่ือช่วยให้ผู้สูงอายุใช้ชีวิต
ในสงั คมไดอ้ ยา่ งมคี วามสขุ และพง่ึ พาตนเองไดม้ ากทส่ี ดุ อยา่ ง
เต็มความสามารถของผสู้ งู อายุ
ประเภทของกิจกรรมในชวี ิตประจ�ำวนั
1. กจิ วตั รประจำ� วัน/การดูแลตนเอง
• การดแู ลสขุ อนามยั ของตนเอง เชน่ อาบนำ้� แตง่ ตวั แตง่ หนา้

แปรงฟนั ขบั ถ่าย
• การรบั ประทานอาหาร
• การเคล่อื นยา้ ยตวั เอง (การเดิน การถัด การใชร้ ถเขน็ )
• การกนิ ยา

5 2 คมู่ ือการดแู ลผสู้ ูงวยั

• การใช้อุปกรณ์ส่วนบุคคล เช่น แว่นตา อุปกรณ์พยุง
รา่ งกาย เคร่ืองช่วยฟัง

2. การท�ำงาน
• การท�ำงานเพอ่ื เลี้ยงชพี (รับงานมาท�ำท่ีบา้ น)
• การท�ำงานบ้าน ดแู ลหลาน
• การท�ำงานเพอ่ื สังคม
3. กิจกรรมยามวา่ ง/นันทนาการ
• ดโู ทรทศั น์ ฟงั เพลง ท�ำสวน รดนำ้� ตน้ ไม้ อา่ นหนงั สอื เขยี น

บันทกึ เล้ยี งสัตว์ ออกก�ำลงั กาย
ภาวะซมึ เศร้ามผี ลตอ่ กจิ กรรมการด�ำเนนิ ชีวติ อยา่ งไร

ภาวะ ทำ�ใหผ้ ูส้ ูงอายบุ กพรอ่ งในการทำ�กิจกรรม
ซมึ เศรา้ ในชีวิตประจำ�วนั ตามบทบาทหน้าทีข่ องตน
เชน่

- ไม่สนใจดูแลสขุ อนามยั ของตนเอง
- ไมอ่ ยากอาหาร หรอื กินอาหารได้

นอ้ ยลงหรือมากขึ้น
- ไม่สนใจท�ำ กิจกรรมตา่ งๆ ท่เี คย

สนใจ
- พดู น้อยลง ชอบปลีกตัวอยคู่ นเดียว

มปี ฏิสัมพันธ์กับคนในบ้านหรือคน
อ่นื ๆ น้อยลง

สตู รคลายซึมเศร้า 53

ผดู้ ูแลมสี ว่ นช่วยผสู้ ูงอายุทมี่ ีภาวะซึมเศร้าใหด้ ขี ้นึ ได้
ดว้ ยวิธีดงั ตอ่ ไปน้ี

1. เขา้ ใจภาวะซมึ เศรา้
2. กระตนุ้ ให้ผู้สูงอายหุ นั มาสนใจดูแลตัวเอง
3. กระตุ้นให้ผู้สูงอายุสนใจท�ำกิจกรรมต่างๆ มากข้ึน

ตามบทบาทหนา้ ทข่ี องตนอยา่ งเตม็ ความสามารถ
ข้อค�ำนงึ ในการจัดกิจกรรมเพ่อื สง่ เสริมสุขภาพผู้สูงอายุ

ผดู้ แู ลควรค�ำนึงถงึ ความสามารถของผ้สู ูงอายุ ความ
สนใจ บทบาทหน้าที่ และสภาพแวดล้อมของผู้สูงอายุแต่ละ
ราย เพ่ือวางแผนจัดกจิ กรรมทเ่ี หมาะสม และสง่ เสรมิ สุขภาพ
ผู้สูงอายทุ ง้ั ด้านร่างกายและจิตใจ
ประเภทกิจกรรมท่ีช่วยลดหรือป้องกันภาวะซึมเศร้า
ส�ำหรับผู้สงู อายุ
1. งานฝมี อื งานศิลปะ
เปา้ หมาย

- เพ่อื ฝกึ ทกั ษะในการท�ำงาน เพ่ิมสมาธิ
- ผอ่ นคลายความเครยี ด
- เสรมิ สรา้ งความภาคภูมใิ จในตนเอง

54 คู่มอื การดแู ลผสู้ งู วยั

ตวั อย่างกจิ กรรม
• งานปะติด

อปุ กรณ์ ขวด/กระปอ๋ ง/กลอ่ ง ส�ำหรับเปน็ แบบปะตดิ
กระดาษสา/กระดาษส/ี กระดาษหอ่ ของขวญั
กาว
อปุ กรณต์ กแตง่

วิธที �ำ
1. ฉีกกระดาษที่เตรียมไว้เป็นชิ้นๆ ขนาดช้ินละ
ประมาณ 3x5 เซนตเิ มตร
2. ทากาวบนวัสดุทใ่ี ช้เป็นแบบปะตดิ
3. น�ำกระดาษท่ีฉีกเตรียมไว้ปะลงไปบนวัสดุท่ี
ต้องการ ทง้ิ ไวใ้ หแ้ ห้ง
4. ตกแตง่ ตามใจชอบ

* ปรับขนาดของกระดาษที่ฉีกหรือขนาดของแบบปะติดได้ตาม
ความสามารถของผู้สูงอายุ

สตู รคลายซมึ เศร้า 55

• งานพมิ พ์ภาพ

อปุ กรณ์ กระดาษสา/กระดาษวาด
ก้านกล้วย/ใบไม้
สโี ปสเตอร/์ พูก่ นั /จานสี

วธิ ีท�ำ
1. ออกแบบภาพว่าจะท�ำเปน็ รปู อะไร
2. ใช้พูก่ ันระบายสที ีต่ ้องการลงบนวัสดุท่ีเตรียมไว้
เช่น ก้านกล้วย ใบไม้
3. น�ำไปกดลงบนกระดาษทเี่ ตรยี มไวใ้ หเ้ ปน็ รปู ตาม
ท่ีต้องการ

* ดัดแปลงขนาดของกระดาษและขนาดของวัสดุท่ีจะน�ำมาพิมพ์
ได้ตามความสามารถของผสู้ งู อายุ

56 คมู่ ือการดแู ลผสู้ ูงวัย

• การจัดสวนถาด

อุปกรณ ์ ถาด
ดิน/หนิ ก้อนเลก็ /กรวด/ทราย
ตน้ ไมเ้ ล็กๆ
รูปป้นั สัตวต์ วั เลก็ ๆ/อุปกรณ์ตกแต่งท่หี าได้
ภายในบ้าน

วิธีท�ำ
1. ออกแบบสวนถาด
2. ตกแตง่ สวนถาดตามท่ไี ดอ้ อกแบบ

สูตรคลายซึมเศร้า 57

2. งานบ้าน
เป้าหมาย

- เพือ่ ฝึกทกั ษะในการท�ำงาน
- เพือ่ ฝกึ การท�ำกิจกรรมตามบทบาทหน้าที่
ตวั อย่างกิจกรรม
• ท�ำอาหาร
• กวาดบ้าน
• ท�ำสวน รดนำ้� ตน้ ไม้
• ซกั ผ้าเบาๆ
• พับผ้า
* ขึน้ อยกู่ บั ความสามารถของผู้สงู อายุ
3. การเลยี้ งสัตว์
เป้าหมาย
- ช่วยใหอ้ ารมณด์ ี มเี มตตา อ่อนโยน
- กระตนุ้ ให้รับรแู้ ละใส่ใจสิง่ แวดลอ้ มรอบตัวมากขน้ึ
- ช่วยเสริมสร้างความสัมพันธ์กับผู้อื่นได้เป็นอย่างดี

ส่งเสริมให้มีความสมั พันธท์ างสังคมมากขึ้น
- ช่วยเสริมสร้างสภาพแวดล้อมที่เป็นมิตร และสร้าง

ความร้สู กึ ผกู พัน

5 8 คู่มือการดูแลผสู้ ูงวัย

ตัวอยา่ งกจิ กรรม
• เลยี้ งสนุ ขั
• เลีย้ งแมว
• เลี้ยงปลา
4. เกมและกิจกรรมทางสังคม
เปา้ หมาย

- เพอ่ื ผอ่ นคลายความเครยี ด
- ฝกึ สมอง ฝกึ การวางแผนและการแก้ไขปัญหา
- ฝึกการแสดงออกอย่างเหมาะสม เช่น การแสดง

อารมณ์ความรู้สึก การพูดคุยสานสัมพันธ์ การอยู่
ร่วมกบั ผ้อู น่ื
ตัวอยา่ งกจิ กรรม
• เกมจบั คู่
อุปกรณ ์ บัตรภาพส่ิงของท่ีคู่กันจ�ำนวน 5 คู่ โดยใส่
เลขก�ำกับไวด้ า้ นหลงั ภาพ

หรอื อาจใชเ้ กมจบั คใู่ นคอมพวิ เตอร/์ โทรศพั ท์
มอื ถอื
วธิ เี ลน่
1. ให้ผู้สูงอายุฝ่ายใดฝ่ายหน่ึงเลือกบัตรภาพ

ครั้งละ 2 ภาพ แล้วจ�ำภาพนน้ั ไว้
2. ถา้ เปดิ ไดภ้ าพท่คี กู่ ัน ใหเ้ ล่นต่อ แต่ถา้ เปดิ ไมไ่ ด้

ภาพทีค่ กู่ นั ใหผ้ ลดั ให้อกี ฝา่ ยหนึ่งเลือก

สตู รคลายซมึ เศรา้ 59

* เลน่ ได้ครง้ั ละหลายคน ชว่ ยกนั จ�ำภาพได้

• เกมทายปัญหา
อุปกรณ ์ ค�ำถามพร้อมตวั เลือก จ�ำนวน 10 ข้อ

ตวั อยา่ ง
1. ดอย (ภูเขา) ใดสงู ท่ีสุด
ก. ดอยหลวง ข. ดอยอา่ งขาง
ค. ดอยตุง ง.  ดอยอนิ ทนนท์

2. ขอ้ ใดไม่ใช่อาหารพนื้ เมอื งภาคเหนือ
ก. ไส้อ่วั ข. แกงแค
ค. แกงเลยี ง ง. นำ้� พริกออ่ ง
วิธีเล่น
1. อา่ นค�ำถามและตวั เลอื กให้ผสู้ งู อายุฟงั ทีละขอ้
2. ให้ผู้สงู อายตุ อบค�ำถาม

* เล่นได้ครงั้ ละหลายคน ช่วยกันตอบค�ำถามได้
** อาจถามหรือให้ความรู้เพิ่มเติมหลังจากเฉลยค�ำตอบแต่ละข้อ
เช่น ดอยหลวง ดอยอ่างขาง ดอยอินทนนท์ อยู่ที่อ�ำเภออะไร
ดอยตงุ อยทู่ ่จี ังหวดั อะไร
*** ค�ำถามไม่ควรยากจนเกินไป เป็นความรู้รอบตัวท่ีผู้สูงอายุ
ตอบได้

6 0 คู่มือการดแู ลผู้สูงวยั

• เล่าเร่ืองจากภาพ
อุปกรณ ์ รูปภาพจากหนังสือต่างๆ ส.ค.ส. เก่า หรือ
รปู ภาพเหตกุ ารณค์ วามสุขของครอบครวั
วิธีเลน่ ให้ผู้สูงอายุเลือกภาพและเล่าประสบการณ์
เกยี่ วกับภาพนั้น
* สามารถท�ำกจิ กรรมเป็นกลุ่ม โดยผลัดกันบรรยายภาพของตน
และแลกเปลีย่ นประสบการณซ์ ่งึ กนั และกนั
• พาไปนอกบ้าน

ผู้ดูแลสามารถพาผู้สูงอายุออกไปนอกบ้าน เช่น ไปวัด
สวนสาธารณะ บ้านญาติหรือเพื่อนพ้อง เพ่ือเปิดโอกาสให้
ผู้สูงอายุได้พูดคุยกับคนอ่ืนและสนใจสิ่งแวดล้อมรอบข้าง
มากข้ึน
5. กจิ กรรมส่งเสรมิ ความรู้
เป้าหมาย

- เพื่อให้มีความรู้ดา้ นการดแู ลสขุ ภาพ
ตัวอยา่ งกิจกรรม
• อ่านหนังสือหรือบทความเก่ียวกับความรู้ด้านสุขภาพให้

ผู้สงู อายุฟงั และถาม-ตอบกัน
• เขา้ ชมเว็บไซตท์ ี่ใหข้ อ้ มูลดา้ นสขุ ภาพและการออกก�ำลงั

สตู รคลายซึมเศรา้ 61

• เขา้ ชมเว็บไซต์ธรรมะและการปฏบิ ัตธิ รรม
• รบั ข่าวสารความรู้ตา่ งๆ จากวิทยหุ รอื โทรทัศน์

อปุ กรณ์ หนังสอื /บทความจากหนงั สือ/นิตยสาร
คอมพวิ เตอร/์ สมาร์ตโฟน
วิทยุ/โทรทศั น์

6. จินตภาพบำ� บัด
เป้าหมาย

- เพ่ือให้รู้สึกสบายใจ ผ่อนคลายกล้ามเน้ือ บรรเทา
อารมณ์ซมึ เศร้า ท�ำใหจ้ ติ ใจสงบและหลบั สบาย

ตวั อย่างกิจกรรม
• เปิดเทป/ซีดี/ไฟล์จินตภาพบ�ำบัดให้ผู้สูงอายุฟังคนเดียว

หรอื ฟงั เปน็ กลุม่
• ผู้ดูแลจะเปิดซีดีหรือไฟล์จินตภาพบ�ำบัดท่ีผลิตโดย

ผู้เช่ียวชาญ ซ่ึงมีค�ำบรรยายสถานท่ีและเหตุการณ์ต่างๆ
อาจมีเสียงดนตรีประกอบ (ซีดีหรือไฟล์นี้สามารถหาซ้ือ
หรอื ท�ำขนึ้ เองได)้ ควรจดั ใหผ้ สู้ งู อายอุ ยใู่ นทา่ ทส่ี บายขณะ
ฟงั และให้คิดตามเรอื่ งราวที่ฟงั

6 2 คู่มอื การดแู ลผูส้ ูงวยั

7. กจิ กรรมดนตรี
เป้าหมาย

- เพื่อผ่อนคลาย บรรเทาอารมณ์ซึมเศร้า ลดความ
วติ กกังวล

- เสริมสร้างสมาธแิ ละความจ�ำ
- พัฒนาทักษะทางสงั คม
- เพม่ิ ปฏสิ มั พนั ธก์ บั คนอนื่ ๆ สนใจและพดู คยุ กบั คนอนื่

มากขึน้
- กระต้นุ ใหเ้ คลื่อนไหว
ตัวอยา่ งกิจกรรม
• เคาะอุปกรณ์ตามจังหวะเพลง และเคลื่อนไหวส่วนต่างๆ
ของรา่ งกาย (โดยขน้ึ อยกู่ บั ความสามารถของผสู้ ูงอายุ)

สตู รคลายซึมเศรา้ 63

อุปกรณ์ อุปกรณ์ในบ้านท่ีท�ำให้เกิดเสียงได้ เช่น ใช้
วิธเี ลน่ ตะเกียบเคาะกระป๋อง หรือน�ำฝาขวดน้�ำ
อัดลมมาร้อยท�ำเครื่องเคาะ
เปิดเพลง แล้วให้ผู้สูงอายุเคาะตามจังหวะ
พรอ้ มท้ังเคล่ือนไหวส่วนต่างๆ เชน่ ยกแขน
กางแขน หรือไขวแ้ ขน

* อาจท�ำพร้อมกันหลายคน เพ่ือกระตนุ้ ให้กล้าแสดงออกมากขึ้น

8. การออกก�ำลงั กาย
เปา้ หมาย

- เพื่อกระตนุ้ ให้เคลอ่ื นไหวได้กระฉับกระเฉงมากขนึ้
- เพ่อื ใหม้ สี ขุ ภาพร่างกายแข็งแรง
- ผ่อนคลาย บรรเทาอารมณ์ซึมเศรา้
- เพอื่ บ�ำรงุ สมอง

ตัวอย่างกจิ กรรม
• ยืดเหยียดกลา้ มเนือ้ หรอื โยคะส�ำหรับผ้สู งู อายุ
วิธีปฏบิ ัต ิ
กระตนุ้ ใหผ้ สู้ งู อายยุ ดื เหยยี ดกลา้ มเนอ้ื สว่ นตา่ งๆ ของ
รา่ งกาย เชน่
คอ กม้ คอ/เงยหนา้ /เอยี งหวั ทางซา้ ย/เอยี งหวั ทางขวา
แต่ละทา่ ท�ำค้างไว้ แลว้ นบั 1-5 ช้าๆ

6 4 คมู่ ือการดแู ลผู้สงู วยั

ไหล่ ยกไหลข่ นึ้ แลว้ คา้ งไว้ นบั 1-5 ชา้ ๆ ท�ำซำ้� 2 รอบ
แขน ยกแขนขนึ้ แลว้ คา้ งไว้ นบั 1-5 ชา้ ๆ ท�ำซำ้� 2 รอบ
มอื ก�ำมือแล้วแบมอื ท�ำซ�ำ้ 3 รอบ
ขา ยกขาขึ้นแล้วคา้ งไว้ นับ 1-5 ชา้ ๆ ท�ำซ้�ำ 2 รอบ
แลว้ เตะขาไปด้านหน้า 5 ครง้ั

• เดนิ หรอื ก้าวย�่ำอยกู่ บั ที่ พร้อมกับแกว่งแขนสลบั กัน
วธิ ปี ฏิบตั ิ
เดินต่อเนื่องประมาณ 45 นาทีโดยไม่หยุดพักไปท�ำ
กิจกรรมอยา่ งอื่น ไม่จ�ำเปน็ ตอ้ งเดินเร็ว ท�ำเชน่ นวี้ ันละ 1 ครงั้
ถ้าสถานท่ีไม่อ�ำนวย ให้เดินอยู่กับที่และแกว่งแขน
สลบั กนั ประมาณ 45 นาทโี ดยไมห่ ยดุ พกั ไปท�ำกจิ กรรมอยา่ งอนื่
ท�ำเช่นนี้วันละ 1 คร้ัง ระหว่างเดินอาจจะฟังเพลงผ่านหูฟัง
ไปดว้ ยเพ่ือความผ่อนคลาย



6

การจดั การเวลา
สำ�หรับผสู้ ูงอายุ

สูตรคลายซมึ เศรา้ 67

การจัดการเวลาคืออะไร
การจัดการเวลา คือการวางแผนจัดสรรเวลาท่ีใช้ท�ำ
กิจกรรมต่างๆ ทั้งดูแลตนเอง ท�ำงาน และนันทนาการ ให้
เหมาะสมกบั แต่ละบคุ คล

การจดั การเวลาส�ำคัญอยา่ งไร

ผู้สูงอายุจัดสรรเวลาที่ใช้ทำ� ดำ�รงชีวิตอย่างมีความสุข
กิจกรรมต่างๆ อย่างสมดุล และมีสุขภาพดี ปรับตัวเข้า
ท้ังด้านการดูแลตนเอง การ กบั ส่ิงแวดลอ้ มได้ดี
ทำ�งาน และนนั ทนาการ

การทำ�กิจกรรมอย่างสมดุล คือการทำ�กิจกรรมที่มีความหมาย
เหมาะสมทัง้ ในแง่ระยะเวลาและบทบาทหนา้ ท่ีของตน

6 8 คมู่ อื การดแู ลผู้สูงวัย

องคป์ ระกอบของการจดั การเวลา
1. ระยะเวลา
2. ชนดิ กจิ กรรม

ตวั อยา่ งกจิ กรรมและเวลาทีเ่ หมาะสมกบั ผสู้ งู อายุ

กิจกรรม จำ�นวน
ชว่ั โมง/
1. กจิ วตั ร - ล้างหน้า แปรงฟนั อาบนํ้า สระผม
ประจ�ำ วนั / ตดั เลบ็ แตง่ ตวั แต่งหน้า โกนหนวด วัน
การดแู ลตนเอง กินอาหาร กินยา ดแู ลสขุ ภาพ 11-13
และการนอน - การเดินทาง
2. การทำ�งาน - ดูแลเส้ือผ้า ท�ำ ความสะอาด เตรียม 1-3
อาหารและท�ำ อาหาร ซอื้ ของ ดแู ลบา้ น
3. การท�ำ และดแู ลบุคคลในบา้ น 8-10
กิจกรรมยามวา่ ง - การประกอบอาชพี
หรอื นนั ทนาการ อา่ นหนงั สือ ดูโทรทศั น์ ฟงั เพลง
ร้องเพลง เลน่ ดนตรี เล่นกฬี า
รดนา้ํ ตน้ ไม้ เล้ยี งสตั ว์

* กจิ กรรมทแี่ นะน�ำใหท้ �ำขึน้ อยู่กับความสามารถ ความสนใจ รวมถงึ บทบาท
หน้าทีข่ องผู้สงู อายุแตล่ ะคน

สตู รคลายซมึ เศรา้ 69

ตัวอย่างการจดั ตารางเวลา

ยายพร อายุ 69 ปี แต่กอ่ นเปน็ ครู มีภาวะซึมเศร้า ลูกชายจงึ
จดั ตารางเวลาให้ดงั นี้

เวลา กิจกรรม ดูแล งาน ยาม
ตนเอง บ้าน ว่าง

00.00-01.00 นอนหลบั 1.0

01.00-02.00 นอนหลบั 1.0

02.00-03.00 นอนหลบั 1.0
03.00-04.00 นอนหลบั 1.0
04.00-05.00 นอนหลับ 1.0
05.00-06.00 นอนหลบั 1.0

06.00-07.00 ตนื่ นอน อาบนำ้� แปรงฟัน 1.0
ลา้ งหน้า แต่งตวั ไหว้พระ

07.00-08.00 รดน�้ำต้นไม้ 1.0

08.00-09.00 รบั ประทานอาหารเชา้ 0.5 0.5
เก็บโต๊ะ

09.00-10.00 ทำ�งานศลิ ปะ 1.0

10.00-11.00 กวาดบา้ น 1.0
11.00-12.00 ดโู ทรทศั น์ ฟงั เพลง 1.0

12.00-13.00 รับประทานอาหารกลางวนั 0.5 0.5
เกบ็ โต๊ะ

13.00-14.00 นอนพกั ผอ่ น 1.0
14.00-15.00 เล่นเกม 1.0

7 0 คมู่ อื การดแู ลผสู้ งู วยั

เวลา กจิ กรรม ดูแล งาน ยาม
ตนเอง บา้ น วา่ ง
15.00-16.00 พับผา้ (ลกู ชายช่วย
เอาไปเกบ็ ในตู)้ 1.0
16.00-17.00 ออกกำ�ลงั กาย
ชว่ ยทำ�อาหาร 1.0
17.00-18.00 อาบน้�ำ
18.00-19.00 1.0
19.00-20.00 รับประทานอาหารเย็น 1.0
ดโู ทรทัศน์
20.00-21.00 1.0
คยุ กบั คนในครอบครวั
21.00-22.00 ดูโทรทัศน์ คุยกับคน 1.0
22.00-23.00 ในครอบครวั สวดมนต์
23.00-24.00 1.0
กอ่ นนอน 1.0
นอนหลบั 1.0
นอนหลับ 13 3 8
นอนหลับ

รวม

สตู รคลายซมึ เศร้า 71

จากตารางเวลาขา้ งตน้ จะเหน็ ไดว้ ่ายายพรมีสดั สว่ น
ของกจิ กรรมต่างๆ ดงั น้ี

ด้าน จ�ำ นวน
ชัว่ โมง/วัน
1. กิจวัตรประจ�ำ วัน/การดูแลตนเอง
2. การทำ�งาน 13
3. กจิ กรรมยามวา่ งหรอื นนั ทนาการ
3
8

ตารางนี้แสดงให้เห็นว่าลูกชายของยายพรช่วย
วางแผนจดั สรรเวลารว่ มกบั ยายพร โดยจดั ตารางเวลาใหส้ มดลุ
ตามช่วงเวลาและตามจ�ำนวนชั่วโมงที่แนะน�ำ โดยค�ำนึงถึง
ความสามารถ ความสนใจ และบทบาทหน้าท่ีเดิมของยายพร

ตารางการใชเ้ วลาในชีวิตประจ�ำวนั 7 2 ค่มู ือการดูแลผ้สู ูงวยั
ค�ำช้แี จง โปรดบันทึกกจิ กรรมท่ผี สู้ ูงอายทุ �ำในแตล่ ะวันลงในชอ่ งวา่ งตามตารางเวลา

เวลา กจิ กรรม ดแู ลตนเอง งานบ้าน ยามวา่ ง
00.00-01.00
01.00-02.00
02.00-03.00
03.00-04.00
04.00-05.00
05.00-06.00
06.00-07.00
07.00-08.00
08.00-09.00
09.00-10.00
10.00-11.00

11.00-12.00 สูตรคลายซมึ เศรา้
12.00-13.00
13.00-14.00 รวม
14.00-15.00
15.00-16.00
16.00-17.00
17.00-18.00
18.00-19.00
19.00-20.00
20.00-21.00
21.00-22.00
22.00-23.00
23.00-24.00

73

7

การจัดบา้ น

สูตรคลายซึมเศร้า 75

การจดั บา้ น ทีพ่ ักอาศัย และสิง่ แวดล้อมบรเิ วณบา้ น
ให้เหมาะสม เพื่อป้องกันหรือดูแลภาวะซึมเศร้าในผู้สูงอายุ
มคี �ำแนะน�ำดงั น้ี
ด้านความปลอดภยั

1. มีแสงสว่างสอ่ งอยา่ งทว่ั ถึง
2. จดั หาอปุ กรณท์ ่ีลดความเสี่ยงท่จี ะหกลม้ เช่น ถงุ เท้า

กนั ลนื่ ราวเกาะ หรอื พนื้ กนั ลน่ื และปรบั พน้ื ใหเ้ สมอกนั
เพอ่ื ปอ้ งกันไมใ่ ห้สะดุด (ในกรณที ี่สามารถท�ำได)้
3. จดั วางสิง่ ของอย่างเป็นระเบียบ
4. จดั ใหม้ อี ปุ กรณข์ อความชว่ ยเหลอื ในยามฉกุ เฉนิ เชน่
กริ่ง กระด่ิง ออด หรอื ระฆงั
ด้านความสะดวก
1. จดั หาอุปกรณเ์ พอ่ื ใหผ้ ู้สูงอายเุ คล่อื นทีไ่ ดส้ ะดวก เช่น

7 6 คู่มือการดูแลผสู้ งู วยั

สกู๊ตเตอร์ รถเขน็ ไฟฟา้
2. ปรับพื้นเพื่อให้สามารถใช้รถ อุปกรณ์ช่วยเดิน หรือ

ขาเทยี มได้สะดวก
ดา้ นการเสรมิ สร้างสุขภาพกาย

1. อณุ หภูมพิ อเหมาะ ไมร่ ้อนอบอ้าว ไมห่ นาว มอี ากาศ
ถ่ายเทสะดวก

2. ในกรณที ท่ี �ำได้ จดั หาอปุ กรณท์ ช่ี ว่ ยกระตนุ้ สมองและ
ประสาทสัมผัสต่างๆ เช่น
(1) การสัมผัสทางร่างกาย เช่น การนวดเท้า นวด
มือ นวดหลงั
(2) การมองเห็น เช่น ภาพสีสดใสจากหนังสือหรือ
นติ ยสาร รปู ถา่ ย อนิ เทอรเ์ นต็ หรอื เวบ็ ไซตย์ ทู บู
(YouTube) ไมแ่ นะน�ำให้เปดิ โทรทศั นท์ งิ้ ไวเ้ ปน็
เพอ่ื นผสู้ งู อายเุ พยี งอยา่ งเดยี ว เพราะไมส่ ามารถ
กระตุ้นสมองและการมองเห็นได้มากนัก แต่ถ้า
มีรายการทช่ี อบกใ็ ห้ดไู ด้
(3) การไดย้ นิ เชน่ ฟงั เพลงทชี่ อบ ฟงั เสยี งธรรมชาติ
(4) การได้กลิ่น เช่น กลิ่นเคร่ืองหอม น�้ำมันหอม
ระเหย
(5) การสื่อสารผ่านเทคโนโลยี เช่น เฟซบุ๊ก
(Facebook) สไกป์ (Skype) หรอื ไลน์ (Line)

สูตรคลายซมึ เศร้า 77

ดา้ นการเสรมิ สรา้ งสุขภาพจิต
1. ดแู ลบรเิ วณบ้านให้สะอาด
2. จดั บา้ นใหบ้ รรยากาศเงยี บสงบ มรี ะดบั เสยี งเหมาะสม
ไม่ดงั จนรบกวนหรอื เงียบจนร้สู ึกเหงาเกนิ ไป
3. เครื่องเรือน ผนังห้อง หรือผนงั บ้าน ควรใชส้ ีทท่ี �ำให้
อารมณ์ดแี ละรสู้ ึกสงบ ไดแ้ ก่ สีขาว สีเขยี ว สีเหลอื ง
หรือสแี ดง
4. ตกแต่งห้องเพื่อเพิ่มความรู้สึกเป็นสุข เช่น ตกแต่ง
ด้วยภาพถ่าย ภาพวาด ของประดับ เครอื่ งหอม หรอื
ดอกไม้
5. บ้านและห้องมีขนาดท่ีเหมาะสม เนื่องจากหากอยู่
ในบ้านหรือห้องที่ใหญ่เกินไปจะท�ำให้รู้สึกเหงาและ
อ้างวา้ ง ส่วนบา้ นหรือห้องทเี่ ลก็ เกนิ ไปก็จะท�ำใหร้ สู้ กึ
อึดอัด
6. จดั หาอปุ กรณส์ �ำหรบั ฟงั เสยี งสวดมนต์ ฟงั ธรรมะ หรอื
ฟงั ดนตรีทช่ี อบ

8

แนวทางการสร้างสขุ
ให้แกผ่ ดู้ ูแล

สูตรคลายซึมเศร้า 79

แนวทางปฏิบัติท่ีเหมาะสมส�ำหรับผู้ดูแลผู้สูงอายุ
มีดงั น้ี
1. เตรยี มความพรอ้ มเร่ืองการจัดสรรเวลาดูแลผสู้ ูงอายุ
ผู้ดูแลควรส�ำรวจและเตรียมความพร้อมของตนเอง
ทง้ั ทางรา่ งกายและจติ ใจ โดยใส่ใจกบั การจัดสรรช่วงเวลาดแู ล
ผ้สู งู อายุ หากมีภารกิจมาก ควรแบ่งเวลาทใี่ ช้พดู คุยหรือดูแล
ผ้สู ูงอายอุ อกเปน็ หลายชว่ ง ไม่ควรคดิ วา่ จะท�ำให้เสร็จในคราว
เดียว หรือใช้เวลามากๆ เพียงคร้ังหรือสองครั้ง หรือนานๆ 
คร้ัง โดยหวงั ว่าจะไดผ้ ลระยะยาว แตค่ วรมที ศั นคตวิ า่ “ค่อยๆ 
เปล่ียน ค่อยๆ ปรับ จะค่อยๆ ดีข้ึน” เนื่องจากภาวะซึมเศร้า
เก่ียวข้องกับหลายปัจจัย มักมีหลายอย่างท่ีต้องปรับปรุงและ
มีหลายฝ่ายคอยช่วยเหลือ ทุกครั้งที่ปรับเปล่ียนย่อมเกิดผล
ดขี ้ึนกว่าเดมิ ไมม่ ากกน็ อ้ ย

8 0 คมู่ ือการดแู ลผ้สู งู วยั

2. ผู้ดูแลส�ำรวจความพร้อมด้านจิตใจของตนเอง
ผู้ดูแลควรประเมินภาวะจิตใจและอารมณ์ของตนเอง
ผู้ดูแลควรมีจิตใจสงบ มีความเมตตา กรุณา และอดทนมาก
เพียงพอ สามารถพูดคุยและปฏิบัติต่อผู้สูงอายุด้วยท่าที
ออ่ นโยน ผดู้ แู ลควรหาเวลาพกั ผอ่ นทง้ั กายและใจ ปลกี เวลาไป
หาความสงบใหต้ นเองหรือไปพักผ่อนบา้ ง เพอื่ ให้สภาวะจติ ใจ
กลบั สสู่ มดลุ หากโดยพนื้ ฐานผดู้ แู ลไมใ่ ชค่ นออ่ นโยน หรอื ไมอ่ ยู่
ในภาวะท่ีควบคุมอารมณ์ใหเ้ ป็นปกตไิ ด้ หรอื รู้สึกว่าท�ำได้ แต่
ไมด่ นี กั ผดู้ แู ลควรปรบั ปรงุ ตนเอง โดยหาทป่ี รกึ ษา หรอื ฝกึ ฝน
กับผู้เชี่ยวชาญ บ่อยครั้งผู้ดูแลอาจมีภาวะซึมเศร้าได้เช่น
เดยี วกนั จึงควรตอ้ งไดร้ ับการรกั ษาด้วย
3. ฝกึ คดิ หาหนทางช่วยเหลือผู้สงู อายุไว้อย่างนอ้ ย 3 ทาง
เม่ือผู้ดูแลมีความพร้อม ลองต้ังค�ำถามกับตนเองว่า
การท่ผี สู้ งู อายเุ ศรา้ ซึม หงดุ หงิด หรือเสียใจ เกิดจากอะไร ผู้
ดแู ลสว่ นมากจะทราบค�ำตอบ เพราะอยดู่ ว้ ยกนั มานาน รจู้ ติ รใู้ จ
ผสู้ งู อายดุ ี โดยเหตผุ ลหนงึ่ คอื ตวั ผดู้ แู ลกไ็ มส่ ามารถปรบั เปลย่ี น
ตนเองได้ และมักไม่อาจหาวิธีการใหม่ๆ ที่ดีขึ้น ตัวอย่างเช่น
ผู้ดูแลอาจยึดความเห็นของตนเป็นใหญ่ ต้องการให้ผู้สูงอายุ
เปลย่ี นแปลง ท้งั ๆ ท่ีร้อู ยู่แก่ใจว่าท�ำไดย้ าก เชน่ บอกใหเ้ ขา้ วดั
เตอื นใหผ้ สู้ งู อายเุ ลกิ คดิ หรอื เลกิ กงั วล ซง่ึ วธิ กี ารเหลา่ นล้ี ว้ นเปน็
รูปแบบทซี่ ้ำ� ซาก ผ้ดู แู ลจึงควรคดิ วางแผนครา่ วๆ ในใจตนเอง

สตู รคลายซึมเศร้า 81

ก่อนท่ีจะพูดคุยกับผู้สูงอายุ นอกจากนี้อาจขอค�ำปรึกษาจาก
ผู้เก่ียวขอ้ ง เชน่ พ่นี ้อง ลกู หลาน ญาติ หรอื เจ้าหนา้ ท่ใี นชมุ ชน
4. ส�ำรวจตนเองว่า “เรามีส่วนสร้างปัญหา หรือช่วยแก้
ปัญหา”
คนเราย่อมไม่มีผู้ใดดีพร้อม แม้ว่าปกติผู้ดูแลจะเป็น
ผู้ช่วยเหลือและช่วยแก้ปัญหาให้ผู้สูงอายุ แต่บางครั้งผู้ดูแล
ก็อาจเผลอสร้างปัญหาโดยไม่ได้ตั้งใจ ดังนั้นการเปิดโอกาส
ให้ตนเองได้รับรู้ข้อมูลเหล่าน้ีโดยตรงหรือโดยอ้อม เช่น ผ่าน
บุคคลทีน่ บั ถือ หรอื ผ่านบคุ ลากรทางด้านสขุ ภาพ ย่อมชว่ ยให้
ผดู้ ูแลรู้และเขา้ ใจแนวทางการดูแลผ้สู ูงอายมุ ากข้นึ

สรปุ แนวทางการดแู ล 8 2 ค่มู ือการดูแลผ้สู ูงวยั
แนวทางการดแู ลระยะยาวส�ำหรบั ผูส้ ูงอายทุ ่ีมภี าวะพึ่งพงิ ประเดน็ ภาวะซมึ เศรา้

สังเกต ไม่มี มีอาการของ สงั เกตปัจจยั ทมี่ ี ไมม่ ี สังเกต
เป็นระยะ ภาวะซมึ เศร้า โอกาสจะเกดิ ภาวะ เป็นระยะ

ซมึ เศร้า

มี

คดั กรองภาวะซึมเศรา้ (แบบวัดทีจีดเี อส-15)

คะแนน 0-4 คะแนน 5-10 คะแนน 11-15
ไม่มีภาวะซึมเศรา้ เริ่มมภี าวะซมึ เศร้า เป็นโรคซึมเศรา้

ดแู ลตามปกติ ปฏิบตั ิตามคู่มอื พบแพทย์โดยเรว็ สูตรคลายซมึ เศรา้
ติดตอ่ หนว่ ยงาน

รับฟังและ การนอน การรับประทาน การชวนท�ำ การจดั การ การปอ้ งกนั
พดู คยุ หลบั อาหาร เวลา การท�ำร้ายตัวเอง
อาหาร กจิ กรรม
สร้างสุข
งานบา้ น เสยี่ ง
เลย้ี งสัตว์
กจิ กรรมสง่ เสรมิ ความรู้ 83
ออกก�ำลังกาย
ดนตรี
ศลิ ปะ
จนิ ตภาพ
เกม

8 4 ค่มู ือการดูแลผ้สู ูงวยั

หน่วยงานท่ใี หข้ อ้ มลู
และความช่วยเหลือ

4

• หน่วยจิตเวชศาสตร์ผู้สูงอายุ ภาควิชาจิตเวช- 0-5393-5422
ศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัย โทรสาร
เชียงใหม่ 110 ถ.อินทวโรรส ต.ศรภี มู ิ อ.เมือง 0-5393-5426
จ.เชียงใหม่ รหัสไปรษณยี ์ 50200

• มูลนิธิสถาบันวิจัยและพัฒนาผู้สูงอายุไทย 0-2511-4963
(มส.ผส.)
• โรงพยาบาลส่งเสรมิ สขุ ภาพต�ำบล
- โรงพยาบาลสง่ เสรมิ สขุ ภาพต�ำบล 0-5327-7739
บา้ นศรีบญุ เรือง อ.สารภี จ.เชยี งใหม่
- โรงพยาบาลสง่ เสรมิ สขุ ภาพต�ำบลทว่ั ประเทศ

• โรงพยาบาลชุมชน 0-5310-4148
- โรงพยาบาลแม่แตง อ.แม่แตง จ.เชียงใหม่ 0-3663-3184
- โรงพยาบาลล�ำสนธิ จ.ลพบรุ ี 0-4578-9090
- โรงพยาบาลกดุ ชมุ อ.กดุ ชุม จ.ยโสธร
- โรงพยาบาลชุมชนท่วั ประเทศ

• โรงพยาบาลจังหวดั ทวั่ ประเทศ

• โรงพยาบาลจิตเวช 0-7731-1364
- โรงพยาบาลสวนสราญรมย์ จ.สรุ าษฎร์ธานี
- โรงพยาบาลจิตเวชทวั่ ประเทศ

สูตรคลายซมึ เศร้า 85

• คลินกิ จติ เวช

- คลินิกจิตเวชผู้สูงอายุและศูนย์การศึกษาทาง 0-5393-5755
จติ เวชศาสตร์ผ้สู ูงอายุ
- ห้องตรวจหมายเลข 24 โรงพยาบาลมหาราช
นครเชียงใหม่
- ภาควิชาจิตเวชศาสตร์ ศิริราชพยาบาล 0-2419-7373
มหาวทิ ยาลัยมหิดล

- คลินิกผสู้ ูงอายุ โรงพยาบาลรามาธบิ ดี 0-2201-1486

- คลนิ กิ จติ เวชผสู้ งู อายใุ นโรงพยาบาลทวั่ ประเทศ

• ศูนย์สขุ ภาพจติ 0-2527-7620-2
0-4531-5176
- ศูนย์สุขภาพจิตที่ 4 จ.นนทบรุ ี 0-7724-0656
- ศนู ย์สุขภาพจิตที่ 10 จ.อุบลราชธานี
- ศูนย์สขุ ภาพจติ ท่ี 11 จ.สุราษฎรธ์ านี
- ศนู ยส์ ขุ ภาพจติ ทัว่ ประเทศ

• ส�ำนกั งานสาธารณสขุ จังหวดั 0-3681-3493
- ส�ำนักงานสาธารณสุขจังหวดั สงิ ห์บรุ ี
- ส�ำนักงานสาธารณสุขทกุ จงั หวดั

• องค์การบริหารสว่ นท้องถ่นิ
- เทศบาลสนั มหาพน อ.แม่แตง จ.เชียงใหม่ 0-5347-1267
- เทศบาลต�ำบลหนองหอย อ.เมือง จ.เชียงใหม่ 0-5314-0135
- องค์การบริหารสว่ นต�ำบลซับสมบรู ณ์
อ.ล�ำสนธิ จ.ลพบรุ ี 0-81947-4885
- เทศบาลหรือองค์การบริหารสว่ นต�ำบล
ทั่วประเทศ

• มูลนธิ พิ ัฒนางานผสู้ ูงอายไุ ทย จ.เชียงใหม่ 0-5321-5676

8 6 คมู่ ือการดแู ลผู้สงู วัย

ผเู้ ขา้ ร่วมประชมุ จัดการความรู้ ภาควชิ าจติ เวชศาสตร์
1. ศ. พญ. ณหทัย วงศ์ปการนั ย์ คณะแพทยศาสตร์
2. ศ. นพ. ทินกร วงศ์ปการันย์ มหาวิทยาลัยเชยี งใหม่
3. พว. คนึงนจิ ไชยลงั การณ์
4. นางยุพาพรรณ ศิรอิ ้าย ภาควิชาจิตเวชศาสตร์
5. รศ. ดร. ภก. วิรตั น์ นวิ ฒั นนันท์ คณะแพทยศาสตร์
6. อ. ภญ. เรวดี วงศ์ปการันย์ มหาวทิ ยาลัยเชียงใหม่
7. รศ. นพ. เธยี รชยั งามทิพยว์ ฒั นา โรงพยาบาลมหาราช
นครเชียงใหม่
8. ผศ. พญ. ภาพนั ธ์ ไทยพสิ ทุ ธกิ ุล ภาควิชาจิตเวชศาสตร์
คณะแพทยศาสตร์
มหาวิทยาลัยเชยี งใหม่

ภาควิชาบรบิ าลเภสัชกรรม
คณะเภสัชศาสตร์
มหาวิทยาลยั เชียงใหม่
ภาควชิ าบริบาลเภสชั กรรม
คณะเภสัชศาสตร์
มหาวทิ ยาลยั เชียงใหม่
ภาควิชาจิตเวชศาสตร์
คณะแพทยศาสตร์
ศิริราชพยาบาล
มหาวทิ ยาลัยมหดิ ล
ภาควิชาจติ เวชศาสตร์
คณะแพทยศาสตร์
โรงพยาบาลรามาธิบดี

สตู รคลายซึมเศรา้ 87

9. พญ. ปณุ ย์จารี วริ ิยโกศล ภาควชิ าจิตเวชศาสตร์
10. นส. พมิ ลพรรณ กันทะวงค์ คณะแพทยศาสตร์
11. นส. ประภสั สร ค�ำ เมอื ง มหาวทิ ยาลัยเชยี งใหม่
12. รศ. สธุ รี ์ อินตะ๊ ประเสริฐ ภาควิชาจิตเวชศาสตร์
13. ภก. เผ่า ชื่นชม คณะแพทยศาสตร์
14. ภญ. ธนัต เกษตระทัต มหาวทิ ยาลยั เชียงใหม่
15. พว. ศิริพรรณ จารนัย ภาควชิ าจติ เวชศาสตร์
16. พว. ปริญญาพร ศรีสโุ ข คณะแพทยศาสตร์
17. พว. สดุ รัก พิละกนั ทา มหาวทิ ยาลัยเชียงใหม่
ภาควิชาจิตเวชศาสตร์
คณะแพทยศาสตร์
มหาวทิ ยาลัยเชียงใหม่
ฝา่ ยเภสัชกรรม
โรงพยาบาลมหาราช
นครเชียงใหม่
ฝ่ายเภสัชกรรม
โรงพยาบาลมหาราช
นครเชียงใหม่
ฝ่ายการพยาบาล
โรงพยาบาลมหาราช
นครเชยี งใหม่
ฝา่ ยการพยาบาล
โรงพยาบาลมหาราช
นครเชียงใหม่
ฝ่ายการพยาบาล
โรงพยาบาลมหาราช
นครเชยี งใหม่

88 คูม่ อื การดูแลผู้สงู วยั

18. ผศ. อาภัสสรี ไชยคนุ า มูลนธิ ิพฒั นางานผูส้ ูงอายุ
19. นางวิไลวรรณ ใจค�ำ แปง จ.เชยี งใหม่
20. นส. ชลนิชา จูวารี มูลนธิ พิ ัฒนางานผ้สู งู อายุ
21. นางพิไลย์ กนั ทาสี จ.เชยี งใหม่
22. พว. กนกทอง สุวรรณบูลย์ เทศบาลสนั มหาพน
23. พว. อภญิ ญา สารสม อ.แม่แตง จ.เชียงใหม่
เทศบาลสนั มหาพน
24. นส. วาสนา เจยี มพจมาน อ.แม่แตง จ.เชยี งใหม่
25. พว. อรสา เรอื งสวัสด์ิ โรงพยาบาลแม่แตง
26. พญ. หทยั ชนนี บุญเจรญิ อ.แม่แตง จ.เชยี งใหม่
27. พว. บุญลอื เพ็ชรรักษ์ โรงพยาบาลส่งเสรมิ
28. พว. วสวตั ติ์ ธงชัย สุขภาพตำ�บล
บา้ นศรบี ญุ เรือง
อ.สารภี จ.เชยี งใหม่
เทศบาลตำ�บลหนองหอย
อ.เมอื ง จ.เชียงใหม่
โรงพยาบาลสวนสราญรมย์
จ.สุราษฎร์ธานี
ศูนย์สขุ ภาพจติ ท่ี 4
จ.นนทบุรี
ศนู ย์สุขภาพจติ ที่ 11
จ.สุราษฎร์ธานี
โรงพยาบาลกุดชมุ
อ.กุดชมุ จ.ยโสธร

สูตรคลายซึมเศรา้ 89

29. นายสมพล พวงจนั ทร์ ส�ำ นกั งานสาธารณสุข
30. กภ. จุฑามาศ พรจตั ุรสั จ.สิงหบ์ รุ ี
31. นางบัวลอง กองฤทธ์ิ โรงพยาบาลล�ำ สนธิ
32. พญ. รินทราย อรุณรตั นพงศ์ จ.ลพบรุ ี
ชุมชนทรพั ย์สมบูรณ์
33. พญ. ทินารมภ์ ร่งุ เพชรวงศ์ อ.ล�ำ สนธิ จ.ลพบรุ ี
ภาควชิ าจติ เวชศาสตร์
34. นส. สมนิต บางสินธุ คณะแพทยศาสตร์
มหาวิทยาลัยเชยี งใหม่
35. พว. พชั รี ทาเสนา ภาควชิ าจิตเวชศาสตร์
คณะแพทยศาสตร์
36. นางมิ่งขวัญ วีระชาติ มหาวทิ ยาลยั เชยี งใหม่
หนว่ ยสรา้ งเสรมิ สขุ ภาพ
37. พว. ยพุ สินี ใจค�ำ โรงพยาบาลมหาราช
นครเชยี งใหม่
หน่วยสรา้ งเสริมสุขภาพ
โรงพยาบาลมหาราช
นครเชยี งใหม่
ศูนยพ์ ฒั นาการจดั
สวสั ดกิ ารสังคมผู้สูงอายุ
บ้านธรรมปกรณ์ เชียงใหม่
ศูนย์พัฒนาการจัด
สวัสดกิ ารสงั คมผสู้ งู อายุ
บ้านธรรมปกรณ์ เชยี งใหม่

9 0 คู่มือการดแู ลผ้สู ูงวัย

38. นางดารกิ า เรอื งสงั ข์ ศนู ยพ์ ฒั นาการจัด
39. นางปราณี จันทร์กระจา่ ง สวสั ดิการสงั คมผสู้ ูงอายุ
40. นายอินสอน บญุ เรอื ง บ้านธรรมปกรณ์ เชยี งใหม่
41. นางนลินี โล่ชิงชยั ฤทธ์ิ ศนู ย์พัฒนาการจัด
42. นส. พชิ ยาภรณ์ ซปุ เปอรเ์ ปอะ สวัสดกิ ารสงั คมผูส้ งู อายุ
43. นส. ศริ ิรัตน์ สุภาวดี บ้านธรรมปกรณ์ เชยี งใหม่
44. นางศุภกานต์ อนิ ททุ รัพย์
45. นส. จิราวรรณ บญุ มา ศนู ยพ์ ัฒนาการจัด
สวสั ดกิ ารสังคมผสู้ งู อายุ
บา้ นธรรมปกรณ์ เชยี งใหม่
ศูนยพ์ ัฒนาการจัด
สวัสดิการสงั คมผสู้ ูงอายุ
บา้ นธรรมปกรณ์ เชยี งใหม่

ศูนย์พัฒนาการจัด
สวัสดิการสงั คมผสู้ ูงอายุ
บ้านธรรมปกรณ์ เชียงใหม่
ศนู ยพ์ ฒั นาการจัด
สวสั ดกิ ารสงั คมผู้สูงอายุ
บา้ นธรรมปกรณ์ เชียงใหม่
ศูนยพ์ ัฒนาการจัด
สวสั ดิการสังคมผู้สูงอายุ
บา้ นธรรมปกรณ์ เชียงใหม่
ศนู ย์พฒั นาการจัด
สวัสดิการสังคมผสู้ ูงอายุ
บ้านธรรมปกรณ์ เชยี งใหม่

สตู รคลายซมึ เศรา้ 91

46. นางสุนีย์ ไต่ถาม ศูนย์พัฒนาการจดั
47. นางแสงเดอื น ไผเ่ ขยี ว สวัสดกิ ารสงั คมผสู้ งู อายุ
48. นายธัณนพชมฒ์ รนิ รา บ้านบางแค กทม.
49. นางสาวชนากานต์ จนั ทร์สุข ศูนยพ์ ฒั นาการจัด
50. นายนิธิ วงศ์ปการนั ย์ สวสั ดกิ ารสังคมผู้สงู อายุ
บ้านบางแค กทม.
ภาควชิ ากจิ กรรมบำ�บัด
คณะเทคนคิ การแพทย์
มหาวิทยาลยั เชียงใหม่
ภาควิชากจิ กรรมบ�ำ บดั
คณะเทคนคิ การแพทย์
มหาวิทยาลยั เชยี งใหม่
ภาควิชาจติ เวชศาสตร์
คณะแพทยศาสตร์
มหาวิทยาลยั เชยี งใหม่

9 2 คมู่ ือการดแู ลผูส้ งู วัย

นักวิชาการอาวโุ สดา้ นสุขภาพจิตผ้สู ูงอายุ

1. ศ. นพ. พิเชฐ อดุ มรตั น์ ประธานชมรม
จิตเวชศาสตรผ์ สู้ ูงอายุ
2. อ. พญ. สิรินทร ฉันศริ ิกาญจน และประสาท
3. นางธดิ า ศรีไพพรรณ จติ เวชศาสตรไ์ ทย
4. นส. ศริ ิวรรณ อรณุ ทิพยไ์ พฑรู ย์ ภาควชิ าอายุรศาสตร์
คณะแพทยศาสตร์
โรงพยาบาลรามาธิบดี

เลขาธกิ ารสภาผู้สงู อายุ
แหง่ ประเทศไทย 
กรมกิจการผูส้ ูงอายุ

สตู รคลายซึมเศรา้ 93

เอกสารอ้างองิ

4

ณหทัย วงศป์ การนั ย,์ ทินกร วงศ์ปการันย์, พรี ะศกั ดิ์ เลศิ -ตระการ
นนท,์ สุรินทร์ จริ นิรามัย, สุวรรณา อรุณพงคไ์ พศาล, พนู ศรี
รังษีขจี, และคณะ. รายงานการวิจัยส�ำนักงานคณะกรรมการ
วิจัยแห่งชาติ เร่ือง โรคซึมเศร้า วิตกกังวล และความเสี่ยง
ในการฆา่ ตวั ตายในผสู้ งู อายไุ ทย. เชยี งใหม:่ คณะแพทยศาสตร์
มหาวทิ ยาลัยเชียงใหม;่ 2559.

ณหทัย วงศ์ปการันย์. โรคซึมเศร้าในผู้สูงอายุ: อาการและ
การรักษา. โครงการส่งเสริมการดูแลผู้สูงอายุ (Care-
givers’ Training Day) เร่ือง โรคซึมเศร้าในผู้สูงอายุ
ปที ่ี 5 พ.ศ. 2558. เชียงใหม่: คณะแพทยศาสตร์ มหาวทิ ยาลัย
เชียงใหม่; 2558.

ทินกร วงศ์ปการันย์. จิตบ�ำบัดในผู้สูงอายุที่มีภาวะซึมเศร้า.
โครงการสง่ เสรมิ การดแู ลผสู้ งู อายุ (Caregivers’ Training Day)
เรอ่ื ง โรคซมึ เศรา้ ในผสู้ งู อายุ ปที ี่ 4 พ.ศ. 2557. เชยี งใหม:่ คณะ
แพทยศาสตร์ มหาวทิ ยาลยั เชยี งใหม่; 2557.

เทพฤทธิ์ วงศ์ภูมิ, จักรกฤษณ์ สุขย่ิง, อุมาพร อุดมทรัพยากุล.
ความชกุ ของโรคซมึ เศรา้ ในประชากรสงู อายจุ งั หวดั เชยี งใหม.่

9 4 คูม่ ือการดูแลผู้สูงวัย

วารสารสมาคมจิตแพทย์แห่งประเทศไทย. 2554; 56(2):103-
116.
ยุพาพรรณ ศิริอ้าย. การจัดการเวลาส�ำหรับผู้สูงอายุ. โครงการ
ส่งเสรมิ การดแู ลผูส้ ูงอายุ (Caregivers’ Training Day) เรอื่ ง
โรคซึมเศร้าในผู้สูงอายุ ปีที่ 5 พ.ศ. 2558. เชียงใหม่: คณะ
แพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชยี งใหม่; 2558.
ยุพาพรรณ ศิริอ้าย. กิจกรรมบ�ำบัดส�ำหรับผู้สูงอายุที่เป็นโรค
ซึมเศร้า. โครงการส่งเสริมการดูแลผู้สูงอายุ (Caregivers’
Training Day) เรื่อง โรคซึมเศร้าในผสู้ ูงอายุ ปีท่ี 5 พ.ศ. 2558.
เชียงใหม:่ คณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่; 2558.
Castillo S, Begley K, Ryan-Haddad A, Sorrentino E, Kwasi
Twum-Fening K. Depression in the elderly: a pharmacist’s
perspective. [cited 2016 Mar 16]. Available from: http://
formularyjournal.modernmedicine.com/formulary-journal/
content/tags/alzheimers-disease/depression-elderly-
pharmacist-s-perspective.
Panza F, Frisardi V, Capurso C, D’Introno A, Colacicco AM,
Imbimbo BP, et al. Late-life depression, mild cognitive
impairment, and dementia: possible continuum? Am J
Geriatr Psychiatry. 2010; 18(2):98-116.
Punwar AJ, Peloquin SM. Occupational therapy: principle
and pratice. 3rd ed. Philadelphia: Lippincott Williams &
Wilkins; 2000.

สูตรคลายซมึ เศรา้ 95

Shiekh J, Yesavage J. Geriatric Depression Scale; recent
findings and development of a short version. In: Brink T,
editor. Clinical gerontology: a guide to assessment and
intervention. New York: Haworth Press; 1986.

Teter CJ, Kando JC, Wells BG. Major depressive
disorders. In: DiPiro JT, Talbert RL, Yee GC, Matzke
GR, Wells BG, Posey LM, editors. Pharmacotherapy:
a pathophysiologic approach. 9th ed. New York: McGraw-
Hill; 2014. p. 1047-1066.

Wongpakaran, N. Geriatric psychiatry in Thailand. J Psychiatr
Assoc Thailand. 2008; 53(Suppl):s39-s46.

Wongpakaran N, Wongpakaran T. Prevalence of major
depressive disorders and suicide in long-term care facili-
ties: a report from Northern Thailand. Psychogeriatrics.
2012; 12(1):11-17.

Wongpakaran N, Wongpakaran T, Reekum RV. The Use
of GDS-15 in detecting MDD: a comparison between
residents in a Thai long-term care home and geriatric
outpatients. J Clin Med Res. 2013; 5(2):101-111.