คู่มือการจัดกระบวนการ เพื่อเยียวยาความสูยเสีย

ฟ้ืนคนื จากความเศร้า
คูม่ ือการจัดกระบวนการเพือ่ เยียวยาการสูญเสยี

เรยี บเรยี งโดย สวุ รรณนภา คำไร

เผยแพร่ กมุ ภาพันธ์ 2564

จดั ทำโดย โครงการ ชมุ ชนกรณุ าเพือ่ การอยูแ่ ละตายดี
กล่มุ Peaceful Death

สนับสนุนการจดั ทำ สำนักงานกองทุนสนับสนนุ การสร้างเสรมิ
สขุ ภาพ (สสส.)

2

คํานาํ

เมื่ ค มต ยม เยื นบคุ คล นเปนทรี่ ก ค มเ ร เ ียใจย มเก กมุ
ใจข งคนท่ยี ง ยู ก รเปล่ียนแปลงไดเกิดขนึ้ แล ไมมที งทจ่ี ทํ ใ ชี ิต
กลบไปเปนเ มื นเดิมได

คณุ ก็เพยี งแคจดง น พ เก็บก ดข ข งท่ีเข จ ไมไดใชง น กี พ
คํ่ ลงก็เข น น แล พ เช ก็ตนื่ ขึ้นม ทํ กจิ ตรปร จํ น มนุ เ ยี นไป
จนก จ ถงึ เ ล ข งคุณ

เ มื นเปนคํ ธิบ ย ถ นก รณที่ น้ แล ง ย แตในค มเปนจริง
ลงค มต ยข งใคร กคนที่เกีย่ พนกบชี ติ ข งเร เร จ พบ ก ชี ิตจ
ผ นไปแตล นนน้ ไมง ยเลย เพร ก รเปลี่ยนแปลงที่ งผลกร ทบต ชี ิต
ข งเร ทกุ มิติ ไม จ เปนร งก ย รมณค มรู กึ จิต ญิ ญ ณ ร มถงึ งคม
ร บข ง

ทีผ่ นม น ท่ีก รเยีย ย ภ พจติ ใจข งผู ูญเ ยี มกตกเปนค ม
รบผดิ ช บข งจิตแพทย รื นกจติ บํ บด ทตี่ งใชทก ค มรคู มเช่ีย ช ญ
เฉพ ท ง ซึ่งใน งคมไทยยงมจี ํ น นไมม กนก ในขณ ที่ แตล นมีคน
เ ยี ชี ิตปร ม ณ 1,500 คน (ข มลู จ ก ํ นกง น ถติ ิแ งช ติ ป 2563) มี
ค มเปนไปได บรรด ญ ติมิตรข งผูเ ียชี ิตเ ล นน้ จ ช ยเ ลื ฟนฟู
เยยี ย จติ ใจซ่ึงกนแล กน จนกร ท่ง ม รถกลบม ดํ เนินชี ิตปร จํ นได
ต มปกติ แตก็ จมีบ ง นทก่ี ร บ นก รฟนคนื จ กค มเ ร มีค มบดิ
เบย้ี จน งผลกร ทบต ชี ติ แล จิตใจ

ย งไรกต็ ม ในค มทุกขยงมีโ ก เมื่ คณ ทํ ง น Peaceful
Death เ น็ ค ม ํ คญข งก รเยยี ย ผู ูญเ ยี โดยจดใ มกี ร ึก ข มลู
เกย่ี กบก รเยยี ย ลงก ร ญู เ ีย จ กนน้ ไดพฒน ชดุ ค มรูท่ีไดข้นึ ม เปน
แน ท งในก รปฏบิ ติก รผ น นง ื พ้นื คนื จากค ามเ รา : คมู ือ การจัด
กระบ นการเพ่ือเยีย ยาการ ูญเ ีย ฉบบนี้ โดยมี ตถปุ ร งคเพ่ื เผยแพร
เครื่ งมื ในก รจดกร บ นก รเพ่ื ดูแล ลงก ร ญู เ ีย ใ กลมุ บคุ คลท่ีมี

3

พนื้ ฐ นด นก รจดกร บ นก ร ม รถนํ ไปปรบใชในก รจดกร บ นก ร
เพ่ื ดูแล ลงก ร ูญเ ยี ต ไป

เนื้ ในคูมื ปร ก บด ย 2 น คื นท่เี ปนชุดข มลู เกี่ย กบ
ก รเยีย ย ค มเ ร โ กกบผู ูญเ ยี แล นทเี่ กีย่ กบก รจดกร บ นก ร
ตง้ แตแน ท งก ร กแบบ งคปร ก บข งกร บ นก ร ต ย งกจิ กรรม
แล ข ค รคํ นงึ ในก รจดกร บ นก ร

ก รเรียบเรียงคูมื ฉบบน้ใี ชข มูลจ ก 3 แ ลง คื เ ก รทเ่ี กี่ย กบ
ก รเยีย ย ลงก ร ูญเ ยี ก รถ ดบทเรยี นจ กก รทดล งจดกร บ นก ร
“เปลย่ี นค มเ ร เปนเข ใจ” แล จ กปร บก รณข งผเู รยี บเรยี ง ท้ง
ปร บก รณก ร ญู เ ียแล ก รจดกร บ นก ร

ไมเพยี งแตข มูลแล ชดุ ค มรเู ท น้นที่จ ทํ ใ คูมื ฉบบนี้เปนรปู
เปนร งข้ึนม ได ยงมีคณ ทํ ง น Peaceful Death ท่ีช ยกนนํ เ น แล
แลกเปลี่ยนข มูล ีกทง้ จดกร บ นก รทดล งจนเปนชุดค มรูดงกล มคี รู

จ รยทเี่ ปนท่ีปรึก ทง้ เร่ื งเกีย่ กบค มต ยแล ก รเยีย ย ทง้ ตร
ท งต นตกแล ในเชิงพุทธ น แล ทไี่ มกล ถึงไมไดเลย คื ผู ูญเ ียทกุ
คน ทง้ ท่ีเข ร มกร บ นก ร แล ท่ีปร กฏ ยใู นเ ก รต งๆ พ กเข ไดนํ
ปร บก รณค มเ ร เ ียใจในชี ติ เปดเผย กม เปนบทเรียน ํ คญ

ท ยท่ี ดุ งเปน ย งยิ่ง คูมื ฉบบนจี้ เปนปร โยชนต กร บ น
กรแล ผทู ่ี นใจนํ ไปปรบใชใ เกิดปร โยชนต มบริบทข งตนเ งต ไป แล

กมีข บกพร งปร ก รใด ผูเรียบเรยี งข ภยแล ข รบผิดช บต ค ม
ผิดพล ดท้งป งม ณ ทน่ี ี้

ข ทุกค มเ ร ไดฟนคนื
ผเู รียบเรยี ง

4

ารบญั

คํ นํ 3
คํ ธบิ ยก รใชคูมื 7

ภาคแรก โฉม นาของค ามเ รา 10
เม่ื ค ม ูญเ ยี ม เยื น 11
ค มเ ร กบก รเยยี ย 16

ภาค อง กระบ นการและกิจกรรม 19

ก รจดกร บ นก ร 20

กิจกรรม 23

ต ย งกจิ กรรม 25

กจิ กรรมเตรยี มค มพร ม

กจิ กรรมท่ี 1 Check in (แทนค มรู ึกด ย...) 26

กิจกรรมท่ี 2 แน นํ ต 27

กจิ กรรมที่ 3 ข ตกลง 27

กจิ กรรมที่ 4 รจู กกน 29

กิจกรรมท่ี 5 ก รภ น แบบต งๆ 29

กิจกรรมที่ 6 เกมนบเลข 33

กจิ กรรมที่ 7 เกม ปล ร – ปล ทู 33

กิจกรรมที่ 8 เกมเ ร็จฉนล เธ 34

กจิ กรรมท่ี 9 คํ ปล บใจ 35

กจิ กรรม ลก

กิจกรรมที่ 1 รบฟง 37

กจิ กรรมที่ 2 ํ ร จใตภูเข นํ้ แขง็ 40

กิจกรรมที่ 3 กร ฟปร ตกิ ร ูญเ ีย (Loss History Graph) 45

5

กจิ กรรมที่ 4 กร ฟค ม มพนธ (Relationship Graph) 48
กิจกรรมท่ี 5 จด ม ยเพ่ื ก รคลคี่ ล ย/
52
จด ม ยถึงคนทจ่ี กไป 54
กิจกรรมท่ี 6 จดด กไมค ม มพนธ 58
กจิ กรรมท่ี 7 จด ม ยถงึ ต เ ง 62
กิจกรรมท่ี 8 งแลกเปล่ยี นจ กภ พยนตร

ต ย ง ก ร กแบบกร บ นก ร (Session Design) 65
ข ค รคํ นงึ ในก รจดกร บ นก ร 76

บท งทาย 80
เ ก รปร ก บก รเรยี บเรยี ง 81

6

คาํ อธิบายการใชคมู ือ

คูมือฉบับน้ี าํ รับใคร
กระบ นกร (Facilitator) รื ผูที่ นใจในก รจดกร บ นก ร โดยจ ต งมี
ค มเข ใจแล ทก ก รจดกร บ นก รท่ีจ เ ้ื ใ ผเู ข ร ม ซึ่งในทีน่ ี้
ม ยถงึ “ผู ญู เ ีย” (Griever) ไดรบก รเยีย ย แล ฟนฟูจ กค มเ ร
เ ียใจ ม งเ ็นแงมมุ ใ มๆ ท่ีจ ช ยใ กลบม ดํ เนินชี ติ ได กี คร้ง ทก ที่
น้ีไดแก ทก ก รจดกร บ นก รแบบมี นร ม ก ร นพลงกลุม ก รฟง
ด ยใจ ย งใครคร ญ ก ร ร งพนื้ ท่ีปล ดภย ก รโ บ ุมแล เยีย ย เปนตน

ผเู ขาร ม (Participant) กิจกรรมทีน่ ํ เ น ในคมู ื ฉบบนี้ เ ม ํ รบผู
ญู เ ียทผ่ี นก ร ญู เ ียม ร ย เ ล ไมน ยก 6 เดื น รื ม รถย มรบ
ก ร ูญเ ยี ไดในร ดบ นงึ่ เน่ื งจ ก กก ร ญู เ ยี เพ่งิ เกิดขนึ้ แล ยงทํ ใจ
ย มรบไมได เปนก รย กที่จ บ กเล เรื่ งร โดยไมฟมู ฟ ยท มทน ีกทง้ ยง
ย กต ก รใครคร ญทบท นเพื่ ปรบเปลีย่ นมมุ ม งที่มตี ก ร ูญเ ยี เพร
ยง ยูใน ภ ทเี่ ตม็ ด ย รมณค มรู กึ

เน้ือ า
คูมื เลมน้ี ปร ก บด ยเนื้ 2 ภ ค ไดแก

ภาคแรก โฉม นาของค ามเ รา
เมื่อค าม ูญเ ียมาเยือน
ก รทํ ค มเข ใจ ผเู ข ร มแตล คนมเี รื่ งร /บรบิ ทเฉพ แล ่ิงท่ี จ
เกดิ กบผูเข ร มก นม เข กร บ นก ร ผลกร ทบทง้ ด นร งก ย จิตใจ จิต
ิญญ ณ แล ท ง งคม ค มเข ใจแล ก รปฏิบติต ผู ูญเ ยี ข งคนใน งคม
เพ่ื ใ กร บ นกรไดม งเ ็นบรบิ ทแ ดล มที่ งผลกร ทบต ผู ูญเ ยี

7

ค ามเ รากบั การเยีย ยา
ก รทํ ค มเข ใจธรรมช ติข งค มเ ร แล กร บ นก รเยยี ย ที่ท้งเ ื้
แล ไมเ ื้ ต ก รฟนฟจู ิตใจข งผู ญู เ ยี

ภาค อง กระบ นการและกิจกรรม
การจัดกระบ นการ

ด ยเรื่ ง แน คดิ ในก ร กแบบกร บ นก ร ธิ กี รจดกจิ กรรม แล
ต ย งกจิ กรรม

กิจกรรม
รูปแบบแล ลก ณ ข งกจิ กรรม ก ร ธิบ ยต ย งกจิ กรรมแตล ปร เภท
ย งล เ ียด ร มถึงต ย งก รนํ กจิ กรรมม ร ยเรียงเปนกร บ นก ร รื
ก ร กแบบกร บ นก ร (Session Design)

ขอค รคาํ นงึ ในการจัดกระบ นการ
ข มูลท่รี บร มจ กปร บก รณก รจดกร บ นก รที่ ท นโดยผูเข ร มท่ี
เปนผู ญู เ ีย แล ก รถ ดบทเรยี น

บท งทาย ผเู ยยี ยาก็ตองการการเยยี ยา
ถ ยคํ แ งกํ ลงใจใ กบกร บ นกรผูนํ พ กร บ นก รฟนคนื แกผู ญู เ ยี

ขอพึงระ ังในการใชคูมือ
คูมื ฉบบนี้เปนเพียงแน ท งในก รจดกร บ นก ร ํ รบผูเข ร มทผี่ นก ร
ูญเ ยี ม ย น นพ ทจี่ ม รถย มรบก ร ญู เ ียน้นได แล มีค มม่นคง
ท ง รมณร ดบ นึง่ ในขณ เดยี กนกย็ งมเี ร่ื งท่ีติดค งในใจ แล ย กจ
เยีย ย คลค่ี ล ย แตคูมอื ฉบับน้ีไมใช คูมื ก รจดกร บ นก ร ํ รบผู ูญเ ีย

8

ทมี่ ีภ รมณรุนแรง รื มปี มบ ดแผลจ กก ร ูญเ ีย ซง่ึ ค รเปนก รจด
กร บ นก ร รื บํ บดเยีย ย โดยผูเชี่ย ช ญโดยเฉพ
ผู ญู เ ยี แตล คนมเี รื่ งร แล เง่ื นไขชี ิตท่ีแตกต งกน ก รใชเคร่ื งมื รื
กร บ นก รชุดเดยี กน จใ ผลที่แตกต ง ผูเข ร มบ งคน จเกดิ ก ร
เรยี นรู ม รถปรบเปลย่ี นมุมม ง แล ถึงข้นแปลง ถิ ีชี ิตในท งทด่ี ีขึ้น
ในขณ ท่บี งคน จต งผ นกร บ นก รแล ใชเ ล ในก รเรียนรูแล
ปรบเปล่ยี นทมี่ กขึ้น

9

ภาคแรก
โฉม นาของค ามเ รา

10

เมอื่ ค าม ญู เ ียมาเยือน
ก ร ญู เ ยี ในท่นี ี้ ไมได ม ยค มเพียงแคก ร ญู เ ยี บคุ คลจ กค ม

ต ยเท น้น แต ่งิ ท่ี ญู เ ียไปพร มกบค มต ยข งใครคน นึง่ จร มถึง
ค มปล ดภย ค มม่นคงในชี ติ ก รค บคมุ ร งก ย รื ค มไ งใจก็ได
เชนกน

ภายใตค าม ญู เ ีย
จเู ลยี ซ มเู ล ธบิ ยกร บ นก รค มเ ร ทเี่ กิดจ กก ร
ูญเ ยี ด ยภ พภเู ข นํ้ แขง็ ไ “ ง่ิ ทีเ่ ร เ ็นเ นื ร ดบน้ํ เชน คํ พูดข ง
เร รูปร ง น ต ข งเร แล ี น ข งเร เปนเพียง น่ึงใน มข งทง้ มด
แล กร บ นก รท่ีซ น ยขู งใตปร ก บด ยก รย้ื ยดุ ร งค มเจบ็ ป ด
จ กก ร ูญเ ียกบก รฟนฟู; ค มเ ร ย ดน้ํ ต ค มโ ย แล ค ม
มกมุนถึงผจู กไป จ เกิดขึน้ ลบกบก รง นในปจจุบน ก รใชชี ิต ก รมี
ค ม งต น คต แล ก ร ยดุ พกจ กค มเ ร ”
ในก รจดกร บ นก ร ก รเชญิ ช นผเู ข ร มไดใครคร ญถึงใต
ภูเข นํ้ แขง็ ข งตนเ ง จ ช ยใ เข ใจ ภ ข งต เ ง ลงก ร ญู เ ียได
ชดเจนขึ้น นํ ไป ูก รเปดมุมม งแล คน เป ม ยในก รดํ เนนิ ชี ติ ต ไป
โจทย รื ปร เดน็ ในก รเชญิ ช นผเู ข ร มใครคร ญใตภูเข
น้ํ แข็ง ไดแก ก รคน ค มรู ึก ค มต งก ร ค มคิด/ค มเชื่ ล ที่
เกดิ ขน้ึ ลงก ร ูญเ ีย ดงภ พ

11

ภ พ ใตภเู ข น้ํ แข็งข งผู ญู เ ีย

“ค ามเ ราเ ียใจเปนเร่อื งของ ั ใจทีแ่ ตก ลาย ไมใช มองทแ่ี ตก ลาย
ดงั นั้น การเยีย ยาค ามรู กึ ด ย มอง รอื ค ามคิดจึงไมไดผล”

- จอ น ดับเบิลยู เจม และ รั เซลล ฟรายดแมน

12

ผลกระทบที่เกดิ ขึน้
ค ม มพนธร งมนุ ยถูก ร งขนึ้ ใน ล ยมิติ ไม จ เปน
ในเชิงก ยภ พ รมณค มรู กึ จิต ญิ ญ ณ แล ท ง งคม ดงนน้ เม่ื ใคร
คน นงึ่ ต ยจ กไป ย มกร ทบต ยใยค ม มพนธที่ถกท ในมิติดงกล
ซ่งึ ผู ูญเ ียแ ดง กม ในรปู แบบต งๆ ดงนี้

ก รท งก ย เชน ก รเตนข ง ใจผิดปกติ แนน น ก
ยใจ น้ ก รรบร /พฤติกรรมก รกินผดิ ปกติ ก รน นถูกรบก น/น นไม
ลบ ร บบขบถ ยแปรปร น ร บบย ย รแปรปร น ฝนร ย กร น
กร ย

ภ ท ง รมณค มรู ึกท่ี จเกดิ ข้นึ เชน รมณรุนแรงข้ึน
โ ย โกรธ เฉยช งเปล ปลีกต รู ึกผดิ บ น ปนป น ซึมเ ร ท ม
ทน กง ล เครียด กล โดดเด่ยี พ ยแพ ง ง โดดเด่ีย

ผลกร ทบท งจติ ญิ ญ ณ/ค มเชื่ เชน ตํ นิพร เจ /
โชคช ต ไมมีคณุ ค ชี ิตไรทิ ท ง ไมเชื่ /ไม ยใู นค มจริง

ผลกร ทบท ง งคม ก รเช่ื มโยง มพนธกบผูคนร บต เชน
แยกต พึ่งพงิ กล ที่จ ยูลํ พง ไมมีค ม นใจคนร บข ง ย กร ม ม คม
กบผู ืน่ แตไมกล ท่ีจ เ ยป กข กร โจนเข ค ม มพนธใ มๆ

ย งไรกต็ ม แม จ มีก รจํ แนกผลกร ทบทีเ่ กดิ ขึน้ เปนมติ ิ
ต งๆ แตในค มเปนจริงแล ทกุ มติ ิล น งผลเช่ื มโยง มพนธซง่ึ กนแล กน
ย งเชน พฤตกิ รรมก รเ พติดบ ง ย ง (แ ลก ล ช็ กโกแลต ( ร)
ก รท งเที่ย ก รทํ ง น ก รซ้ื ข ง ล ) เพ่ื ชดเชยค มรู กึ ูญเ ีย งผล
ต คุณภ พชี ิตท งก ยภ พ ทํ ใ น ภูมติ นท นลดลง เจบ็ ป ยง ย รื
ฐ น เ ร ฐกิจถดถ ย เปนตน

13

ทาทีของคนใน งั คมที่มีตอผู ูญเ ยี
ดงทีไ่ ดกล แล ท นคตทิ ี่คน นใ ญใน งคมมตี ค มต ย
คื แมจ รบรูค มจริง ทุกคนจ ต งต ย แตก็ ย กจ ปฏเิ ธ รื ลีก นี
จ กค มจรงิ นน้ รื ค บคุมจดก รใ ไดม กที่ ดุ เชนเดีย กน เมื่ พบ ผู
ูญเ ยี จ มจม ยใู นภ เ ร เ ยี ใจ คนร บข ง นใ ญมกปร รถน ดี
ย กใ กลบม นุก น นร เรงิ ใชชี ิตปกตใิ เร็ ท่ี ดุ กี ท้งคน นใ ญไม
ช บทจี่ ยใู นบรรย ก ึมครมึ มน ม ง
ในก รจดกร บ นก ร “เปล่ียนค มเ ร เปนเข ใจ” กจิ กรรม
แรกๆ ทกี่ ร บ นกรใชในก ร ร งค ม มพนธ ไดแกก ร ํ ร จปร บก รณ
ถ ยคํ ปล บใจทีค่ นร บข งกล กบผู ูญเ ีย แล รู ึกไมดี รื ไมไดช ย
ปล บปร โลม ถ ยคํ เ ล น้นไดแก
“ ย เ ยี ใจไปเลยน ”
“ข ใ เขมแข็ง”
“ข แ ดงค มเ ยี ใจด ยน ”
“เข ไป บ ยแล ”
“ ู ”ู
“ท นไป ยกู บพร แล ”
“นีค่ ื จธรรมชี ิต”
“ ย ร งไ น ”
“เข แคย ยที่ ยู”
“ไมคดิ เข จ ไปเร็ เลย”
“มี ไรใ ช ยก็บ ก”
“เดี๋ย มนกผ็ นไป”
“เ ล จ เยยี ย บ ดแผล”
“จงเขมแข็งเพ่ื ... (ลูก/ มี/ ภรรย )”
“ยงดีน ทเ่ี ธ ยงมีลูกช ย ีกคน”
“ปล ย ง”

14

“ท้ิง ดตี ไ ข ง ลง แล เดิน น ต ไป”

น กจ กก รพดู ปร โยคข งตนในช งเ ล ท่ไี มเ ม มแล ิง่
ที่คนร บข งปฏิบตติ ผู ญู เ ยี แล ไมช ยใ ถ นก รณ รื ค มรู กึ ดีขึน้
ไดแก ก รตดบท นทน รื เปลย่ี น ข นทน เม่ื เ ็น ผู ญู เ ียกํ ลงจ
พูดถึงค มรู ึก รื นเรื่ งเดมิ ก รเท น ง่ นด ยคํ คม ปรชญ คํ น
ท ง น รื ก รช นคดิ ิเคร ซ่งึ ในขณ นน้ ผู ูญเ ยี ยงไม ม รถ
เปล่ยี นจ กโ มดค มรู ึก ( ใจ) ม เปนโ มดก รคิด เิ คร ( ม ง) ได

ท้งนี้ กไมรู ค รจ พูดปล บใจ ย งไร ก ร ื่ รทด่ี ี ย ง
น่ึง คื ก ร มผ โดยก รแต มื กุมมื ก ด รื บ งกรณเี พียงแคก รน่ง
ยขู งๆ ก็ ม รถช ยใ ผู ญู เ ียรู ึก บ นุ ใจไมโดดเด่ีย

น กจ กปจจยภ ยน กท่ี งผลต ค มเ ร แล ก รเยีย ย ข ง
ผู ญู เ ยี แล ยงมีเง่ื นไขปจจย ่นื ๆ ีก ไม จ เปน

บทบาททาง งั คมข งผู ูญเ ีย คนท่ีเปนผนู ํ คร บคร ต ง
เขมแข็ง ไม ม รถร งไ รื แ ดงค ม นแ กม ได เพร จ ทํ ใ คน
ร บข งเ ยี ใจ/ เปน ง/ ข ดค มมน่ คง

ค าม ัมพันธที่มกี บั ผตู าย ก รมีค ม มพนธทด่ี ี งผลต คุณภ พ
ชี ติ ข งผูทย่ี ง ยูไมน ย ช งเ ล ที่มีชี ิต ยูไดดูแลเ ใจใ ไมมีค มขดแยง
บ ด ม งใจกน ช ยใ ม รถนกึ ถงึ แงมุมทดี่ ใี นย มจ ก ในท งตรงข ม ก
มคี มขดแยง ค มรู กึ ผิดติดค งใจกน จทํ ใ ค มเ ร เ ยี ใจมคี ม
ซบซ นแล ย กต ก รคลี่คล ยได

ช งเ ลาในการเตรียมตั รบั มือค ามตาย ค มต ยข งผปู ย
เร้ื รงกบคนท่ีปร บ บุ ติเ ตเุ ียชี ิตก ทน น งผลต ค มรู ึกข งผู
ูญเ ียแตกต งกน นใ ญผปู ยเร้ื รงมกจ มกี รเตรยี มต เตรียมใจรบ
ค มต ย ทํ ใ มโี ก ในก รบ กล ก ร งคล่ีคล ยค มรู ึกตดิ ค ง
ต งๆ คนทีย่ ง ยูจึงมโี ก ในก รเตรียมต เตรยี มใจล ง น ด ยเชนกน

15

ประ บการณการ ูญเ ีย ผูท่ีเคยผ นก ร ญู เ ียแล เรียนรทู จ่ี
ข มผ นช งเ ล เ ร เ ียใจ จมีภมู ิคุมกนทีจ่ ช ยใ ม รถฟนคืนไดดีขนึ้
แตทง้ น้กี ็ขึ้น ยูกบต เลื ก รื ิธกี รท่ีผู ญู เ ียเลื กใชด ยเชนกน เปน
ต เลื กที่ งผลดีในร ย ย รื ไม เพร กเลื ก ิธีก รทเี่ พยี งแคช ยกลบ
เกลื่ น รื เบยี่ งเบนค มเ ร ก็ จจ ทํ ใ ค ม ูญเ ยี ครง้ ใ มรนุ แรงม ก
ข้นึ ได

ทั นคต/ิ า นา/ค ามเชื่อ เช่ื มโยงกบ ฒนธรรมปร เพณี งผล
ต ค มเข ใจเก่ยี กบเรื่ งค มต ยแล ก ร ูญเ ีย แล กร บ นก รเยีย ย
ลงก ร ูญเ ยี ซึ่งมีร ยล เ ียดปลกี ย ยแตกต งไปต มบรบิ ท งคม

ก รทํ ค มเข ใจเงื่ นไขแล บริบทต งๆ ทเ่ี กยี่ ข งกบค ม
เ ร เ ยี ใจข งผูเข ร ม จ ช ยใ กร บ นกร กแบบกิจกรรมที่เ ม ม
แล ดํ เนนิ กจิ กรรมท่ีเ ื้ ใ ผูเข ร มคลี่คล ยต เ งจ กข จํ กดต งๆ ข งตน
จน ม รถบรรลุเป ม ยในก รเยยี ย

“การ ูญเ ียของแตละคน เปนเอกลกั ณของคนคนน้ันจริงๆ แตละ
คนตองการการปลอบโยนในช งเ ลาท่ี ูญเ ียแตกตางกัน”

ค ามเ รากบั การเยีย ยา
่ิงที่ต มม จ กก ร ูญเ ยี บุคคล นเปนที่รกแล ผูกพน คื “ค ม

เ ร เ ียใจ” (grief) ซงึ่ แมเร จ รู ยแู ล “ค มต ย” เปนเรื่ งธรรมช ติ
แล เกิดขึน้ ไดกบทุกคน ทุกที่ทุกเ ล ไม เร จ ต งก ร รื ไมกต็ ม แตเมื่
เ ล น้นม ถงึ เร จํ ต งเผชิญกบก ร ูญเ ียแล ค มเ ร โ กเ ียใจ ย งมิ

จ ลีกเล่ยี ง

16

ท้งท่ีรู ไมมีใคร ม รถ นีค มต ยพน แตทํ ไมผูคนยงเ ร เ ยี ใจ
เม่ื ค มต ยม เยื น?

ในบท ด “ งเ คปริกิตตนป ฐ ” แปลค มต น นึง่ ไ “ค ม
ปร บกบ งิ่ ไมเปนทร่ี กที่พ ใจ กเ็ ปนทกุ ข, ค มพลดพร กจ ก ่งิ ท่รี กที่
พ ใจ กเ็ ปนทุกข, มีค มปร รถน ่ิงใด ไมได ง่ิ น้น นน่ ก็เปนทุกข” ด ยเ ตนุ ี้
เร จงึ ปฏิเ ธทจี่ เผชิญ น กบค มต ย ไม จ กบท้งต เ ง รื คนใกลชดิ
แล เมื่ ค มต ยม เยื น ทุกขท่ยี ง่ิ ใ ญจงึ โ มกร นํ่ จนชี ติ ซ นเซเ ีย
มดุล

น กจ กค มเ ร โ กที่ก ต ขน้ึ ในใจผู ญู เ ยี แล ยิ่งเปนเร่ื งน
เ ร ทค่ี น นใ ญใน งคมม งก รแ ดงค มรู ึก โดยเฉพ ก รร งไ คร่ํ
คร ญ เปนเรื่ งท่ีผดิ ปกติ ไม มค ร รื เปนก รแ ดงค ม นแ ยิง่ ทํ ใ ผู
ญู เ ยี ต งกดขม แล รู ึกโดดเด่ยี ม กข้นึ ท้งท่ี ในท งจติ ทิ ย ค มเ ร
รื ก รแ ดง กถึงค มเ ร คื ปฏกิ ิริย ต บ น งต มธรรมช ตติ ก ร
ูญเ ยี น กจ กจ ไมย มรบก รแ ดง กดงกล แล งคมยงค ด งใ ผู
ญู เ ยี ลุกขึน้ ม แล ดํ เนนิ ชี ติ ย งเขมแขง็ โดยเร็

ก รแ ดง กข งผู ูญเ ยี จปร กฏในรูปแบบข ง ภ ทีข่ ดแยง
ปนป น รื ในท งตรงข ม คื งบนิง่ ง นท ที ซ่งึ เปน ภ ทเี่ กดิ ขน้ึ
เฉพ บุคคล ไม ม รถด ดเด รื ค บคุมจดก รได เป ม ย ลกในก รจด
กร บ นก ร จงึ ไมใชเพื่ ใ ผู ูญเ ียเข ไปจดั การ รื กดขม ภ ภ ยในข ง
ต เ ง แตเปนไปเพ่ื ใ ผู ูญเ ยี ไดเขาใจแล ิธที ีจ่ อยูกบ ภ เ ล นน้
ใ เปน

ก รฟนฟูเยยี ย ไมได ม ยถงึ ก รทํ ใ ค มเจ็บป ด ยไป แตเปน
ก รทํ ใ ผู ญู เ ยี ม รถดํ เนินชี ติ ได ย งเบิกบ น ม รถย มรบได ก
ค มเ ร เ ยี ใจจ เกดิ ข้ึน ีก ม รถพดู ถึงค มรู ึกท่ีมีต ก ร ูญเ ยี ได

ม รถใ ภย รื เปน ิ ร จ กเ ตกุ รณท่ีผ นไปแล ร มถึงก รคน
ค ม ม ยใ มในก รดํ เนนิ ชี ติ ท่ปี ร จ กบุคคล นเปนทีร่ ก

17

ค มซบซ นปร ก ร นงึ่ ข งก รเยยี ย คื ค มย นแยง น
เน่ื งม จ กค มต ยทผ่ี ู ญู เ ีย จปร บ ย งเชน ก รปฏเิ ธค มต ย
โดยบ กต เ ง คนทเี่ ร รกยงมีชี ิต ยู ยงพดู คุยแล ปฏิบติกจิ ตรปร จํ น
เ มื นเข ยงมีชี ติ ยู ซ่ึงลึกๆ แล เร รู เข ไดต ยไปแล เพยี งแตยงไม

ม รถย มรบค มจริงข นี้ได ค มย นแยง กี ปร ก ร น่ึง ไดแก ค ม
ปร รถน ชี ติ ที่มคี ม ุข ค มร เริง นกุ น น แตกลบรู กึ ผิด ร ยใจท่ี
จ มีค ม ุข ีกคร้ง แล กลบไปจ มจม ยูกบค มเ ร โ กเ ียใจ ด ยเช่ื
เปนก รทํ เพื่ ผูท่จี กไป

กร บ นก รเยยี ย จ ช ยใ ผู ูญเ ยี เข ใจธรรมช ตขิ งค มย น
แยงที่ จเกิดขน้ึ ใน น คต รื กํ ลงเกิดข้นึ โดยย มรบแล ปรบต ดํ รงชี ิต
ยูร มกบ ภ ดงกล ย ง ดคล ง มดลุ ซ่งึ ก รฟนฟูเยีย ย จ ปร บ
ผล ํ เร็จไดกต็ เมื่ ผู ญู เ ยี ม รถเลื กเ นท ง/พฤติกรรมท่ี งผลในแงดีต
ชี ิตในร ย ย

18

ภาค อง
กระบ นการและกิจกรรม

19

การจดั กระบ นการ

ก รจดกร บ นก รเพ่ื เยีย ย ค มเ ร โ กจ กก ร ญู เ ยี
แตกต งจ กก รจดกร บ นก รเพื่ ก รเรยี นรทู ่ ไป เน่ื งจ ก เปนก รทํ ง น
กบปร บก รณตรง มี รมณค มรู ึกท่ีเขมขน ค ดเด ค บคมุ รื จดก ร
ไดย ก ผูเข ร มแตล คนมีปร บก รณทแ่ี ตกต งกน แม จ เปนก ร ญู เ ีย
แบบเดีย กน เชน ูญเ ยี พ ูญเ ียแม รื ูญเ ยี ลกู แตก็มีบริบทชี ติ ที่ไม
เ มื นกน

คมู ื ฉบบนีจ้ งึ เปนก ร ธิบ ยแน ท งก รจดกร บ นก รโดยร ม
ยชดุ ข มลู จ ก 3 แ ลงไดแก ปร บก รณก รจดกร บ นก รเพื่ ร ง
ก รเรียนรู ูก รเปลีย่ นแปลง (Transformation Learning) ก รถ ดบทเรยี น
จ กก รทดล งจดกร บ นก รกบกลุมผู ญู เ ยี แล เ ก รที่เกย่ี ข งกบก ร
จดกร บ นก รเพ่ื เยีย ย ผู ูญเ ยี

จ กก รถ ดบทเรียนก รจดกร บ นก ร ปร ก บกบก ร ึก
เ ก รก รบํ บดเยีย ย ผู ูญเ ยี มีข มูลตรงกน ั ใจ าํ คญั ในการ
ช ยเ ลือผู ญู เ ยี คอื การตั้งใจรบั ฟงอยางแทจริง เปนก รเปดพ้ืนท่ใี ผู
ญู เ ยี ไดพูดถึงค มรู ึกนึกคดิ ทีม่ ตี ชี ติ โดยเฉพ เรื่ งที่ไมเคยพดู ถึงม
ก น พ กเข จไดคนพบแล คลี่คล ย ิง่ ท่ีติดค งในใจ โดยไมต งกง ลกบ
ก รถกู ตด นิ ตีค ม ม รถเปดเผยค มรู ึกที่แทจริง ไม จ เปนค มกล
ค มโกรธ ค มเจ็บป ด ค มคดิ ทีเ่ ล ร ย ร มถึงค ม นแ ่นไ โดย
ไมต งปดกน้ เพร เมื่ ไดพูด กม แล พ กเข จ รู ึก บ ยใจขน้ึ ปล ด
โปรงข้นึ ท้งทปี่ ญ ค มติดขดต งๆ ยงไมไดรบก รแกไข ดงที่ จเู ลีย ซ มเู ล
ไดกล

“การมีพ้ืนทรี่ ะบายค ามรู ึกทบ่ี บี ค้นั พ กเขาอยเู งยี บๆ (พ้ืนทที่ ่ี
ค ามรู กึ เ ลานไี้ ดเผยตั ออกมา แล คน าค ามจริงอนั มีคา) ามารถ
บรรเทาค ามเจ็บป ดจากค ามเ ราได”

20

องคประกอบในการจัดกระบ นการ
1) กระบ นกร (Facilitator) ด ยคณุ มบติ ทก ค มเข ใจ ที่
กร บ นกรพงึ มี โดยทก ท่ี นี้ ไดแก ทก ก รจดกร บ นก ร
แบบมี นร ม ก ร นพลงกลุม ก รฟงด ยใจ ย งใครคร ญ ก ร
ต้งคํ ถ มแล จบปร เดน็ ก ร ร งพ้ืนท่ปี ล ดภย ก รโ บ ุมแล
เยีย ย เปนตน
2) กลุมเปา มาย คื กลุมผู ูญเ ยี ทผี่ นก ร ูญเ ียม ร ย นึง่ ( ย ง
น ย 6 เดื น) มีก รย มรบก ร ูญเ ยี ไดร ดบ น่ึง ม รถเล รื
พดู ถึงเรื่ งร ก ร ญู เ ยี ได
3) กระบ นการ ม ยถึง ก รร ยเรยี งกจิ กรรมย ย ล ยกิจกรรม โดย
แตล กิจกรรมมีค มเช่ื มโยงแล นํ ไป กู รบรรลุเป ม ยเดยี กน
ซึ่งจ ได ธิบ ยร ยล เ ยี ดต ไป
4) เ ลา/ค ามตอเนือ่ งของกจิ กรรม ในก ร กแบบกร บ นก ร ิ่งที่
ค รคํ นึง ีกปร ก ร คื ร ย เ ล ทีเ่ ม มต ก รจดกิจกรรม
แล จํ น นครง้ ในก รจด (ค มต เนื่ ง) ดคล งกบร ย เ ล ทผ่ี ู
ูญเ ีย ม รถฟนฟู ชู ี ติ ปกติ มีค มเปนไปได ูงที่เ ล ในก รจด
กิจกรรมจ คล ดเคล่ื นจ กท่ี กแบบไ โดยเฉพ กจิ กรรมที่
ผูเข ร มต งบ กเล เรื่ งก ร ญู เ ยี ซึ่งเท กบเปนก รเปดบ ดแผล
จ ต งมกี รเผ่ื เ ล ํ รบก รเล แล ก รเยีย ย ปดบ ดแผลเ ไ
ดย
5) ถานท่ี ก รเลื กแล จด ถ นทใ่ี เ ม ม งิ่ ํ คญคื ก รเลื ก
ถ นท่ที ่มี ีค มเปน นต ปร จ กก รรบก นจ ก งิ่ รบก น
ภ ยน ก ไมแคบแล ไมก งจนเกนิ ไป ก รจดเตรยี ม ถ นทีใ่ รู กึ
ถงึ ค มผ นคล ยแล บ นุ เปนกนเ ง
6) บริบทแ ดลอม ข ค รคํ นึง น่ื ๆ ท่ี งผลต ก รจดกร บ นก ร เชน
ก รเตรียมแล เชค็ ค มพร มข ง ุปกรณ ก รเ นร ย งข งกลุม
ย ย ก รจดเตรียมเก ้ี ํ รบผูเข ร ม ูง ย เปนตน

21

ลักการ ําคญั ในการจดั กระบ นการ
ในที่นจ้ี มีคํ 2 คํ ท่ี จ ร งค ม บ นได คื คํ “กร บ นก ร”

แล “กิจกรรม” โดยท่ ไป คํ กร บ นก ร ม ยถึง กิจกรรม ล ย
กิจกรรมที่ถกู เชื่ มโยงร ยเรยี งต เน่ื งกนในก ร บรมคร้ง นงึ่ ๆ นคํ
กจิ กรรม ม ยถึง ก รลงมื ปฏบิ ติก ร ย งใด ย ง นงึ่ เพ่ื ใ บรรลุ
เป ม ย รื ตถุปร งคท่ีต้งไ โดยมี ลกก ร ํ คญ ดงน้ี

1. ก ร กแบบแล ดํ เนินกิจกรรม ยบู นฐานค ามเช่ือท่ี “มนุ ย
ทุกคนมี กยภ พในก รเรยี นรูแล พฒน ตนเ ง” ในที่น้ี ม ยร มถึง กยภ พ
ในก รฟนฟูแล เยยี ย ตนเ งด ย กร บ นกรเปนเพยี งผูจด รร งคปร ก บ
ต งๆ ท่ีจ เ ื้ ใ ผูเข ร มไดเกิดก รเรยี นรู นจ นํ ไป ูก รฟนฟูเยีย ย ด ย
ตนเ ง

2. การ รางพื้นทปี่ ลอดภยั /ค ามไ างใจ ก รเปดพ้นื ที่ใ ทุกคนได
เข ม เปน น น่งึ ข งกร บ นก รด ยค มรู กึ ทีเ่ ท เทียม ร งก รมี น
ร ม เข กเข ใจกน ในขณ เดีย กนกม็ ีค มปล ดภยบนฐ นค มไ งใจ
ซง่ึ กนแล กน

3. กจิ กรรมมีค ามยืด ยนุ ม รถปรบเปลย่ี นไดต ม ถ นก รณ
แตยงคงมีเป ม ยชดเจน

4. บรรยากา ทผ่ี อนคลาย เปนกนเ ง ในขณ เดยี กนกม็ ีค ม
จริงจงในก รช ยใ ผเู ข ร มไดก ข มจดุ ติดขดข งต เ ง แตไมบบี คน้ รื
เรงเร จนเกนิ ไป

5. การจัดช งเ ลาใ ผเู ข ร มไดพก ภ น ใครคร ญ ปลดปล ย
แล เยีย ย (ปดบ ดแผล) ย ง มดุล กล คื กมีก รใ น้ํ นกกบ
กจิ กรรมที่ทํ ใ เกิด รมณค มรู ึกม กๆ กต็ งจดช งเ ล ในก รผ งถ ย

รมณท่ีเกิดขึ้นเข ม คน่ เปนร ย ไมใ นกต เน่ื งน นจนเกินไป

22

กจิ กรรม

ลงจ กทเ่ี ร ทํ ค มเข ใจกลุมเป ม ยแล แน ท งก รจด
กร บ นก รแล ลํ ดบต ม คื ก ร กแบบ รื คดเลื กกจิ กรรมที่

ดคล งกบเป ม ยในก รจดกร บ นก ร โดยท่ ไปกจิ กรรมจ แบง
กเปน 4 ม ด ไดแก กจิ กรรมเตรียมค มพร ม กจิ กรรม ลก กจิ กรรม
ถ ดบทเรยี น แล ก รตดิ ต มผล แตในที่น้ีจ ข กล ถึง 3 ม ด ไดแก

1. กิจกรรมเตรยี มค ามพรอม เปนบนไดข้นแรกทจี่ นํ ไป ูก ร ร ง
พืน้ ที่ปล ดภย รื ค มไ งใจ ร มถึงก รทล ยกํ แพงค มแปลก น ท่ีมี
ต กน ( ร งค ม มพนธ) ลก ณ ข งกจิ กรรมจ เนนก ร ร งบรรย ก ที่
ผ นคล ย นกุ น น (บ งแ งจงึ เรยี ก เปนกจิ กรรมนนทน ก ร) มกเปน
กจิ กรรมที่ใชก รเคลื่ นไ ฐ นก ย ก รทํ ค มรจู กกน ร มถงึ ก ร บ

รมณ (Check in) เพ่ื ดู ผูเข ร มมคี มพร มในก รทํ กจิ กรรมม กน ย
เพียงใด ีกท้งยง ม รถเก็บข มลู เบ้ื งตนเกี่ย กบผเู ข ร มจ กกิจกรรมนไี้ ด
ท้งนี้ กิจกรรมเตรียมค มพร ม ม รถแทรก ยูร งกิจกรรม ลกได ล ย
ช ง ไมจํ เพ แตช งแรกข งก รจดกร บ นก ร ยกต ย งเชน ก รจด
กจิ กรรมเตรียมค มพร มช งบ ย ก นนํ เข ูกิจกรรม ลก เปนตน ย งไร
กต็ ม ร ย ทเี่ ม มในก รทํ กิจกรรมค ร ยูร ง 15 – 30 น ที

2. กิจกรรม ลกั คื กจิ กรรมที่ กแบบเพ่ื ใ บรรลุเป ม ยท่ี งไ
ในที่น้กี จิ กรรม นใ ญมลี ก ณ ข งก รใครคร ญผ นเคร่ื งมื ต งๆ ไม
จ เปนก ร ดกร ฟ ก รเขยี นจด ม ย ก รพูดคุยกลุมย ย ซง่ึ จ ได ธิบ ย
ร ยล เ ียดต ไป

3. กจิ กรรมถอดบทเรยี น ลงจ กทผี่ ูเข ร มไดลงมื ทํ กิจกรรม
ต งๆ ผ นไปแล ก รถ ดบทเรียนจ ช ยใ ผูเข ร มไดมีเ ล ในก รตกผลึก
นจ นํ ไป ูก รคนพบมุมม ง รื ิธีก รทจ่ี นํ กลบไปปรบเปลยี่ นชี ติ

23

ในท งท่ีดีข้ึน ทง้ นี้ ก รถ ดบทเรียนไมจํ เปนต งทํ ลงจ กทํ กิจกรรม ลก
ทุกครง้ กร บ นกร จต้งคํ ถ มช นคิดท้งิ ท ย เพ่ื ใ ผูเข ร มไดกลบไป
ทบท นแล คนพบคํ ต บด ยต เ งในภ ย ลงก็ได แล ีกปร ก ร นึ่งก็คื

นใ ญเปนกิจกรรมที่เช่ื มโยงกบ รมณค มรู กึ (ท่ีเขมขน) ซ่งึ เปนโ มด
ใจ ก รถ ดบทเรียนเปนก รปรบไปใชโ มดค มคดิ ( ม ง) ซึ่ง จจ เปน
เรื่ งที่มีค มลกล่น ยูบ ง กร บ นกรจ ต งปร เมนิ ถ นก รณแล มี
ธิ ีก รเชื่ มโยง รื คล่ีคล ย ภ รมณค มรู กึ ไป ูก รใครคร ญโดยไม
ดดุ

รูปแบบ ตั อยางกจิ กรรม
กิจกรรมเตรยี มค มพร ม
กจิ กรรม ลก Check in
แน นํ ต
กิจกรรมถ ดบทเรยี น ทํ ค มรจู กกน
ก รภ น รูปแบบต งๆ
เกมล ล ยพฤติกรรม

ก รรบฟง
กร ฟปร ตกิ ร ูญเ ีย
กร ฟค ม มพนธ
จด ม ยเพ่ื ก รคลคี่ ล ย
ก รคนใตภเู ข น้ํ แข็ง
จดด กไมค ม มพนธ
จด ม ยถึงคนทจี่ กไป
จด ม ยถึงต เ ง
งแลกเปลย่ี นจ ก ื่ (ภ พยนตร/
นง ื )

ก รถ ดบทเรยี นกลมุ ย ย

24

เจ ลกึ ลงไปร ยกจิ กรรม ในก ร กแบบกิจกรรม นง่ึ ๆ มี ง่ิ ทตี่ ง
คํ นงึ ถงึ ยู 3 ปร ก ร ไดแก

1. ัตถุประ งค (Objective) ตถุปร งคร ยกิจกรรมจ ต ง
ดคล ง รื นํ ไป กู รบรรลเุ ป ม ย ลกข งก รจดกร บ นก ร แล ไม
ค รมีค มซบซ น รื ล ยข

2. ขัน้ ตอนการดาํ เนนิ กจิ กรรม (Process) ก รลงร ยล เ ียดข้นต น
ก รดํ เนนิ กิจกรรม จ ช ยใ เร มีค มมน่ ใจแล ร งค มเข ใจที่ตรงกน
ร งทีมกร บ นกรกบทีม นบ นุน โดยเฉพ กิจกรรมใ มๆ ร มถึงก ร
ถ ดบทเรียน ลงก รจดกจิ กรรมแตล คร้งกจ็ ช ยใ กร บ นกร กแบบ
แล ดํ เนินกจิ กรรมบรรลุ ตถุปร งคไดม กขนึ้

3. ผลลัพธ (Output) ก รค ดก รณผลลพธที่ผเู ข ร มจ ไดรบจ ก
ก รเข ร มกิจกรรม น นงึ่ จ เปนก ร บท นย นกลบขนึ้ ไปยง
ตถุปร งค แล ขน้ ต นก รดํ เนินกจิ กรรม มีค ม ดคล งแล เปนไปใน
ทิ ท งเดยี กน รื ไม

ตั อยางกิจกรรม

กจิ กรรมเตรียมค ามพรอม
มี 9 กจิ กรรม คื
กิจกรรมท่ี 1 Check in (แทนค ามรู ึกด ย...)
กจิ กรรมท่ี 2 แนะนาํ ตั
กจิ กรรมที่ 3 ขอตกลง
กจิ กรรมท่ี 4 รจู กั กนั
กิจกรรมที่ 5 การภา นาแบบตางๆ
กิจกรรมที่ 6 เกมนับเลข

25

กิจกรรมที่ 7 เกมปลารา – ปลาทู
กิจกรรมที่ 8 เกมเ รจ็ ฉนั ละเธอ
กจิ กรรมท่ี 9 คําปลอบใจ

ขอ งั เกต ในก รจดกร บ นก รทผี่ เู ข ร มเพง่ิ พบกนเปนครง้ แรก กจิ กรรม
เตรยี มค มพร มค นข งมีค ม ํ คญ เพื่ จ ช ยใ ผเู ข ร มมีค ม นิท
นมกนม กข้นึ นบ เปน น นึ่งข งก ร ร งพืน้ ท่ีปล ดภยด ย ท้งนี้ ก ร
เริ่มตนกิจกรรม ร งค ม มพนธ ค รคํ นึงถงึ ร ดบค มใกลชิด (พน้ื ที่

นต ) ข งผูเข ร มด ย กล คื ช งแรก ค รเปนกิจกรรมท่ีมีร ย ง
ร งต ผูเข ร ม โดยเฉพ ผูเข ร มต งเพ แล เมื่ เร่ิมคุนเคยกนม กขน้ึ

จขยบใกลเข ม รื มผ เชนแต มื แตกเ็ ปดท งเลื กไ ํ รบผทู ี่ไม
พร มด ย

กจิ กรรมท่ี 1 Check in (แทนค ามรู กึ ด ย...)

ตถปุ ร งค เพื่ ตร จ บ ภ รมณ รื ภ พร งก ยข งผเู ข ร ม

โดยร ม พร มทจี่ ทํ กจิ กรรม รื ไม

ร ย เ ล 30 น ที

ข้นต น 1) กร บ นกรแล ผเู ข ร มน่งล มเปน งกลม

2) กร บ นกรเชื้ เชญิ ใ ผูเข ร มกลบม ยูกบต เ ง ปล ย

งเร่ื งร ภ ยน ก

3) ใ ผเู ข ร มเทยี บเคียง ภ ข งต เ งในขณ นน้ กบ

ท งฟ พร มบ ก เปนเพร เ ตุใด

ข งเกต 1) น กจ กจ แทน ภ ด ยท งฟ แล เร ยง ม รถ

ปรบเปล่ยี นเปน ย ง ืน่ ได เชน ด กไม ี ท งท เล เปน

ตน

2) กร บ นกรค รร ม Check in บ ก ภ ต เ งด ย

26

กิจกรรมที่ 2 แนะนาํ ตั

ตถปุ ร งค เพ่ื ร งค มคนุ เคยเปนกนเ ง (โดยเฉพ กร บ นกร ก

ม รถจดจํ ช่ื ผเู ข ร มไดทง้ มด เ ล เรียกช่ื ผูเข ร ม

จ ช ย ร งค มคนุ เคยเปนกนเ งไดเร็ ข้นึ )

ร ย เ ล 30 น ที (ขึ้น ยูกบจํ น นผูเข ร ม)

ข้นต น 1) กร บ นกรแล ผูเข ร มน่งล มเปน งกลม

2) ใ ผูเข ร มแน นํ ต เ งคร ๆ ต ม ข ต ไปนี้

- ช่ื – น ม กลุ

- ช่ื เลน

- ท่ีม (จง ด/ เขตพ้นื ท)ี่

- ง น/ ชีพ

- แรงจูงใจในก รเข ร มกิจกรรม

- ค มค ด ง

ข งเกต กร บ นกร ม รถปรบ ข ในก รแน นํ ต เ งไดต ม
มค ร

กิจกรรมท่ี 3 ขอตกลง
ตถปุ ร งค 1) เพ่ื นบ นนุ ใ ก รจดกร บ นก รเปนไปต มแน ท งที่

กํ นดไ
2) เพื่ ร งพน้ื ทที่ ที่ ุกคนมี นร ม แล เ ้ื ต ก รฟนฟู

เยีย ย
ร ย เ ล 10 น ที
ุปกรณ 1) กร ด ฟลิปช รต (Flipchart) แล กร ด นร ง

2) ชี ลกพ เทล รื ป กก เคมี

27

ขน้ ต น 1) กร บ นกรเชญิ ช นผเู ข ร มใ ช ยกนร ดมค มคดิ เ ็น
ข งเกต กติก ในก ร ยรู มกน เพื่ ใ ทุกคนเกิดก รเรยี นรูแล
ฟนฟเู ยยี ย ไดต มค มค ด ง

2) กร บ นกรเขยี นข ตกลงขน้ึ กร ด น แล นํ ไปติดใน
บรเิ ณทีม่ งเ น็ ไดชดเจน

1) แมกร บ นกรจ เปนคนร ดมข ตกลงจ กผูเข ร ม แต
กข ตกลงท่ีไดยงข ดเรื่ ง ํ คญ กร บ นกร ม รถ

นํ เ น เพิ่มเติมได
2) ข ตกลงเปนเงื่ นไข ํ คญปร ก ร นึ่งในก ร ร งพื้นที่

ปล ดภย ํ คญเท กบจรรย บรรณข งนกบํ บดที่มตี
ผูรบบรกิ ร โดยเฉพ กร บ นก รที่ต งเปดเผยค ม
เปร บ ง เร่ื งร นต เพื่ ใ ผูเข ร มรู ึกไ งใจ

เรื่ งร รื ก รแ ดงปฏกิ ิรยิ บ ง ย งจ ไมถูกนํ ไป
เผยแพร รื ถูกตด ิน

ขอตกลง (แน ท ง)
1) เปดใจเรียนรู ในค มแตกต ง ล ก ล ย
2) มี นร มในกร บ นก ร ย งเต็มท่ี ไมมีถูก ไมมผี ดิ
3) เค รพในปร บก รณชี ิตข งทุกคน แล รก เร่ื งร ใน ง

นทน ไมนํ ไปเผยแพรภ ยน ก

4) ปดเ ียงโทร พท

28

กจิ กรรมที่ 4 รจู กั กัน
ตถปุ ร งค เพ่ื ร งค ม มพนธที่ดี ใ ผูเข ร มไดรูจกกนม กขึน้
ร ย เ ล 30 น ที
ุปกรณ 1) กร ด เ 5 เท กบจํ น นผูเข ร ม

2) ป กก เท กบจํ น นผเู ข ร ม
3) ร ฆง
ข้นต น 1) กร บ นกรแจกป กก กบกร ด ใ ผูเข ร มคนล 1

แผน
2) ใ ผเู ข ร มเดนิ เป ป ไปร บๆ ง
3) กร บ นกรตีร ฆง เปน ญญ ณใ ผเู ข ร ม ยุดเดิน ใ

นไปม งร บๆ ต จบคูกบเพื่ นที่ ยใู กลที่ ดุ แล ถ ม
เพื่ จดข มลู ดงนี้ (ถ ม ลบกน)

- ช่ื เลน
- ค มเ มื น
- ค มต ง
4) จ กน้นกร บ นกรตรี ฆง ใ ผเู ข ร ม กเดินต ไป
5) กร บ นกรตีร ฆง ผูเข ร ม ยุดเดินแล ม ง คนใกลต
แลกเปลี่ยนกนด ยโจทยเดิม
6) ทํ ซํ้ ปร ม ณ 5 ร บ รื ต มท่ีเ ็น เ ม ม
7) กลบเข งใ ญ กร บ นกร มุ ถ ม

กจิ กรรมท่ี 5 การภา นาแบบตางๆ
ก รภ น ในท่ีน้ี ไมไดจํ กดเฉพ ก รนง่ กํ นดลม ยใจเข – กเท นน้

กแตยง ม รถภ น ผ นก รเคลื่ นไ รื ก รนบเลขกไ็ ด กร บ นกร
ม รถเลื กใชก รภ น ด ย ิธตี งๆ ไดต มค มเ ม ม โดยเฉพ ช ง
ในช งบ ย ก รภ น ด ยก รเคล่ื นไ จ ทํ ใ รู กึ ง งไดน ยก ก รน่ง
นง่ิ ๆ

29

แบบท่ี 1 ภา นากับลม ายใจ

ตถุปร งค เพื่ ช ยใ ผูเข ร มมีค ม งบ ผ นคล ย แล มี ม ธจิ ดจ

ไดเร็ ขึน้

ร ย เ ล 10 น ที

ปุ กรณ ร ฆง

ขน้ ต น 1) ใ ผูเข ร มนง่ ในท ทร่ี ู กึ บ ย

2) กร บ นกรเชื้ เชญิ ใ ผูเข ร มกลบม ยูกบต เ ง ปล ย

งเรื่ งร ภ ยน ก แล ค ยๆ ลบต ลง

3) กร บ นกรนํ ภ น

ก รจด ถ นที่ ผูเข ร มนง่ บนพน้ื จดเตรียมเบ ร งน่ง รื เก ี้ ํ รบ

ผู ูง ยุ ( รื ผทู ่ีไม ด กน่งกบพ้นื ) จด ภ พแ ดล มใ

เ ้ื ต ก รผ นคล ย

บทภ น
ข ใ น่งในท ท่ีรู ึก บ ยแล ม่นคง ผ นคล ยใบ น ไมเกร็งตนค

ไมเกร็งแผน ลง ผ นคล ย โพก เ ปล ยลม ยใจ บ ยๆ กเร เข ไป
แทรกแซง บงคบลม ยใจ จ เกิดเปนค มเครียด ผ นคล ยร งก ย ผ น
คล ยไ ล แผน ลง ยใจเข รบรถู ึงลม ยใจเข ยใจ กก็รบรลู ม ยใจ

ก
ขณ ท่เี ร รบรลู ม ยใจ ใจก็จ งไปยงทต่ี งๆ ทท่ี ํ ง น งไป ดตี

บ ง น คตบ ง ข ใ กจ กค มคดิ เ ล น้น กลบม รบรูลม ยใจ
ค มคดิ ก็จ โผลขึ้นม เปนร ย ก รที่เร จ กจ กค มคดิ เครื่ งมื ท่ี
ํ คญ คื กลบม ที่ลม ยใจ รบรูลม ยใจ ผ นคล ยร งก ย ลม ยใจเปน
เคร่ื งมื ร กฐ นในก รดํ เนินชี ติ ลม ยใจไมมีเชื่ ช ติ น ยใจเข ก็
รบรถู งึ ลม ยใจเข ผ นคล ย รี ตนค แผน ลง

รบรถู งึ ลม ยใจเข ก ก 5 ร บลม ยใจ เพื่ บมเพ ค มรกใน
ใจข งเร เ ง

30

เม่ื ไ รท่ี ลุดไปกบค มคิด กลบม ต้ง ลกใ ม ีก 10 ร บลม
ยใจ งต ค มรกใ กบคนทเี่ ร รก คนใกลต ข งเร

แบบท่ี 2 การภา นาด ยกอนกร ดตาม ถิ ีของทาน ตชิ นัท ฮนั
ตถปุ ร งค เพื่ ร งค ม งบภ ยในข งผเู ข ร มแล บรรย ก

ภ ยน กโดยร ม แล เช่ื มโยงพลงชี ิตข งผเู ข ร มกบพลง
ธรรมช ติ ใ ผ นคล ยถ ยเท มดุล
ร ย เ ล 10 น ที
ุปกรณ 1) ร ฆง
2) ก นกร ดกลม (จํ น นคน x 4)

ขน้ ต น 1) ใ ผเู ข ร มนง่ ในท ทีร่ ู ึก บ ย

2) กร บ นกร งก น นิ ไ ตง น ผเู ข ร มคนล 4 ก น

3) กร บ นกรนํ ภ น

ก รจด ถ นที่ ผเู ข ร มน่งบนพื้น จดเตรียมเบ ร งนง่ รื เก ้ี ํ รบ

ผู งู ยุ ( รื ผทู ่ีไม ด กน่งกบพืน้ ) จด ภ พแ ดล มใ

เ ้ื ต ก รผ นคล ย

บทภ น
ก นที่ 1 ฉนเปนด่งด กไม ฉน ดชื่น ใ เร จินตน ก ร มี น

ด กไม ท เล บ ภเู ข ใ ญ เบ้ื งบนเปนท งฟ ก ง ฟ ีคร ม ฉนเปนด่ง
ด กไม ฉน ดชนื่ ยใจเข – ด กไม ยใจ ก – ดช่ืน

ก นที่ 2 ฉนเปนด่งขนุ เข ฉนมน่ คง ยใจเข – ขนุ เข ยใจ ก
– ม่นคง

ก นที่ 3 ฉนเปนด่งน้ํ ใ ฉน งบนงิ่ ยใจเข – น้ํ ใ ยใจ ก –
งบนงิ่

31

ก นท่ี 4 ฉนเปนด่งค ม ง ฉนเปน ิ ร ยใจเข – ค ม ง
ยใจ ก – ิ ร แล ปล ยใ ต เ งเปน ิ ร เบ บ ย

แบบท่ี 3 การภา นาผานการเดนิ (เดินเกียร)
ตถปุ ร งค เพ่ื ใ ผูเข ร มฝก ตจิ ดจ ยกู บปจจบุ นขณ แล มคี ม

ตื่นต
ร ย เ ล 10 น ที
ุปกรณ 1) ร ฆง

ขน้ ต น 1) ใ ผเู ข ร มเดนิ ไปร บๆ ง ด ยค มเร็ ปกติ
2) จ กนน้ ใ ผเู ข ร มเดนิ ช ลง โดยกํ นดใ เปนค มเร็

ข งเกยี ร 1
3) พ กร บ นกรตรี ฆง พร มกบบ ก เกยี ร 2 ใ เดินเร็

ขึ้น
4) กร บ นกร งข งกร จ ยบนพื้น ง
5) กร บ นกรตรี ฆงแล บ กเกยี ร ลบไปม

แบบท่ี 4 การภา นาผานการเดนิ
ตถุปร งค เพื่ ใ ผเู ข ร มฝก ติจดจ ยกู บปจจุบนขณ แล มีค ม

ต่นื ต
ร ย เ ล 10 น ที
ปุ กรณ 1) ร ฆง

ข้นต น 1) ใ ผูเข ร มเดิน เป ป ไปร บๆ ง
2) เม่ื ไดยนิ เ ียงร ฆง ใ ยุดแล ค งในท น้นๆ ทนที

32

3) แล เมื่ เ ็นใครคน นึง่ กเดนิ ก็ใ กเดินต แล ยุด
เมื่ ไดยนิ เ ียงร ฆง

กิจกรรมท่ี 6 เกมนบั เลข

ตถุปร งค เพ่ื ใ ผูเข ร มฝก ตจิ ดจ ยกู บปจจุบนขณ มีค มตืน่ ต

แล นุก น น

ร ย เ ล 20 – 30 น ที

ข้นต น 1) ใ ผเู ข ร มนง่ ล มเปน งกลม

2) กํ นดต เลข งู ุดเปนเป ม ย ภ รกิจคื ใ ผเู ข ร ม

นบเลขไลเรยี งกนไปต มลํ ดบจนถึงเป ม ย

3) ใ ผูเข ร มนบเลขไลเรยี งกนไป โดยมีกตกิ ใ แทนท่ี

เลข 3 กบ 7 ด ยก รปรบมื ม กเ ยี ง ไม เลข 3

กบ 7 จ ยใู น ลก น ย รื ลก บิ ก็ต ม

4) กมผี ูเข ร มเผล กเ ยี ง รื ึก ก กเ ยี งช ใ

เรมิ่ ตนใ มทีต่ ํ แ นงนน้

ข งเกต ก รกํ นดต เลขเป ม ย จพจิ รณ จ กจํ น น
ผเู ข ร ม ร มถึงบรบิ ทข งผูเข ร ม เพร กมผี ู ูง ยุ
จํ น นม ก จปรบร ดบค มย กลง แต ย งไรก็ต ม
จํ น นเป ม ยไมค รตํ่ ก 40

กิจกรรมที่ 7 เกม ปลารา – ปลาทู
ตถปุ ร งค เพื่ ใ เกดิ ค ม นุก น น ผ นคล ย แล มผ กนเล็กน ย
ร ย เ ล 10 – 15 น ที

33

ข้นต น 1) ใ ผูเข ร มจบคูกน จ กน้นใ นง่ น น เข กน ตง้ มื
ท้ง งไ ร ดบ ก ลบกน (ดงภ พ) ใ ตกลงกบคู ใคร
จ เปนปล ร แล ใครจ เปนปล ทู

2) จ กน้นกร บ นกรเล เร่ื ง โดยในเรื่ งจ มคี ํ ปล ร
กบปล ทปู ร ก บเปนร ย

3) เมื่ ไดยนิ คํ “ปล ร ” ใ คนทเี่ ปนปล ร ตีมื ปล ทู
ซง่ึ พย ย ม ลบไมใ ถูกตี แล เม่ื ใดที่ไดยินคํ “ปล
ทู” ใ ปล ทูตีมื คนท่ีเปนปล ร ซ่ึงพย ย ม ลบ

4) ธิ ี ลบ ทํ ไดเพียง 2 ทิ ท ง คื ยกขึน้ รื ลง ในแน
ตรง

กิจกรรมที่ 8 เกมเ รจ็ ฉนั ละเธอ
ตถุปร งค เพื่ ใ เกดิ ค ม นกุ น น ผ นคล ย แล ร งค มคุนเคย
ร ย เ ล 10 – 15 น ที
ข้นต น 1) ใ ผูเข ร มเดนิ ไปท่ ง เมื่ กร บ นกรใ ญญ ณ

“ ยุด” ใ ผูเข ร ม ยุด ยูกบที่ จบคกู บคนท่ี ยูใกลๆ
แล น่งลง
2) กร บ นกรใ คํ ง่ ร บล 1 คํ ่ง เชน
- ใ บ กช่ื จง ดท่ีมีต กด “ร”
- ใ บ กชื่ ด กไม
ล

34

3) เมื่ กร บ นกรใ คํ ง่ เ ร็จแล ใ ลบกนต บชื่
จนก จ ไดยนิ เ ียงร ฆง จง ที่ไดยินเ ยี งร ฆง คนที่
ยงไมไดพดู รื กํ ลงจ พดู ใ ถื แพ

4) กร บ นกรบ กใ คนแพเ มื ไข ลง ใ คนชน ทํ โท
ต มท่ีกร บ นกร ่ง เชน เขย่ี ค ง จ๋เี เปนตน

5) กร บ นกรใ โจทย 5 ร บ โดยคร้ง ดุ ท ยใ ผลดกนน ด

กจิ กรรมท่ี 9 คําปลอบใจ

ตถุปร งค เพ่ื ุนเคร่ื ง ใ ผูเข ร มไดทบท นค มทรงจํ เกย่ี กบ

ค มต ยข งคนใกลชดิ

ร ย เ ล 20 – 30 น ที

ข้นต น 1) ใ ผูเข ร มนง่ ล มเปน งกลม

2) กร บ นกรเชญิ ช นใ ย นร ลกึ ถงึ ช งเ ล ท่ี ญู เ ยี

ทบท นถึงคํ พูด รื ปร โยคทเ่ี ข ม ในช งเ ล น้น ท้ง

คํ พูดทเี่ ร ใชบ กต เ งแล คน นื่ บ กกบเร

3) กร บ นกรช นแลกเปลย่ี นต มโจทย ดงน้ี

- คํ พูด/ปร โยคที่ไม ย กไดยิน พ ไดยนิ แล รู กึ

ย งไร

- คํ พดู /ปร โยคท่ฟี งแล รู ึกดี ไรท่ีทํ ใ รู กึ ดี

- เร จ มีคํ พูด/ ปร โยค รื ธิ กี รปล บใจผู ูญเ ยี

ได ย งไรบ ง

4) กร บ นกรเนนยํ้ ถงึ ข ตกลงในก รแลกเปลยี่ น

ม ยเ ตุ มคี นช ยเขยี นปร โยคทีผ่ เู ข ร มช ยกนร ดมขึ้นกร ด น

35

ต ย งคํ พดู /ปร โยคใน นแ งก ร ูญเ ีย (จ กก รแลกเปล่ยี นใน
กร บ นก ร เพ่ื เปนแน ท ง)

- ข แ ดงค มเ ียใจด ยน
- เขมแข็งน
- เข ไป บ ยแล น
- ูู
- เปนกํ ลงใจใ
- เปนยงไงบ ง
- ท นไป ยกู บพร แล
- น่ีคื จธรรมข งชี ติ
- ย ร งไ
- ไ ไ ม?
- เข แคย ยที่ ยู
- ไมคดิ เข จ ไปเร็ เลย
- มี ไรใ ช ยก็บ ก
- มี ติ
- เร ทํ ดที ่ี ดุ แล
- นนี้เปน นข งเข ก นก็ต งเปน นข งเร

ทง้ นี้ คํ พูด/ปร โยคทผี่ ูเข ร ม นใ ญไม ย กไดยนิ ไดแก “ ู ”ู
“เขมแขง็ น ” “ ย ร งไ ” แล “นค่ี ื จธรรมข งชี ติ ” เน่ื งจ กช งเ ล
ท่ี ญู เ ยี ผู ูญเ ียไดพย ย มทีจ่ ปร คบปร ค งชี ิต ย งเตม็ ที่แล ก รใช
ถ ยคํ ดงกล ทํ ใ ผฟู งรู ึก ทผ่ี นม ยงทํ ไมเตม็ ที่ ( กี รื ) รื ีกนย
นงึ่ กเ็ ปนก รปดก้นโ ก ในก รทจ่ี ปลดปล ยค มรู ึกท่ีแทจรงิ ซงึ่ คน น
ใ ญมกจ ม ง เปนค ม นแ

36

ย งไรกต็ ม บ งคน จจ ไมรู จ พูดปล บใจผู ญู เ ยี ย งไร
ิธีก รท่ีผเู ข ร มนํ เ น ไดแก ก ร มผ จบมื ก ด รื บ งคน จ
ต งก รเพียงแคก รนง่ ยูข งๆ โดยไมต งพูด รื ทํ ไร

กจิ กรรม ลัก
มี 8 กจิ กรรม คื
กจิ กรรมที่ 1 รบฟง
กจิ กรรมที่ 2 ํ ร จใตภเู ข น้ํ แขง็
กจิ กรรมท่ี 3 กร ฟปร ตกิ ร ูญเ ยี (Loss History Graph)
กจิ กรรมที่ 4 กร ฟค ม มพนธ (Relationship Graph)
กจิ กรรมที่ 5 จด ม ยเพื่ ก รคลีค่ ล ย/ จด ม ยถึงคนท่ีจ กไป
กจิ กรรมท่ี 6 จดด กไมค ม มพนธ
กจิ กรรมท่ี 7 จด ม ยถึงต เ ง
กิจกรรมท่ี 8 งแลกเปล่ยี นจ กภ พยนตร

กจิ กรรมท่ี 1 รบั ฟง
แบงเปน 2 ร บ

(รอบท่ี 1) เพื่ ใ ผูเข ร มไดฝกรบฟง แล ร งค ม มพนธจ กเรื่ ง
ตถปุ ร งค เล
10 น ที
รยเล 1) ใ ผเู ข ร มจบคูกบคนที่ไมไดม ด ยกน แล ตกลงกน
ข้นต น
ใครจ เปนเบ ร 1 แล เบ ร 2

37

2) ใ เล ถงึ “ ่ิงดีๆ ทเี่ กิดขน้ึ ในช งโค ดิ – 19 ทผี่ นม ”
โดยใ เบ ร 2 เล ก น

3) ใชเ ล ในก รเล 3 น ที
4) จ กน้นใ เบ ร 1 ท น ไดยนิ ไรจ กเพื่ นบ ง
5) ใชเ ล ท น 1 น ที
6) ลบบทบ ท ใ เบ ร 1 เปนผูเล แล เบ ร 2 เปนผฟู ง

ในโจทยเดีย กน

ข งเกต กร บ นกรไมบ กกติก ในก รฟง ทํ ใ ผูฟง ล ยคนพูด รื
ตง้ คํ ถ มแทรก

(รอบที่ 2) 1) เพื่ ใ ผเู ข ร มไดฝกรบฟง แล แยกแย ก รฟงทด่ี ีกบก ร
ตถุปร งค ฟงท่ีไมช ย

รยเล 2) เพื่ ใ ผเู ข ร มไดฝกจบ งเกต รมณค มรู กึ ข ง
ปุ กรณ ต เ ง ทง้ ขณ ท่ีเปนผูเล แล ผูฟง
ข้นต น
15 – 20 น ที
1) กร ด เ 5 เท กบจํ น นผเู ข ร ม
2) ป กก เท กบจํ น นผเู ข ร ม
1) ใ ผูเข ร มเดนิ เป ป ไปร บๆ ง
2) ใ จบคกู บเพื่ นท่ี ยใู กลๆ แล แน นํ ต ้นๆ แล ตกลง

กน ใครจ เปนเบ ร 1 แล เบ ร 2
โจทย “ งิ่ รบก นจติ ใจในช ง ปด ทีผ่ นม ” โดยเบ ร
2 จ เปนคนเล ก น
3) ใชเ ล ในก รเล 3 น ที
4) กร บ นกรแจกกร ด กบป กก

38

5) ใ ผูเข ร ม ท นค มรู กึ ข งต เ ง ท้งคนทเ่ี ปนผูเล
แล ผูฟง (จบค มรู กึ ข งต เ ง)

6) ลบบทบ ท ใ เบ ร 1 เปนผเู ล แล เบ ร 2 เปนผฟู ง
ในโจทยเดีย กน

7) เขียน ท นค มรู กึ ต เ งในบทบ ทใ ม ีกครง้

ข งเกต 1) กร บ นกรไมบ กกติก ในก รฟง ทํ ใ ผูฟง ล ยคนพูด
รื ต้งคํ ถ มแทรก แล ไดเ น็ ก รฟงท่ีดี คื ผูฟงท่ี
ต้งใจแล ไมแทรกแซงผเู ล ด ยค มคิดข งต เ ง รื
ก รซกถ ม

2) ค รเตรยี มผ เช็ด น รื ทชิ ชูใ พร ม (ก รยืน่ ทิชชู
ร งเล จจ ขดจง ค มรู กึ ได)

กตกิ ในก รฟง 1) เปดใจรบฟง
2) ไมพูดแทรก
3) ยกู บเร่ื งที่ไดฟง ไมตด ิน ไมเปรียบเทยี บ ไมคิด
ิเคร
4) ถ มีค มคิด รื ค มรู ึกผดุ ข้นึ ม ใ รบรูแล งลง
แล กลบม ยูกบคนตรง น
5) ในขณ ที่เล ผูเล มี รมณค มรู กึ เกดิ ข้นึ ม กม ย ไม
ค รแต รื มผ ขณ ที่ผเู ล กํ ลงเล เน่ื งจ ก ก ร
มผ จ ทํ ใ ค มรู ึกข งผูเล ช งกงน

ม ยเ ตุกร บ นกร
ในช งแรกๆ ข งก รจดกร บ นก ร ผเู ข ร มทยี่ งไมคนุ เคยกบ

กร บ นก รลก ณ น้ี ก รฝกฟงด ยโจทยท่ีง ยๆ ไมซบซ น ไมแต เรื่ งร

39

นต ม กนก เปน ถ นก รณท่ ๆ ไป เพื่ ใ ผเู ข ร มไดฝกทก ก รฟง
ร มถงึ ก ร ร งค ม มพนธใ ใกลชดิ กนม กขนึ้

ในร งจดกร บ นก รท่ีผูเล กํ ลงเล ยนู น้ แล กร บ นกร
งเกตได ผูฟงพูดแทรก รื ขดจง ขึน้ ม เม่ื จบร บแล ก น ลบ
บทบ ท รื ขนึ้ ร บใ ม กร บ นกร ม รถพดู เนนย้ํ ถงึ กติก ก รรบฟง ีก
ครง้ โดยเฉพ ก รเนนใ ผูฟงรบรแู ล เท ทนค มคิด แล งลงก นทีจ่ พดู
แทรก รื ขดจง ผเู ล รื กดู แทรกไปแล กใ็ เท ทนแล กลบม ต้ง
ลกเพื่ รบฟงแล ยูกบผเู ล กี คร้ง

การฟง คือ เคร่ืองมือทสี่ าํ คัญในการเยียวยาความเจ็บปวด
“ ่ิงที่เพ่ือนเลามปี ระโยชน ามารถนําไปเปนบทเรียน การเลาเร่ือง บางครงั้
อาจจะมนี าํ้ ตา จัง ะท่ีเราเลา เราจะไมเขาไป กัดกั้น น้าํ ตาจะเปน นทาง
นาํ ไปคน า เพอ่ื เขาไปเยีย ยาไดถูกจดุ เ ลาท่ีเพ่ือนรองไ ลายคนถูก าม
ไมใ รองไ แตทน่ี ี่ เราจะไมเบรกกนั เมื่อไ รท่ีมคี ามรู ึกเกดิ ข้ึน ขอใ
กลับมาดูแลค ามรู ึกของตั เอง เมื่อไ รท่ีพรอมก็พูดตอได เมอื่ ไ รท่ไี ม
พรอม ขอใ กลับมา งบนิ่ง เงียบๆ ด ยกัน จนก าเพื่อนจะพรอม”

- รรณ ิภา มาลยั น ล

กจิ กรรมที่ 2 าํ ร จใตภูเขานาํ้ แข็ง
ตถุปร งค เพ่ื ใ ผเู ข ร มไดคน แล เข ใจ ิ่งท่ีซ น ยูใตพฤติกรรมที่

แ ดง ก ลงก ร ญู เ ีย
ร ย เ ล 30 น ที
ปุ กรณ 1) กร ด เ 4 เท กบจํ น นคน

2) ป กก เท กบจํ น นคน

40

ขน้ ต น 1) กร บ นกร ธิบ ยเกย่ี กบทฤ ฎภี ูเข น้ํ แข็งข ง
เ รจิเนีย ซ เทยี ร (ดขู มูลเพ่ิมเตมิ ในกร บด นล ง)

2) แจก ุปกรณคนล 1 ชดุ
3) กร บ นกรเชิญช นใ ผเู ข ร มกลบม ยูกบต เ ง

จ กน้นใ เลื กคนที่ ูญเ ีย 1 คน แล ทบท นย นเ ล
กลบไปช งทีเ่ กิดก ร ญู เ ยี จนกร ท่งถึงปจจบุ น เร มี
พฤติกรรม ท ทีก รแ ดง ก รื กิจ ตรใน
ชี ติ ปร จํ น ไรบ งทตี่ งไปจ กช งก นก ร ูญเ ยี
4) ใ ผเู ข ร ม ดภูเข นํ้ แข็งข งต เ ง แล เขยี นร ยก ร
พฤติกรรมดงกล ไ ในตํ แ นงภูเข ที่ ยูเ นื น้ํ (ดง
ภ พ)
5) จ กน้นค ยๆ บื คนลงไปในแตล พฤตกิ รรม ก ร
กร ทํ นน้ มีทีม่ จ กค มรู กึ มุมม งท นคติ ค ม
ค ด ง แล ค มต งก ร ไร
6) จ กนน้ ใ จบกลุม กลมุ ล 3 คน แลกเปล่ียนข คนพบ
จ กภเู ข น้ํ แข็ง
7) ถ ดบทเรียน งใ ญด ยโจทยท่ี “เร ม รถนํ
บทเรยี น รื ข คนพบท่ีไดจ ก ํ ร จภูเข น้ํ แขง็ ไปใช
ในชี ติ ได ย งไร”

41

ภ พ ภูเข นํ้ แข็ง

ภ พ ใตภูเข น้ํ แข็งข งผูเข ร ม

42

ทฤ ฎภี ูเขานํา้ แขง็
ทฤ ฎีภูเข นํ้ แขง็ ไดรบก รพฒน โดยนกจิตบํ บดช เมรกิ น ช่ื
เ รจิเนยี ซ เทียร (Virginia Satir, 1916 – 1988) โดยซ เทียรได
เทียบเคยี งปร บก รณข งคนเร กบภเู ข นํ้ แขง็ (Iceberg) ซึ่งมี 7
ร ดบคื

1. Behavior คื ก รกร ทํ รื เรื่ งร ข งผู ญู เ ีย ิง่ ที่
แ ดง กม ภ ยน ก

2. Feeling คื รมณค มรู กึ ที่เกดิ ข้ึน เชน กล โกรธ เ ียใจ
เ ร ใจ ด ู เจ็บป ด รู ึกผิด โดดเดย่ี นุ กง ล ล

3. Feeling about feeling คื ค มรู ึกที่มตี ค มรู ึกท่ี
เกดิ ข้นึ เชน เม่ื มีค มรู ึกโกรธ กร็ ู กึ ผิด รื ล ย ผู ูญเ ยี บ งคน
รู ึกผดิ ทีม่ คี ม ุข เปนตน

4. Perception คื ค มคิด ค มเชื่ ท นคติ ค นิยม ซ่งึ
เก่ีย เน่ื งกบก ร ล ล ม ฒนธรรม น

5. Expectation คื ค มต งก ร ค มค ด งทีเ่ ร มีต
ต เ ง ต ผู นื่ แล ค มค ด งท่ีผู ่นื มตี เร

6. Yearning คื งิ่ ที่ปร รถน นเปน กล ไม จ เปนใคร
เช้ื ช ติใด ย มปร รถน ใน ่ิงเ ล นี้ เชน ค มรก ก รย มรบ ค ม
ปล ดภย ค ม ร ง รรค ิ รภ พ ล

7. Self คื ต ตน จิต ญิ ญ ณ พลงชี ติ ร แกน

43

ม ยเ ตกุ ร บ นกร
ก ร ํ ร จใตภูเข นํ้ แข็งช ยใ ผูเข ร มไดคนพบ เบื้ ง ลง

พฤติกรรม รื ก รกร ทํ บ ง ย งท่เี กดิ ขน้ึ ลงก ร ูญเ ียนน้ น นง่ึ เปน
ก รต บ น งค มรู กึ รื ค มต งก รบ ง ย งลึกๆ ภ ยใน โดยเฉพ
พฤติกรรมที่ จ งผลเ ียต ุขภ พ รื คุณภ พชี ิต นใ ญมกทํ ไปเพื่
เยีย ย ค มต งก รที่ไมไดรบก รต บ น ง ( รื ค มผิด ง) เชน
ค ด งใ คนทรี่ กยงมชี ี ิต ยู ค ด ง จ ไดดูแลในช ง ร ุด ดุ ท ย
ค ด ง จ ไดคลีค่ ล ยเร่ื งร บ ด ม งค งค ใจซึ่งกนแล กน ค ด ง
จ ไดทํ ค มฝนใ ํ เรจ็ ร มกน รื ค ด ง จ ไดรบค มปล ดภยใน
ชี ิต แตเมื่ ค มค ด งไมไดรบก รต บ น ง ผู ูญเ ียบ งคนจึง ิธีก ร
เยยี ย ค มรู ึกผิด งด ย ธิ ีก รต งๆ

ดงนน้ เมื่ ผเู ข ร มไดคนพบแล ทํ ค มเข ใจทม่ี ข งพฤตกิ รรม
เ ล นน้ แล จ ช ยนํ ไป กู รดแู ลค มรู กึ แล ค มต งก รท่ีไมไดรบก ร
ต บ น ง ซึ่ง จจ ไม ม รถทํ ไดภ ยในร ย เ ล ก รจดกจิ กรรมน้ี แต
ย งน ยก็เพื่ ใ ผูเข ร มไดม งเ ็นแล ตร นกถึงค มเช่ื มโยงที่ งผล
ต ก รดํ เนนิ ชี ติ ปร จํ น แล นํ ไป ูก ร ท ง กใ กบ ถ นก รณข ง
ต เ งต ไป

รื บ งกรณีเมื่ คนพบค มต งก รเบื้ งลึกข งต เ งแล แล
ม รถย มรบค มจรงิ ได ค มปร รถน นน้ จ ไมมี นเปนจริงได เชน
ปร รถน ใ เข ยงมีชี ิต ยู ใ ทุก ย งเ มื นเดิม ล ก็จ ช ยใ ม รถ
ฟนคืนกลบไปดํ เนินชี ิตปร จํ นไดโดยพง่ึ พ ิธีก รชดเชยต งๆ น ยลง

ย งไรก็ต ม แมผเู ข ร มจ คนพบใตภูเข นํ้ แข็งข งต เ ง จน
ม รถเข ใจ แล ย มรบค มจรงิ ได แตกร บ นก รย มรบเพ่ื ก รดํ เนิน
ชี ติ น้น ต ง ยเ ล เพร ในเบื้ งตนก รย มรบ จเกิดในร ดบค มคดิ
แตค มเ ร จ กก ร ูญเ ีย เปนค มเจ็บป ดในร ดบค มรู กึ จิตใจ
จ ต ง ยเ ล แล ก ร “ทํ ง น” ใตภเู ข นํ้ แข็ง ย งต เนื่ ง จนก ก ร
ย มรบจ เกดิ ขึ้น ย งแทจริงในร ดบจติ ใจ

44

กจิ กรรมที่ 3 กราฟประ ัติการ ูญเ ยี (Loss History Graph)
ตถปุ ร งค เพื่ ใ ผูเข ร มไดลงร ยล เ ยี ดในทบท นแล คน ยงมี

ง่ิ ใดทยี่ ึดตดิ ยูในก รดํ เนนิ ชี ติ ปร จํ น ยบู ง
ร ย เ ล 45 น ที
ปุ กรณ 1) กร ด เ 4 เท กบจํ น นคน

2) ป กก เท กบจํ น นคน
ข้นต น 1) กร บ นกร ธิบ ยเกยี่ กบกร ฟก ร ญู เ ยี แล ธิตก ร

ดกร ฟ
2) แจก ุปกรณคนล 1 ชุด
3) กร บ นกรนํ ภ น เชญิ ช นผเู ข ร มใ เลื กคนที่

ญู เ ยี 1 คน แล ทบท นย นเ ล กลบไปช งก นก ร
ูญเ ีย 6 เดื น ร ง ูญเ ีย ทบท นม จนถึงปจจบุ น
4) ใชเ ล ในก รเขยี นกร ฟปร ม ณ 10 น ที โดยทํ ง นคน
เดีย เงยี บๆ ไมพดู คุยกน
5) ใ จบกลุม กลุมล 3 คน แล ตกลง ใครจ เปนเบ ร 1
2 แล 3
6) กร บ นกรยํ้ ท นเร่ื งก รฟง แล ก รเล ขณ ท่มี ี
ค มรู กึ ่น เทื น
7) ใชเ ล ร ม 15 น ที กร บ นกรจ ใ ญญ ณร ฆงเม่ื
เ ล ผ นไป 5 น ที โดยไมต ง ยดุ เล ทนที ใ ค ยๆ จบ
เรื่ ง แล นง่ งบนงิ่ กครู ก นเรม่ิ คนต ไป
8) เม่ื ผเู ล เล จบแล กต งก รแ ดงค มรู ึกเ น็ ใจ
ม รถทํ ได
9) ถ ดบทเรยี นกลุมใ ญ โดยมแี น โจทยในก รแลกเปลย่ี น
ดงน้ี
- เร ไดเรยี นรู ไรบ ง
- เร เ น็ ไรจ กเ นกร ฟข งเร บ ง

45

กร ฟ ปร ตกิ ร ญู เ ีย

บทเรียนจากกราฟประ ตั กิ าร ูญเ ีย
จ กคํ ถ มถ ดบทเรียนที่ “เร ไดเรยี นรู ไรจ กจดุ น้บี ง?”

คํ ต บทผ่ี เู ข ร มแลกเปลยี่ นมี ล ก ล ยแงมุมต มปร บก รณข งแตล
คน ดงนี้

- ไมใชเพยี งแคเร ที่ ูญเ ยี คน ืน่ ก็ ูญเ ียเ มื นกน
- ค มเขมแข็ง ร งไดด ยต เ ง ณ ต นนน้ เร ร งไ นนี้ ไดเล ถงึ

เ ตกุ รณน้น ีกครง้ ต นนี้ไมเ ร เท นนน้ แล
- ทุกคนมกี รรมเปนข งต เ ง
- ค มรู ึกเ ร ยงเ มื นเดิม แตพฤตกิ รรมเปลีย่ นไป มีกร บ นก ร

เตบิ โตข งใน
- จริงๆ ชี ติ ไมไดมีแตค มทุกข มที ุกขบ ง ขุ บ ง ยูท่ี เร โฟก ท่ี

จดุ ไ น
- ก รค บคุมจติ ในขณ ูญเ ยี

46

- เ ล ฟงเพ่ื นเล มีค มรู ึกร มไปด ย แตมมุ ม ง จจ มีมมุ ทีต่ ง
กไป เพร เร เปนคนฟง เ ล ทเี่ ร เล มคี มรู ึกมุมม งข งเร

คนเดยี
- บ งคร้งพิธีกรรมต งๆ ทํ ใ เร ต งกดค มเ ร ไ
- มนุ ยทุกคนมีค ม นโยน มคี มรู กึ พน้ื ฐ นเ มื นกน

แล มีผเู ข ร มแลกเปล่ยี นมุมม ง “ ิ่งทเ่ี ็นจ กเ นกร ฟ” “รู ึก
ค มเ ยี ใจมน ้นลง มนไมได ยูน น ไมได ยูกบเร ตล ดเ ล เ น็ ค ม
เ ต ร ดข งทุกคน มี ถิ ที จ่ี ต งเตบิ โต เ ล ที่เร ดง่ิ จน ุด มี ิธกี รข ง
ต เ งทีจ่ เยีย ย ที่ healthy”

ม ยเ ตกุ ร บ นกร
ร งที่ผเู ข ร มเล เร่ื งในกลุมย ย ยนู ้น ใ กร บ นกร งเกต

พลงกลมุ กเ ็น ผเู ล กํ ลงเล เรื่ งที่ ํ คญแล ม ชกิ ในกลมุ น่ิง รื มี
รมณร ม กร บ นกร ม รถยืด ยุนเ ล ในก รเล ไดต ม มค ร แตไม

ค รยดื เย้ื กร ทบกิจกรรม ่ืนๆ ม กเกินไป
น กจ กนน้ กรู ึกถึงพลงง นโดยร มจ นกๆ รื รมณจม

ม กเกินไป กร บ นกร ม รถใช ญญ ณร ฆงเพ่ื เบรก รมณ ใ ผูเข ร ม
กลบม ยูกบลม ยใจ ผ นคล ย รมณค มรู ึกท่ี ดแนนใ เบ บ งลง
ย งไรกต็ ม ก รใช ธิ ีก รดงกล มีค มเ ีย่ งทจ่ี เปนก รเบรก รมณ
ค มรู กึ ท่ี จจ กํ ลงพร่งพรขู งผเู ข ร มกเ็ ปนไป กร บ นกรค รพจิ รณ
ต มค มเ ม ม

47

กิจกรรมที่ 4 กราฟค าม ัมพนั ธ (Relationship Graph)
ตถปุ ร งค 1) เพ่ื ใ ผเู ข ร มไดทบท นค ม มพนธที่มีต ผเู ียชี ิตทง้

ด นบ กแล ลบ แล เติมเต็มร ยล เ ียดข ง
ค ม มพนธ
2) เพ่ื ใ ภ พค ม มพนธมีค ม มบูรณแล เปนจริง
ร ย เ ล 45 น ที
ุปกรณ 1) กร ด เ 4 เท กบจํ น นคน
2) ป กก เท กบจํ น นคน
ข้นต น 1) กร บ นกร ธิบ ยเกย่ี กบกร ฟค ม มพนธแล ธิต
ก ร ดกร ฟ
2) แจก ปุ กรณคนล 1 ชุด
3) กร บ นกรนํ ภ น เชิญช นผเู ข ร มใ เลื กคนที่
ญู เ ยี 1 คน ร ลกึ ถงึ เร่ื งร ท่ีรจู กเข ร งท่ีใชชี ิต
ร มกน มเี ตกุ รณ ํ คญ ไรเกิดข้ึนบ ง แล ม ยเ ตุ
จดุ ตํ แ นงนน้ จนกร ท่งถึง นทเี่ ยี ชี ิต ลงก ร ูญเ ยี
มคี ม มพนธบ ง ย งทีต่ เนื่ ง เชน โกรธท่เี ข จ กไป
ก น รื ดีที่เข จ กไปก น ล
4) ใชเ ล ในก รเขียนกร ฟปร ม ณ 10 น ที โดยทํ ง นคน
เดยี เงียบๆ ไมพดู คุยกน
5) ใ จบกลุม กลุมล 3 คน (กลมุ เดมิ ) แล ตกลง ใครจ
เปนเบ ร 1 2 แล 3
6) กร บ นกรย้ํ ท นเรื่ งก รฟง แล ก รเล ขณ ทม่ี ี
ค มรู กึ น่ เทื น
7) ใชเ ล ร ม 15 น ที กร บ นกรจ ใ ญญ ณร ฆงเมื่
เ ล ผ นไป 5 น ที โดยไมต ง ยดุ เล ทนที ใ ค ยๆ จบ
เร่ื ง แล น่ง งบนิง่ กครู ก นเร่มิ คนต ไป

48

8) เมื่ ผูเล เล จบแล กต งก รแ ดงค มรู ึกเ ็นใจ
ม รถทํ ได

9) ถ ดบทเรยี นกลุมใ ญ โดยมีแน โจทยในก รแลกเปล่ยี น
ดงน้ี
- ค ม มพนธ นใ ญข งเร เปน ย งไร แล
ค ม มพนธเ ล น้น ช ยต บ น งค มต งก ร
พน้ื ฐ น ไรข งเร
- ฝงค มรู กึ ลบทเี่ กิดขึน้ มี ไรบ ง แล กร ทบ ไร
ข งใน

กตกิ ในก รฟง 1) เปดใจรบฟง
2) ไมพดู แทรก
3) ยูกบเรื่ งทีไ่ ดฟง ไมตด ิน ไมเปรียบเทยี บ ไมคิด
เิ คร
4) ถ มีค มคดิ รื ค มรู ึกผดุ ข้นึ ม ใ รบรูแล งลง
แล กลบม ยูกบคนตรง น
5) ในขณ ที่เล ผเู ล มี รมณค มรู กึ เกดิ ขึน้ ม กม ย ไม
ค รแต รื มผ ขณ ที่ผูเล กํ ลงเล เน่ื งจ ก ก ร
มผ จ ทํ ใ ค มรู ึกข งผูเล ช งกงน

49

กร ฟ ค ม มพนธ

บทเรียนจากกราฟค าม ัมพันธ
จ กโจทยในก รถ ดบทเรียนท่ี “ค ม มพนธ นใ ญข งเร เปน

ย งไร แล ค ม มพนธเ ล น้น ช ยต บ น งค มต งก รพ้นื ฐ น ไร
ข งเร ”

ผเู ข ร มไดแลกเปล่ยี น ค ม มพนธ นใ ญ ยูฝงบ ก ซึ่ง
ต บ น งค มต งก รพนื้ ฐ น เชน ก รไดดูแล ก รไดเปนผูปกป งคนทรี่ ก
ไดมีโ ก เรยี นรจู กปร บก รณชี ิตข งเข ไดแ ดงค มรก (ก ด) ไดทํ
ใ เข ภ คภมู ใิ จ ไดรบก รดูแล ไดแ ดงค มกตญ ู (บ ช) ไดใ กํ ลงใจซึ่งกน
แล กน

ในขณ ทีค่ ม มพนธด นลบทเี่ กิดขึ้น นใ ญเปนค มรู กึ ติดค ง
เชน โกรธ ไมเข ใจ ไมไดดง่ ใจ ค มรู กึ ผดิ ผิด ง แล ด ู ซ่งึ ค มรู ึก
เ ล นีเ้ ข ม กร ทบต ตน ( ตต ) บ งเรื่ งท่ยี งทํ ไดไมดี รื ค มรู ึกที่ตดิ
ค งในใจ แตไมมโี ก ไดปรบค มเข ใจกน

50