หนังสือเรียน วิชาสังคมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม ป.4

บริษทั สรา งสรรคส อื่ เพือ่ การเรยี นรู (สสร.) จํากัด

.SRANGSANSUEPHUAKARNRIANRUU (SSR.) CO.,LTD

กอ้ งคดิ อยา่ งเราไหมวา่
วฒั นธรรมไทยมหี ลายอยา่ งเลยนะ

ใชแ่ ลว้ เรากค็ ดิ อยา่ งแกว้ เหมอื นกนั
ทง้ั เรื่องการแสดง การแตง่ กาย อาหาร

ภาษา ดงั นน้ั พวกเราตอ้ งชว่ ยกนั
อนรุ กั ษว์ ฒั นธรรมไทยนะ

๑ บรษิ ทั สรางสรรคสอื่ เพอื่ การเรียนรู (สสร.) จํากดั

.SRANGSANSUEPHUAKARNRIANRUU (SSR.) CO.,LTD

ความหมาย ความส�าคญั ลกั ษณะ และประเภท
ของวฒั นธรรม

วฒั นธรรมเปน็ ส่งิ ทก่ี า� หนดพฤติกรรมการแสดงออกของผู้คนในสงั คม
แสดงความเปน็ เอกลกั ษณ์ และแสดงออกถึงความเจริญของมนษุ ยใ์ นดา้ นตา่ งๆ
เช่น การแต่งกาย ภาษา วิถีชีวิต ประเพณี พิธีกรรม และการละเล่นต่างๆ
ซึ่งวฒั นธรรมจะชว่ ยใหส้ ังคมมีความเปน็ ระเบยี บเรยี บรอ้ ยมากขน้ึ

89ป.๔สั ง ค ม ศึ ก ษ า

ศาสนา และวัฒนธรรม

๑.๑ ความหมายของวฒั นธรรม

วฒั นธรรม หมายถงึ สิ่งทีท่ า� ความเจริญงอกงาม ศีลธรรมอันดงี าม และ
ความเปน็ ระเบยี บเรยี บรอ้ ยใหแ้ กห่ มคู่ ณะ ซง่ึ เปน็ แบบแผนของวถิ กี ารดา� เนนิ ชวี ติ
ทส่ี บื ทอดกนั มาตงั้ แตอ่ ดตี เชน่ ภาษา ขนบธรรมเนยี มประเพณี ศาสนา กฎหมาย
ศิลปะ จริยธรรม ตลอดจนวิทยาการและเทคโนโลยีต่างๆ อีกท้ังวัฒนธรรม
ยังเป็นเคร่ืองมือที่มนุษย์คิดค้นหรือประดิษฐ์ข้ึนมาเพื่อให้มนุษย์สามารถ
ด�ารงชีวติ อยูไ่ ดอ้ ย่างมคี วามสุข
บริษทั สรา งสรรคส อื่ เพ่อื การเรยี นรู (สสร.) จาํ กดั

.SRANGSANSUEPHUAKARNRIANRUU (SSR.) CO.,LTD

๑.๒ ความส�าคญั ของวัฒนธรรม

วัฒนธรรมไทยมีความแตกต่างกันในแต่ละท้องถิ่นและแต่ละภูมิภาค
การศึกษาเก่ียวกับความแตกต่างทางวัฒนธรรมจะท�าให้เกิดความเข้าใจ
และยอมรับความแตกต่างซึง่ กนั และกนั โดยวัฒนธรรมมคี วามสา� คัญ ดังนี้
๑) วัฒนธรรมเป็นเครื่องก�าหนดความเจริญหรือความเสื่อมของสังคม
และเปน็ เครอื่ งก�าหนดชีวติ ความเป็นอยูข่ องคนในสงั คม
๒) การศึกษาวัฒนธรรมจะทา� ให้เข้าใจชีวิตความเปน็ อยู่ ค่านยิ ม เจตคติ
และความเชอ่ื ถือของบุคคลไดอ้ ย่างถูกต้อง
๓) ทา� ให้มคี วามร้สู ึกเปน็ พวกเดยี วกันและให้ความร่วมมอื กนั ได้
๔) ท�าให้เกิดความสงบเรียบร้อยในสังคม เพราะวัฒนธรรมคือกรอบ
หรอื แบบแผนของการด�ารงชวี ติ
บริษัท สรา งสรรคส่ือเพอื่ การเรยี นรู (สสร.) จํากดั

.SRANGSANSUEPHUAKARNRIANRUU (SSR.) CO.,LTD

๕) ท�าใหม้ ีพฤติกรรมเป็นแบบเดยี วกนั
๖) ทา� ใหอ้ ยรู่ ่วมกบั คนในสังคมเดียวกันได้

๑.๓ ลกั ษณะของวฒั นธรรม

การดา� เนนิ ชวี ติ ในสงั คมนนั้ เราจา� เปน็ ตอ้ งปฏบิ ตั ติ ามแบบแผนวฒั นธรรม
ในแต่ละสังคม ซึ่งวัฒนธรรมอาจมีลกั ษณะที่หลากหลาย ดังนี้

๑) วฒั นธรรมเปน็ พฤตกิ รรมทเี่ กดิ จากการเรยี นรู้หมายถงึ วฒั นธรรม
ไม่ใช่ส่ิงที่ติดตัวมนุษย์มาแต่ก�าเนิด และไม่ใช่ส่ิงที่ถ่ายทอดทางพันธุกรรมได้

90 ป.๔สังคมศึกษา
ศาสนา และวฒั นธรรม

เช่น กิริยาท่าทาง การพูด การเขียน การแต่งกาย มารยาทต่างๆ พฤติกรรม
เหล่าน้ีต้องอาศัยการเรียนรู้จึงจะท�าได้ การท่ีมนุษย์สามารถเรียนรู้วัฒนธรรม
ได้ เพราะมนษุ ยส์ ามารถส่อื สาร
และท�าความเข้าใจกันได้ โดยใช้
สญั ลกั ษณท์ ี่สา� คญั ท่ีสดุ คอื ภาษา
ทั้งภาษาพูดและภาษาเขียน

วฒั นธรรมกับวถิ ชี ีวติ ของคนไทยบรษิ ทั สรา งสรรคส ่ือเพื่อการเรยี นรู (สสร.) จํากดั

.SRANGSANSUEPHUAKARNRIANRUU (SSR.) CO.,LTD

๒) วัฒนธรรมเป็นวถิ ีชีวิต หมายถงึ วฒั นธรรมเป็นวิถีชีวติ ของมนุษย์
ในสังคม เพราะวัฒนธรรมเป็นส่ิงที่ก�าหนดพฤติกรรมของมนุษย์ตั้งแต่เกิด
จนตาย เป็นแบบแผนการด�าเนินชีวิต และเป็นตัวก�าหนดรูปแบบการด�ารงชีวิต
ทัง้ ด้านครอบครัว เศรษฐกจิ การปกครอง การกิน การเขียน การท�างานซ่ึงลว้ น

เป็นเร่ืองของวัฒนธรรมท่ีเป็นวิถีชีวิตของ
มนษุ ยท์ ง้ั สนิ้ ซงึ่ เปน็ แบบแผนในแตล่ ะชาติ
เช่น วัฒนธรรมไทย วัฒนธรรมจีน หรือ
วฒั นธรรมตะวนั ตก

วัฒนธรรมด้านวิถชี วี ติ ของชาวตะวันตก

๓) วฒั นธรรมเปน็ มรดกทางสงั คม หมายถงึ มนษุ ยส์ ามารถถา่ ยทอดบรษิ ัท สรา งสรรคส่อื เพอ่ื การเรยี นรู (สสร.) จาํ กัด
.SRANGSANSUEPHUAKARNRIANRUU (SSR.) CO.,LTD

วฒั นธรรมตอ่ กนั ได้ ซงึ่ เกดิ จากการเรยี นรสู้ ง่ิ ทมี่ อี ยแู่ ลว้ เชน่ ภาษาพดู ภาษาเขยี น
หรอื สญั ลกั ษณต์ ่างๆ ช่วยใหม้ นุษย์ส่ือสารและเข้าใจกันได้

สวสั ดี

ภาษาอังกฤษ HELLO (เฮลโล)

ภาษาญ่ีปนุ่ (โอฮาโยะ โกไซมาซ)ึ

ภาษาจนี (หนหี า่ ว)
ภาษาเกาหลี (อัน นยอง ฮา เซ โย)

วฒั นธรรมทางด้านภาษาของชาตติ ่างๆ

9๑ป.๔สั ง ค ม ศึ ก ษ า

ศาสนา และวฒั นธรรม

๗หน่วยการเรยี นรูท้ ี่ กแาลระบบรริโกิ ภาครสินค้า
• มาตรฐานการเรียนรูแ้ ละตัวช้วี ัด
๑. ระบุปัจจัยที่มีผลต่อการเลือกซ้ือสินค้า
และบริการ (มฐ. ส ๓.๑ ป.๔/๑)
บริษัท สรางสรรคส่ือเพือ่ การเรียนรู (สสร.) จาํ กดั
๒. บอกสิทธิพื้นฐานและรักษาผลประโยชน์ .SRANGSANSUEPHUAKARNRIANRUU (SSR.) CO.,LTD
ของตนเองในฐานะผ้บู รโิ ภค
(มฐ. ส ๓.๑ ป.๔/๒)
๓. อธบิ ายหลกั การของเศรษฐกจิ พอเพยี งและ
นา� ไปใชใ้ นชวี ิตประจา� วนั ของตนเอง
(มฐ. ส ๓.๑ ป.๔/๓)

สาระส�าคัญ

การบรโิ ภคสนิ ค้าและบรกิ ารตอ้ งพิจารณาอยา่ ง แผนผังสาระการเรียนรู้

รอบคอบ ท้ังด้านคุณภาพและราคา ผู้บริโภคควร บริษัท สรา งสรรคส ื่อเพื่อการเรยี นรู (สสร.) จํากัด
.SRANGSANSUEPHUAKARNRIANRUU (SSR.) CO.,LTD

เลือกซ้ือสินค้าและบริการที่มีความจ�าเป็นและ ๑ การเลือกซอ้ื สนิ คา้ และบรกิ าร
มีคุณภาพ ผู้บริโภคควรรู้จักสิทธิพ้ืนฐานของ

ผบู้ รโิ ภคเพอื่ ไมใ่ หถ้ กู เอารดั เอาเปรยี บ และรจู้ กั ใชจ้ า่ ย ๒ เศรษฐกจิ พอเพยี ง
ตามหลักเศรษฐกิจพอเพียง ซ่ึงเป็นหลักปรัชญาที่

พระบาทสมเด็จพระมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช

บรมนาถบพิตร มีพระราชด�ารัสแก่ปวงชนชาวไทย

เปน็ การสรา้ งพนื้ ฐานของความพอเพยี ง คอื ความพอม ี

พอกนิ พอใชข้ องประชาชน เมอื่ ประชาชนปฏบิ ตั ไิ ดแ้ ลว้

จึงค่อยสร้าง ค่อยเสริมความเจริญ และยกระดับ

ฐานะทางเศรษฐกจิ ในข้นั ท่ีสูงขึน้ ตอ่ ไป

นกั เรียนทราบหรือไมว่ า่ ใครเปน็
ผผู้ ลติ ผบู้ ริโภค และผู้ใหบ้ ริการ

1 บรษิ ทั สรางสรรคส อื่ เพอ่ื การเรียนรู (สสร.) จาํ กดั

.SRANGSANSUEPHUAKARNRIANRUU (SSR.) CO.,LTD

การเลือกซอื้ สนิ คา้ และบริการ

ในปจั จบุ นั สนิ คา้ และบรกิ ารมคี วามจา� เปน็ ตอ่ การดา� รงชวี ติ เปน็ อยา่ งมาก
ในชวี ติ ประจา� วนั ทกุ คนตอ้ งบรโิ ภคสนิ คา้ และบรกิ ารดว้ ยกนั ทงั้ สน้ิ เพอ่ื ตอบสนอง
ความตอ้ งการของตนเอง สนิ คา้ และบรกิ ารจงึ เกยี่ วขอ้ งกบั เศรษฐกจิ ในชมุ ชนและ
ประเทศชาติอีกด้วย

๑.๑ ความหมายของสนิ ค้าและบรกิ าร

๑) สนิ คา้ คอื สิ่งของตา่ งๆ ทีม่ กี ารซือ้ ขายกัน มีสนิ ค้าคงทน และสินค้า
สน้ิ เปลือง ดงั น้ี บรษิ ทั สรา งสรรคสื่อเพ่อื การเรยี นรู (สสร.) จํากัด

.SRANGSANSUEPHUAKARNRIANRUU (SSR.) CO.,LTD

(๑) สินค้าคงทน คือ สินค้า
ที่ใช้แล้วมีอายุการใช้งานนาน เช่น เก้าอ ี้
โทรทศั น ์ เส้ือผ้า รถยนต์

สนิ ค้าคงทน

103ป.๔สั ง ค ม ศึ ก ษ า

ศาสนา และวัฒนธรรม

(๒) สินค้าสิ้นเปลือง
คอื สนิ คา้ ทใ่ี ชแ้ ลว้ หมดไป ไมส่ ามารถ
น�ากลับมาใช้ได้อีก เช่น อาหาร
ยาสฟี นั สบู่

สินค้าสน้ิ เปลือง

๒) การบริการ คอื การอ�านวยความสะดวกสบายหรือการสร้างความบรษิ ัท สรางสรรคส ื่อเพื่อการเรียนรู (สสร.) จาํ กัด
.SRANGSANSUEPHUAKARNRIANRUU (SSR.) CO.,LTD

พึงพอใจให้กบั ผู้บริโภค เช่น การใชบ้ ริการรา้ นตดั ผม การรกั ษาพยาบาล การใช้
บรกิ ารช�าระคา่ น�้า-คา่ ไฟ

ทุกคนต้องบริโภคสินค้าต่างๆ เช่น อาหาร
เครื่องดื่ม เสื้อผ้า และมีการใช้บริการ เช่น ไปพบ
แพทย์เม่ือเจ็บป่วย สินค้าและบริการมีหลากหลายท้ัง
ทมี่ คี ุณภาพและราคาทแ่ี ตกต่างกัน ผู้บริโภคควรเลือก
สินค้าและบริการตามความจ�าเป็นและความต้องการ
ของตนเอง โดยเน้นคณุ ภาพและราคาที่เหมาะสม

ราคาสนิ คา้ สงู ผู้บริโภคควรใช้สินค้าและ
เนอื่ งจากใชว้ ตั ถดุ บิ ดหี รือ
ผซู้ อ้ื มคี วามตอ้ งการสนิ คา้ บรษิ ัท สรางสรรคส อ่ื เพือ่ การเรยี นรู (สสร.) จาํ กัด

จา� นวนมาก บรกิ ารเทา่ ทจี่ า� เปน็ ใชอ้ ยา่ งประหยดั และ.SRANGSANSUEPHUAKARNRIANRUU(SSR.)CO.,LTD
ใช้ให้คุ้มค่า ดังนั้นก่อนซื้อสินค้าทุกครั้ง
ควรคิดให้รอบคอบ เปรียบเทียบสินค้า
และราคากอ่ นตดั สนิ ใจซ้ือ

๑.๒ หลกั การเลอื กบริโภค

การบริโภคสินค้าและบริการจ�าเป็นต้องใช้หลักการเลือกสินค้าและ
บริการดังน้ี

104 ป.๔สังคมศึกษา
ศาสนา และวัฒนธรรม

1) คุณประโยชน์ ความจ�าเป็น และความต้องการ เน่ืองจากสินค้า
และบริการมีหลากหลายให้เลือก เพ่ือให้เกิดความคุ้มค่ากับราคามากที่สุด

ผู้บริโภคจึงต้องจัดล�าดับความจ�าเป็นก่อนและหลัง รวมท้ังการใช้ประโยชน์และ

ความตอ้ งการของตนเอง

๒) คณุ ภาพของสนิ คา้ และบรกิ าร มคี วามจา� เปน็ อยา่ งยงิ่ ตอ่ การเลอื กซอ้ื
และใชบ้ รกิ ารตา่ งๆ ผบู้ รโิ ภคควรเลอื กสนิ คา้ ประเภททใี่ ชท้ นทาน มปี ระสทิ ธภิ าพ

เช่น ผู้บรโิ ภคมคี วามต้องการจะซือ้ หม้อหุงขา้ ว ควรเลือกสินคา้ นนั้ ท่มี ีสภาพใหม่
บรษิ ัท สรางสรรคส อ่ื เพอื่ การเรียนรู (สสร.) จํากัด
.SRANGSANSUEPHUAKARNRIANRUU (SSR.) CO.,LTD
ทนทาน เพราะใชเ้ ปน็ ประจา�

3) ฉลากของสินค้า การเลือกสินค้าที่มีฉลากรับรองความปลอดภัย
และผ่านการรับรองมาตรฐานมาแล้ว เพ่ือความปลอดภัยในการบริโภค ดังน้ัน

ผู้บริโภคจึงต้องตรวจดูฉลากของสินค้าก่อนตัดสินใจซ้ือสินค้านั้นๆ อย่าง

ละเอยี ด เชน่ ตรวจดชู อ่ื สนิ คา้ วนั เดอื นปที ผ่ี ลติ และวนั หมดอาย ุ เครอ่ื งหมาย อย.

และ มอก. ส่วนประกอบ ขนาดบรรจ ุ

คุณแม่มวี ธิ กี าร แม่จะเลือกสนิ ค้าท่มี คี ุณภาพ โดยดจู าก
เลือกซ้อื ของอย่างไรคะ เครื่องหมายรบั รองคณุ ภาพ อ่านฉลาก
สนิ ค้าเพอ่ื ดขู อ้ มลู และวนั หมดอายขุ องสนิ ค้า
และทสี่ �าคัญต้องรจู้ ักเลอื กซ้ือสนิ ค้าอย่าง
ประหยัดและคุ้มคา่ ดว้ ยนะจะ๊บรษิ ทั สรางสรรคสื่อเพื่อการเรยี นรู (สสร.) จํากัด

.SRANGSANSUEPHUAKARNRIANRUU (SSR.) CO.,LTD

การเลอื กซอ้ื สนิ คา้ และบรกิ าร ผบู้ รโิ ภคควรพจิ ารณาคณุ ภาพ ราคาสนิ คา้
อา่ นฉลาก ดวู ันหมดอาย ุ นอกจากน้ี สนิ ค้าบางประเภท หากซอื้ ในปริมาณมาก
หรอื การซือ้ ตามฤดกู าล จะชว่ ยให้ผบู้ ริโภคซื้อสนิ คา้ ไดใ้ นราคาถกู ลง

105ป.๔สั ง ค ม ศึ ก ษ า

ศาสนา และวฒั นธรรม

๘หนว่ ยการเรยี นรทู้ ่ี เศรษฐกิจและการเงิน

• มาตรฐานการเรียนรู้และตัวชวี้ ัด

๑. อธบิ ายความสมั พนั ธ์ทางเศรษฐกจิ ของ
คนในชมุ ชน (มฐ. ส ๓.๒ ป.๔/๑)
๒. อธิบายหน้าทีเ่ บื้องต้นของเงนิ
(มฐ. ส ๓.๒ ป.๔/๒)บริษทั สรา งสรรคส อื่ เพ่อื การเรียนรู (สสร.) จาํ กัด

.SRANGSANSUEPHUAKARNRIANRUU (SSR.) CO.,LTD

สาระสา� คญั

กิจกรรมทางเศรษฐกิจต่างๆ ไม่ว่าจะเป็นการ บริษทั สรางสรรคส่ือเพอื่ การเรียนรู (สสร.) จาํ กัด แผนผังสาระการเรียนรู้
.SRANGSANSUEPHUAKARNRIANRUU (SSR.) CO.,LTD
เศรษฐกิจของคนในชมุ ชน
ผลติ การบรโิ ภค การจา� หนา่ ยจา่ ยแจกทคี่ นในชมุ ชน หนา้ ทขี่ องเงนิ

ไดม้ สี ว่ นรว่ มคดิ รว่ มทา� รว่ มรบั ประโยชนข์ องประชาชน ๑

และร่วมกันเป็นเจ้าของ เศรษฐกิจชุมชนมีรากฐาน

มาจากศักยภาพของชุมชน ภูมิปัญญาของชุมชน ๒
หรอื ทนุ ในชมุ ชน

เงินเป็นปัจจัยอย่างหนึ่งในการผลิตสินค้าและ

บรกิ าร เปน็ สอ่ื กลางในการเเลกเปลยี่ นสนิ คา้ ทา� ใหเ้ กดิ

ความสะดวกในการซ้ือขายแลกเปลี่ยน ช่วยให ้

กิจกรรมทางเศรษฐกิจทั้งการผลิตและการบริโภค

ด�าเนนิ ไปได้อย่างตอ่ เนือ่ ง

โอ้โฮ! คณุ พ่อคะ ใช่แลว้ ที่นเี่ รียกว่า ตลาดนัด
ทีน่ มี่ ีของขายและมี อาชีพ ใหค้ นท่ีสนใจขายของ
กล่มุ อาชีพตา่ ง ๆ หรือท�าอาชีพบริการตา่ ง ๆ

เยอะแยะเลย มารวมกันท่นี ่ีได้

1 บริษทั สรา งสรรคสือ่ เพอ่ื การเรยี นรู (สสร.) จํากดั

.SRANGSANSUEPHUAKARNRIANRUU (SSR.) CO.,LTD

เศรษฐกจิ ของคนในชุมชน

ในประเทศไทยมีผู้คนอาศัยอยู่รวมกันเป็นจ�านวนมาก ท�าให้เกิดชุมชนที่
หลากหลาย ซ่ึงในชุมชนมักจะมีกิจกรรมทางเศรษฐกิจท่ีแตกต่างกันออกไป เช่น
อาชีพ สินค้า และบริการ โดยลักษณะภูมิประเทศ และทรัพยากรธรรมชาติก ็
ช่วยให้เกิดกิจกรรมทางเศรษฐกิจภายในชุมชนอีกด้วย

๑.๑ อาชีพ สินค้า และบรกิ ารทีผ่ ลิตในชมุ ชน

ในประเทศไทยมีประชากรจ�านวนมาก คนในสังคมน้ันจะต้อง

ประกอบอาชีพเพ่ือให้มีรายได้มาใช้จ่ายในชีวิตประจ�าวัน อาชีพของแต่ละคน

ขน้ึ อยกู่ บั ความถนดั ความร ู้ ความสามารถ ซง่ึ แตล่ ะอาชพี ลว้ นมคี วามสา� คญั อยา่ งบรษิ ทั สรา งสรรคส่ือเพ่ือการเรยี นรู (สสร.) จํากัด
.SRANGSANSUEPHUAKARNRIANRUU (SSR.) CO.,LTD

เท่าเทยี มกัน อาชีพที่พบเห็นมากในชมุ ชน มีดงั น้ี

๑) อาชีพเกษตรกรรม เปน็ อาชพี
ทค่ี นไทยนยิ มทา� กนั มานานเพราะประเทศไทยมี

การเพาะปลกู ในบรเิ วณทเ่ี ปน็ ทรี่ าบลมุ่ แมน่ า้�

เชน่ การทา� นา ทา� ไร ่ ทา� สวน เลยี้ งสตั ว ์ ทา� ประมง

ซ่ึงสภาพภูมิประเทศและสภาพภูมิอากาศ

เป็นปัจจัยท่ีช่วยส่งเสริมการประกอบอาชีพ การทา� นา
เกษตรกรรมดว้ ย

116 ป.๔สังคมศึกษา
ศาสนา และวัฒนธรรม

๒) อาชีพหัตถกรรม เป็นอาชีพท่ีมีการน�าวัสดุในท้องถิ่นมาผลิต
เป็นสินค้า เป็นการใช้เวลาว่างหลังจากการ
เพาะปลูกมาผลิตสินค้าเพ่ือใช้ในครัวเรือน
โดยใช้ฝีมือประดิษฐ์ส่ิงของต่างๆ เช่น
การสานกระเป๋า การสานตะกร้า การท�า
ไมก้ วาด การแกะสลกั ไม้

การสานกระเป๋า

บรษิ ทั สรางสรรคส อื่ เพอ่ื การเรยี นรู (สสร.) จํากัด

.SRANGSANSUEPHUAKARNRIANRUU (SSR.) CO.,LTD

๓) อาชีพอุตสาหกรรม เป็น
อาชีพท่ีต้องอาศัยเครื่องมือ เคร่ืองจักร
ในการผลติ เชน่ การผลติ รถยนต์ เสอื้ ผา้
ส�าเร็จรูป อาหารกระป๋อง ชิ้นส่วน
คอมพวิ เตอร์

โรงงานผลิตรถยนต์

๔) อาชีพบริการ เป็นอาชพี ท่ีให้
บริการเพ่ืออ�านวยความสะดวกให้แก่คนใน
ชมุ ชน เชน่ ช่างตัดเยบ็ เสื้อ พอ่ คา้ แมค่ ้า ช่าง
ตัดผม พนักงานธนาคาร คนขับรถโดยสารบริษัท สรางสรรคสือ่ เพื่อการเรยี นรู (สสร.) จาํ กดั

.SRANGSANSUEPHUAKARNRIANRUU (SSR.) CO.,LTD

สาธารณะ พนักงานเสิร์ฟอาหาร

ช่างตดั เสือ้

๕) อาชีพรับราชการ เป็น
พนักงานของรัฐท่ีช่วยเหลือและดูแล
ประชาชนในดา้ นตา่ งๆ เชน่ ทหาร ตา� รวจ
แพทย ์ ครู

ขา้ ราชการครู

117ป.๔สั ง ค ม ศึ ก ษ า

ศาสนา และวฒั นธรรม

๖) อาชีพรับจ้าง เป็นอาชีพที่ นกั วิทยาศาสตร์
ใช้ความรู้ ความสามารถในด้านท่ีตนเอง
ถนัดมาประกอบอาชีพ เช่น วิศวกร ศิลปิน
นักวิทยาศาสตร์ ทนายความ พนักงาน
ธนาคาร พนกั งานบรษิ ทั

ในปจั จบุ นั มีอาชีพใหม่ๆ เกิดขน้ึ ตามสภาพแวดลอ้ มและความเจริญของ
เทคโนโลยี เช่น การค้าขายผ่านอินเทอร์เน็ต การบริการรับ-ส่งสินค้า ในทุกๆ บริษัท สรา งสรรคส ่ือเพ่ือการเรียนรู (สสร.) จํากัด

.SRANGSANSUEPHUAKARNRIANRUU (SSR.) CO.,LTD

ชุมชนจึงมีผู้ประกอบอาชีพท่ีหลากหลาย ซึ่งในแต่ละอาชีพล้วนต้องมีการพ่ึงพา
อาศยั กัน จงึ จะนา� พาให้เศรษฐกจิ ในชมุ ชนเจรญิ กา้ วหน้าและมั่นคง

๑.๒ การพึง่ พาอาศยั กันภายในชุมชนทางด้านเศรษฐกิจ

ในแต่ละชุมชนมีคนประกอบอาชีพหลากหลาย เป็นท้ังผู้ผลิตและผู้รับ
บริการ จงึ ทา� ใหเ้ กิดการพึง่ พาอาศยั กันภายในชุมชนทางดา้ นเศรษฐกิจ ดงั น้ี

๑) การเป็นผู้ซื้อและผู้ขาย คือ ผู้ซ้ือเป็นผู้น�าสินค้าและบริการไป
บริโภคตามความต้องการของตนเอง ส่วนผู้ขายเป็นผู้น�าสินค้าและบริการมา
จา� หนา่ ยใหก้ บั คนทต่ี อ้ งการซอื้ ผซู้ อื้ และผขู้ ายจงึ มคี วามสมั พนั ธก์ นั ผซู้ อื้ ตอ้ งการ
สนิ คา้ ทม่ี คี ณุ ภาพและราคาเหมาะสม ผขู้ ายตอ้ งการจา� หนา่ ยสนิ คา้ เพอ่ื ใหไ้ ดก้ า� ไร
ทัง้ ผ้ซู อ้ื และผู้ขายจะตอ้ งซ่อื สตั ย์ ไมเ่ อารดั เอาเปรียบกนั พ่ึงพาอาศัยกนั บรษิ ัท สรา งสรรคสื่อเพือ่ การเรยี นรู (สสร.) จาํ กดั

.SRANGSANSUEPHUAKARNRIANRUU (SSR.) CO.,LTD

๒) ผู้ผลิต ผู้บริโภค และสถาบันการเงิน คอื ผผู้ ลติ จะมรี ายไดจ้ าก
การขายสินค้า จึงต้องมีการลงทุนเพ่ือที่จะผลิตสินค้า โดยน�าเงินออมไปลงทุน
หรือไปกยู้ ืมเงินมาจากสถาบันการเงินตา่ งๆ เพอ่ื ไปซอ้ื วัตถุดิบ หรือจ้างแรงงาน
มาผลติ สินค้า แล้วขายใหก้ บั ผ้บู ริโภค ในขณะเดยี วกนั ผผู้ ลิตตอ้ งจ่ายเงนิ ทนุ ท้งั
ค่าวัตถดุ บิ หรือค่าจ้างแรงงานดว้ ย ท้ังน้ี ผบู้ รโิ ภคจะหารายได้ด้วยการประกอบ
อาชีพ หากผู้ผลิตมีการว่าจ้างมาก จะส่งผลให้ผู้บริโภคซึ่งอาจจะเป็นแรงงาน
มีรายได้เพม่ิ ข้ึนด้วย ในขณะเดยี วกันอาจน�าเงินไปลงทนุ หรือเก็บออมเงนิ แล้ว
น�าไปฝากท่ีสถาบันการเงิน ซ่ึงผู้บริโภคจะได้ดอกเบ้ียเมื่อน�าเงินไปฝาก ทั้งนี ้

118 ป.๔สังคมศึกษา
ศาสนา และวฒั นธรรม

๙หน่วยการเรยี นรูท้ ่ี เวลาและยคุ สมัย
ทางประวัตศิ าสตร์

• มาตรฐานการเรยี นรูแ้ ละตัวช้วี ัด

๑. นบั ช่วงเวลาเป็นทศวรรษ ศตวรรษ และ
สหัสวรรษ (มฐ. ส ๔.๑ ป.๔/๑)
๒. อธิบายยุคสมัยในการศึกษาประวัติของ บริษัท สรา งสรรคส่ือเพอ่ื การเรียนรู (สสร.) จํากดั
มนษุ ยชาตโิ ดยสงั เขป (มฐ. ส ๔.๑ ป.๔/๒) .SRANGSANSUEPHUAKARNRIANRUU (SSR.) CO.,LTD
๓. แยกแยะประเภทหลักฐานท่ีใช้ในการ
ศึกษาประวัติความเป็นมาของท้องถิ่น
(มฐ. ส ๔.๑ ป.๔/๓)

สาระสา� คญั

การนบั ชว่ งเวลาเปน็ ทศวรรษ คอื ชว่ งเวลา ๑๐ ปี บรษิ ทั สรา งสรรคส อ่ื เพื่อการเรยี นรู (สสร.) จาํ กดั แผนผังสาระการเรียนรู้
.SRANGSANSUEPHUAKARNRIANRUU (SSR.) CO.,LTD
การนับช่วงเวลาในอดีต
ศตวรรษ คือ ช่วงเวลา ๑๐๐ ปี และสหัสวรรษ ยุคสมัยทางประวัติศาสตร์
คือ ช่วงเวลา ๑,๐๐๐ ปี การนบั ชว่ งเวลาเชน่ นจี้ ะทา� ๑ หลักฐานทางประวัตศิ าสตร์
การศกึ ษาประวัติศาสตรท์ อ้ งถน่ิ
ให้สามารถล�าดับเหตุการณ์ทางประวัติศาสตร์ได้

อย่างถูกต้อง ๒

การแบ่งช่วงยุคสมัยทางประวตั ศิ าสตร ์ มีความ

จ�าเป็นต่อการศึกษาประวัติศาสตร์ เพื่อไม่ให้เกิด ๓

ความสับสน การบอกช่วงเวลาในประวัติศาสตร ์

และการศึกษาความเป็นมาของท้องถ่ิน จ�าเป็นต้อง ๔
อาศยั หลกั ฐานทางประวัติศาสตร์ ท้ังหลักฐานชนั้ ตน้

และหลักฐานชัน้ รองในการศกึ ษาเร่อื งราวในอดีต

ป๊กุ ปิ๊กรหู้ รือไม่ว่า รคู้ ่ะ....เวลาทา� ใหเ้ ราร้วู า่ เหตกุ ารณ์
เวลาเกย่ี วข้องกบั ต่าง ๆ ทเ่ี กดิ ขนึ้ ในอดตี เกดิ ข้นึ เม่ือไร
ชีวติ เราอยา่ งไร
เหตุการณ์ใดเกิดขน้ึ ก่อนหรือหลงั
ท�าให้เราเขา้ ใจความสมั พันธข์ อง

เหตกุ ารณต์ า่ ง ๆ ไดค้ ะ่

บรษิ ัท สรางสรรคสื่อเพือ่ การเรียนรู (สสร.) จํากัด

.SRANGSANSUEPHUAKARNRIANRUU (SSR.) CO.,LTD

1 การนบั ชว่ งเวลาในอดตี
การศกึ ษาประวตั ศิ าสตร์ เปน็ การศกึ ษาเรอื่ งราวหรอื เหตกุ ารณส์ า� คญั ตา่ งๆ
ในอดตี ของมนษุ ย์ โดยการคน้ คว้า ตรวจสอบ พจิ ารณาไตรต่ รองอยา่ งเปน็ ระบบ

บรษิ ัท สรางสรรคสอื่ เพือ่ การเรยี นรู (สสร.) จํากดั

จากหลกั ฐานทางประวตั ศิ าสตรท์ ่ียังหลง.SRเANหGSANSลUEPHือUAKมARNRาIANRจUU(SนSR.)CถO.,LTึงD ปัจจุบัน
เวลากบั ประวตั ศิ าสตรม์ คี วามเกย่ี วขอ้ งกนั เพราะประวตั ศิ าสตรเ์ ปน็ การ

ศกึ ษาเรอื่ งราวของสงั คมมนษุ ยใ์ นชว่ งเวลาทผ่ี า่ นไปแลว้ ในการบอกเลา่ เรอื่ งราว
ทางประวตั ศิ าสตร ์ จงึ ตอ้ งใชค้ า� บอกชว่ งเวลาลา� ดบั เหตกุ ารณท์ เ่ี กดิ ขน้ึ เพอื่ ใหร้ วู้ า่
เหตุการณต์ า่ งๆ นัน้ เกดิ ขน้ึ เมอ่ื ไร เหตุการณใ์ ดเกิดขึน้ ก่อนหรือหลัง เพือ่ ล�าดับ
เรื่องราวได้ถูกตอ้ ง ท�าให้เข้าใจความสมั พนั ธ์ของเรอ่ื งราวและเห็นถงึ พัฒนาการ
การเปลี่ยนแปลงต่างๆ ท่ีเกิดข้ึนตามช่วงเวลาท่ีผ่านไป ประวัติศาสตร์จึงมี
ความสมั พันธก์ ับเวลา ดงั นน้ั เวลาจงึ มีความสา� คัญต่อการศึกษาประวตั ศิ าสตร์

126 ป.๔สังคมศึกษา
ศาสนา และวัฒนธรรม

๑.๑ ความหมายเเละช่วงเวลาของทศวรรษ ศตวรรษ และ
สหสั วรรษ

การบอกเลา่ เหตกุ ารณจ์ า� เปน็ ตอ้ งมคี า� ทใ่ี ชบ้ อกชว่ งเวลา ทง้ั การบอกเวลา

ที่เฉพาะเจาะจง เช่น วนั นี้ พรงุ่ น้ ี เมอ่ื วานน ี้ ปีน้ี ปีหนา้ ปที ีแ่ ล้ว หรือวันส�าคัญ

ตา่ งๆ เชน่ วันท ี่ ๑๓ เมษายน พ.ศ. ๒๕๖๐ เปน็ วนั สงกรานต ์ และยงั มกี ารกลา่ วถงึ

ชว่ งเวลาแบบกวา้ งๆ ทไ่ี มไ่ ดร้ ะบเุ วลาแนน่ อน เชน่ การบอกชว่ งเวลาเปน็ ทศวรรษ
ศตวรรษ และสหสั วรรษ
บรษิ ัท สรา งสรรคส่อื เพือ่ การเรียนรู (สสร.) จํากดั
๑. ทศวรรษ หมายถึง ช่วงเวลา ๑๐ ปี การนับทศวรรษนิยมใช้บอก.SRANGSANSUEPHUAKARNRIANRUU(SSR.)CO.,LTD
ช่วงเวลาทางคริสต์ศักราชเป็นหลัก โดยนับตั้งแต่ปีท่ีขึ้นต้นด้วยเลข ๐ เป็น

ปแี รกของทศวรรษ และนบั ต่อไปจนสิน้ สุดท่ีเลข ๙ เชน่ ทศวรรษ ๒๐ นับตั้งแต่

คริสต์ศักราช ๒๐๒๐ ไปจนถึงคริสต์ศักราช ๒๐๒๙ ดังนั้น ทศวรรษ ๒๐๒๐

จงึ เปน็ ช่วงเวลาตั้งแตค่ รสิ ต์ศักราช ๒๐๒๐ ไปจนถงึ ครสิ ต์ศักราช ๒๐๒๙

ปัจจุบันนิยมใช้ทศวรรษในการบอกช่วงเวลาทางพุทธศักราชด้วย

เชน่ คา� กลา่ ววา่ “นกั อตุ ุนิยมวิทยาคาดว่า ในทศวรรษที่ ๕๐ ประเทศไทยจะมี

น้�าทว่ ม” ซงึ่ หมายถึงชว่ งเวลาระหว่างพทุ ธศักราช ๒๕๕๐ ถึงพุทธศักราช ๒๕๕๙

๒. ศตวรรษ หมายถงึ ชว่ งเวลา ๑๐๐ ป ี การนบั ศตวรรษจะนบั ตั้งแต่
ปีท่ีข้ึนต้นด้วยเลข ๑ และสิ้นสุดท่ี ๑๐๐ การนับช่วงเวลาเป็นศตวรรษ

นิยมใชใ้ นการบอกช่วงเวลาทง้ั พุทธศกั ราชและครสิ ตศ์ กั ราชบริษทั สรา งสรรคส ่ือเพื่อการเรียนรู (สสร.) จํากัด
.SRANGSANSUEPHUAKARNRIANRUU (SSR.) CO.,LTD

ศตวรรษของพุทธศกั ราช เรยี กว่า พทุ ธศตวรรษ ดังตวั อยา่ ง

พุทธศตวรรษท่ี 1 หมายถงึ ช่วงเวลาตง้ั แต ่ พ.ศ. 1 - พ.ศ. 1๐๐
พทุ ธศตวรรษท ี่ 26 หมายถึง ชว่ งเวลาตงั้ แต่ พ.ศ. 2๕๐1 - พ.ศ. 26๐๐

ศตวรรษของครสิ ต์ศกั ราช เรียกวา่ ครสิ ต์ศตวรรษ ดงั ตัวอยา่ ง

ครสิ ต์ศตวรรษท ่ี 1 หมายถึง ช่วงเวลาตงั้ แต ่ ค.ศ. 1 - ค.ศ. 1๐๐
ครสิ ตศ์ ตวรรษท ่ี 21 หมายถึง ช่วงเวลาต้ังแต่ ค.ศ. 2๐๐1 - ค.ศ. 21๐๐

127ป.๔สั ง ค ม ศึ ก ษ า

ศาสนา และวฒั นธรรม

๓. สหัสวรรษ หมายถึง ช่วงเวลาในรอบ ๑,๐๐๐ ปี การนับช่วงเวลา
สหสั วรรษจะนบั ตง้ั แตป่ ที ขี่ นึ้ ตน้ ดว้ ยเลข ๑ ไปจนถงึ ปที ่ี ๑,๐๐๐ เปน็ สหสั วรรษท ่ี ๑
ตวั อย่างการนับช่วงเวลาสหสั วรรษของพุทธศกั ราช ตวั อย่างเชน่

สหสั วรรษท ่ี 1 ของพทุ ธศกั ราช หมายถงึ ชว่ งเวลาตงั้ แต ่ พ.ศ. 1 - พ.ศ. 1๐๐๐
สหสั วรรษท ่ี 2 ของพทุ ธศกั ราช หมายถงึ ชว่ งเวลาตงั้ แต ่ พ.ศ. 1๐๐1 - พ.ศ. 2๐๐๐

ตวั อยา่ งการนบั ชว่ งเวลาสหัสวรรษของครสิ ตศ์ ักราช ตัวอยา่ งเชน่บรษิ ัท สรา งสรรคส อื่ เพื่อการเรียนรู (สสร.) จาํ กัด
.SRANGSANSUEPHUAKARNRIANRUU (SSR.) CO.,LTD

สหสั วรรษท ี่ 1 ของครสิ ตศ์ กั ราช หมายถงึ ชว่ งเวลาตั้งแต่ ค.ศ. 1 - ค.ศ. 1๐๐๐
สหสั วรรษท ี่ 2 ของครสิ ตศ์ กั ราช หมายถงึ ช่วงเวลาตงั้ แต ่ ค.ศ. 1๐๐1 - ค.ศ. 2๐๐๐

ฉลาดรู้ ฉลาดคดิ

พทุ ธศกั ราช (พ.ศ.) หมายถงึ การนบั ชว่ งเวลาในประเทศทปี่ ระชากรนบั ถอื พทุ ธศาสนา
โดยเรมิ่ นบั ตง้ั เเตป่ ที พี่ ระพทุ ธเจา้ เสดจ็ ปรนิ พิ พาน เปน็ พทุ ธศกั ราชที่ ๑ สามารถเปลย่ี นเปน็
ครสิ ตศ์ กั ราชโดยการนา� พทุ ธศกั ราชนนั้ ๆ ลบดว้ ย ๕๔๓ เชน่ พ.ศ. ๒๕๖๒-๕๔๓ = ค.ศ. ๒๐๑๙

ครสิ ตศ์ กั ราช (ค.ศ.) หมายถงึ การนบั ชว่ งเวลาในประเทศทป่ี ระชากรนบั ถอื ศาสนาครสิ ต์
โดยเร่มิ นับตัง้ เเต่ปที พี่ ระเยซปู ระสูตเิ ปน็ คริสต์ศกั ราชท่ี ๑ สามารถเปล่ยี นเป็นพทุ ธศักราชบริษัท สรางสรรคสือ่ เพื่อการเรียนรู (สสร.) จํากัด

.SRANGSANSUEPHUAKARNRIANRUU (SSR.) CO.,LTD

โดยการน�าคริสต์ศักราชนน้ั ๆ บวกดว้ ย ๕๔๓ เชน่ ค.ศ. ๒๐๑๙+๕๔๓ = พ.ศ. ๒๕๖๒

๑.๒ การใช้ทศวรรษ ศตวรรษ และสหัสวรรษที่ปรากฏใน
เอกสารต่าง ๆ

การใช้ชว่ งเวลาเป็นทศวรรษ ศตวรรษ และสหสั วรรษ สามารถพบเห็นได้
ตามเอกสารต่างๆ เชน่ แบบเรยี น หนงั สือพมิ พ์ โฆษณา ข่าว สารคด ี บทความ
เอกสารทางประวัตศิ าสตร์

128 ป.๔สังคมศึกษา
ศาสนา และวัฒนธรรม

ตัวอย่างการใชท้ ศวรรษ

เมียนมาตกอยู่ภายใต้การปกครองของอังกฤษ หลังได้รับเอกราชในช่วง
หลังสงครามโลกครง้ั ท่ ี ๒ ก็ประสบปญั หาทั้งในทางการเมอื งและเศรษฐกิจ อนั
เป็นผลมาจากความแตกแยกท้ังในบรรดาชนชาติพม่าด้วยกันเองและกับกลุ่ม
ชาตพิ นั ธต์ุ า่ งๆ ทต่ี อ่ ตา้ นรฐั บาลกลาง ความแตกแยกขดั แยง้ นที้ า� ใหก้ องทพั เขา้ มา
ยดึ อา� นาจและปกครองเมยี นมาแบบอยอู่ ยา่ งโดดเดยี่ วตงั้ แตต่ น้ ทศวรรษ 196๐
จนมกี ารเปลย่ี นแปลงสา� คญั อกี ครง้ั ตง้ั แตป่ ระมาณตน้ ครสิ ตศ์ ตวรรษ ๒๑ เปน็ ตน้ มา บริษัท สรางสรรคส ื่อเพ่อื การเรียนรู (สสร.) จํากดั

.SRANGSANSUEPHUAKARNRIANRUU (SSR.) CO.,LTD

ปัจจุบันกล่าวไดว้ ่าเมียนมาอย่ใู นช่วงเปลยี่ นผ่านทัง้ ทางการเมอื งและเศรษฐกจิ

ทม่ี า : สา� นกั งานราชบณั ฑติ ยสภา. (๒๕๕๘). สารานกุ รมประวตั ศิ าสตรป์ ระเทศเพอื่ นบา้ นในอาเซยี น ฉบบั ราชบณั ฑติ ยสภา. หนา้ ๑๙๙.

จากตวั อยา่ งจะเห็นไดว้ ่า ช่วงเวลาระหวา่ ง ค.ศ. ๑๙๖๐-๑๙๖๙ เมยี นมา
มีระบอบการปกครองโดยคณะทหารท�าให้ต้องอยู่อย่างโดดเดี่ยว เพราะชาติ
ตะวนั ตกยุตกิ ารตดิ ตอ่ ทัง้ ดา้ นการเมืองและเศรษฐกจิ

ตวั อยา่ งการใชพ้ ทุ ธศตวรรษ

ในพุทธศตวรรษท่ี ๒๔ ค้นพบศิลาจารึกหลักนี้ เรียกกันว่า “จารึกพ่อขุน
รามคา� แหง” หรอื “จารกึ หลกั ท ่ี ๑” ในรชั สมยั พระบาทสมเดจ็ พระนง่ั เกลา้ เจา้ อยหู่ วั
รชั กาลท ี่ ๓ แหง่ กรงุ รตั นโกสนิ ทร ์ เมอื่ คบริษทัรสงั้รางสพรรคสรอ่ื เพะอ่ื กาบรเรยี นารู (สทสร.)สจาํ กมดั เดจ็ พระจอมเกลา้ เจา้ อยหู่ วั

.SRANGSANSUEPHUAKARNRIANRUU (SSR.) CO.,LTD

รัชกาลท่ี ๔ ยังด�ารงพระอิสริยยศเป็นสมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอ เจ้าฟ้ามงกุฎฯ
ขณะทรงผนวช ไดเ้ สดจ็ จารกิ ธดุ งคไ์ ปทางหวั เมอื งแถบเหนอื ของประเทศไทย เมอื่
ปพี ทุ ธศกั ราช ๒๓๗๖ เสดจ็ ถงึ เมืองสุโขทัยทรงพบศิลาจารึกพ่อขุนรามค�าแหง ที่
เนินปราสาทเมืองเก่าสุโขทัย ทอดพระเนตรเห็นเป็น “โบราณวัตถุท่ีส�าคัญ” จึง
โปรดใหน้ า� ลงมาทก่ี รงุ เทพฯ เมอื่ ปพี ทุ ธศกั ราช ๒๓๗๖ พรอ้ มกบั ศลิ าจารกึ วดั ปา่
มะม่วง ภาษาเขมร (สท.๓) หลกั ท ่ี ๔ และพระแท่นมนังศลิ าบาตร โดยนา� มาเก็บ
รกั ษาไว้ทว่ี ัดราชาธิวาส เป็นแหง่ แรก

ทมี่ า : กรมศลิ ปากร. (๒๕๒๖). จารกึ สมัยสโุ ขทยั . หนา้ ๔.

129ป.๔สั ง ค ม ศึ ก ษ า

ศาสนา และวัฒนธรรม

๑๐หน่วยการเรียนร้ทู ี่ การตัง้ ถ่นิ ฐานและพัฒนาการ
ของมนษุ ย์ในดินแดนประเทศไทย

• มาตรฐานการเรยี นรู้และตัวช้ีวดั

๑. อธิบายการต้ังหลักแหล่งและพัฒนาการ
ของมนุษย์ยุคก่อนประวัติศาสตร์และ
ยุคประวัติศาสตรโ์ ดยสงั เขป บริษัท สรา งสรรคส ่อื เพ่อื การเรียนรู (สสร.) จํากัด
(มฐ. ส ๔.๒ ป.๔/๑) .SRANGSANSUEPHUAKARNRIANRUU (SSR.) CO.,LTD
๒. ยกตัวอย่างหลักฐานทางประวัติศาสตร์
ท่ีพบในท้องถ่ินที่แสดงถึงพัฒนาการ
ของมนษุ ยชาต ิ (มฐ. ส ๔.๒ ป.๔/๒)

สาระส�าคัญ บรษิ ทั สรางสรรคสือ่ เพื่อการเรยี นรู (สสร.) จาํ กัด

.SRANGSANSUEPHUAKARNRIANRUU (SSR.) CO.,LTD

ดินแดนที่เป็นท่ีตั้งของประเทศไทยในปัจจุบัน แผนผังสาระการเรียนรู้

เป็นดินแดนที่มีสภาพภูมิศาสตร์เหมาะสมแก่ ๑ การตง้ั ถิ่นฐานและพฒั นาการของ
การตงั้ ถน่ิ ฐาน จึงมีผู้คนเข้ามาอาศัยอยู่เป็นเวลา มนุษย์สมยั ก่อนประวตั ิศาสตร์
นานต้ังแต่สมัยกอ่ นประวตั ศิ าสตร ์ และมพี ฒั นาการ ในดินเเดนไทย
เป็นชุมชนขนาดใหญ่อยู่รวมกันเป็นแคว้นจน

กลายเปน็ อาณาจกั ร ดงั ปรากฏหลักฐานและแหล่ง การตง้ั ถ่นิ ฐานและพัฒนาการของ
มนษุ ย์สมยั ประวัตศิ าสตร์
โบราณคดีทั่วทุกภูมิภาคของประเทศไทย ซึ่ง ๒ ในดนิ เเดนไทย

เป็นหลักฐานส�าคัญท่ีบอกข้อมูลการตั้งถิ่นฐาน

และความเป็นมาของประวตั ิศาสตรไ์ ทย

ภาพนบ้ี ง่ บอกถึงอะไร
เก่ยี วกับประวัตศิ าสตร์
ในประเทศไทยของเราบา้ งคะ

บริษัท สรา งสรรคส อื่ เพื่อการเรยี นรู (สสร.) จาํ กดั

.SRANGSANSUEPHUAKARNRIANRUU (SSR.) CO.,LTD

ดินแดนอันเป็นท่ีตั้งของประเทศไทยในปัจจุบัน เป็นบริเวณที่ม ี

ความอุดมสมบูรณ์ สภาพภูมิศาสตร์เหมาะสมแก่การต้ังถิ่นฐาน จึงมีผู้คนเข้า

มาอาศยั อยเู่ ปน็ เวลายาวนานต้ังแต่สมัยกอ่ นประวัตศิ าสตร์ ปัจจยั สา� คญั ทีท่ �าให ้

ดินแดนประเทศไทยเหมาะกับการตง้ั ถน่ิ ฐานของมนุษย ์ ได้แก ่

๑. สภาพภูมิศาสตร์และสภาพแวดล้อมเหมาะสม ประเทศไทย

มีท�าเลที่ตั้งเหมาะสม เช่น ต้ังอยู่บริเวณที่ราบลุ่ม มีแม่น้�าไหลผ่าน พื้นดินมี

ความอุดมสมบูรณ์ สะดวกในการติดต่อกับดินแดนอ่ืนท่ีอยู่ห่างไกล ส่งผลให้มี

ความเจริญและกลายเปน็ ศูนย์กลางกบารษิ ทั รสรถางสรา่รคสยือ่ เพ่ือทการเรอยี นรูด(สสรว.) จฒัํากัด นธรรมอย่างกวา้ งขวาง
.SRANGSANSUEPHUAKARNRIANRUU (SSR.) CO.,LTD

๒. ความเจริญทางด้านภูมิปัญญา เป็นปัจจัยส�าคัญประการหนึ่ง

ท่ีท�าให้คนในชุมชนสามารถใช้ทรัพยากรธรรมชาติได้อย่าง

เตม็ ท ่ี เชน่ ชมุ ชนโบราณทมี่ คี วามกา้ วหนา้ ทางดา้ นภมู ปิ ญั ญา

ในการท�าเคร่ืองมือเคร่ืองใช้ส�าริดและเคร่ืองปั้นดินเผา

หรือมีการขุดคูน�้าล้อมรอบเพ่ือกักเก็บน�้าไว้ใช้ส�าหรับ

อุปโภคบริโภค ชุมชนโบราณนั้นจะเป็นชุมชนขนาดใหญ ่

มผี ู้คนอาศยั อยจู่ า� นวนมาก

เคร่ืองปน้ั ดนิ เผาของชุมชนโบราณบ้านเชยี ง จงั หวัดอุดรธาน ี 141ป.๔สั ง ค ม ศึ ก ษ า

ทม่ี า : เวบ็ ไซตป์ ระตูสู่อสี าน ศาสนา และวฒั นธรรม
https://www.isangate.com/new/32-art-culture/knowledge/575-baan-chiang.htm

๓. การรบั อทิ ธพิ ลจากวัฒนธรรมภายนอก เช่น บริเวณภาคใต ้
ของไทยท่ีมีลักษณะเป็นคาบสมุทร ท่ีต้ังอยู่ระหว่างมหาสมุทรทั้ง ๒ ด้าน
สามารถติดต่อกับเมืองอื่นๆ ได้สะดวก ท�าให้บริเวณน้ีกลายเป็นศูนย์กลาง

ทางวฒั นธรรมต่าง ๆ ไดแ้ ก่ อินเดยี จีน เขมร และพมา่
มาบรรจบกัน ซ่ึงปรากฏร่องรอยของวัฒนธรรมอยู่
ในโบราณสถาน โบราณวัตถุมากมาย นอกจากน ้ี
การมผี นู้ า� ทเี่ ขม้ แขง็ มคี วามรคู้ วามสามารถ กเ็ ปน็
ส่วนส�าคัญต่อการเจริญเติบโตของชุมชน บรษิ ทั สรา งสรรคส่ือเพ่ือการเรยี นรู (สสร.) จาํ กัด

.SRANGSANSUEPHUAKARNRIANRUU (SSR.) CO.,LTD

วัดไชยวัฒนาราม จงั หวัดพระนครศรีอยุธยา ไดร้ ับอิทธิพล
จากศิลปะเขมร

จากปัจจัยดังกล่าว ท�าให้ชุมชนโบราณในดินแดนประเทศไทยมี
พัฒนาการกลายเป็นแคว้นและอาณาจักร มีความแตกต่างทางด้านวัฒนธรรม
ขึ้นอยู่กับท�าเลที่ต้ังและการรับวัฒนธรรมจากภายนอก ส่งผลต่อลักษณะการ
ดา� เนนิ ชวี ติ ของผคู้ นทอี่ าศยั อยบู่ รเิ วณนน้ั และไดร้ บั การสบื ทอดตอ่ กนั มา สะทอ้ น
ออกมาให้เห็นในลักษณะต่าง ๆ เช่น การแต่งกาย อาหาร สถาปัตยกรรม
ศิลปวัฒนธรรม ประเพณ ี และวิถชี วี ิต บรษิ ทั สรา งสรรคสอื่ เพอ่ื การเรียนรู (สสร.) จํากัด

.SRANGSANSUEPHUAKARNRIANRUU (SSR.) CO.,LTD

1 การตัง้ ถิ่นฐานและพฒั นาการของมนุษย์
สมยั กอ่ นประวตั ศิ าสตรใ์ นดินแดนไทย

จากหลักฐานทางโบราณคดีที่ค้นพบ เช่น เครื่องมือเครื่องใช้ เครื่อง
ประดับ และโครงกระดูกมนุษย์ ที่กระจายอยู่ทุกภูมิภาคของประเทศ แสดงให้
เห็นว่าดินแดนประเทศไทยมีมนุษย์อาศัยอยู่มานานแล้ว โดยแต่ละชุมชนพัฒนา
เปน็ บา้ นเมืองในเวลาที่แตกตา่ งกัน

142 ป.๔สังคมศึกษา
ศาสนา และวัฒนธรรม

สมัยก่อนประวัติศาสตร์ เป็นยุคที่มนุษย์ยังไม่มีการประดิษฐ์ตัวอักษร
ขน้ึ มาใชบ้ นั ทกึ เรอ่ื งราวตา่ ง ๆ ซง่ึ สามารถแบง่ ได ้ ๓ ยคุ หลกั ๆ คอื ยคุ หนิ ยคุ สา� รดิ
และยุคเหล็ก

๑.๑ การตง้ั ถน่ิ ฐานในยุคหนิ (๕๐๐,๐๐๐–๔,๐๐๐ ปีมาแลว้ )

เป็นยุคท่ีมนุษย์ใช้หินมาท�าเคร่ืองมือเครื่องใช้ เน้นด�ารงชีวิตด้วยการ
ล่าสตั ว ์ หาของปา่ ยังไม่มีการตงั้ ที่อยูเ่ ป็นหลักแหล่ง แบ่งออกเป็น ๓ ยุค ได้แก่
ยคุ หนิ เกา่ ยุคหินกลาง และยคุ หินใหม่บรษิ ัท สรา งสรรคส่ือเพ่อื การเรยี นรู (สสร.) จาํ กัด

.SRANGSANSUEPHUAKARNRIANRUU (SSR.) CO.,LTD

๑. ยุคหินเก่า (๕๐๐,๐๐๐–๑๐,๐๐๐ ปีมาแล้ว) เป็นยุคท่ีมนุษย์น�าหิน
มาท�าเครื่องมอื เคร่อื งใชด้ �ารงชวี ิตดว้ ยวิธกี ารลา่ สัตว ์ หาของปา่ อาศยั อยตู่ ามถ�า้
แตไ่ มถ่ าวร มักอพยพไปตามความอุดมสมบรู ณ์ของแหลง่ อาหาร

หลักฐานที่แสดงให้
เห็นถึงร่องรอยการต้ังถ่ินฐาน
ในดนิ แดนประเทศไทยของมนุษย์
ยุคหนิ เกา่ คือ โครงกระดูกมนุษย์
ซง่ึ เปน็ บรรพบรุ ษุ ของมนษุ ยป์ จั จบุ นั
ทแี่ หลง่ โบราณคดถี า�้ หลงั โรงเรยี น
จงั หวดั กระบ ่ี แหลง่ โบราณคดเี พงิ ผาบรษิ ทั สรางสรรคสื่อเพ่ือการเรียนรู (สสร.) จํากัด
.SRANGSANSUEPHUAKARNRIANRUU (SSR.) CO.,LTD
บา้ นไร ่ และเพงิ ผาถา้� ลอด อา� เภอ
สสุ านเปดิ แหลง่ โบราณคดเี พงิ ผาบา้ นไร ่ อา� เภอ ปางมะผ้า จงั หวัดแมฮ่ อ่ งสอน
ปางมะผา้ จังหวัดแม่ฮ่องสอน

ที่มา : เว็บไซต์สมาคมนักศึกษาเก่าคณะโบราณคดี
มหาวิทยาลัยศิลปากร https://www.archaeoalumni.org/
outstanding-detail/โครงการโบราณคดบี นพื้นทส่ี ูง

๒. ยุคหินกลาง (๑๐,๐๐๐–๖,๐๐๐ ปีมาแล้ว) มนุษย์ในยุคนี้ยงั คง
ดา� รงชวี ติ ดว้ ยการลา่ สตั ว ์ หาของปา่ อยอู่ าศยั ในถา�้ หรอื เพงิ ผาทอี่ ยใู่ กลแ้ หลง่ นา�้
เพื่อป้องกันอันตรายจากสัตว์ร้าย เครื่องมือหินท่ีใช้ส�าหรับตัดหรือสับมีความ
ประณีตขนึ้ และมีขนาดเลก็ ลง

143ป.๔สั ง ค ม ศึ ก ษ า

ศาสนา และวัฒนธรรม

๑๑หน่วยการเรียนรทู้ ี่ เลา่ เรื่องสมยั สโุ ขทยั

• มาตรฐานการเรยี นรู้และตวั ช้ีวัด

๑. อธิบายพัฒนาการของอาณาจักรสุโขทัย
โดยสังเขป (มฐ. ส ๔.๓ ป.๔/๑)
๒. บอกประวตั แิ ละผลงานของบคุ คลสา� คญั
สมัยสุโขทัย (มฐ. ส ๔.๓ ป.๔/๒) บรษิ ัท สรา งสรรคส่ือเพอื่ การเรียนรู (สสร.) จํากัด

.SRANGSANSUEPHUAKARNRIANRUU (SSR.) CO.,LTD

๓. อธิบายภูมิปัญญาท่ีส�าคัญสมัยสุโขทัยท ่ี
นา่ ภาคภูมใิ จและควรคา่ แกก่ ารอนุรกั ษ ์
(มฐ. ส ๔.๓ ป.๔/๓)

บริษทั สรา งสรรคส ่ือเพ่ือการเรียนรู (สสร.) จาํ กัด

.SRANGSANSUEPHUAKARNRIANRUU (SSR.) CO.,LTD

สาระส�าคัญ

อาณาจักรสุโขทัยมีพัฒนาการท้ังด้าน แผนผังสาระการเรียนรู้

การปกครองและเศรษฐกิจ โดยมพี ระมหากษตั ริย์ ๑ พฒั นาการของสมยั สโุ ขทยั
ทรงเป็นผู้น�าส�าคัญในการพัฒนา โดยเฉพาะ

บุคคลส�าคัญสมัยสุโขทัยท่ีได้สร้างความเป็น ๒ บคุ คลสา� คญั สมัยสโุ ขทยั
ปึกแผ่นและความเจริญให้อาณาจักรสุโขทัยใน

ด้านต่างๆ โดยเฉพาะภูมิปัญญาที่ส�าคัญมากมาย ๓ ภูมปิ ญั ญาสมยั สโุ ขทัย
ซง่ึ ปรากฏเป็นหลักฐานมาจนถงึ ปัจจุบนั

นักเรียนเคยไปเทยี่ วจงั หวดั สโุ ขทัย
ไหมคะ รไู้ หมวา่ ในอดตี จงั หวดั
สโุ ขทัยมีความส�าคัญอย่างไร

1 พัฒนาการของสมยั สโุ ขทัยบริษทั สรางสรรคส ื่อเพอื่ การเรยี นรู (สสร.) จํากดั
.SRANGSANSUEPHUAKARNRIANRUU (SSR.) CO.,LTD

สโุ ขทยั เปน็ เมอื งเลก็ ๆ ซงึ่ เคยตกอยภู่ ายใตอ้ ทิ ธพิ ลของอาณาจกั รขอม (เขมร)
มาก่อน สุโขทยั เม่อื ประมาณ ๗๐๐ ปมี าแลว้ เคยเปน็ เมืองหลวงแหง่ แรกของไทย
โดยเริม่ ตน้ ประวัติศาสตรเ์ มือ่ ประมาณ พ.ศ. ๑๗๙๒

๑.๑ การสถาปนาอาณาจักรสุโขทัย

การสถาปนาอาณาจักรสุโขทัยเริ่มต้นขึ้นเม่ือ พ.ศ. ๑๗๙๒ ภายหลังท่ี
พ่อขุนศรีนาวน�าถุมส้ินพระชนม์ บ้านเมืองก็เกิดความวุ่นวาย ขอมสบาดโขลญ
ล�าพงได้น�าก�าลังเข้ายึดเมืองสุโขทัยและศรีสัชนาลัยไว้ ต่อมาพระราชโอรสของ
พ่อขุนศรีนาวน�าถุม พระนามว่า พ่อขุนผาเมือง ซึ่งเป็นเจ้าเมืองราดใน
ขณะน้ันกับพ่อขุนบางกลางหาว ซึ่งเป็นพระสหายของพ่อขุนผาเมือง ได้น�าก�าลัง บริษัท สรา งสรรคสื่อเพ่ือการเรยี นรู (สสร.) จาํ กดั

.SRANGSANSUEPHUAKARNRIANRUU (SSR.) CO.,LTD

เข้าชิงเมืองสุโขทัยกลับคืนมาและขับไล่พวกขอมออกจากสุโขทัยได้ส�าเร็จ
จากน้ันพ่อขุนผาเมืองได้สถาปนาพ่อขุนบางกลางหาวข้ึนเป็นกษัตริย์ครองเมือง
สุโขทัย ทรงพระนามว่า พ่อขุนศรีอินทราทิตย์ ทรงเป็นกษัตริย์พระองค์แรกแห่ง
ราชวงศพ์ ระรว่ ง และไดท้ รงสถาปนากรงุ สโุ ขทยั เปน็ ราชธานนี บั ตงั้ แต ่ พ.ศ. ๑๗๙๒
เป็นต้นมา อาณาจักรสุโขทัยยุคราชวงศ์พระร่วงมีอาณาเขตท่ีกว้างขวาง
จากศิลาจารึกของพ่อขุนรามค�าแหงมหาราช ท�าให้ทราบได้ว่า กรุงสุโขทัย
เปล่ียนสภาพจากเมืองเล็กๆ กลายเป็นแคว้น และจากแคว้นได้กลายเป็น
อาณาจักรในเวลาต่อมา

155ป.๔สั ง ค ม ศึ ก ษ า

ศาสนา และวฒั นธรรม

อาณาจักรสุโขทัยสมัยที่เจริญรุ่งเรืองที่สุด คือ สมัยพ่อขุนรามค�าแหง
มหาราช โดยมอี าณาเขต ดงั น ้ี
๑) ทศิ เหนือ จดเมืองหลวงพระบาง
๒) ทศิ ตะวันออก จดเมืองเวียงจันทน์และเมืองเวยี งคา�
๓) ทิศตะวนั ตก จดเมอื งหงสาวด ี
๔) ทิศใต้ จดแหลมมลายู

หลังจากพ่อขุนรามค�าแหงมหาราชเสด็จสวรรคตแล้ว อาณาจักรสุโขทัย
เริ่มระสา่� ระสาย ไมอ่ าจจะรกั ษาความมน่ั คงของอาณาจกั รไวไ้ ด ้ เมอื งหลายเมอื งบริษัท สรางสรรคส ่อื เพือ่ การเรียนรู (สสร.) จํากดั

.SRANGSANSUEPHUAKARNRIANRUU (SSR.) CO.,LTD

แยกตวั เปน็ อสิ ระ ทา� ใหอ้ าณาจกั รสโุ ขทยั เสยี ดนิ แดนทเ่ี คยปกครองเปน็ จา� นวนมาก

๑.๒ ๙ กษัตริย์แหง่ อาณาจักรสุโขทัย

อาณาจักรสุโขทัยมีพระมหากษัตริย์ราชวงศ์พระร่วงปกครองรวม ๙
พระองค์ ดงั น้ี

ลา� ดับ พระนาม ปที ีค่ รองราชย์
๑ พอ่ ขุนศรีอนิ ทราทติ ย์ พ.ศ. ๑๗๙๒ - ปใี ดไม่ปรากฏ

๒ พ่อขนุ บานเมือง ปใี ดไม่ปรากฏ - พ.ศ. ๑๘๒๒

๓ พอ่ ขุนรามค�าแหงมหาราช พ.ศ. ๑๘๒๒ - ๑๘๔๑

๔ พระยาเลอไทย พ.ศ. ๑๘๔๑ - ๑๘๖๖ บริษทั สรางสรรคสื่อเพือ่ การเรียนรู (สสร.) จาํ กัด
๕ พระยางั่วน�าถมุ
.SRANGSANSUEPHUAKARNRIANRUU (SSR.) CO.,LTD

พ.ศ. ๑๘๖๖ - ๑๘๙๐

๖ พระมหาธรรมราชาที่ ๑ (พระยาลิไทย) พ.ศ. ๑๘๙๐ - ๑๙๑๑

๗ พระมหาธรรมราชาท่ี ๒ พ.ศ. ๑๙๑๑ - ๑๙๔๒

๘ พระมหาธรรมราชาที่ ๓ (ไสลอื ไทยหรอื ไสลไิ ทย) พ.ศ. ๑๙๔๓ - ๑๙๖๒

๙ พระมหาธรรมราชาท่ี ๔ (บรมปาล) พ.ศ. ๑๙๖๒ - ๑๙๘๑*

*อาณาจกั รสโุ ขทยั ถกู ผนวกรวมเขา้ กบั อาณาจกั รอยธุ ยาเมอื่ พ.ศ. ๒๐๐๖ ตรงกบั สมยั สมเดจ็ พระบรมไตรโลกนาถ
แห่งอาณาจักรอยธุ ยา

156 ป.๔สังคมศึกษา
ศาสนา และวัฒนธรรม

๑.๓ การปกครองสมัยสุโขทัย

๑. ลกั ษณะการปกครอง สามารถแบ่งได้ ๒ ลักษณะ ดังน้ ี

1) ชว่ งตน้ สมยั สโุ ขทยั พระมหากษตั รยิ ป์ กครองประชาชนอยา่ งใกลช้ ดิ
ประดุจบิดาดูแลบุตร เรียกว่า “การปกครองแบบพ่อปกครองลูก” ดังนั้น
ประชาชนมักใช้ค�าน�าหน้าพระนามพระมหากษัตริย์ว่า พ่อขุน หลังจากสมัย
ของพ่อขุนรามค�าแหงมหาราชแล้ว ฐานะของพระมหากษัตริย์เปล่ียนไป ค�าน�า
หน้าพระนามเปล่ียนเป็น พระยา
๒) ชว่ งปลายสมยั สโุ ขทยั อาณาจกั รสโุ ขทยั ขยายอาณาเขตกวา้ งขวางขนึ้ บริษทั สรา งสรรคส ื่อเพ่ือการเรยี นรู (สสร.) จาํ กัด

.SRANGSANSUEPHUAKARNRIANRUU (SSR.) CO.,LTD

พระมหากษตั รยิ ท์ รงนา� หลกั ธรรมทางพระพทุ ธศาสนามาเปน็ เเนวทางปกครอง คอื
หลักทศพิธราชธรรม ค�าน�าหน้าพระนามของพระมหากษัตริย์จึงเปล่ียนเป็น
พระมหาธรรมราชา หมายถึง พระมหากษัตริย์ผู้ทรงธรรม เริ่มขึ้นต้ังแต่สมัย
พระมหาธรรมราชาท ่ี ๑ (ลิไทย)

๒. รปู แบบการปกครอง การปกครองสมัยสุโขทัยนั้นมีลักษณะกระจาย
อ�านาจจากศูนย์กลาง ประกอบด้วย เมืองหลวงหรือเมืองราชธานี เมืองส�าคัญ
ต่างๆ และเมืองประเทศราช ดังน้ี

1) เมืองหลวงหรอื เมอื งราชธาน ี คือ กรงุ สุโขทัย ซ่ึงเปน็ ศูนยก์ ลาง
การปกครองแล้วกระจายอ�านาจไปยังเมืองต่าง ๆ และยังเป็นท่ีประทับของ

พระมหากษตั รยิ อ์ ีกด้วย บรษิ ัท สรา งสรรคส ่อื เพอ่ื การเรียนรู (สสร.) จาํ กัด

.SRANGSANSUEPHUAKARNRIANRUU (SSR.) CO.,LTD

๒) เมอื งสา� คญั ทอี่ ยรู่ อบราชธานแี ละเมอื งรอบนอก พระมหากษตั รยิ ์
จะสง่ เจา้ นายทเี่ ปน็ พระราชโอรสหรอื พระบรมวงศานวุ งศช์ นั้ สงู ไปปกครอง เมอื ง

ส�าคัญท่ีอยู่รอบราชธานี และ

อยู่ไม่ไกลจากเมืองหลวง เช่น ฉลาดรู้ ฉลาดคิด
เมืองศรีสัชนาลัย (สวรรคโลก)
เมอื งสองแคว (พิษณุโลก) เมือง เมืองชน้ั ในสมยั สุโขทยั ได้แก่
สระหลวง (พิจิตร) และเมือง • เมอื งศรีสชั นาลัย อยู่ทางเหนอื
นครชมุ (กา� แพงเพชร) • เมืองสระหลวง (เมืองพจิ ติ รเก่า) อยทู่ างใต้
• เมืองสองแควหรอื พิษณุโลก อยู่ทางตะวนั ออก
• เมอื งชากังราว (กา� แพงเพชร) อยู่ทางตะวนั ตก

157ป.๔สั ง ค ม ศึ ก ษ า

ศาสนา และวฒั นธรรม

หนว่ ยการเรียนรทู้ ่ี จงั หวดั ของเรา

๑๒ • มาตรฐานการเรียนรู้และตวั ช้ีวดั

๑. สื บ ค ้ น แ ล ะ อ ธิ บ า ย ข ้ อ มู ล ลั ก ษ ณ ะ
ทางกายภาพในจังหวัดตนเองด้วย
แผนท่แี ละรูปถ่าย (มฐ. ส ๕.๑ ป.๔/๑)
๒. ร ะ บุ แ ห ล ่ ง ท รั พ ย า ก ร แ ล ะ ส ถ า น ท ่ี
ส�าคัญในจังหวัดของตนด้วยแผนท ่ีบริษทั สรางสรรคสือ่ เพ่อื การเรยี นรู (สสร.) จาํ กดั

.SRANGSANSUEPHUAKARNRIANRUU (SSR.) CO.,LTD

และรปู ถ่าย (มฐ. ส ๕.๑ ป.๔/๒)
๓. อธิบายลักษณะทางกายภาพที่ส่งผล
ต่อแหล่งทรัพยากรและสถานท่ีส�าคัญ
ในจงั หวัด (มฐ. ส ๕.๑ ป.๔/๓)

สาระสา� คัญ

แผนผังสาระการเรียนรู้จังหวัดแต่ละแห่งมีลักษณะทางกายภาพ บรษิ ัท สรา งสรรคส่ือเพ่อื การเรยี นรู (สสร.) จาํ กดั
๑ทแ่ี ตกตา่ งกนั ทง้ั ในดา้ นภมู ปิ ระเทศ ภมู ิอากาศ การใช้แผนทแี่ ละรูปถา่ ยเพ่อื การ.SRANGSANSUEPHUAKARNRIANRUU(SSR.)CO.,LTD
และทรัพยากร ซ่ึงเป็นตัวก�าหนดลักษณะและ เรยี นรใู้ นจังหวดั

ประเภทของแหล่งทรัพยากร ตลอดจนสถานที่

ส�าคัญของจังหวัด โดยอาศัยแผนที่และรูปถ่าย ๒ ลกั ษณะทางกายภาพ

ในการสืบคน้ และอธิบาย ลักษณะทางกายภาพท่ีสง่ ผลต่อแหลง่
ทรพั ยากรและสถานท่สี า� คญั ของจังหวัด
แผนที่แสดงรายละเอียดของลักษณะ ๓
ทางกายภาพในลักษณะย่อส่วน มีการใช้สีและ

สญั ลกั ษณเ์ พอื่ แสดงลกั ษณะทางกายภาพ แหลง่ ๔ ตัวอย่างการใชแ้ ผนทีแ่ ละรูปถา่ ย
ทรัพยากร และสถานท่ีส�าคัญ ในขณะที่รูปถ่าย เพอ่ื การเรยี นรู้

แสดงสภาพพ้ืนที่จริงใช้ควบคู่กับแผนท่ี ท�าให้

เข้าใจลกั ษณะทางกายภาพของจงั หวดั ได้งา่ ยขนึ้

จากแผนที่และรูปถ่ายแสดงให้เห็น
ลักษณะทางกายภาพ

แหลง่ ทรัพยากร และสถานท่ี
สำ� คญั อย่ำงไรบำ้ งคะ

บรษิ ทั สรางสรรคส ื่อเพ่ือการเรียนรู (สสร.) จาํ กัด

.SRANGSANSUEPHUAKARNRIANRUU (SSR.) CO.,LTD

ประเทศไทยมีลักษณะทาง
กายภาพทห่ี ลากหลาย นกั เรยี นจงึ ควร
N
WE
เรียนรู้เก่ียวกับลักษณะภูมิประเทศ S
ภมู อิ ากาศแหลง่ ทรพั ยากรและสถานที่
ส�าคัญ โดยสืบค้นความรู้จากแหล่ง
ข้อมูลต่างๆ เช่น หนังสือ วารสาร
ป้ายนิเทศ เว็บไซต์ หรือสิ่งแวดล้อม
ทางกายภาพและสภาพทางสงั คมของ
จังหวดั ทีน่ ักเรยี นอาศยั อยู่
บริษทั สรา งสรรคสอ่ื เพอื่ การเรียนรู (สสร.) จํากัด

.SRANGSANSUEPHUAKARNRIANRUU (SSR.) CO.,LTD

แผนที่และรูปถ่ายเป็นแหล่ง
ข้อมูลประเภทหน่ึงที่ใช้ในการศึกษา
ลกั ษณะทางกายภาพ แหลง่ ทรพั ยากร
สถานทส่ี า� คัญ และสถานทตี่ ้ัง เมอื่ นา�
มาใช้ร่วมกันช่วยให้ศึกษาลักษณะ
ทางกายภาพ แหล่งทรัพยากร และ ตวั อย่างแผนท่ีการแบง่ เขตจงั หวดั ของประเทศไทย
สถานที่ส�าคัญได้ดียิ่งขึ้น

169ป.๔สั ง ค ม ศึ ก ษ า

ศาสนา และวฒั นธรรม

1 การใชแ้ ผนทแี่ ละรปู ถา่ ยเพอื่ การเรยี นรใู้ นจงั หวดั

แผนท่ี คือ สิ่งที่แสดงลักษณะของพื้นผิวโลกท้ังท่ีมีอยู่ตามธรรมชาติ
และทมี่ นษุ ยส์ รา้ งขน้ึ โดยแสดงลงในพน้ื แบนราบ ดว้ ยการยอ่ ใหเ้ ลก็ ลงตามขนาด
ทต่ี ้องการ และอาศัยเครื่องหมายกบั สญั ลักษณ์ท่กี �าหนดขน้ึ

แผนที่แสดงลักษณะภูมปิ ระเทศของประเทศไทย

บรษิ ัท สรา งสรรคส ื่อเพอ่ื การเรยี นรู (สสร.) จาํ กดั

.SRANGSANSUEPHUAKARNRIANRUU (SSR.) CO.,LTD

ทิศ N ช่ือแผนท่ี
WE
ใช้ทิศเหนือเป็น เป็นส่ิงที่บ่งบอก
ทิศหลัก โดยใช้ S วา่ แผนทน่ี น้ั แสดง
ตัวอกั ษร น หรือ ข้อมูลอะไร ซ่ึง
N และมีลูกศรชี้ ปรากฏที่ด้านบน
กา� กับอกี ด้วย หรอื ลา่ งของแผนที่

บริษัท สรา งสรรคส อ่ื เพอ่ื การเรียนรู (สสร.) จาํ กัด สญั ลกั ษณ์

.SRANGSANSUEPHUAKARNRIANRUU (SSR.) CO.,LTD เปน็ สง่ิ ทก่ี �าหนดขึ้นเพ่ือ
ใช้แทนข้อมลู ในแผนที่

มาตราสว่ น คอื อตั ราสว่ นระหวา่ งระยะในแผนที่กบั ระยะในภูมปิ ระเทศจริง
ตวั อยา่ งแผนท่แี สดงลักษณะภมู ิประเทศของประเทศไทย

170 ป.๔สังคมศึกษา
ศาสนา และวัฒนธรรม

ความรู้เพิม่ เตมิ

ข้อมูลที่นักเรยี นสามารถสืบคน้ ไดจ้ ากแผนทจี่ งั หวดั มีดังน้ี

๑. ขอบเขตกำรปกครอง 98°20'0"E 98°30'0"E

ไดแ้ ก่ เขตจังหวดั และเขตอ�ำเภอ

๒. ระดับควำมสูง-ต่�ำของ 8°10'0"N 8°10'0"N

หาดไมข าว

ภมู ปิ ระเทศ อุทยสานิรินแาหถง ชาติ
๓. เสน้ ทำงคมนำคม ไดแ้ ก่
หาดในทอน อ.ถลาง น้ำตกโตนไทร เกาะแรด
ถนน ทำงรถไฟ เสน้ ทำงนำ้� เกาะนาคาใหญ
๔. แหล่งน้�ำ ได้แก่ แม่น�้ำ .บSรRษิAัทNGทสSะAรเNา ลงSสUอEรันPรHคดUส าA่ือมKเพAนั Rื่อNกRาIรAเNรRียUนUรู (สสร.) จํากดั วัดพระทอง
(SSR.) CO.,วLTัดDพระนางสรา ง เกาะนาคานอย
ล�ำธำร บึง อ่ำงเก็บน�้ำ เข่ือน
ทะเลสำบ หาดสุรินทร

๕. ต�ำแหน่งของสถำนที่ แหลมสงิ ห อนสุ าวรียทา วเทพกระษตั รี ทาวศรีสุนทร
สำ� คญั เชน่ สถำนรี ถไฟ โรงพยำบำล
8°0'0"N หาดกมลา เกาะรงั นอ ย 8°0'0"N
๖. แหล่งท่องเท่ียวประเภท
ตำ่ ง ๆ เชน่ วัด อุทยำนแหง่ ชำติ หาดกะหลมิ เกาะรงั ใหญ
นำ้� ตก
อ.กะทู เกาะมะพรา วใหญ

หาดปา ตอง อ.เมือง

น จุดชมววิ กะรน วดั (วไดัชยฉธลาอรงา)ม หมูบา นชาวเล

เกาะตะเภานอย
เกาะตะเภาใหญ

7°50'0"N หาดกะตะนอย เกาะโหลน 7°50'0"N

คำอธบิ ายสญั ลกั ษณ หาดในหาน หาดราไวย เกาะแอว
อำเภอ
15
สถานทส่ี ำคญั แหลมพรหมเทพเกาะบอน
สนามบิน
เกาะเฮ
ถนน

คลอง, ลำธาร

เหมอื งแร

ขอบเขตอำเภอ 0 5 10 กโิ ลเมตร

98°20'0"E 98°30'0"E

แผนท่ีจงั หวดั ภเู ก็ต : แสดงสถานที่ส�าคัญ

บริษทั สรา งสรรคส ื่อเพื่อการเรียนรู (สสร.) จาํ กัด

.SRANGSANSUEPHUAKARNRIANRUU (SSR.) CO.,LTD

ฉลาดรู้ ฉลาดคดิ

แผนที่ไม่จ�ำเป็นต้องอยู่ในรูปของแผ่นกระดำษเสมอไป ในปัจจุบันข้อมูลท่ีเก่ียวข้องกับ
สง่ิ แวดลอ้ มในพนื้ ทตี่ ำ่ ง ๆ มกี ำรจดั เกบ็ ในรปู แบบดจิ ทิ ลั ขอ้ มลู เหลำ่ นส้ี ำมำรถแสดงในรปู ของแผนทผี่ ำ่ น
ทำงเวบ็ ไซตต์ ำ่ ง ๆ แผนทลี่ กั ษณะนตี้ อ้ งอำศยั สอื่ อเิ ลก็ ทรอนกิ ส์ในกำรแสดงแผนที่ เชน่ คอมพวิ เตอร์
แท็บเลต็ โทรศพั ท์เคล่อื นที่

แผนท่ีในรูปแบบดิจิทัลมีข้อดี คือ แสดงข้อมูลบนแผนท่ีได้ตำมควำมต้องกำรของ
ผู้ใช้ เชน่ เรยี กดขู อ้ มลู ของพนื้ ท่ีในสว่ นตำ่ ง ๆ ของโลก ยอ่ และขยำยแผนที่ไดต้ ำมควำมตอ้ งกำร และ
คน้ หำสง่ิ ทตี่ อ้ งกำรใหป้ รำกฏในแผนที่ไดต้ ำมควำมตอ้ งกำรอกี ดว้ ย เชน่ ตำ� แหนง่ โรงเรยี น โรงพยำบำล
รำ้ นคำ้ รำ้ นอำหำร ทำงหลวง และลกั ษณะภมู ปิ ระเทศ

171ป.๔สั ง ค ม ศึ ก ษ า

ศาสนา และวัฒนธรรม

รูปถ่าย เป็นเคร่ืองมือท่ีส�าคัญอย่างหน่ึงท่ีช่วยในการเรียนรู้ลักษณะทาง
กายภาพ เพราะรูปถ่ายแสดงภาพพื้นที่จริง ท�าให้ง่ายต่อการท�าความเข้าใจ
ลกั ษณะภูมิศาสตรข์ องสภาพพื้นทน่ี ั้น แตร่ ูปถา่ ยมีข้อจ�ากดั คอื ไมส่ ามารถระบุ
ตา� แหนง่ ทศิ และระยะระหวา่ งสง่ิ ตา่ งๆ ทปี่ รากฏในรปู ถา่ ยได้ ดงั นน้ั หากตอ้ งการ
สบื คน้ ขอ้ มลู เกย่ี วกบั ตา� แหนง่ และระยะทาง นกั เรยี นจา� เปน็ ตอ้ งใชแ้ ผนทคี่ วบคกู่ บั
รปู ถ่ายด้วย

บรษิ ัท สรางสรรคส่อื เพื่อการเรยี นรู (สสร.) จํากดั

.SRANGSANSUEPHUAKARNRIANRUU (SSR.) CO.,LTD

บริษัท สรา งสรรคส ือ่ เพือ่ การเรียนรู (สสร.) จํากดั

.SRANGSANSUEPHUAKARNRIANRUU (SSR.) CO.,LTD

ลักษณะภมู ปิ ระเทศชายฝ่งั ทะเล จงั หวัดกระบ่ี

ล�าธารวงั ศลิ าแลง จงั หวัดนา่ น ท่งุ ดอกบวั ตอง จังหวัดแมฮ่ อ่ งสอน
172 ป.๔สังคมศึกษา

ศาสนา และวัฒนธรรม

2 ลักษณะทางกายภาพ
ลักษณะทางกายภาพ หมายถงึ สิง่ แวดลอ้ มทีเ่ กิดข้นึ เองตามธรรมชาติ
และทมี่ นษุ ยส์ รา้ งขน้ึ ทส่ี า� คญั คอื ภูมปิ ระเทศ ภูมิอากาศ ทรพั ยากรธรรมชาติ
และสถานทีส่ า� คญั

๒.๑ ภูมปิ ระเทศ

ภมู ปิ ระเทศ หมายถึง ลักษณะสภาพของพื้นผวิ โลกบรษิ ัท สรา งสรรคสอื่ เพือ่ การเรยี นรู (สสร.) จํากัด ซง่ึ มีระดับสงู ต่�าของ
พน้ื ทแ่ี ตกต่างกนั ประเทศไทยมีภูมปิ ระเทศที่ส�าคญั.SRANGSANSUEPHUAKARNRIANRUU(SSR.)CO.,LTD ดังนี้

๑. ภูเขาและทิวเขา คือ พ้ืนที่ท่ีมีระดับ ภมู ิประเทศแบบภูเขา
ความสงู จากพ้นื ท่ีโดยรอบตัง้ แต่ ๖๐๐ เมตร จาก จังหวดั กาญจนบรุ ี
ระดบั ทะเลปานกลาง มคี วามสงู และความลาดชนั
มาก มียอดเขาท่ีมีพื้นที่ไม่มากนักแต่มีฐาน
เขากว้าง ภเู ขาและทิวเขาปรากฏอยู่เกือบทกุ ภาค
ของประเทศไทย

บริษัท สรางสรรคส ื่อเพื่อการเรียนรู (สสร.) จาํ กัด

.SRANGSANSUEPHUAKARNRIANRUU (SSR.) CO.,LTD

๒. ทีส่ งู คือ พน้ื ท่ที ม่ี รี ะดับความสงู จาก
พื้นท่ีโดยรอบต้ังแต่ ๓๐๐ เมตร จากระดับทะเล
ปานกลาง โดยมีขอบสูงและลาดชันลงสู่พื้นท่ี
ใกล้เคียง ส่วนใหญ่พบในบริเวณภาคตะวันออก
เฉยี งเหนอื เช่น จังหวัดนครราชสมี า อบุ ลราชธานี
บรุ ีรมั ย์ สกลนคร เลย

ภูมิประเทศแบบท่สี งู
จงั หวัดเลย
173ป.๔สั ง ค ม ศึ ก ษ า

ศาสนา และวัฒนธรรม

หน่วยการเรยี นรทู้ ่ี สงิ่ แวดลอ้ มทางกายภาพกบั การ
ด�าเนนิ ชีวติ ของคนในจังหวัด
๑๓
• มาตรฐานการเรียนรู้และตวั ช้วี ดั

๑. วิเคราะห์ส่ิงแวดล้อมทางกายภาพที่ส่งผล
ตอ่ การดา� เนนิ ชวี ติ ของคนในจงั หวดับรษิ ทั สรา งสรรคส อ่ื เพือ่ การเรยี นรู (สสร.) จาํ กัด
(มฐ. ส ๕.๒ ป.๔/๑).SRANGSANSUEPHUAKARNRIANRUU (SSR.) CO.,LTD

สาระสา� คญั บริษัท สรางสรรคสื่อเพ่ือการเรียนรู (สสร.) จาํ กดั

.SRANGSANSUEPHUAKARNRIANRUU (SSR.) CO.,LTD

ลักษณะทางกายภาพมีอิทธิพลต่อวิถี แผนผังสาระการเรียนรู้

การด�าเนินชีวิตของผู้คน จังหวัดแต่ละแห่ง ๑ การดา� เนนิ ชวี ิตของคนทีอ่ าศยั
มีลักษณะทาในงจกงั าหยวภดั ขาอพงนทกัี่แเตรยี กนตม่สาี ง่ิงตกา่ ันงๆสอย่งเู่ผปลน็ อยบู่ ริเวณภูเขาและทวิ เขา

ให้ประจ�าชนาวชนนมแาตก่ลทะั้งจเัปงห็นวสัิ่ดงมปีอรยะู่ใกนธอรบรอมชาาชตีพิแไลมะ่ ๒ การดา� เนนิ ชีวติ ของคนทอ่ี าศยั
เหมอื นสกิ่งทนั ี่มมนุษีลยกั ์สษรณ้างะขกึ้นารสต่ิงเั้งหถลน่ิ ่าฐนา้ีหนากทเร่อีาสยาอู่ มาาศรยัถ ๓ อย่บู ริเวณท่ีสงู
บ้านเรสือังเนกตลเหัก็นษแลณะะจบัทตา้องงสไดัง้คเชมน่ แลหะนิ วตัฒน้ นไมธ้ รถรนมน การดา� เนินชวี ิตของคนที่อาศัย
ทีแ่ ตกตอใน่าาทคงกาางรันกไลเปรับียกกันว่าหเปา็กนสสิ่งิ่งเแหวลด่าลน้อ้ันมไทม่ใาชง่วกัตาถยุทภี่เารพา อยบู่ รเิ วณทร่ี าบลมุ่

สามารถสังเกตหรือจับต้องได้ เช่น วัฒนธรรม ๔ การดา� เนนิ ชวี ติ ของคนท่ีอาศัย
ประเพณี ความเช่ือ สิ่งเหล่าน้ีเรียกว่าเป็น อยู่บริเวณชายฝงั่ ทะเล
ส่งิ แวดล้อมทางสังคม

นักเรียนคิดวา่ ลักษณะทางกายภาพ
ส่งผลต่อการดา� เนนิ ชวี ติ ของคนในจังหวดั

ของเราอย่างไร

บริษทั สรา งสรรคส ่อื เพอ่ื การเรยี นรู (สสร.) จาํ กดั

.SRANGSANSUEPHUAKARNRIANRUU (SSR.) CO.,LTD

ประเทศไทยมลี กั ษณะทางกายภาพทหี่ ลากหลายแตกตา่ งกนั ไปในแตล่ ะ
จังหวัด เช่น จังหวัดแม่ฮ่องสอนมีภูมิประเทศส่วนใหญ่เป็นภูเขาและทิวเขา ใน
ขณะทจ่ี ังหวัดปทมุ ธานีมลี กั ษณะเปน็ ท่รี าบล่มุ มแี มน่ า�้ ขนาดใหญไ่ หลผา่ น

ลักษณะทางกายภาพที่แตกต่างกัน มีผลต่อลักษณะการด�าเนินชีวิตที่
แตกตา่ งกนั ทงั้ ในดา้ นการประกอบอาชพี การตงั้ บา้ นเรอื น และลกั ษณะทอ่ี ยอู่ าศยั
ตลอดจนลักษณะทางสังคมและวัฒนธรรม จังหวัดใดมีลักษณะทางกายภาพ
ท่ีหลากหลาย ท�าให้ผู้คนในจังหวัดอาจมีการด�าเนินชีวิตที่หลากหลายด้วย
เพราะลักษณะทางกายภาพส่งผลตอ่ การด�าเนนิ ชีวิตของคนในจังหวดั

บริษทั สรางสรรคส่ือเพื่อการเรียนรู (สสร.) จํากัด

๑ แกาลระดทา� วิ เเนขาินชวี ติ ของคนทีอ่ าศัยอย่บู ริเวณภูเขา.SRANGSANSUEPHUAKARNRIANRUU(SSR.)CO.,LTD

๑.๑ การประกอบอาชีพ

เขตภูเขาและทิวเขาหลายแห่งมี ไรข่ ้าวโพด จงั หวดั นา่ น
ทรัพยากรดินและน�้าท่อี ดุ มสมบูรณ์ ผคู้ น
บางสว่ นจงึ ประกอบอาชพี เพาะปลกู พนื้ ที่
เพาะปลูกพบบริเวณลาดเขาที่มีความ
ลาดชันน้อย ส่วนใหญ่เป็นการเพาะปลูก
พชื ไร่ ไมย้ นื ต้น และไม้ผล เช่น ข้าวโพด

207ป.๔สั ง ค ม ศึ ก ษ า

ศาสนา และวฒั นธรรม

ถ่ัว กะหล่�าปลี เงาะ ล�าไย กล้วย
ยางพารา ปาล์มน้�ามัน หากเป็นเขต
ภเู ขาสงู ทอี่ ากาศคอ่ นขา้ งหนาวเยน็ ปลกู
พชื เมอื งหนาว รวมถงึ ไมด้ อก ไมป้ ระดบั
ไดด้ ี เชน่ ลน้ิ จี่ สตรอวเ์ บอรร์ ี แอปเปลิ สาล่ี ไร่สตรอว์เบอร์รี จงั หวดั เชียงใหม่
ชา บางพื้นท่อี าจมีการท�านาข้าวได้หากมปี รมิ าณน้า� เพยี งพอ พ้นื ทเ่ี พาะปลกู มกั

มลี กั ษณะเปน็ แบบขนั้ บนั ได นอกจากนี้บริษทั สรา งสรรคส่อื เพือ่ การเรียนรู (สสร.) จํากัด

.SRANGSANSUEPHUAKARNRIANRUU (SSR.) CO.,LTD

ยงั มกี ารเลย้ี งสตั วใ์ นบางพน้ื ทท่ี ไ่ี มเ่ หมาะสม
ในการเพาะปลกู

นาขา้ วขน้ั บันได แมก่ ลางหลวง
จงั หวัดเชยี งใหม่

ไร่กะหล�่าปลี ภทู บั เบกิ จงั หวดั เพชรบูรณ์ ไรช่ า จงั หวัดเชยี งราย

บริษทั สรา งสรรคสื่อเพ่ือการเรยี นรู (สสร.) จาํ กัด

.SRANGSANSUEPHUAKARNRIANRUU (SSR.) CO.,LTD

บริเวณภูเขาและทิวเขาเปน็ แหล่งทรพั ยากรปา่ ไมท้ ี่ส�าคัญ นอกจากการ

เพาะปลกู และเลยี้ งสตั วแ์ ลว้ ผคู้ นในบรเิ วณภเู ขาและทวิ เขา

ยงั ดา� รงชวี ติ ดว้ ยการหาของปา่ หรอื การแปรรปู ทรพั ยากร

ท่ไี ด้จากปา่ ไม้ เช่น ผลิตเคร่ืองใช้สอย เครอื่ งเรอื นจาก

ไม้ เครอื่ งนงุ่ หม่ อาจทา� การผลติ เปน็ อตุ สาหกรรมชมุ ชน

หรืออตุ สาหกรรมใหญ่ หตั ถกรรมภูมปิ ัญญาท้องถ่นิ
ไมเ้ เกะสลกั จังหวัดล�าปาง

208 ป.๔สังคมศึกษา
ศาสนา และวฒั นธรรม

ภเู ขาเปน็ แหลง่ ทรพั ยากรแรแ่ ละ โรงงานปูนซีเมนต์ จงั หวดั ล�าปาง
หินท่ีส�าคัญจึงท�าให้เกิดอุตสาหกรรมท่ี
เกยี่ วขอ้ งกับการสกัดหิน ถลุงแร่ ตลอด
จนการแปรสภาพแร่และหนิ ทพ่ี บในบาง
จังหวัดเพือ่ นา� ไปใช้ประโยชนต์ ่อไป เชน่
โรงงานปูนซเี มนต์ โรงงานผลิตปูนขาว

เขตภูเขามีสภาพภูมิประเทศท่ีสวยงามตามธรรมชาติ เช่น น้�าตก ถ้�าบรษิ ัท สรางสรรคสือ่ เพอื่ การเรียนรู (สสร.) จาํ กัด
.SRANGSANSUEPHUAKARNRIANRUU (SSR.) CO.,LTD

หน้าผา ยอดเขา มีอากาศเยน็ สบาย สิ่งเหล่านดี้ ึงดดู ใหผ้ ู้คนเดนิ ทางมาพกั ผอ่ น
เปน็ จา� นวนมาก ท�าใหเ้ กิดธรุ กจิ และอาชพี ต่างๆ เพ่ือรองรับ เช่น โรงแรม ร้าน
อาหาร ร้านขายของท่ีระลึก และบริการส่ิงอ�านวยความสะดวกต่างๆ กิจกรรม
ทางเศรษฐกิจเหลา่ น้สี รา้ งรายไดใ้ ห้แก่คนในจังหวัดเปน็ อยา่ งมาก

น�้าตกทีลอซู จงั หวัดตาก บริษัท สรา งสรรคส อื่ เพ่อื การเรียนรู (สสร.) จาํ กดั

.SRANGSANSUEPHUAKARNRIANRUU (SSR.) CO.,LTD

นา้� ตกธารโต จงั หวดั ยะลา

๑.๒ การตงั้ บ้านเรือนเเละลกั ษณะท่ีอยูอ่ าศยั

บริเวณภูเขาและทิวเขาเป็นพื้นที่ลาดชัน มีพ้ืนท่ีเหมาะสมในการสร้าง
ที่อยู่อาศัยไม่มากนัก การสร้างบ้านเรือนจึงท�าได้ล�าบาก บ้านเรือนอยู่ห่างกัน
กระจดั กระจาย สว่ นใหญอ่ ยู่ตามเขตไหล่เขาหรือท่ลี าดเขาทมี่ คี วามลาดชนั น้อย
ผูค้ นสว่ นใหญ่มักต้งั ถน่ิ ฐานบรเิ วณท่ีราบระหว่างหุบเขามากกวา่

209ป.๔สั ง ค ม ศึ ก ษ า

ศาสนา และวัฒนธรรม

หนว่ ยการเรยี นรทู้ ่ี

๑๔ การเปลยี่ นแปลงสิง่ แวดลอ้ มใน
จงั หวัดและแนวทางการจดั การ
• มาตรฐานการเรียนรู้และตวั ช้ีวัด
๑. อธิบายการเปลี่ยนแปลงส่ิงแวดล้อมใน
จังหวดั และผลท่ีเกิดจากการเปล่ยี นแปลง
นนั้ (มฐ. ส ๕.๒ ป.๔/๒)บรษิ ัท สรา งสรรคสอ่ื เพื่อการเรียนรู (สสร.) จํากดั
.SRANGSANSUEPHUAKARNRIANRUU (SSR.) CO.,LTD

๒. น�าเสนอแนวทางการจัดการส่ิงแวดล้อม
ในจงั หวดั (มฐ. ส ๕.๒ ป.๔/๓)

สาระสา� คญั บริษทั สรางสรรคส่ือเพื่อการเรยี นรู (สสร.) จํากดั

.SRANGSANSUEPHUAKARNRIANRUU (SSR.) CO.,LTD

มนุษย์เปล่ียนแปลงสิ่งแวดล้อมเพ่ือการ แผนผังสาระการเรียนรู้

ด�ารงชีวิต มีการน�าทรัพยากรธรรมชาติมาใช้ ๑ สาเหตุของการเปล่ียนแปลง
เพ่ือให้เกิดประโยชน์ตามความต้องการ ซึ่ง สงิ่ แวดล้อม

อาจส่งผลให้ส่ิงแวดล้อมเปล่ียนแปลงไปและ ๒ การเปลย่ี นแปลงสิ่งแวดล้อม
มีสภาพที่เส่ือมโทรมลง มนุษย์ต้องเรียนรู้การ ตามลักษณะทางกายภาพ
อนุรักษ์ทรพั ยากร และการจัดการสิง่ แวดลอ้ ม และผลกระทบต่อคนในจังหวัด
ให้คงอย่ใู นสภาพท่ีดี เพ่อื คณุ ภาพชวี ิตท่ดี ี

๓ แนวทางการจดั การส่งิ แวดล้อม

การเปล่ยี นแปลงส่ิงแวดล้อม
ส่งผลตอ่ การดา� เนนิ ชีวิตของคน

ในจังหวัดของนักเรียน
อย่างไรบ้าง

บรษิ ัท สรา งสรรคส ่ือเพือ่ การเรยี นรู (สสร.) จาํ กัด

.SRANGSANSUEPHUAKARNRIANRUU (SSR.) CO.,LTD

ส่ิงต่างๆ ที่อยู่รอบตัวเรา ทั้งส่ิงแวดล้อมทางกายภาพและสิ่งแวดล้อม
ทางสังคมต่างเกี่ยวข้องสัมพันธ์กัน หากมีส่ิงหนึ่งเปล่ียนแปลงไปก็จะส่งผลให ้
สง่ิ แวดลอ้ มทง้ั หมดเปลย่ี นแปลงตามไปดว้ ย ตวั อยา่ งเชน่ พน้ื ทแ่ี หง่ หนงึ่ มพี ชื พนั ธ์ุ
หลายชนิด หากลักษณะภูมิอากาศมีการเปล่ียนแปลง เช่น มีปริมาณฝนน้อยลง
หรือมีอุณหภูมิสูงขึ้น อาจท�าให้มีจ�านวนพืชพันธุ์ลดลงได้

มนุษย์เป็นส่วนหนึ่งของส่ิงแวดล้อมและด�ารงชีวิตด้วยการใช้ทรัพยากร
ในส่ิงแวดล้อม ดังนั้น การเปล่ียนแปลงสิ่งแวดล้อมย่อมมีผลกระทบต่อมนุษย ์

บริษัท สรางสรรคสือ่ เพอ่ื การเรียนรู (สสร.) จํากัด

อย่างหลีกเล่ียงไม่ได้ ท้ังในด้านวิถีการด�าเนินชีวิต ส.SRANGSANSUEPHUAKARNRIANRUU(SSR.)CO.,LTD ภาพความเป็นอยู่ และ
การประกอบอาชีพ

๑ สาเหตุของการเปลีย่ นแปลงส่งิ แวดล้อม

ส่ิงแวดล้อมมีการเปล่ียนแปลงอยู่ตลอดเวลา การเปล่ียนแปลง
ส่ิงแวดล้อมเกิดจากสาเหตุ ๒ ประการ ได้แก่ กระบวนการทางธรรมชาต ิ
และการกระทา� ของมนุษย ์ ดงั น้ี

222 ป.๔สังคมศึกษา
ศาสนา และวัฒนธรรม

๑.๑ กระบวนการทางธรรมชาติ

กระบวนการทางธรรมชาติที่ท�าให้สิ่งแวดล้อมเปล่ียนแปลงแบ่งได้เป็น
๒ ประเภท อย่างแรกเป็นกระบวนการท่ีเก่ียวข้องกับการเปลี่ยนแปลง
ใต้ผิวโลก ซึ่งท�าให้พื้นโลกเกิดการเคล่ือนที่และเกิดปรากฏการณ์ต่างๆ
ได้แก่ แผ่นดินไหว ภูเขาไฟปะทุ ประการที่สองคือ การเปลี่ยนแปลงของ
สิง่ แวดลอ้ มจากการกระทา� ของลม ฝน แมน่ ้�า และคล่ืนทะเล
กระบวนการทางธรรมชาติท�าให้ส่ิงแวดล้อมและภูมิประเทศมีการ

บริษทั สรางสรรคส ื่อเพ่อื การเรยี นรู (สสร.) จํากัด

เปล่ียนแปลงไป เช่น ภูเขามีรูปร่างและมี.SRANGSANSUEPHUAKARNRIANRUU ขนา(SSR.)CO.,LTD ดเล็กลง มีความลาดชัน
น้อยลงเร่ือยๆ จากการผุพังและกัดกร่อนของหินบนภูเขาจากแรงลม ฝน และ
แม่น�้าเปล่ียนแปลงเส้นทางการไหลไปตามกาลเวลา

๑.๒ การกระทา� ของมนษุ ย์

มนุษย์เป็นส่วนหน่ึงของสิ่งแวดล้อม มนุษย์เปลี่ยนแปลงสิ่งแวดล้อม

เพื่อตอบสนองความต้องการในการด�ารงชีวิตในด้านต่างๆ เช่น ระเบิดภเู ขา

เพื่อน�าทรัพยากรหินและแร่มาใช้ประโยชน์ การสร้างเขื่อนและอ่างกักเก็บน�้า

เพ่ือให้มีน�้าเพียงพอต่อการเพาะปลูกในช่วงฤดูแล้ง การปรับพ้ืนท่ีลาดเขา

ใหเ้ ป็นขน้ั บันไดเพื่อให้สามารถเพาะปลกู พืชได้

ดังนั้น จึงกล่าวได้ว่า
ม นุ ษ ย ์ เ ป ็ น ป ั จ จั ย ส� า คั ญบรษิ ัท สรางสรรคสอื่ เพื่อการเรียนรู (สสร.) จํากดั

.SRANGSANSUEPHUAKARNRIANRUU (SSR.) CO.,LTD

ที่ สุ ด ท่ี ท� า ใ ห ้ ส่ิ ง แ ว ด ล ้ อ ม

เปลี่ยนแปลงไป เน่ืองจาก

การต้ังถิ่นฐาน การปลูกส่ิง

ก่อสร้าง การเพิ่มจ�านวน

ประชากร และการพัฒนา

แหล่งที่อยู่อาศัย ซึ่งล้วน

การระเบดิ ภเู ขาเปน็ การเปลี่ยนแปลงจาก ส่งผลกระทบตอ่ สิ่งแวดล้อม
การกระท�าของมนษุ ย์

223ป.๔สั ง ค ม ศึ ก ษ า

ศาสนา และวัฒนธรรม

การเปลี่ยนแปลงสิ่งแวดล้อมจากการน�าทรัพยากรธรรมชาติมาใช ้
ประโยชน์มากเกินไป สง่ ผลกระทบตอ่ มนษุ ย์โดยตรง เชน่

• การท�าเหมืองหินและแร่ด้วยการระเบิดภูเขา ท�าให้เกิดฝุ่นละอองใน
อากาศปรมิ าณมาก ส่งผลเสยี ตอ่ สุขภาพของมนุษย ์

• การบุกรุกพ้ืนท่ีป่าเพ่ือขยายพ้ืนที่ท�าการเกษตรและขยายเขต
ที่อยู่อาศัย ท�าให้ทรัพยากรป่าไม้เสื่อมสภาพ สัตว์ป่าลดจ�านวนลงเน่ืองจาก
ขาดอาหารและแหล่งที่อยู่อาศัย นอกจากนี้ยังท�าให้สภาพอากาศมีความ
ชุ่มชื้นลดลง ฝนตกน้อยลง เกิดความแห้งแล้ง ส่งผลให้ท�าการเพาะปลูกได้ผล บรษิ ัท สรางสรรคสอ่ื เพ่ือการเรียนรู (สสร.) จํากดั

.SRANGSANSUEPHUAKARNRIANRUU (SSR.) CO.,LTD

ไมด่ ีนกั ผลผลติ ทางการเกษตรลดลง
การเปล่ียนแปลงสิ่งแวดล้อมจากการกระท�าของมนุษย์ทั้งหมดนี้ส่งผล
ต่อการผลติ อาหารและความเปน็ อยู่ของมนษุ ย ์

อย่างไรก็ตาม การเปล่ียนแปลงลักษณะทางกายภาพไม่ได้ส่งผลกระทบ
ทางดา้ นไมด่ ตี อ่ การดา� เนนิ ชวี ติ ของมนษุ ยเ์ พยี งอยา่ งเดยี ว
แต่มผี ลกระทบทางด้านดดี ้วยเชน่ กัน เช่น การสร้าง
เขอ่ื นและอา่ งเกบ็ นา้� เพอื่ กกั เกบ็ นา�้ ไวอ้ ปุ โภคบรโิ ภค
ในฤดูแล้ง การป้องกันอุทกภัย การสร้างถนนเพ่ือ
ความสะดวกในการเดินทางและการขนสง่

บรษิ ทั สรางสรรคส ือ่ เพือ่ การเรียนรู (สสร.) จาํ กดั

.SRANGSANSUEPHUAKARNRIANRUU (SSR.) CO.,LTD

เขื่อนสริ ิกติ ิ์ จงั หวดั อุตรดติ ถ์

2 การเปลย่ี นแปลงสง่ิ แวดล้อมตามลกั ษณะทาง
กายภาพและผลกระทบต่อคนในจังหวดั
ภมู ิประเทศ

๑. ภูเขาและทิวเขา การพัฒนาทางเศรษฐกิจในปัจจุบัน ท�าให้ผู้คน
ในจงั หวดั ทอี่ ยใู่ นเขตภเู ขาและทวิ เขาเปลยี่ นวถิ ชี วี ติ จากการทา� การเกษตรเพอ่ื บรโิ ภค

224 ป.๔สังคมศึกษา
ศาสนา และวฒั นธรรม

ภายในครัวเรือนหรือชุมชน กลายเป็นการเพาะปลูกขนาดใหญ่เพ่ือการค้า

เกิดการบุกรุกตัดไม้ท�าลายป่าเพ่ือขยายพื้นที่ท�าการเกษตรกรรม ส่วนใหญ่

เป็นการเพาะปลูกพืชไร่ ได้แก่ ข้าวโพด กะหล่�าปลี ยางพารา เม่ือฝนตก

จะท�าให้เกิดการชะล้างหน้าดินที่อุดมสมบูรณ์ เน่ืองจากไม่มีป่าไม้ปกคลุม

หน้าดิน ทรัพยากรดินจึงเส่ือม

คุณภาพลง นอกจากน้ีการใช้สารเคมี

ในการเกษตรเพื่อเพิ่มผลผลิตและ
ก�าจัดศัตรูพืชจะท�าให้ดินมีสารเคมี บรษิ ัท สรางสรรคส อ่ื เพอื่ การเรยี นรู (สสร.) จาํ กดั
.SRANGSANSUEPHUAKARNRIANRUU (SSR.) CO.,LTD

สะสมอยู่ เมื่อฝนตกสารเคมีเหล่านี้

จะชะลา้ งลงสแู่ หลง่ นา�้ สง่ ผลตอ่ สขุ ภาพ การตดั ไมท้ า� ลายปา่ บรเิ วณภเู ขา เพอื่ การ
ของคนในจังหวัด หากบริโภคน้�า เพาะปลกู พชื ไร ่ ทา� ใหส้ งิ่ แวดลอ้ มเปลย่ี นไป
จากแหล่งน�้าท่มี ีสารปนเป้อื น

ปา่ ไม้สามารถดดู ซบั น้�าและชะลอการไหลบ่าของน้�าฝน เม่ือป่าไมล้ ดลง
จะท�าให้น้�าฝนไหลบ่าอย่างรวดเร็วลงสู่แม่น�้าล�าธาร เพราะไม่มีต้นไม้ดูดซับน�้า
ส่งผลให้พื้นท่ีบริเวณริมฝั่งแม่น�้าและตอนปลายล�าน้�าอาจเกิดน�้าท่วมได ้
นอกจากน้ีการตัดไม้ท�าลายป่าอาจส่งผลให้เกิดดินโคลนถล่มบริเวณลาดเขา
ได้เนื่องจากไม่มีรากพืชคอยยึดหน้าดินบริเวณที่ลาดชัน จังหวัดท่ีประสบปัญหา
ดินโคลนถลม่ บรเิ วณภูเขา เช่น จงั หวัดน่าน บริษัท สรา งสรรคสื่อเพื่อการเรยี นรู (สสร.) จํากดั

.SRANGSANSUEPHUAKARNRIANRUU (SSR.) CO.,LTD

ดนิ โคลนถล่มบริเวณเชงิ เขา จังหวัดน่าน น้า� ป่าไหลหลากและนา้� ท่วม จงั หวดั นา่ น
225ป.๔สั ง ค ม ศึ ก ษ า

ศาสนา และวฒั นธรรม

การลดลงของพ้ืนที่ป่าไม้ยังส่งผลต่อสภาพภูมิอากาศโดยรวมของ
จงั หวัดอกี ดว้ ย สภาพอากาศจะมคี วามแหง้ แล้งมากขน้ึ เนอื่ งจากไม่มตี น้ ไม้ท่ีจะ
ช่วยคายน้�าและท�าให้อากาศชุ่มชื้นเพียงพอให้เกิดฝนตกได้ ประชาชนในจังหวัด
จึงต้องแก้ไขปัญหาโดยการสร้างอ่างเก็บน้�าหรือฝายเพ่ือเก็บน�้าไว้ในช่วงที่ม ี
ฝนตก เพอื่ ใหม้ ีน้า� ใชอ้ ยา่ งเพยี งพอในช่วงท่สี ภาพอากาศแหง้ แลง้
๒. ที่สูง จังหวัดท่ีอยู่บนที่สูงอาจมีการเปล่ียนแปลงส่ิงแวดล้อมเพอื่
การขยายพน้ื ทเี่ กษตรกรรม เชน่ การแผว้ ถางพนื้ ทป่ี า่ ไม ้ ผลกระทบทเ่ี กดิ ขน้ึ จาก

บรษิ ทั สรา งสรรคส่ือเพ่ือการเรยี นรู (สสร.) จาํ กดั

การเปลี่ยนแปลงสิ่งแวดล้อม จึงคล้ายคลึงกับจังห.SRANGSANSUEPHUAKARNRIANRUU(SSR.)CO.,LTD วัดที่มีภูมิประเทศแบบ
ภูเขาและทิวเขา ท�าให้ป่าไม้เส่ือมโทรม ดินเส่ือมคุณภาพ สัตว์ป่ามีจ�านวน
ลดลง เนอ่ื งจากขาดแหลง่ อาหารและไมม่ แี หลง่ ทอี่ ยอู่ าศยั เกดิ นา้� ทว่ มบอ่ ยครงั้ และ
มคี วามรนุ แรงมากขนึ้ การขาดแคลนปา่ ไมย้ งั สง่ ผลใหส้ ภาพภมู อิ ากาศเปลย่ี นแปลง
ฝนไมต่ กตามฤดูกาล เกดิ ภาวะแหง้ แล้งขาดแคลนทรัพยากรน�้าในการเกษตร

บรษิ ทั สรา งสรรคส ือ่ เพื่อการเรียนรู (สสร.) จํากดั

.SRANGSANSUEPHUAKARNRIANRUU (SSR.) CO.,LTD

สภาพอากาศแหง้ แล้งทา� ให้ดินแหง้ แตกระแหง การเส่อื มของคุณภาพดนิ ท�าให้ดนิ แหง้ แตก
ส่งผลต่อการเพาะปลกู ระแหงส่งผลตอ่ การเพาะปลูก

ก ารเปลย่ี นแปลงสง่ิ แวดลอ้ มดงั กลา่ ว สง่ ผลใหผ้ ลผลติ ทางการเกษตร
ลดลง เกษตรกรขาดทนุ และมหี นส้ี นิ ประชาชนในจังหวัดโดยเฉพาะคนวัยหนมุ่
สาวจึงต้องอพยพย้ายถิ่นไปท�างานที่อื่นเพ่ือหารายได้มาจุนเจือครอบครัว เช่น
ทา� งานในภาคอตุ สาหกรรมและภาคบรกิ าร ลกั ษณะทางสงั คมและประชากรของ
จังหวัดจึงมีเด็กและผู้สูงอายุเป็นส่วนใหญ่ เกิดปัญหาขาดแคลนแรงงานในพ้ืนท ่ี
ประชากรวัยเด็กและผสู้ ูงอายขุ าดการดแู ลเอาใจใส ่

226 ป.๔สังคมศึกษา
ศาสนา และวัฒนธรรม

๓. ทร่ี าบลมุ่ จงั หวดั ในทร่ี าบลมุ่ สว่ นใหญม่ ปี ระชากรอาศยั อยอู่ ยา่ งหนาแนน่
เนอื่ งจากมที รพั ยากรดนิ และนา้� อดุ มสมบรู ณ ์ ทา� การเพาะปลกู ไดผ้ ลด ี นอกจากน้ี
จังหวัดในท่ีราบลุ่มบางแห่งเป็นศูนย์กลางในด้านต่างๆ เช่น เศรษฐกิจ การค้า
อตุ สาหกรรม ทา� ใหเ้ กดิ ความตอ้ งการแรงงาน ประชาชนจากทอ้ งถน่ิ อนื่ จงึ อพยพ
เขา้ มาตงั้ ถนิ่ ฐานเปน็ จา� นวนมาก ทา� ใหจ้ งั หวดั ในพน้ื ทรี่ าบลมุ่ มปี ระชากรหนาแนน่
เชน่ กรงุ เทพมหานคร จงั หวดั ปทมุ ธาน ี จงั หวดั สมทุ รปราการ พน้ื ทส่ี เี ขยี วดงั้ เดมิ
ทง้ั ทเี่ ปน็ พน้ื ทเ่ี กษตรกรรมและปา่ ไมถ้ กู เปลย่ี นแปลงใหเ้ ปน็ พน้ื ทสี่ า� หรบั อยอู่ าศยั
มีการขยายตัวของชุมชนเมือง วิถีชีวิตของผู้คนท่ีอาศัยอยู่ดั้งเดิมจึงเปล่ียนจากบริษทั สรางสรรคสือ่ เพอ่ื การเรียนรู (สสร.) จาํ กัด

.SRANGSANSUEPHUAKARNRIANRUU (SSR.) CO.,LTD

สงั คมชนบทกลายเป็นสังคมเมือง
การเพม่ิ ขน้ึ ของประชากร จากการยา้ ยถน่ิ เขา้ มาในเขตเมอื งทา� ใหเ้ กดิ

ปญั หาดา้ นตา่ งๆ ตามมา เชน่ การเกดิ ยา่ นชมุ ชนแออดั ภาวะการวา่ งงาน ปญั หา
อาชญากรรม และความเสอื่ มโทรมของสง่ิ แวดลอ้ ม ไดแ้ ก ่ อากาศเปน็ พษิ นา�้ เนา่ เสยี
ขยะมลู ฝอย สง่ ผลต่อคุณภาพชีวิตของคนทีอ่ าศยั อยใู่ นจงั หวัด

บรษิ ทั สรา งสรรคสื่อเพ่อื การเรยี นรู (สสร.) จาํ กัด

.SRANGSANSUEPHUAKARNRIANRUU (SSR.) CO.,LTD

แหลง่ นา�้ เนา่ เสยี จากการปลอ่ ยนา้� เสยี ของชมุ ชน ชุมชนแออดั ในกรุงเทพมหานคร

๔. ชายฝงั่ ทะเล การเปลย่ี นแปลงส่งิ แวดล้อมท่ีส�าคญั คือ การกัดเซาะ
ชายฝง่ั ตามปกตแิ ลว้ แนวชายฝง่ั จะมกี ารเปลย่ี นแปลงอยา่ งชา้ ๆ จากการกดั เซาะ
ของคลืน่ ทะเลและทับถมของตะกอนบนหาดทราย นอกจากนีก้ ารทมี่ นุษยร์ กุ ลา�้
และใช้ประโยชน์พนื้ ทชี่ ายฝง่ั ทะเลในดา้ นตา่ งๆ เชน่ สรา้ งทา่ เรอื หรอื สงิ่ ปลกู สรา้ งที่
ยนื่ ลา�้ เข้าไปในทะเล อาจทา� ใหท้ ศิ ทางของกระแสนา�้ และความแรงของคลนื่ ทะเล
เปลย่ี นแปลง การกดั เซาะชายฝง่ั จงึ เกดิ ขน้ึ อยา่ งรวดเรว็ และมคี วามรนุ แรงมากขน้ึ

227ป.๔สั ง ค ม ศึ ก ษ า

ศาสนา และวฒั นธรรม

กิจกรรมทางเศรษฐกจิ บริเวณ
ชายฝั่ง เช่น การเพาะเลี้ยงสัตว์น�้า
ประเภทต่างๆ มีการปล่อยน�้าเสียลงสู่
ทะเล และเกิดผลกระทบต่อส่ิงมีชีวิต
ในทะเล จากการเติบโตทางเศรษฐกิจ
และเพิ่มการส่งออกสัตว์น้�า ท�าให้มี
การขยายพื้นท่ีการเพาะเล้ียงสัตว์น้�า
โดยการบกุ รกุ ปา่ ชายเลน ซง่ึ กระทบตอ่ การสร้างส่ิงปลกู สรา้ งยื่นล�้าเข้าไปในทะเล บรษิ ทั สรางสรรคส ื่อเพอื่ การเรียนรู (สสร.) จํากัด

จังหวดั ชลบุรี.SRANGSANSUEPHUAKARNRIANRUU (SSR.) CO.,LTD

ระบบนเิ วศในภาพรวม เนอ่ื งจากปา่ ชายเลน
เป็นแหล่งอาหารและอนุบาลสัตว์น้�า
ตวั อ่อน เมอ่ื ปา่ ชายเลนลดลง จึงทา� ให้
ความอุดมสมบูรณ์ในท้องทะเลลดลง
ดว้ ยเชน่ กัน นอกจากนป้ี า่ ชายเลนยงั ชว่ ย
ลดความแรงของคลื่นลมจากทะเลซึ่ง
ช่วยปอ้ งกนั การกัดเซาะชายฝ่งั อีกดว้ ย

การทา� นากงุ้ ทท่ี ะเลสาบนาทบั จงั หวดั สงขลา
ส่งผลตอ่ คณุ ภาพของน้�าทะเลจากการปล่อย
น�้าเสียลงส่ทู ะเล

สภาพชายหาดที่เส่อื มโทรมจากกจิ กรรม การพัฒนาการท่องเท่ียวบริเวณ บริษทั สรา งสรรคสื่อเพือ่ การเรียนรู (สสร.) จาํ กดั
การทอ่ งเทย่ี ว ชายฝ่ังทะเล ท�าให้เกิดโรงแรม รีสอร์ต .SRANGSANSUEPHUAKARNRIANRUU(SSR.)CO.,LTD
ร้านค้าต่างๆ เพื่อรองรับนักท่องเที่ยว
วิถีชีวิตด้ังเดิมของคนท้องถิ่นซึ่งแต่เดิม
เ ลี้ ย ง ชี พ ด ้ ว ย ก า ร ท� า ป ร ะ ม ง ห รื อ
เกษตรกรรม เปลี่ยนแปลงไปประกอบ
อาชีพการบริการและอ�านวยความ
สะดวกแกน่ กั ทอ่ งเทย่ี วในรปู แบบตา่ งๆ
เชน่ รา้ นขายของทร่ี ะลกึ บรกิ ารนา� เทย่ี ว

228 ป.๔สังคมศึกษา
ศาสนา และวัฒนธรรม

ธรุ กจิ หอ้ งพกั ใหเ้ ชา่ หากมนี กั ทอ่ งเทยี่ ว
จ�านวนมากและการจัดการท่องเที่ยว
ไมเ่ ปน็ ไปอย่างมปี ระสิทธภิ าพ อาจจะ
ทา� ใหเ้ กดิ ปญั หาสงิ่ แวดลอ้ มตามมา เชน่
ปญั หาขยะ น�้าเน่าเสีย ซ่งึ ทา� ให้สตั วน์ ้�า
ลดจา� นวนลง ปะการงั ไมส่ ามารถเจรญิ
เตบิ โตไดอ้ กี ต่อไป
ธุรกิจบริการบางประเภทก่อให้เกิด
การท�าลายปะการังบรษิ ทั สรางสรรคส่อื เพ่ือการเรยี นรู (สสร.) จาํ กัด

.SRANGSANSUEPHUAKARNRIANRUU (SSR.) CO.,LTD

3 แนวทางการจัดการสิง่ แวดล้อม

มนษุ ยเ์ ปลยี่ นแปลงสงิ่ แวดลอ้ มทางธรรมชาตจิ ากการทา� กจิ กรรมตา่ ง ๆ
การเพ่ิมขึ้นของประชากร ท�าให้มีการใช้ประโยชน์จากสิ่งแวดล้อมและ
ทรพั ยากรธรรมชาตเิ พมิ่ มากขน้ึ ทา� ใหส้ ง่ิ แวดลอ้ มเสอ่ื มโทรมลง ดงั นน้ั การจดั การ
สง่ิ แวดลอ้ มจึงเปน็ เรือ่ งสา� คญั ท่ีสดุ ทีท่ ุกคนควรใหค้ วามสนใจ

การจดั การสงิ่ แวดลอ้ ม หมายถงึ การวางแผนใชป้ ระโยชนจ์ ากสง่ิ แวดลอ้ ม
และทรัพยากรธรรมชาติด้วยความเหมาะสม โดยไม่ให้เกิดผลกระทบที่ท�าให ้

บริษัท สรา งสรรคสอ่ื เพื่อการเรยี นรู (สสร.) จํากดั

ส่งิ แวดลอ้ มเสยี หาย รวมถึงการอนุรัก.SRษANGSA์ทNSUEรPHUพัAKARNยRIANาRUUก(SSRร.)COธ.,LTDรรมชาตไิ ปพรอ้ ม ๆ กันดว้ ย
เปา้ หมายของการจดั การสิง่ แวดลอ้ ม คือ เพือ่ สงวนรักษาสงิ่ แวดล้อมใน
ธรรมชาติให้คงอยู่ในสภาพดี ป้องกันการใช้ประโยชน์จากสิ่งแวดล้อมเกิน
ขอบเขต สภาพทรัพยากรบางประเภทอาจมีคุณภาพเส่ือมหรือมีจ�านวน
นอ้ ยลง ทา� ใหไ้ มส่ ามารถหมนุ เวยี นหรอื นา� มาใชไ้ ดท้ นั กบั ความตอ้ งการของมนษุ ย ์
เช่น ทรพั ยากรนา้� ทรพั ยากรปา่ ไม้ ในขณะทท่ี รัพยากรบางประเภทท่ีใช้แล้วหมด
ไป ไมส่ ามารถหมนุ เวยี นมาใชใ้ หมไ่ ด้ หากนา� ทรพั ยากรประเภทนม้ี าใชม้ ากเกนิ ไป
โดยไมม่ กี ารวางแผน จะท�าให้ขาดแคลนทรพั ยากรในอนาคต เชน่ ทรพั ยากรแร่

229ป.๔สั ง ค ม ศึ ก ษ า

ศาสนา และวฒั นธรรม

บริษทั สรางสรรคส ื่อเพอ่ื การเรยี นรู (สสร.) จาํ กัด

.SRANGSANSUEPHUAKARNRIANRUU (SSR.) CO.,LTD

บริษทั สรางสรรคส่ือเพอื่ การเรยี นรู (สสร.) จาํ กัด

.SRANGSANSUEPHUAKARNRIANRUU (SSR.) CO.,LTD