1. SOLAF

SOLAF KPS

JILID 1

JPN PERAK

SOLAF KPS

JILID 1

Pembolehubah adalah sesuatu atau maklumat yang boleh berubah-ubah.

Pembolehubah adalah :
 Pembolehubah yang dimanipulasi (PM)
 Pembolehubah yang bergerakbalas (PGB)
 Pembolehubah yang dimalarkan atau yang dikawal

Pembolehubah yang bergerakbalas (PGB)

Perkara yang diperhatikan / diukur/ direkodkan/ keputusan daripada penyiasatan.

Pembolehubah yang dimanipulasi (PM)

Perkara yang diubah (berbeza) atau dimanipulasikan dalam sesuatu penyiasatan dan ianya
memberikan kesan kepada apa yang diperhatikan.

Pembolehubah yang dimalarkan

Perkara yang sama(tidak diubah) dan tetap/malar dalam penyiasatan.

Mengenalpasti pembolehubah yang dimanipulasi (PGM),
pembolehubah yang bergerakbalas (PB) dan pembolehubah yang
dimalarkan dalam penyiasatan.

Contoh 1:

JPN PERAK

SOLAF KPS

JILID 1

Bilangan mentol Kecerahan mentol

PM 3 Terang PGB
2 Lebih terang PGB

1 Paling terang 45⁰C
15
Contoh 2

PM

Suhu ⁰C 28 ⁰C
Isipadu air yang tinggal / ml 20

PGB 80 PGB

Contoh PM
Jarak larian
Bilangan pergerakan dada dalam seminit (m)
80 100
70
60
50
40
30

20
10

20 40 60

Contoh 4.

JPN PERAK

SOLAF KPS

JILID 1

Pembolehubah dimanipulasi (PM)

Sekumpulan murid menjalankan eksperimen untuk mengkaji pergerakan kereta
mainan yang menggunakan bilangan roda yang berbeza tetapi saiz yang sama.
Jarak yang dilalui oleh kereta mainan diukur.

Saiz roda

Pembolehubah bergerakbalas(PGB)

Apa yang dimalarkan

Contoh 5.

Gambarajah menunjukkan dua litar yang disediakan oleh Aminuddin dalam satu penyiasatan.

mentol R Gambarajah menunjukkan dua
mentol S litar berbeza –litar bersiri dan
litar selari. Maka yang
dimanipulasikan adalah JENIS
LITAR.(PM)

Mentol P Mentol Q

WX

Pemerhatian yang direkodkan oleh Aminuddin adalah:

Pemerhatian : Mentol di litar X lebih cerah daripada mentol di litar W

Kecerahan mentol Pembolehubah bergerakbalas(PGB)
Apa yang dimalarkan : Bilangan/Jenis bateri Rujuk kepada rajah

Bilangan/Jenis mentol JPN PERAK

SOLAF KPS

JILID 1

Nota: Untuk setiap pembolehubah, adalah penting untuk menulis
parameter dan objek bersama.

Contoh : Saiz kereta mainan

Parameter objek

Parameter Objek Ayat

Jumlah Guli Jumlah guli
Saiz Bola Saiz bola
Bilangan Anak ikan Bilangan anak ikan
Kuantiti Biji benih Kuantiti biji benih
Tinggi Pokok Tinggi pokok/Ketinggian pokok
Jisim Buku Jisim buku
Jarak Kereta mainan Jarak yang dilalui oleh kereta mainan
Kehadiran Udara Kehadiran udara
Keadaan Anak pokok Keadaan anak pokok
Suhu Air Suhu air
Keupayaan Air Keupayaan menyerap air
Ketebalan Tuala Ketebalan tuala
Kekuatan Model Kekuatan model
Kestabilan Meja Kestabilan meja
Kualiti Baja Kualiti baja

JPN PERAK

SOLAF KPS

JILID 1

Jenis Paku Jenis paku

Kecerahan Mentol Kecerahan mentol
Bentuk Bongkah Bentuk bongkah

Pergerakan Troli Pergerakan troli

Luas tapak kubus Luas tapak kubus
Luas
Lokasi Gelanggang badminton Luas gelanggang badsminton
Kedudukan
Diameter Anak pokok Lokasi anak pokok diletakkan
Warna
Arah Tiang Kedudukan tiang
Bahagian
Pertumbuhan Bulatan Diameter bulatan
Isipadu
Panjang Daun Warna daun
Kelajuan
Bayang-bayang Arah bayang-bayang

Tumbuhan Bahagian tumbuhan

Biji benih Pertumbuhan biji benih

Cecair Isipadu cecair

Tali Panjang tali

Kereta mainan Kelajuan kereta mainan

Contoh soalan:

a. Berdasarkan penyiasatan, nyatakan:

i) pembolehubah yang dimanipulasikan
ii) pembolehubah yang bergerakbalas

b. Nyatakan pembolehubah yang dimanipulasikan dalam penyiasatan di atas.

c. Tuliskan dua pembolehubah daripada penyiasatan di atas.

d. Daripada data yang diberi, kenalpasti apa yang :

JPN PERAK

SOLAF KPS

JILID 1

i) dimalarkan
ii) dimanipulasikan:
iii) bergerakbalas:

e. Nyatakan apa yang dimalarkan dalam penyiasatan.

f. Tuliskan dua maklumat berdasarkan penyiasatan di atas.

g. Nyatakan dua maklumat yang dikumpulkan dalam penyiasatan di atas.

LATIHAN

JPN PERAK

SOLAF KPS

JILID 1

1 Razak, Kamilia dan Suresh menjalankan penyiasatan untuk mengenalpasti perhubungan
diantara jarak sumber cahaya dari objek dan saiz bayang-bayang. Pemerhatian
direkodkan ke dalam jadual di bawah.

Jarak sumber cahaya dari objek (cm) Saiz bayang-bayang (cm)
6 16
10 X
14 8
18 6

a Berdasarkan daripada keputusan di atas, nyatakan:
0
i. Pembolehubah yang dimanipulasikan

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
ii Pembolehubah yang bergerakbalas

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

2 Tiga bekas R,S dan T mengandungi jumlah tanah kebun yang sama yang ditanam dengan
biji benih yang sama tinggi. Biji benih ditanam dengan jarak 5 cm. Bekas diletakkan di
luar dan disiram dengan jumlah air yang sama setiap hari. Selepas tiga minggu purata
ketinggian biji benih diambil. Keputusannya adalah seperti di dalam jadual.

Bekas Jumlah biji benih Purata ketinggian biji benih (cm)
P 3 16
Q 6 12
R 9 8

JPN PERAK

SOLAF KPS

JILID 1

Nyatakan,
i. pembolehubah yang dimanipulasikan

……………………………………………………………………………………………………………………………………………….
ii. pembolehubah yang bergerakbalas

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
iii. pembolehubah yang dimalarkan

………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

3 Empat ekor tikus putih dimasukkan ke dalam sangkar M dan 12 ekor ke dalam sangkar
N. Saiz setiap sangkar adalah sama. Di dalam setiap sangkar jumlah tikus jantan dan
betina adalah sama. Tikus dalam sangkar N diberikan jumlah makanan dan air yang
sama seperti di dalam sangkar M setiap hari. Setiap tikus dalam sangkar M dan N
ditimbang selepas 3 minggu. Purata jisim tikus dalam setiap sangkar diperolehi.

Sangkar Bilangan tikus Purata jisim tikus
M 4 72 g
N 12 50 g

a. Nyatakan:

i. pembolehubah yang dimanipulasikan

………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
ii. pembolehubah yang bergerakbalas

………………………………………………………………………………………………………………………………………………
iii. pembolehubah yang dimalarkan

……………………………………………………………………………………………………………………………………………….

JPN PERAK

SOLAF KPS

JILID 1

4 Jadual di bawah menunjukkan masa yang diambil oleh empat orang murid untuk
melengkapkan ujian Matematik.

Murid Masa yang diambil untuk melengkapkan ujian (minit)

Rafiq 5

Akmal 10

Danish 20

Azhar 12

a Dalam aktviti ini,

i) Pembolehubah yang dimalarkan

………………………………………………………………………………………………………………………………………
ii) Pembolehubah yang bergerakbalas

…………………………………………………………………………………………………………………………………….
iii) Pembolehubah yang dimanipulasikan

…………………………………………………………………………………………………………………………………..

5 Dalam satu penyiasatan, tiga kapak yang berbeza kelebarannya digunakan untuk

membelah kayu. Jadual di bawah menunjukkan keputusan penyiasatan.

Kapak PQ R

Lebar belakang bilah (cm) 36 9

Bilangan bongkah kayu yang dibelah dalam 30 minit 4 8 12

a. Apakah pembolehubah yang dimalarkan dalam penyiasatan ini?

………………………………………………………………………………………………………………………………………..
b. Nyatakan dua pembolehubah daripada penyiasatan di atas.

i) ……………………………………………………………………………………………………………………………………..

ii)……………………………………………………………………………………………………………………………………..
JPN PERAK

SOLAF KPS

JILID 1

6 Satu penyiasatan dijalankan utuk mengkaji perhubungan di antara pengguna dan
pengeluar makanan dalam satu habitat. Ia melibatkan tikus dan ular di sawah padi.
Pemerhatian dalam penyiasatan direkodkan di dalam jadual di bawah.

Minggu 1 234

Bilangan ular 9 14 18 23

Bilangan tikus 48 38 32 22

Nyatakan: Pembolehubah yang dimanipulasikan
i.

………………………………………………………………………………………………………………………….
ii. Pembolehubah yang bergerakbalas

………………………………………………………………………………………………………………………….
iii. Pembolehubah yang dimalarkan

……………………………………………………………………………………………………………………..

7 Jadual menunjukkan satu pemerhatian dalam satu eksperimen yang dijalankan oleh
beberapa orang murid. Empat objek yang berbeza ketinggian digunakan untuk
menampung berat beban.

Objek P QR S
50 100 150 200
Jisim yang boleh ditampung
(g)

Nyatakan :
i. Pembolehubah yang dimanipulasikan
. ……………………………………………………………………………………………………………………………..
ii. Pembolehubah yang bergerakbalas
………………………………………………………………………………………………………………………………….
JPN PERAK

SOLAF KPS

JILID 1

8 100ml air dituangkan ke dalam tabung didih dan suhu air diukur.Kemudian, air
dipanaskan setiap 3 minit sehingga minit ke 6.

Suhu air (⁰C)

60 Masa (minit)
50
40
30
20
10

0
036

Keputusan dipamerkan di dalam carta bar:
a) Apakah pembolehubah yang dimalarkan.

……………………………………………………………………………………………………………………………………………….

b) Nyatakan dua maklumat yang dikumpulkan daripada penyiasatan di atas.

………………………………………………………………………………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………………………………………………………
9. Carta bar di bawah menunjukkan keluasan hutan yang ditebang daripada tahun 2003

hingga tahun 2007.

40 Tahun
35

Luas hutan yang 30
ditebang(hektar) 25

20
15
10

5
0

2003 2004 2005 2006 2007

JPN PERAK

SOLAF KPS

JILID 1

Nyatakan,
i. pembolehubah yang dimanipulasikan

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………

ii. pembolehubah yang bergerakbalas:

………………………………………………………………………………………………………………………………………………
10 Sekumpulan murid dikehendaki membina tiga model menara dengan ketinggian sama

menggunakan kad manila. Ketiga-tiga model yang telah dibina oleh kumpulan tersebut
ditunjukkan di dalam jadual di bawah.

Model X Model Y Model Z

Setiap model diletakkan di atas satu satah condong untuk menyiasat kestabilannya.
Keputusan pemerhatian adalah seperti di bawah.

Model Y tumbang dahulu, diikuti oleh model X. Model Z tidak tumbang.

a. Berdasarkan penyiasatan di atas, nyatakan yang berikut:
i. Pembolehubah yang dimanipulasikan
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
ii Pembolehubah yang dimalarkan
………………………………………………………………………………………………………………………………………

JPN PERAK

SOLAF KPS

JILID 1

11 Maya menjalankan satu ujikaji. Dua ekor tikus diletakkan berasingan di dalam dua
bekas seperti rajah di bawah. Kedua-dua bekas dibiarkan selama seminggu.
Kasa dawai

tikus bekas air
tikus
air

makanan

a Nyatakan :
i. Pembolehubah yang dimanipulasikan
…………………………………………………………………………………………………………………………………….
ii. Pembolehubah yang bergerakbalas
………………………………………………………………………………………………………………………………………

iii. Apakah pembolehubah yang dimalarkan dalam penyiasatan di atas?
.………………………………………………………………………………………………………………………………….

12 Sekumpulan murid telah menjalankan satu eksperimen untuk menunjukkan bahawa
cahaya matahari adalah keperluan asas bagi tumbuhan. Kedua-dua tumbuhan
diletakkan di lokasi yang sama.

Kotak hitam

Disiram air Tidak disiram air

Nyatakan apa yang : P Q
i. dimanipulasikan

……………………………………………………………………………………………………………………………………………..
ii. bergerakbalas

. .…………………………………………………………………………………………………………………………………………
iii. dimalarkan

JPN PERAK

SOLAF KPS

JILID 1

……………………………………………………………………………………………………………………………………………
13 Rajah di bawah menunjukkan fasa-fasa Bulan bermula dari hari pertama hingga hari

kelima belas berdasarkan kepada takwim Qamari.

a Apakah yang dimalarkan dalam penyiasatan di atas?

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………
b Apakah yang bergerakbalas dalam penyiasatan di atas?

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

14 Selvi menuangkan 100ml susu segar dan 100ml syampu ke dalam dua bikar secara
berterusan. Dia merekod masa yang diambil untuk setiap cecair untuk mengalir
sepenuhnya.

Masa=2 saat Masa= 10 saat

Susu segar syampu
a Nyatakan dua maklumat yang dukumpulkan.

i …………………………………………………………………………………………………………………………………..

ii …………………………………………………………………………………………………………………………………

JPN PERAK

SOLAF KPS

JILID 1

15 Sekumpulan murid menyusun tiga model seperti gambarajah di bawah untuk menyiasat
kestabilan model-model.
Model polisterina

kadbod

Apabila kadbod dicondongkan secara perlahan , murid telah merekodkan pemerhatian
mereka adalah seperti di bawah.

i. Model Z tumbang dahulu, diikuti dengan model Y.
ii. Model Y tumbang dahulu, diikuti dengan model X.

Berdasarkan penyiasatan di atas, nyatakan,
i. pembolehubah yang dimanipulasikan:

……………………………………………………………………………………………………………………………………………..
ii. pembolehubah yang dimalarkan :

……………………………………………………………………………………………………………………………………………
iii. pembolehubah yang bergerakbalas :

……………………………………………………………………………………………………………………………………………..
16 Rajah di bawah menunjukkan satu penyiasatan yang dijalankan oleh sekumpulan murid.

anak pokok

pasu

Berdasarkan ujikaji di atas, nyatakan:
i. pembolehubah yang dimanipulasikan

JPN PERAK

SOLAF KPS

JILID 1

……….……………………………………………………………………………………………………………………………….
ii. pembolehubah yang bergerakbalas

………..……..…………………………………………………………………………………………………………………………….
iii.. pembolehubah yang dimalarkan

…………….…………………………………………………………………………………………………………………………………..
17 Dalam satu penyiasatan, sekumpulan murid menggunakan sebuah kereta mainan seperti

di bawah.

Jadual di bawah menunjukkan pemerhatian mereka.

Bilangan spring Jarak yang dilalui (cm) Masa yang diambil (saat)
diputar
3 40 10
5 40 8
7 40 6

Nyatakan dua pembolehubah dalam penyiasatan ini.
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

JPN PERAK

SOLAF KPS

JILID 1

18 Hakimi menjalankan satu penyiasatan dengan menggolekkan tiga biji bola yang
berlainan jisim di atas satu satah condong. Bola akan menghentam bongkah kayu dan
jarak bongkah kayu bergerak direkodkan.

bongkah kayu

bola
sbaotlaah
condong

Jadual di bawah menunjukkan keputusan eksperimen.

Bola Jisim bola(g) Jarak bongkah kayu bergerak (cm)
K 100 6.5
L 200 8.0
M 300 10.3

Daripada penyiasatan ini, nyatakan,

i. pembolehubah yang dimanipulasikan

……………………………………………………………………………………………………………………………………………..
ii. pembolehubah yang bergerakbalas

……………..……………………………………………………………………………………………………………………………

JPN PERAK

SOLAF KPS

JILID 1

19 Satu penyiasatan telah dijalankan oleh Khairi pada tiga jenis cecair J,K dan L.
Keputusan daripada penyiasatan ditunjukkan dalam jadual di bawah.

Jenis cecair Kesan pada kertas litmus

J Kertas litmus biru berubah kepada merah

K Kertas litmus merah berubah kepada biru

L Tiada perubahan pada kertas litmus merah dan biru.

Daripada keputusan ekperimen di atas, nyatakan:

i. pembolehubah yang dimanipulasikan

…………………………………………………………………………………………………………………………………………..
ii. pembolehubah yang bergerakbalas

………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

20 Dinie cuba mematahkan dua pembaris yang sama saiz tetapi dibuat daripada bahan
yang berlainan. Pemerhatian direkodkan dalam jadual berikut.

Pembaris plastik Pembaris keluli

Jenis pembaris Pemerhatian
Pembaris plastik Boleh dipatahkan
Pembaris keluli Tidak boleh dipatahkan

Nyatakan: JPN PERAK

SOLAF KPS

JILID 1

i. pembolehubah yang dimanipulasikan

.....................................................................................................................................................
ii. pembolehubah yang bergerakbalas

..................................................................................................................................................

21 Rajah di bawah menunjukkan kaedah menuai padi.

Kaedah menuai padi Luas tanah yang dituai (hektar)
Tenaga buruh 1.5
Mesin menuai 5

Nyatakan
i. pembolehubah yang dimanipulasikan

................................................................................................................................................

ii. pembolehubah yang bergerakbalas

...................................................................................................................................................

22 Rajah di bawah menunjukkan dua aktiviti X dan Y yang telah dijalankan oleh Faizal.
Aktiviti X menunjukkan objek yang paling berat yang dapat diangkat oleh Faizal tanpa
menggunakan takal. Aktiviti Y menunjukkan objek yang paling berat yang dapat
diangkat oleh Faizal menggunakan satu takal.

JPN PERAK