นิราศภูเขาทอง

E-Book

นิราศภูเขาทอง

ระดับช้ันมัธยมศึกษาปี ท่ี ๑

นิราศภูเขาทอง

ประวตั ผิ ้แู ต่ง

ประวัติของท่านสุ นทรภู่ ท่านเป็ นกวีเอกคนหน่ึงของกรุ ง
รัตนโกสินทร์ เกิดเมื่อวนั จนั ทร์ เดือน ๘ ข้ึน ๑ ค่า ปี มะเมีย ตรงกบั วนั ท่ี
๒๖ มิถุนายน พ.ศ.๒๓๒๙ ซ่ึงตรงกบั รัชสมยั ของพระบาทสมเด็จพระ
พุทธยอดฟ้าจุฬาโลก (รัชกาลที่ ๑) บิดาเป็ นชาวบา้ นกร่า อาเภอแกลง
จงั หวดั ระยอง มารดาเป็นคนจงั หวดั ไหนไม่ปรากฏ ต้งั แต่สุนทรภู่ยงั เดก็
บิดากลบั ไปบวชที่เมืองแกลง ส่วนมารดามีสามีใหม่มีลูกผูห้ ญิงอีก ๒
คน ช่ือฉิมกับน่ิม ต่อมามารดาได้เป็ นแม่นมของพระองค์เจ้าจงกล
พระธิดาของกรมพระราชวงั หลงั สุนทรภู่จึงเขา้ ไปอยู่ในวงั กบั มารดา
ตอนยงั เป็นเดก็ สุนทรภู่ไดเ้ ล่าเรียนท่ีวดั ชีปะขาว (วดั ศรีสุดาราม) โตข้ึน
ก็เขา้ รับราชการเป็ นนายระวางพระคลงั สวน ไม่นานก็ลาออกเพราะไม่
ชอบงานน้ี ชอบแตก่ ารแตง่ กลอน และแต่งสกั วาเทา่ น้นั

ความเป็ นมา

สุนทรภู่แต่งนิราศภูเขาทองในรัชสมยั พระบาทสมเด็จพระนงั่ เกลา้
เจ้าอยู่หัว เมื่อราวปลายพ.ศ. ๒๓๕๓โดยเล่าถึงการเดินทางเพื่อไป
นมสั การเจดียภ์ ูเขาทองท่ีเมืองกรุงเก่าหรือจงั หวดั พระนครศรีอยธุ ยาใน
ปัจจุบนั หลงั จากจ่าพรรษาอยทู่ ี่วดั ราชบูรณะหรือวดั เลียบ

จุดประสงค์ในการแต่ง

เพ่ือบอกเล่าการเดินทางของสุนทรภู่เอง โดยเป็ นการเดินทางจาก
วดั ราชบูรณะไปนมสั การพระเจดียภ์ ูเขาทอง ท่ีจงั หวดั พระนครศรีอยธุ ยา
สาเหตุท่ีตอ้ งเดินทางไปกราบพระเจดียภ์ ูเขาทองในคร้ังน้ี ก็เพื่อหาความ
สบายใจให้แก่ตนเอง เนื่องจากได้รับความเดือดร้อนใจบางประการ
ในขณะที่พานกั อยทู่ ี่วดั ราชบูรณะ

ลกั ษณะคาประพนั ธ์

สุนทรภู่ได้แต่งนิราศภูเขาทอง ให้มีลักษณะเป็ นกลอนนิราศ
โดยทว่ั ไป กลอนนิราศมีลกั ษณะเหมือนกลอนแปด แต่มกั เริ่มบทแรก
ดว้ ยวรรครับ ไม่เร่ิมดว้ ยวรรคสดบั จึงเหลือเพียง ๓ วรรค คือ วรรครับ
วรรครอง และวรรคส่ง แลว้ จบทา้ ยดว้ ยคาว่า เอย โดยไม่มีการจากัด
ความยาว

กลอนนิราศ

กลอนนิราศ คือ คากลอนท่ีแต่งข้ึนเพื่อเล่าเรื่องการเดินทางไปยงั
แห่งใดแห่งหน่ึง โดยราพนั ถึงการจากคนที่รักไปยงั แห่งน้ัน และไม่จ่า
เป็ นว่าคนที่รักจะมีตวั ตนจริงหรือไม่ การประพนั ธ์ตอ้ งใชศ้ ิลปะในการ
ราพนั ให้ไพเราะกินใจผูอ้ ่าน กลอนนิราศท่ีนิยมวา่ แต่งดีไดแ้ ก่ นิราศของ
สุนทรภู่ เช่น นิราศภเู ขาทอง นิราศพระบาท เป็นตน้ ส่วนนิราศเร่ืองอื่นท่ี
นบั วา่ ไพเราะดว้ ยความพรรณนา เช่น
นิราศลอนดอน ของหม่อมราโชทัย นิราศรอบโลก ของแสงทอง

กลอนนิ ราศมี ลักษณะบังคับอย่างกลอ นทั่วไป กาหนด
ลกั ษณะเฉพาะเช่นเดียวกบั กลอนเพลงยาว คือข้ึนตน้ ดว้ ยวรรครับ และ
ลงทา้ ยบทดว้ ยคา่ วา่ เอย

เนื้อหา

จากคาพรรณนาความรู้สึกอาลยั อาวรณ์พระบาทสมเด็จพระพุทธ
เลิศหลา้ นภาลยั ในนิราศภูเขาทอง ทาให้เห็นว่าสุนทรภู่ยงั คงจงรักภกั ดี
ต่อพระองค์ตลอดมาและไม่เคยลืมความสุขที่ตนเองเคยไดร้ ับจากพระ
มหากรุณาธิคุณของพระองค์ สุนทรภู่ไดก้ ล่าวถึงความสุขหนหลงั ใน
สมยั รัชกาลที่ ๒ ในบทน้ี

สิ้นแผน่ ดินสิ้นนามตามเสดจ็ ตอ้ งเท่ียวเตร็ดเตร่หาท่ีอาศยั
แมน้ กาเนิดเกิดชาติใดใด ขอใหไ้ ดเ้ ป็นขา้ ฝ่าธุลี
อยา่ รู้ร้างบงกชบทศรี
สิ้นแผน่ ดินขอใหส้ ิ้นชีวติ บา้ ง ทุกวนั น้ีก็ซงั ตายทรงกายมา
เหลืออาลยั ใจตรมระทมทวี

ประวตั พิ ระเจดีย์ภูเขาทอง

พระเจดีย์ภูเขาทองเป็ นเจดีย์
อนุสรณ์เมื่อคร้ังพระเจ้าบุเรง
น อ ง ไ ด้ย ก ทัพ ม า ตี ก รุ ง ศ รี
อยุธยาในปี พ.ศ. ๒๑๑๒ ได้
สร้างข้ึนท่ีวดั กลางทุ่งห่างจาก
กรุ งศรี อยุธยาประมาณ ๒
กิโลเมตร เป็ นเจดีย์ใหญ่ มี
รูปทรงเป็ นเจดียม์ อญ เรียกว่า
พระเจดียภ์ ูเขาทอง ตามช่ือวดั
ภูเขาทอง ต่อมาวัดภูเขาทองและเจดีย์ปรักหักพังมาก สมเด็จพระ
เจา้ อยู่หัวบรมโกศ จึงโปรดให้บูรณะปฏิสังขรณ์วดั และเจดียข์ ้ึนใหม่
และไดเ้ ปลี่ยนจากทรงเจดียม์ อญมาเป็นเจดียแ์ บบไทย

เนื้อเร่ืองย่อ

สุนทรภู่บวชเป็ นพระภิกษุและออกเดินทางจากกรุงเทพฯ ทางเรือ
เมื่อเดือนสิบเอด็ หลงั จากรับกฐินแลว้ โดยเดินทางไปกบั นายพดั บุตรชาย
ซ่ึงเกิดจากนางจัน เพื่อไปนมัสการพระเจดีย์ภูเขาทองท่ีจังหวัด
พ ร ะ น ค ร ศ รี อ ยุ ธ ย า อ อ ก เ ดิ น ท า ง จ า ก วัด ร า ช บู ร ณ ะ ผ่ า ย
พระบรมมหาราชวงั สุนทรภู่ราพนั ถึงความหลงั เม่ือคร้ันตนเองได้รับ
พระมหากรุณาธิคุณจากพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหลา้ นภาลยั ที่ทรง
ชุบเล้ียงไวใ้ นราชสานกั ผา่ นท่าแพ (ท่าราชวรดิษฐ์) วดั ประโคนปัก โรง
เหล้า บางจาก บางพลู บางพลัด บางโพ บ้านญวน วดั เขมาภิรตาราม
ตลาดแก้ว จากน้ันก็ผ่านเกาะเกร็ด ซ่ึงเป็ นย่านชาวมอญ เขา้ สู่จงั หวดั
ปทุมธานี หรือเมืองสามโคก แลว้ เขา้ เขตอยธุ ยา จอดเรือท่ีท่าวดั พระเมรุ
คา้ งคืนในเรือ มีโจรแอบจะมาขโมยของในเรือ แต่ไหวตวั ทนั รุ่งเชา้ เป็น
วนั พระ ลงจากเรือเดินทางไปท่ีเจดียภ์ ูเขาทอง ซ่ึงเป็นเจดียร์ ้าง เก็บพระ
บรมธาตุมาไวใ้ นขวดแกว้ ต้งั ใจจะนาไปนมสั การที่กรุงเทพฯ แต่เมื่อตื่น
มากไ็ มพ่ บพระธาตุ จึงไดเ้ ดินทางกลบั

ข้อคดิ ท่ีได้จากเร่ือง

๑. ความจงรักภกั ดีและกตญั ญูต่อเจา้ นาย
๒. การพดู จาใหด้ ีรักษาน้าใจคนอ่ืน
๓. การไมต่ ดั สินคนแตภ่ ายนอก
๔. ความผกู พนั กบั สายน้าของคนไทยสมยั ก่อน