merged (1)

#!"%$ vrijdag 4 maart 2016 BEELD: SAZZA

moviesthatmatter

Den Haag 18 − 26 maart 2016

2 VRIJDAG MAART #"%$!
2 VRIJDAG MAART #"%$!

moviesthatmatter

20

23
22

6
8

M et de komst van grote stromen 3 Forget Me Not
vluchtelingen naar Europa speelt
het wereldleed zich opeens voor Voor asielkinderen biedt naar school gaan hun enige
onze ogen af. Konden we voor- zekerheid. Maar ook daar beleven ze continu spanning.
heen nog verzuchten ‘wat vrese-
lijk, die slachtoffers in Soedan 6 Krigen
of Syrië’, nu spoelen de slachtoffers aan op de kusten
van Europa. Door de vluchtelingenproblematiek – niet Een Deense commandant neemt tijdens een verblijf in
alleen de gevaarlijke reis, ook het moeizame opbouwen Afghanistan een beslissing met fatale gevolgen.
van een nieuw leven – is Europa opeens onderwerp
voor Movies that Matter, het filmfestival over mensen- 7 The Diplomat
rechten. We zien op een basisschool in Katwijk hoe
leerlingen en leerkrachten omgaan met het komen De amboyante Amerikaanse diplomaat Richard Holbrooke
en gaan van kinderen uit het plaatselijke asielzoekers- vond in Afghanistan zijn Waterloo, met dank aan Obama.
centrum. De indrukwekkende openingsfilm ‘Krigen’
schetst een ander probleem voor Europa. We willen 8 Chuck Norris vs Communism
zo graag overal vrede stichten, maar de individuele
militairen die dat voor ons doen komen voor moeilijke Alle westerse lmsterren hadden in het Roemenië onder
beslissingen te staan. Het is niet allemaal kommer en Ceausescu de stem van één vrouw: Irina Nistor.
kwel tijdens het festival. Integendeel. De makers van
de films tonen wreedheid en ellende, maar ook hoop, 9 Festival-Programma
humor en nieuwe kansen.
20 A Sinner In Mecca /
COLOFON Saudi-Arabia, A Wind Of Change
redactie Sandra Kooke eindredactie Sytske van Aalsum
vormgeving Andrea Friedli Twee ongebruikelijke kijkjes in de Saudische samenleving.
Vrouwen zijn er bang, homo’s staan er doodsangsten uit.

22 The Chinese Mayor

De burgemeester van de Chinese stad Datong wil van zijn
stad het Rome van Azië maken. Gaat hem dat lukken?

23 Transit Havana

Wordt Cuba het paradijs voor transgenders? De revolutie
maakte in ieder geval een positieve kijk op seks mogelijk.

#"%$! VRIJDAG MAART 3

FORGET ME NOT Spelende
meisjes op
het schoolplein
van openbare
basisschool
De Verrekijker
in Katwijk.

‘Dag Zishan, dag Zishan,
wat jn dat je er was’

Het is een komen en gaan op de asielzoekersschool in Katwijk. Een lmploeg legde de emoties vast.

TEKST Harriët Salm

Vergeet mij nietjes’, staat op een dat hun ouders op de vlucht geslagen zijn. Er taar of interviews. Hartverscheurende beelden
bord geschreven dat in de hal hangt zijn verschillende klasjes waar gespecialiseerde en zo’n sobere benadering werkt heel goed.
van openbare basisschool De Verre- leerkrachten Nederlands doceren. Leerlingen
kijker in Katwijk. Daaromheen hebben vaak zeer heftige dingen gezien en Het azc breidt sterk uit in de filmperiode, van
kleurrijke portretfoto’s van tiental- meegemaakt. En soms zijn ze opeens weg, zon- circa 100 tot 180 leerlingen nu. Buiten zijn
len leerlingen uit alle delen van de der vooraankondiging, van de ene op de ande- voortdurend kranen in de weer die nieuwe
wereld, die hier op school zaten en, voortijdig, re dag blijft hun tafeltje leeg. In Katwijk zitten containerwoningen plaatsen. Er arriveren, ge-
weer vertrokken zijn. veel uitgeprocedeerden. Omdat ze geen ver- filmd vanuit de schoollokalen, bussen vol met
Het bord staat centraal bij de openingsscène blijfsvergunning krijgen, worden ze door de nieuwe asielzoekers. In een stroom, de rolkof-
van documentaire ‘Forget Me Not’ van Jan Jaap politie opgehaald en naar een uitzetcentrum fers achter zich aan slepend lopen ze langs de
Kuiper. Het symboliseert mooi het bijzondere gebracht. Er is continu spanning: wanneer zal ramen waar de kinderen worstelen om het Ne-
karakter van deze school. Hier gaan de jonge dat gebeuren? Of ze verdwijnen in de illegali- derlands machtig te worden. In het midden
bewoners van het grote naastgelegen asielzoe- teit. Of ze mogen wél blijven, krijgen een ver- van de film wordt er een nieuw Vergeet mij
kerscentrum dagelijks heen. Ze hebben speel- blijfsvergunning en moeten ook weg: naar een nietjes-bord geplaatst in de hal. Aan het slot is
kwartier, gym, rekenen, tekenen, taal. Net als huis in een ander deel van het land. ook die uitbreiding alweer helemaal vol.
op iedere andere school en toch heel anders.
Leerlingen arriveren hier vaak niet keurig als Van herfst 2014 tot en met de zomer 2015 Op de volgende pagina’s bespreekt directeur
ze vier jaar oud worden, maar op het moment volgt de camera wat zich afspeelt op deze bij-
zondere plek, in losse scènes, zonder commen- Toon Peters van De Verrekijker verschillende

scènes uit de documentaire.

4 VRIJDAG MAART #"%$!

moviesthatmatter

FORGET ME NOT

Kleuter Tito
vertelt tijdens het
kringgepsprek
dat hun
klasgenootje
Zishan en zijn
familie de
afgelopen nacht
zijn afgevoerd
door de politie.

Ineens verschijnt
het jongetje
Mohammed
voor het raam
van het klaslokaal.
Hij blijkt net
aangekomen in
het azc, samen
met zijn oom.

Scènes uit een klaslokaal vol emoties, verwelkomen en afscheid nemen

In de lerarenkamer, ‘Gewoon lesgeven, Kleuter Tito vertelt: “En toen ‘De juf is de enige houvast
‘s ochtends vroeg dat gaat dan niet meer’ hoorden we de politie” voor een betere toekomst’

Directeur Toon Peters spreekt Toon Peters: “Wat ik hier meedeel: Juf Maartjes Kleuterjongetje Tito zit in de Toon Peters: “We hebben met
voor de lessen beginnen kort vandaag zal er niet gewoon stem breekt kring. Kort krullend stug haar, elkaar afgesproken dat we
in de koffiekamer met zijn lesgegeven kunnen worden. tijdens het roodbruin vest, lichtbruine aandacht
team leerkrachten, een stuk Kinderen nemen de spanning van zingen voor broek. Hij vertelt zonder aan het afscheid geven, ook als
of tien juffen, beker koffie in het azc mee naar school en dan Zishan. Kleuter emotie in zijn stem. een kind er zelf niet meer bij is.
de hand. kun je ze geen normale rekenles naast haar: ‘Vandaag ging ik slapen. Toen We praten er in de groep over.
“Wat korte dingetjes”, zegt geven of topografie. Ze hebben te ‘Miss, gaat het?’ was ik wakker en ging ik melk “Dat ook de juf volschiet, vind ik
de directeur zakelijk. “Ten veel andere zaken aan hun hoofd. drinken. En toen was alles op normaal. De collega’s zijn soms
eerste was ik vanochtend op Kinderen worden met hun ouders en toen hoorde mijn moeder teleurgesteld, verdrietig. Ik duik er
het centrum (het asielzoekers meestal om vier of vijf uur ’s nachts iemand schreeuwen. Mijn zelf in als iemand echt kapot raakt.
centrum, red.) om de post op van hun bed gelicht. Gearresteerd moeder zei deze kant, maar Dat komt voor. Ik vertel ze dat ze
te halen. Daar wemelde het kun je rustig zeggen, de politie is er toen… het was deze kant. En zinvol werk doen. Een leerkracht
van de politie. Het was vrij bij. Wij horen dat niet van tevoren, toen hoorden we de politie. Ik op deze school is veel belangrijker
laat, kwart voor acht. Meestal nee, we horen het van de kinderen was bang van de politie. En voor de leerlingen dan die op een
komen ze vroeger. Dus ik weet die wel naar school komen. toen ging de moeder van reguliere school. Zij is de enige
niet hoe de kinderen binnen- “Hoe ik daar tegenaan kijk? Zishan schreeuwen. En toen houvast voor een betere toekomst.
komen vandaag. Maar even Het is verschrikkelijk. Maar ik werd het weer rustig en toen Op een gewone school spreken
afwachten.” heb wel geleerd om de andere kant was er weer lawaai en toen ging ouders de taal, hebben hun
ook te zien. Ik spreek veel met ik kijken en ik zag de politie.’ netwerk in de samenleving, weten
medewerkers van het Coa, de IND Juf Maartje: ‘En wat heeft de de weg. Deze kinderen hebben een
en de Dienst Terugkeer en Vertrek. politie toen gedaan?’ enorme achterstand doordat ze dat
Mensen in de boeien slaan moet Tito: ‘Zishan en zijn moeder en missen. Het legt een grote druk op
wel, zeggen zij, omdat ze zich soms zijn vader en zijn kleine zusje de leerkracht. Maar dat is ook waar
verwonden met een mes als ze naar de politieauto gebrengt. je voor kiest als je hier werkt. Ik
worden opgehaald. Ze doen En die politieauto die gaat naar ben heel trots op de juffen hier,
zelfmoordpogingen om maar hun eigen land.’ ze doen echt heel goed werk.
langer te kunnen blijven. Twee Juf pakt gitaar, kleuters zingen “We hebben wel mensen gehad
weken voor deze scène werd mee: ‘Dag Zishan, dag Zishan, die na een dag of twee alweer
gefilmd was er vergelijkbare wat fijn dat je er was. Dag ophielden, ze konden het niet aan:
paniek, toen had een vader zijn Zishan, dag Zishan, wat fijn dat de kansarme situatie waar de
polsen doorgesneden in de je er was.’ kinderen in zitten, het
gezamenlijke badkamer.” Juf Maartjes stem breekt. onverwachte vertrek van een
Kleutermeisje naast haar: ‘Miss, leerling, ordeproblemen. Het is
gaat het?’ niet zo eenvoudig.”

#"%$! VRIJDAG MAART 5

Onder
begeleiding
van juf Maartje
zingen kleuters
voor Zishan, die
niet terugkomt:
‘Dag Zishan, dag
Zishan, wat jn
dat je er was.’

Ahmed ligt
dwars, hij wil
niet puzzelen.
Zijn vader vertelt
later dat hij van
streek is, omdat
zijn moeder is
verdwenen in
Syrië.

Een nieuwe jongen duikt ’Mohammed moest ineens ‘Omdat zijn oom Juf is boos want Ahmed ‘Nog meer kinderen? Ik heb
op voor het klasraam weg vanwege zijn neef’ een medewerker wil niet puzzelen moeten leren ‘nee’ te zeggen’
van het Coa had
Terwijl in de kleuterklas Toon Peters: “Die oom bleek een bedreigd, De les in de klas waar kinderen Toon Peters: “We hebben met een
gewoon les wordt gegeven, jaar of 26 en lag te slapen. Maar dat vertrok ook Nederlandse les krijgen is aantal uit het team naar de film
verschijnt een jongetje van jochie is aardig opgeknapt in de tijd Mohammed voorbij. Juf Esther spreekt gekeken en juf Esther schrok dat ze
een jaar of acht voor het raam. dat hij hier zat, leerde snel zonder afscheid’ Ahmed, jaar of elf, aan. ‘Jij blijft deze scène eruit gepikt hebben. De
Zijn hoofd komt net boven de Nederlands en hielp mij met even zitten. Want nou ben ik frustratie spreekt zo uit de houding
vensterbank uit. Korte kuif, vertalen. Hij was ook opeens weg. echt heel boos. Ja, blijf maar van dat ventje, maar je moet als
grijze trui. De juf opent het Dat heb ik later gehoord: hij is naar even zitten, want jij luistert niet.’ leerkracht je rug recht houden. Dit
raam: ‘Goeiemorgen, ben jij een ander azc gegaan, omdat zijn Ahmed: ‘Ja, het is goed.’ moet je voor zijn. Je moet je
hier nieuw?’ Juf doet raam neef een Juf: ‘Nee, het is niet goed. Kijk afvragen waarom hij dat puzzeltje
weer dicht en zegt: ‘Die wil Coa-medewerker had bedreigd. In me aan. Jij maakt de puzzel af.’ niet wilde maken, vond hij het te
denk ik ook wel graag naar zijn frustratie over van alles heeft Ahmed: ‘Nee.’ kinderachtig? Op welk moment
school.’ Buiten blijft het hij geroepen: ‘Ik grijp jou, Juf, directeur en Ahmed ging het mis? Soms overkomt je dit,
koppie zichtbaar. ik maak je dood.’ vertrekken samen naar het azc. dat is de realiteit van elke
Even later is de jongen naar “Het is weer zo’n situatie. Ik Ze nemen plaats op het bed in leerkracht hier.
binnengehaald. Directeur begrijp ook de andere kant: na de kleine kamer, waar Ahmed Ze heeft zich behoorlijk kwetsbaar
Peters: ‘Een Arabisch kind? zo’n bedreiging die iedereen ziet, woont met een oom en opgesteld in die film.
Zonder ouders?’ is de neef onhoudbaar geworden grootvader. Iemand vertaalt. Wat er niet bij verteld wordt, is dat
Tegen de jongen: ‘Do you speak en wordt hij overgeplaatst. Maar Juf: ‘Ahmed is in de klas steeds ze les moest geven in een oud
a little bit English? What’s your daarmee vertrok ook Mohammed bezig met de andere kinderen. kantoortje. Een klein hokje, zonder
name?’ zonder afscheid.” Hij let niet op mij, hij probeert digiboard, nauwelijks ruimte om
De jongen: ‘Mohammed.’ de andere kinderen aan het voor de klas te staan. Esther zat
Iemand wordt uit de rekenles lachen te krijgen.’ daar met tien grotere Syrische
gehaald om te vertalen. Tolk na gesprek met Ahmed, jongens die geen woord Nederlands
Directeur Peters: ‘Kan je vragen oom en grootvader: ‘Sorry, er spraken. Maar in elk geval krégen
of zijn ouders hier ook zijn?’ zijn familieproblemen. Zijn ze Nederlandse les. Esther is
De jongen schudt zijn hoofd. moeder is verdwenen in Syrië. inmiddels met pensioen, maar zij
Vertaalster: ‘Zijn ouders zijn Hij weet niet waar zij zit. Het is was een hele goeie. Wij kregen in
in Egypte en alleen zijn oom heel moeilijk voor de kinderen. die periode veel nieuwe Syrische
is hier.’ Kijk, die oom en de grootvader kinderen, wilden niet ‘nee’ zeggen.
Dan zien we Peters het zitten er ook zwaar mee.’ Maar we hadden geen ruimte over.
schoolplein aflopen met de Juf: ‘We proberen het zo te Om de noodsituatie zichtbaar te
jongen richting het azc, op doen dat hij het fijn heeft op houden ben ik later wel ‘nee’ gaan
zoek naar de oom. Later duikt school, dat hij niet steeds straf zeggen, dat heb ik moeten leren.
Mohammed weer op in de krijgt, maar hij moet wel Inmiddels hebben we beter
documentaire, onder andere luisteren. Ahmed, we gaan het materiaal en lokalen. Maar toen
als hij betrokken is bij een vanmiddag weer proberen, overviel het ons dat er opeens
opstootje. goed je best doen’. zoveel nieuwe leerlingen kwamen.
Het was niet altijd gemakkelijk.”

6 VRIJDAG MAART #"%$!
6

moviesthatmatter

KRIGEN

Oneerlijk
gevecht in
den vreemde

Hoe gaat er echt aan toe in Afghanistan? ‘Krigen’
probeert een antwoord te geven. Over de prijs die
Denen betalen voor een oorlog die niet de hunne is.

TEKST Remke de Lange

We zijn hier om te helpen”, houdt leidinggevende neerzet, betrokken bij zijn Op Deense bodem begint zo de spannendste fa- ‘We zijn naïef. De missie
commandant Claus Pedersen zijn mannen, benaderbaar voor de Afghanen. Toch se van Krigen: in een kleurloze rechtszaal in Afghanistan heeft
mannen voor met wie hij naar Af- maakt Lindholm in een aantal scènes fijntjes brandt een strijd los over moreel en juridisch ons geconfronteerd
ghanistan is uitgezonden. De op- duidelijk wat een intimiderende verschijning gelijk. De aanklaagster kijkt naar de letter van met kwesties waarvan
dracht lijkt zo simpel . En toch zal de Denen zullen zijn voor lokale spelende kin- de wet, naar internationale verdragen waar De- we het bestaan niet
de Deense militair tijdens zijn mis- dertjes en arme gezinnen. nemarken zich aan moet houden. “Ik geef haar kenden.’
sie iets doen wat moreel misschien juist lijkt, groot gelijk”, zegt Lindholm.
maar toch niet door de beugel kan. Politieke leiders mogen ver weg hun handte-
Met ‘Krigen’, openingsfilm van het Movies kening hebben gezet onder militaire missies, Toch blijft zijn sympathie bij Claus Pedersen,
that Matter-festival, maakte de Deense filmma- in de praktijk zijn het deze mensen die de taak een man die vanuit rechtvaardigheidsgevoel
ker Tobias Lindholm (‘Kapringen’) een realis- uitvoeren, en beslissen over leven en dood. Met heeft gehandeld, en het waarschijnlijk zo weer
tisch, inzichtelijk drama over de complexe hun zware hightech-uitrustingen en barse be- zou doen. In zijn eerlijkheid heeft de militair
prijs die westerse militairen soms betalen voor velen hebben de soldaten soms meer weg van iets naïefs en ontwapenends – én fungeert hij
hun werk aan de andere kant van de wereld. bezetters dan van redders. Dat er binnen die als een metafoor voor zijn land.
Hun afwegingen en de beslissingen die ze soms ongelijke verhoudingen dingen mis kunnen
in haast en onder grote druk moeten nemen, gaan, ligt voor de hand. “Denemarken heeft sinds de Tweede Wereld-
worden lang niet altijd begrepen door de ach-
terblijvers: partners, of anderen die nooit in Dilemma
oorlogssituaties zijn geweest.
Dat was de belangrijkste reden voor Lind- Het systeem oorlog drijft op ironie, zegt Lind-
holm om de film te maken, vertelt hij telefo- holm.”‘Alleen jonge mensen zijn bereid te
nisch vanuit Los Angeles. In de aanloop naar gaan, op die leeftijd ken je geen angst. Toen ik
de Oscaruitreiking is hij neergestreken aan de achttien was deed ik zulke stomme dingen als
Amerikaanse westkust om zich over te geven met mijn dronken kop op een rijdende auto
aan de lunches, borrels, pr-momenten en in- staan. We sturen jonge mensen, die in feite
terviews die een nominatie voor beste niet-En- moreel en sociaal nog niet volgroeid zijn, naar
gelstalige film met zich meebrengt. situaties die bijzonder gecompliceerd zijn.
Lindholm: “Hoe gaat het er, bijvoorbeeld in Daar krijgen ze soms verantwoordelijkheden
Afghanistan, nou echt aan toe? Thuis op de die je eigenlijk pas later, in een volgende le-
bank kun je je er niets bij voorstellen. Terwijl vensfase, aankunt. Maar tegen die tijd heb je
op die bank vaak mensen zitten die allerlei me- te veel te verliezen. Ik ben vader, en ik zou
ningen verkondigen. Ik vind dat niet eerlijk. mijn kinderen het liefst de hele dag met een
Het vaak geschetste beeld van soldaten die het helm laten rondlopen en ze in de auto met
wel lekker vinden om te schieten, ik ben dat twee veiligheidsgordels vastzetten. Oorlog? Ik
niet tegengekomen tijdens mijn research.” zou niet gaan.”
Die kloof maakt ook eenzaam, onderstreept
Krigen: eenmaal weer thuis kunnen militairen Dat is precies het dilemma van Pedersen: ter-
nauwelijks uitleggen wat ze hebben meege- wijl hij in een vreemd land probeert goed te
maakt. doen, ontbreekt hij thuis in zijn eigen gezin.
Voor de hoofdrol maakt Lindholm goed ge- In Kopenhagen moet zijn vrouw Maria (Tuva
bruik van acteur Pilou Asbæk (‘Borgen’) die, Novotny) het in haar eentje zien te rooien met
van nature behept met een zorgelijke frons en drie jonge kinderen die hun vader alleen per
trouwe hondenblik, als Pedersen een ernstige satelliettelefoon spreken. En eenmaal terug in
eigen land wordt Pedersen vervolgd voor een
beslissing die hem in de gevangenis kan laten
belanden.

#"%$! VRIJDAG MAART 7
7

THE DIPLOMAT

De laatste
diplomaat?

In het Deense De Amerikaanse diplomaat van de reeks prominente Amerika- werd. Zijn assistent Vali Nasr vertelt
drama ‘Krigen’ nen die aan het woord komt. “Hij hoe Holbrooke met zijn pogingen
neemt commandant Richard Holbrooke (1941- had statuur”, zegt ook journalist Joe om verzoening met de Taliban te
Claus Pedersen Klein, die Holbrooke leerde kennen zoeken, een groot taboe doorbrak.
(Pilou Asbaek) 2010) was de grote architect begin jaren zeventig, toen die net
tijdens een verblijf dertig was en al een tijdje op het Wit- Maar Holbrooke kon niet rekenen
in Afghanistan een van het vredesakkoord te Huis werkte nadat hij zijn carrière op veel enthousiasme, het leger had
beslissing die fatale was begonnen in Vietnam. “Hij was het roer in handen in Afghanistan en
gevolgen heeft. over Bosnië. Datzelfde toen al legendarisch.” was niet van plan het los te laten. De
Onder de generaals zorgden ervoor dat Obama
achterblijvers in huzarenstukje mislukte in Holbrookes hoogtepunt kwam la- besloot tot een ‘surge’, het sturen
Denemarken, onder ter, in de jaren negentig, toen hij van meer soldaten om de Taliban te
wie zijn vrouw Maria Afghanistan, onder meer met zijn flamboyante en gedurfde verslaan. Holbrooke was het er niet
(Tuva Novotny) aanpak de strijdende partijen in Bos- mee eens: “De militairen dicteren de
vindt hij weinig doordat hij president Obama nië aan tafel kreeg. Onder zijn lei- politieke strategie, en dat zou niet zo
begrip. ding werd er in Dayton, Ohio een in- moeten zijn”, sprak hij in op de dic-
niet meekreeg. gewikkeld vredesplan in elkaar ge- tafoon die als dagboek fungeerde.
draaid, waar iedereen zijn handteke- Zijn grootste frustratie was dat hij
TEKST Iris Ludeker ning onder zette. Het plan houdt niet slaagde het oor van Obama te
twintig jaar later nog steeds stand, in vinden. Dat was óók een gevolg van
Op het Afghaanse slagveld zijn vele Bosnië werd niet meer gevochten. botsende persoonlijkheden, stelt
reputaties gesneuveld. Het lukte de journalist Joe Klein vast: Holbrooke
Britten niet het land te pacificeren, Pragmatische aanpak had zijn ego en zijn charme, maar de
de Russen niet, en ook de Amerika- president was er niet gevoelig voor.
nen bijten er hun tanden al vijftien Het geheim van Dayton zat ‘m in de
jaar op stuk. Zelfs hun allerbeste di- pragmatische aanpak. Voor Holbroo- Holbrookes invloed nam af. In de
plomaat, Richard Holbrooke, zag zijn ke was het duidelijk dat de (Bosni- week dat hij overleed had hij een af-
vredespogingen stranden. sche) Serviërs de boosdoeners waren spraak met Obama, maar het kwam
in het conflict, maar dat weerhield er niet van. Het doet New York Times-
Dat lag aan Afghanistan, mis- hem er niet van een deal met de Ser- columnist Roger Cohen verzuchten
schien een beetje aan Holbrooke, vische president Milosevic te sluiten. dat Holbrooke de laatste in zijn soort
maar vooral ook aan de tijd waarin De huidige Amerikaanse minister was. “Diplomatie wordt tegenwoor-
we leven – althans, dat is de conclu- van buitenlandse zaken John Kerry dig gezien als iets softs. Terwijl het
sie die je kunt trekken uit ‘The Di- zegt in de documentaire: “Holbrooke de enige manier is om een oorlog te
plomat’, waarin David Holbrooke wilde geen beleid dat was gebaseerd beëindigen, vrede te verspreiden,
zijn in 2010 overleden vader por- op ideologie.” kinderen een toekomst te geven. Hij
tretteert. Dit is een tijd waarin di- geloofde daarin.”
plomatie niet meer op waarde Na 11 september 2001 en onder
wordt geschat, zegt een van de spre- George W. Bush was zo’n pragmati- Dat is de conclusie van de docu-
kers in de documentaire. Het is iets sche aanpak uit den boze. Zelden mentaire, maar die is misschien te
voor watjes geworden. was Amerikaans beleid zo ideolo- pessimistisch. Als er íemand in de
gisch geladen als onder deze presi- voetsporen van Holbrooke is getre-
Maar Holbrooke was geen watje, dent – de Amerikanen gingen naar den, is het wel John Kerry, die onver-
eerder een lastpak met een hoop Afghanistan en later naar Irak om er moeibaar de wereld afreist op zoek
charisma. Als vader en echtgenoot democratie en vrijheid te brengen. naar diplomatieke overeenkomsten
was hij vooral afwezig (lees: egoïs- De vijand was de vijand, wie niet - ook met ideologische tegenstan-
tisch). In zijn werk lag zijn passie, en voor Bush was, was tegen hem. ders. In Syrië doet hij dat nu, én in
Holbrookes persoonlijkheid – zijn ei- Afghanistan. Bij de nieuwste ronde
gengereidheid, eenkennigheid, char- De erfenis van die houding trof Hol- vredesbesprekingen zijn ook de Tali-
me – was er geschikt voor. “Hij had brooke aan toen hij onder Obama ban uitgenodigd.
zijn eigen energieveld”, vertelt Hilla- speciaal gezant voor Afghanistan
ry Clinton in de documentaire, een

oorlog geen ervaring met oorlog, meerdere ge- De Amerikaanse diplomaat Richard Holbrooke zag zijn vredespogingen in Afghanistan stranden.
neraties zijn nooit aan het front geweest. We
zijn naïef. De missie in Afghanistan heeft ons
geconfronteerd met kwesties waarvan we het
bestaan niet kenden. Ik zou willen dat we door
de ervaringen daar zouden besluiten nooit
meer deel te nemen aan een oorlog. Was het
maar zo makkelijk. Is het alternatief dat je je
nergens mee bemoeit? Tijdens mijn research
sprak ik met een Afghaanse juriste die vertelde
dat door de internationale interventie in haar
land een situatie is ontstaan waarin meisjes
weer naar school gaan. Dat is genoeg reden om
je bedenkingen weer bij te stellen nietwaar?”

8 deVerdieping VRIJDAG MAART #"%$!
VRIJDAG MAART #"%$!
8

moviesthatmatter

CHUCK NORRIS VS COMMUNISM

Alle lmsterren in het Roemenië onder het Ceausescu-bewind – of het nu ging om Julia Roberts of Jack Nicholson – hadden de stem van één vrouw: Irina Nistor.

Stiekem V oor een Nederlandse Sommigen vatten wordt duidelijk hoeveel mentale
filmkijker zijn nage- het bekijken van ruimte de films boden. Er bleek bui-
kijken naar synchroniseerde dikbesneeuwde ten het Oostblok een andere wereld
films al een schrik- VHS-kopieën van te bestaan, een verboden maar bege-
verboden beeld, maar films VHS-kopieën op renswaardige wereld. Sterker, Calu-
die standaard zijn als politiek verzet gareanu impliceert met haar debuut
lms ingesproken door dat de politieke omwentelingen die
één stem? Toch waren talloze Roeme- VHS-kopieën op als politiek verzet in 1989 de val van Ceausescu bete-
De culturele honger was groot, in het nen dolblij toen ze in de jaren tachtig (en de sancties waren hoog), maar kenden, te danken zijn aan westerse
Roemenië van Ceausescu. Kopieën van via illegale circuits aan westerse voor de meesten was het vooral cul- films. Zoals de vehikels voor vecht-
westerse lms vonden gretig aftrek. films konden komen. En of ze nou turele honger. Dat gold zeker ook sportheld Chuck Norris, net als ande-
naar Julia Roberts, Tom Cruise, Jack voor Nistor, de vrouw wier stem heel re actiehelden symbool voor eigenge-
TEKST Remke de Lange Nicholson of Meg Ryan keken: alle Roemenië kende, maar niemand te reidheid.
filmsterren aan de andere kant van zien kreeg. In een kelderruimte – de
het IJzeren Gordijn hadden de stem muren beplakt met eierdozen en Haar stelling is misschien wat kort
van één vrouw: Irina Nistor. filmposters – begon ze haar stemcar- door de bocht, want de kijkers waren
rière met ‘Dr. Zhivago’ en sprak ver- destijds natuurlijk vooral gechar-
Halverwege de jaren tachtig was volgens honderden films in. Haar be- meerd van de Hollywoodideologie,
Roemenië onder de communistische langrijkste drijfveer: de films zelf. die steevast de romantiek van indivi-
dictator Nicolae Ceausescu een cultu- dualisme en zelfbeschikking uit-
reel volstrekt geïsoleerd land. Wie Uit de interviews met mensen die, draagt. Zelfs de Roemeense autoritei-
een televisie had, kon twee uur per sommigen als kind tussen de volwas- ten die de aanvoer van de banden via
dag kijken naar één zender, die voor- senen in, genoten van verbaal keurig de grens met Hongarije zouden moe-
namelijk partijretoriek en vlammen- gekuiste versies van ‘Rambo’, ‘The ten tegenhouden, bezweken voor Pa-
de toespraken van het staatshoofd Shining’ en ‘When Harry Met Sally’, trick Swayze en Sylvester Stallone.
uitzond. Roemenen die wel eens wat
anders wilden, organiseerden in het Fundamenteler, maar wat minder
geniep video-avonden. belicht door de maakster, is de rol
van technologie. Filmdistributie ver-
De documentaire ‘Chuck Norris vs anderde fundamenteel door de op-
Communism’, van de in Londen komst van video. Centraal kijken in
woonachtige Roemeense Ilinca Calu- de bioscoop werd individueel kijken
gareanu, duikt terug in dat tijdperk op eigen voorwaarden. Dat is een we-
via een fascinerende mix van archief- reldwijd fenomeen: het bleek de eer-
materiaal, interviews en geënsce- ste aanzet tot een razendsnelle
neerde beelden. Zo laat Calugareanu beeld(r)evolutie die ertoe leidde dat
zien hoe families en buren in kleine we met sociale media vandaag de dag
appartementjes bij elkaar kwamen gebruiker én maker van beelden zijn.
om, met de gordijnen dicht, tot het
ochtendgloren te kijken naar films In Roemenië is de omslag snel en
als ‘Dirty Dancing’, ‘Top Gun’, ‘Toot- bruusk gekomen, maar ook elders in
sie’ en ‘Last Tango in Paris’. de wereld geldt: burgers die zulke
middelen tot hun beschikking heb-
Sommigen vatten het bekijken van ben laten zich niet zo makkelijk on-
dikbesneeuwde VHS-kopieën van derdrukken.





















10.00 11.00 12.00 13.00 14.00 15.00 16.00 17.00 18.00 19.00 20.00 21.00 22.00 23.00

VR Theater aan het Spui Gz 20.00 Opening: Krigen
18
MRT Theater aan het Spui Kz 19.00 Publieksopening: 21.30 Students’ Choice:
ZA Filmhuis Den Haag 1 Krigen 3 ½ Minutes, Ten Bullets
19
MRT Filmhuis Den Haag 2 10.30 Paulina 12.45 Guantanamo’s 14.45 Deep Web 17.15 Krigen 20.00 The Chinese Mayor 22.15 Midnight:
Child Atomic Heart
Filmhuis Den Haag 3 10.30 No Rio
Filmhuis Den Haag 4 e No Mar! 12.15 Rainbow 15.00 Kingdom of 17.00 Der Staat gegen Fritz Bauer 19.45 Retrospectief 22.00 Midnight:
Filmhuis Den Haag 5 Shadows Lindholm: R White out, Black in
Theater aan het Spui Gz
Theater aan het Spui Kz 12.30 Selma 15.15 We are Young. 17.45 The Black 19.30 A Perfect day 21.45 Driving with
We are Strong. Flag Selvi
VARA Podium
12.00 Les Chevaliers Blancs 14.30 Saudi Arabia: 16.30 Mustang 19.00 Dheepan 21.15 Motley’s Law
ZO Filmhuis Den Haag 1 A Wind of Change
20
MRT Filmhuis Den Haag 2 11.45 Town on a Wire 14.30 They Will Have to 17.45 A Sinner in Mecca 20.15 The Fear of 13
Kill Us First
Filmhuis Den Haag 3
Filmhuis Den Haag 4 11.30 I am Sun Mu 14.00 Vergeet mij niet 16.30 Transit Havana 20.00 A Matter of ACT Night:
Filmhuis Den Haag 5 Hooligan Sparrow
Theater aan het Spui Gz
Theater aan het Spui Kz 12.15 This is Exile 15.00 7 Days In Syria 17.45 Sonita 20.00 Students’ choice: 22.15 Midnight:
Nice People White people
VARA Podium
12.00 Radio: Spijkers met Koppen 16.30 Talkshow
MA Filmhuis Den Haag 1 (VARA) Refugees, the Recap
21
MRT Filmhuis Den Haag 2 12.00 7 Days In Syria 14.30 The True Cost 16.30 Chuck Norris vs 18.45 A Monster with a 21.00 Les Chevaliers Blancs
Communism Thousand Heads
Filmhuis Den Haag 4
Filmhuis Den Haag 5 12.15 Snow Pirates 14.45 3 ½ Minutes, Ten Bullets 17.00 Kingdom of 19.00 Flow Mechanics 21.15 Vergeet mij niet
Theater aan het Spui Gz Shadows
Theater aan het Spui Kz
13.00 Driving 15.00 In your Arms 16.45 El Clan 19.15 NN 21.15 Retrospectief
VARA Podium with Selvi Lindholm: Kapringen

DI Filmhuis Den Haag 1 12.45 Retrospectief Lindholm: 15.00 Those Who 16.45 Dheepan 19.15 Experimenter 21.15 Selma
22 Jagten Feel the Fire Burning
MRT Filmhuis Den Haag 2
12.30 A Sinner in Mecca 14.45 Town on a Wire 17.15 I am Sun Mu 19.30 The Hard Stop 21.30 Absence
Filmhuis Den Haag 3
Filmhuis Den Haag 5 11.45 The Prosecutor the Defender 17.15 A Haunting History 20.00 Sonita
Theater aan het Spui Gz the Father and His Son
Theater aan het Spui Kz 14.15 Chechnya, War 16.45 A Good American 19.15 Students’ choice: 21.45 This is
12.30 Masterclass without Trace The Chosen Ones Exile
VARA Podium Jan Banning (ondervoorbehoud)
16.45 Talk & Fair 17.45 Alisa in 19.30 The Hard Stop 21.45 Absence
WO Filmhuis Den Haag 1 12.30 Saudi Arabia: Fashion Show Warland 19.15 Amnesty 21.30 Chuck Norris
23 A Wind of Change Selection: This is Exile
MRT Filmhuis Den Haag 2 16.15 7 Days 18.45 Paradise vs Communism
In Syria 21.00 Town on a Wire
Filmhuis Den Haag 3
Filmhuis Den Haag 5 14.45 Flow Mechanics 17.00 Hooligan Sparrow
Theater aan het Spui Gz
Theater aan het Spui Kz 10.00 They Will Have 14.30 A Sinner 16.30 Roshmia
to Kill Us First in Mecca
VARA Podium
16.15 Experimenter 21.15 I am Sun Mu
DO Filmhuis Den Haag 1
24 13.30 Guantanamo’s 15.15 Motley’s Law 17.15 The Chinese 19.15 Transit 21.00 Kingdom of Shadows
MRT Filmhuis Den Haag 2 Child Mayor Havana
21.15 They Will Have to
Filmhuis Den Haag 5 14.45 A Good American 17.00 Deep Web 19.30 A Sinner Kill Us First
Theater aan het Spui Gz in Mecca
Theater aan het Spui Kz 21.00 Talkshow
Gender & Gay Equality
VARA Podium
14.45 A Sinner in 16.30 The Propaganda 19.00 A Good American 21.15 Sonita
Het Nutshuis
Mecca Game
VR Filmhuis Den Haag 1
25 15.30 Driving 17.15 Hooligan Sparrow 19.45 Amnesty Selection: 21.45 Roshmia
MRT Filmhuis Den Haag 2 With Selvi Alisa in Warland

Filmhuis Den Haag 3 15.15 7 Days In Syria 17.30 This 19.00 Deep Web 21.15 A Monster with
Filmhuis Den Haag 5 is Exile 19.00 UNHCR: Nice People a Thousand Heads
Theater aan het Spui Gz
Theater aan het Spui Kz 14.45 Paulina 16.45 15 minutes - 21.30 Saudi Arabia:
The Dvor Massacre A Wind of Change
VARA Podium
16.30 Transit Havana 19.00 No Rio e No Mar! 21.15 The Prosecutor the Defender
Het Nutshuis the Father and His Son

ZA Filmhuis Den Haag 1 15.30 Kingdom 17.00 Flow Mechanics 19.15 Chuck Norris vs 21.30 The Black Flag
26 of Shadows Communism
MRT Filmhuis Den Haag 2
21.00 Talkshow:
Filmhuis Den Haag 3 Look who’s watching
Filmhuis Den Haag 4
Filmhuis Den Haag 5 13.15 The Fear of 13 15.30 vfonds selection: 17.30 Saudi Arabia: 19.30 vfonds selection: 15 21.15 Chechnya,
Theater aan het Spui Gz The Black Flag A Wind of Change minutes -The Dvor Massacre War without Trace
Theater aan het Spui Kz
14.30 vfonds selection: 16.30 vfonds selection: The Diplomat 19.15 A Haunting 21.15 A Good American
VARA Podium History
Motley’s Law
Het Nutshuis
15.00 Deep Web 17.00 Krigen 19.45 vfonds selection 21.45 A Monster with
Alisa in Warland a Thousand Heads

15.00 No Rio e no 19.00 Amnesty Selection: 21.30 The Land of the
Mar! The Hard Stop Enlightened

14.30 Frame by 16.45 They Will Have to Kill Us First 19.30 Paulina 22.00 Winnaar Students’
Frame Choice Award

15.30 Roshmia 17.30The Prosecutor the 20.15 Award Ceremony and
Defender the Father and His Son AMoA Sneak Preview

16.00 Masterclass 21.00 Talkshow
Serge Brammertz War & Peace

12.30 No One’s Child 14.45 We are Young. 17.00 The Fear of 13 19.30 Paradise 21.45 The Diplomat
We are Strong. 16.15 The Idealist 18.45 De Pen en het Zwaard 21.30 The Propaganda

Game

13.15 The Prosecutor the 15.30 Motley’s Law 17.30 The Black Flag 19.30 Frame by 21.15 Tuk Tuk
Defender the Father and His Son Frame

15.00 Hooligan 16.45 Guantanamo’s Child 20.00 Camera Justitia Night:
Sparrow
A Haunting History

14.00 Masterclass 16.30 3 ½ Minutes, Ten Bullets 19.30 Amnesty Selection: 21.45 15 minutes -
Cathrine Gyldensted Vergeet mij niet The Dvor Massacre

19.00 The Land of 21.00 Talkshow
the Enlightened
Freedom of Press
21.30 Midnight:
White People

12.15 Absence 14.15 The Fear of 13 16.30 The Idealist 18.45 The Propaganda 21.15 Der Staat gegen Fritz Bauer
Game

10.00 Masterclass True Stories 14.00 Panel True Stories 17.00 Frame by Frame 19.30 Tuk-Tuk 21.30 NN

12.00 No One’s Child 14.30 Paradise 16.45 Paulina 19.00 Amnesty Selection: 21.15 El Clan
12.15 Rainbow 14.45 In your Arms The Chinese Mayor
12.30 District 16.45 The True Cost 21.30 Guantanamo’s Child
Zero 14.00 3 ½ Minutes, Ten Bullets 17.15The Land of the 19.00 Wordt Vervolgd: 21.45 We are Young.
14.15 The Chosen Ones Enlightened Chechnya, War without Trace We are Strong.
11.45 Shorts that Matter
15.00 No One’s Child 17.00 NN 19.15 UAF: Nice people 21.00 Talkshow
12.45 No Rio 14.45 Der Staat gegen 17.15 In your Arms Framing Focus
e No Mar! 19.00 Snow Pirates
12.15 Snow Pirates Fritz Bauer 19.00 El Clan 21.30 Midnight:
12.30 Those Who 14.30 Mustang White out, Black in
Feel the Fire Burning 19.15 The Diplomat
12.00 Karama Shorts 21.30 Tuk-Tuk
11.45 Retrospectief Retel
Helmrich: De Stand van de Zon 21.15 Experimenter
12.00 Best Of: Nice People
14.30 A Perfect day 16.30 Retrospectief Retel Helmrich: 19.30 Masterclass 21.00 The Idealist
11.45 Rainbow De Stand van de Sterren Retel Helmrich
14.15 Retrospectief Retel
Helmrich: De Stand van de Maan 17.00 Best Of: Winnaar Publieksprijs 20.15 Slotfilm: Tomorrow

14.45 Best Of: 16:45 Les Chevaliers Blancs 19:30 Media that Matter 21:30 The Chosen Ones
The Chosen Ones

14.15 Shorts that Matter

10.00 11.00 12.00 13.00 14.00 15.00 16.00 17.00 19.00 Paradise 22.15 Slotfeest
21.30 Midnight:
18.00 19.00 20.00
Atomic Heart

21.00 22.00 23.00

A Matter of ACT Camera Justitia Specials Retrospectief In This World Harvest Shorts Q&A / Debat Movies that Matter Academy

FESTIVALKASSA’S Theater aan het Spui PRIJZEN € 10,00 ¹ Op vertoon van CJP / Studentenkaart / Pas 65+ /
www.theateraanhetspui.nl € 45,00 vrienden van Filmhuis Den Haag / Ooievaarspas (m.u.v.
Filmhuis Den Haag Spui 187, Den Haag Filmvertoningen € 25,00 ooiveraarspas ook online aan te schaffen, toegang filmzaal
www.filmhuisdenhaag.nl 070 - 346 52 72 Strippenkaart voor 6 films ² alleen op vertoon van e-ticket + desbetreffende pas)
Spui 191, Den Haag Tijdens het festival is de kassa dagelijks Best of Dag € 10,00
070 – 365 60 30 minimaal 1 uur voor aanvang van de Masterclasses: € 10,00 ² Strippenkaarten kunnen worden gekocht bij Filmhuis
eerste filmvertoning geopend. - Cathrine Gyldensted € 10,00 Den Haag. Max. 2 dezelfde vertoningen per kaart. Een
Voorverkoop en tijdens festival, 3 t/m 26 - True Stories € 10,00 strippenkaart is geen toegangsbewijs, afhalen van losse
maart. Openingstijden kassa dagelijks Online verkoop - Leonard Retel Helmrich € 8,00 filmkaartjes is noodzakelijk. Reserveren blijft wenselijk.
van 10.00 tot 22.00 uur Koop uw kaarten via - Panel True Stories € 10,00 of gratis op vertoon Online strippenkaart: 6 films online kopen voor € 45,00
www.moviesthatmatter.nl Van online Kortingstarief film/masterclasses/panel¹ van filmkaartje
Overige locatie aankopen ontvangt u een e-ticket dat u Slotfeest zaterdag 26 maart De CINEVILLEPAS is geldig voor alle voorstellingen (met
Nutshuis www.nutshuis.nl zelf print en meeneemt naar de zaal. € 25,00 uitzondering van specials en besloten voorstellingen). Als
Riviervismarkt 5, 2513 AM, Den Haag Combi-ticket Retrospectief Cinevillepashouder kan je telefonisch kaartjes reserveren
070-3459090 Leonard Retel Helmrich voor een film. De gereserveerde kaarten kun je maximaal
1,5 uur voor aanvang van de voorstelling ophalen en
minimaal tot een half uur voor aanvang van de voorstelling.

20 deVerdieping VRIJDAG MAART #"%$!
VRIJDAG MAART #"%$!
20

moviesthatmatter

A SINNER IN MECCA / SAUDI ARABIA, A WIND OF CHANGE

Een groep Afrikaanse vrouwen op weg naar de Kaäba in de Grote Moskee van Mekka. I n de categorie onmogelijke vragen riva- den, beperkt in wat er wel en wat er niet ge-
liseert-ie een beetje met de gouwe ouwe filmd mag worden. Als de makers in een win-
Vrouw zijn ‘Wat ben je liever, doof of blind?’ – de kelcentrum iets te lang doorvragen naar de se-
of homo is vraag wat te prefereren is: vrouw zijn in gregatie tussen mannen en vrouwen, blaast
geen leven Saudi-Arabië, of homoseksueel. Het is het ministerie van informatie de opnamen on-
allebei geen pretje, zo blijkt eens te middellijk af.
Twee documentaires geven een ongebruikelijk meer uit ‘Saudi-Arabia, A Wind Of
kijkje in de Saudische samenleving. De angst Change’ (Miyuki Droz Aramaki, 2016) en ‘A Sin- De repressie in het land is zodanig, dat nie-
regeert, al gaat het ook kleine stapjes vooruit. ner In Mecca’ (Parvez Sharma, 2015), documen- mand die aan het woord komt het achterste
taires die een ongebruikelijk inkijkje in de ge- van zijn tong laat zien. De jonge jongens die
TEKST Iris Ludeker sloten Saudische samenleving geven. aan het autocrossen zijn niet, de jonge vrou-
wen die zich hebben ingeschreven voor de
Niet dat er nooit eens wat verandert in Sau- nieuwe modeacademie niet, de hipsters die po-
di-Arabië. Voor vrouwen althans zijn de om- pulaire filmpjes maken voor sociale media
standigheden de afgelopen jaren zelfs tegen niet. En de upperclass dames die een camera-
het revolutionaire aan veranderd. Zo mogen ze ploeg toelaten bij hun maandelijkse theekrans-
stemmen en verkozen worden (voor de ge- je ook niet.
meenteraad), mogen ze in sommige winkels
werken (die voor lingerie en make-up), en kun- De opstelling van die laatste vrouwen toont
nen ze als ze jong zijn basketballen bij een ech- duidelijk hoe moeilijk het zal zijn om (op korte
te sportclub. termijn) grootschalige veranderingen door te
voeren in het land. “De westerse media laten
Een licht briesje een beperkt beeld zien”, zegt een van de da-

Voor vrouwen in het land zijn het allemaal ‘De westerse media
kleine stapjes naar meer zeggenschap, ‘kleine
ruimtes van vrijheid’ zoals in Saudi-Arabia, A laten een vertekend
Wind Of Change wordt gesteld. Maar de wind
in de titel is voor iedereen die er van buiten beeld zien. Er zijn
naar kijkt toch hooguit een licht briesje. Nog
altijd werkt minder dan een kwart van de vrou- misschien vijf of tien
welijke bevolking, nog altijd mogen vrouwen
geen auto rijden, nog altijd hebben vrouwen Saudiërs die
om iets te ondernemen toestemming van hun
wettelijke voogd nodig. Dat kan hun vader verandering willen,
zijn, hun echtgenoot of hun broer. Maar ook
hun zoon, zodra die ouder is dan twaalf. dertig miljoen zijn blij

Het bekijken van Saudi-Arabia, A Wind Of met hoe het gaat.’
Change laat dan ook vooral zien hoe vrouwen
nog altijd als halve kinderen worden be-
schouwd in Saudi-Arabië, en hoe de machtheb-
bers -– religieus en politiek – dat zo proberen
te houden. De cameraploeg wordt kort gehou-

#"%$! VRIJDAG MAART deVerdieping 21
#"%$! VRIJDAG MAART
21

Filmer Parvez Sharma laat in ‘A Sinner In Mecca’ ook de veelkleurigheid zien van de hadj, van al die mensen die uit alle windstreken naar deze ene plek komen om hun geloof te beleven en te verdiepen.

mes. “Er zijn misschien vijf of tien Saudiërs die Filmen is uit komen er mensen om die
verandering willen. Dertig miljoen inwoners
zijn blij met hoe het gaat.” verboden in doodgetrapt worden in de me-

Even later loopt de documentairemaakster Mekka, maar nigte. Het is er vies, laat Sharma
met de opnames naar de man des huizes, die
toestemming moet geven voor het uitzenden de Indiase zien, want de pelgrims (of: de
van de uitspraken van zijn vrouw. Zoals hij ook
toestemming moet geven als zij een bankreke- Amerikaan Saudische autoriteiten) ruimen
ning wil openen, als ze wil werken, of als ze
naar het buitenland wil reizen. Hij ziet zichzelf Parvez hun rommel niet op. “Het is
als liberaal: “Ik wil niet de man zijn voor wie
de hele familie bang is.” Sharma doet maar goed dat niet-moslims hier

‘Koude en naakte’ doodsangst het toch. Hij niet mogen komen”, zegt een

In een land waar het als vooruitstrevend wordt heeft als bedevaartganger tegen Sharma,
beschouwd als je je echtgenote op vriendelijke
wijze onder de duim houdt, mag het geen ver- homo binnen “zodat niemand in het Westen
bazing wekken dat voor homoseksualiteit wei-
nig tolerantie bestaat – er staat de doodstraf op. de islam al dit hier kan zien.”
Vrouwen zijn misschien bang, Parvez Sharma
voelt een ‘koude en naakte’ doodsangst als hij een andere Sharma worstelt, met zijn ge-
voet op Saudische bodem zet. De Indiase Ame-
rikaan is homoseksueel en ook moslim, een zonde op zijn loof, met zijn pelgrimage, met
thema waar hij eerder de documentaire ‘A Ji-
had For Love’ over maakte. Daarin interviewde naam staan. ‘A wat de Saudiërs ervan gemaakt
hij homoseksuele moslims overal ter wereld
over hun innerlijke strijd. Dit keer kijkt Shar- sinner in hebben. “Mijn geloof lijkt te ver-
ma diep in zichzelf.
Mecca’ is het dwijnen op deze plek.” Hij laat
Hij is voor de grote bedevaart naar Mekka ge-
komen om zich van zijn zonden te reinigen en lmisch relaas zien hoe de Saudiërs alle oude
om te bewijzen dat hij, ook als homo, een goe-
de moslim kan zijn. A sinner In Mecca is het van zijn gebouwen rondom de moskee
filmisch relaas van zijn zoektocht naar ‘de ziel
van de islam’. Het is een zelfportret van ie- zoektocht in Mekka gesloopt hebben, en er
mand die door de fundamentalistische islami-
tische goegemeente dubbel zondig wordt ge- naar de ‘ziel een van de grootste winkelcen-
acht: natuurlijk door homoseksueel te zijn bin-
nen de islam, maar ook door opnamen te ma- van de islam’. tra ter wereld hebben neergezet.
ken in het heilige der heiligen. Filmen is ver-
boden in Mekka, maar Sharma doet het toch, Hij loopt van de Kaäba naar de
met zijn mobiele telefoon.
Starbucks – nog geen driehon-

derd meter verderop. ‘De Sau-

diërs hebben een Mekka van het

kapitalisme geschapen”, zegt

Het resultaat is een persoonlijk pamflet, dat ci- rond de Kaäba in de Grote Moskee van Mekka, Sharma, “en van pelgrims shoppers gemaakt.”
nematografisch soms wat rommelig is, maar
dat tegelijkertijd een rauw en – zo lijkt het al- zoomt hij in op de man die te midden van de Uiteindelijk vindt hij, aan het eind van zijn pel-
thans – waarachtig beeld geeft van Saudi-Ara-
bië. Waar A Wind Of Change binnen de lijntjes chaos stil staat te bidden, ‘alleen te midden van grimage en terug in India, toch vrede in zijn
blijft, nauwelijks laat zien wat niet gezien of
gehoord mag worden, daar toont Sharma in A miljoenen’ – en je voelt iets van de spirituele geloof, maar niet in de rigide versie die de Sau-
Sinner In Mecca het land én de godsdienst die
er het kloppend hart van vormt in al hun te- diepte die een moslim hier kan ervaren. diërs erop nahouden.
genstrijdigheden.
Maar Sharma toont ook een man die bellend “De vraag is niet of de islam mij accepteert,
Hij laat de veelkleurigheid zien van de hadj,
van al die mensen uit al die windstreken, die voorbij loopt, en de bijna fysieke strijd die het maar dat het op mij aankomt om als homosek-
naar deze ene plek komen om hun geloof te
beleven en te verdiepen. Als hij de eindeloze hemzelf kost om bij de Kaäba te komen. En hij suele moslim de islam te accepteren.” De he-
stroom mensen toont die hun rondes draaien
laat de man aan het woord die geschokt is om- dendaagse islam is in oorlog met zichzelf, “en

dat zijn zwangere vrouw bij diezelfde Kaäba be- ik heb hard gevochten om geen slachtoffer in

tast is door andere bedevaartgangers. “Er is deze oorlog te worden”, besluit Sharma zijn

niks vriendelijks aan dit proces”, stelt Sharma zoektocht. “Ik heb deze bedevaart afgesloten

eufemistisch vast. als een betere moslim. De islam moet her-

Er is sowieso niets vriendelijks aan de hele be- vormd worden. Misschien zijn het moslims zo-

devaart. Het is chaotisch, gevaarlijk, jaar in jaar als ik die de hervormers zullen zijn.”

22 VRIJDAG MAART #"%$!

moviesthatmatter TRANSIT HAVANA

THE CHINESE MAYOR

Datong als het
Parijs van China

Burgemeester Geng van de De communistische Chinese burge- re grond centraal. Datong en het Transgender
meester Yanbo Geng is een ambitieu- grootschalige project van burge- Odette Diógenes
Chinese stad Datong wil de ze man. Een man met een droom, meester Geng lijken daar een uitzon- haakt in ‘Transit
een man met een doel. In de docu- dering op. China staat niet bekend Havana’ uiteindelijk
stad cultureel aanzien geven mentaire ‘The Chinese Mayor’ is te om het behoud van historisch erf- toch af.
zien hoe hij van Datong een cultu- goed, maar in de stad ten westen van
door nieuw ‘historisch reel levendige stad gaat maken. Peking is dat nu juist wel de bedoe- Waar is Mariela?”, vraagt
Want “een stad met een rijke cultuur ling. een transseksuele deelne-
erfgoed’ te bouwen. Een half heeft het eeuwige leven”. De oude mer aan een mars voor ge-
stadsmuur moet gerestaureerd en ge- Toch is The Chinese Mayor meer lijkheid op Cuba. Dan
miljoen mensen moet ervoor reconstrueerd worden, en hij geeft dan het verhaal van de stad Datong komt de dochter van presi-
opdracht tot de bouw van nieuwe ou- en het typisch Chinese verschijnsel dent Raúl Castro zwaaiend
verhuizen. Maar dan krijgt hij de gebouwen. Geng: “Als je naar Ro- van de gedwongen verhuizing. De aanrijden in een mooi busje. De groep scan-
me of Parijs gaat, weet niemand iets documentaire verschaft inzicht in deert: “Mariela, Mariela, Mariela.” Iemand met
een andere baan. over de grootte van de economie, een wereld die normaal verborgen een megafoon houdt de sfeer erin: “Viva Fidel!
maar je bent wel onder de indruk blijft voor de buitenwereld: de Chi- Viva Raúl! Zonder socialistische revolutie geen
TEKST Marjon Op de Woerd van de cultuur.” nese lokale politiek. Twee jaar lang seksuele revolutie.”
volgde regisseur Hao Zhou de burge- De documentaire ‘Transit Havana’ van Daniel
In een van de vervallen buurten in de De sloopkogel komt meester. Hij was regisseur en came- Abma volgt drie transseksuelen van diverse
Chinese stad Datong – afbladderende raman, waardoor hij als een vlieg op leeftijden die wachten op een operatie. In de
verf op de kozijnen, stoffige onver- Het herbouwen van de stadsmuur – de muur alles vastlegde. film komt een vreemde Cubaanse spagaat naar
harde wegen, plastic zeilen op de da- volgens Geng een symbool van su- voren: het is een starre dictatuur, maar wel de
ken – hangt een groot wit vel op een prematie en cultuur – is een gigan- De documentaire toont een burge- enige met grote seksuele vrijheid. Als geen an-
met graffiti besmeurde bakstenen tisch project dat de hele stad treft. En meester die bouwbedrijven ter plaat- der heeft boegbeeld Mariela Castro Espín daar-
gevel. Een groepje bewoners verza- dus moet een half miljoen mensen se ontslaat omdat het afgeleverde in een voortrekkersrol gespeeld. Dat is knap,
melt zich. ‘Aankondiging tot verhui- hun boeltje pakken, voordat de werk onvoldoende is, een man die want als kind van een dictator kun je ook ge-
zing’, lezen ze. Midden op straat, met sloopkogel komt. Geng luistert naar zijn ambtenaren uitkaffert en ‘meer woon vaders geld opmaken zoals de dochters
een handvol buren zien zij hun on- de burgers die zich boos voor zijn re- resultaat’ en ‘minder bureaucratie’ van de Russische president Poetin doen.
ontkoombare lot onder ogen: ge- sidentie verzamelen, of demonstre- eist, een Partijlid dat zo hard werkt Mariela – Cubanen gebruiken informeel voor-
dwongen verhuizing. Een half mil- ren tijdens een van zijn werkbezoe- dat zijn vrouw radeloos en huilend namen – strijdt al jaren voor seksuele gelijk-
joen inwoners van de stad leest zo’n ken. Hij heeft geen enkel begrip voor op kantoor verschijnt en de demo- heid en tegen aids en discriminatie. Ze heeft
zelfde bericht, moet de spullen pak- mensen die in een illegaal gebouwd cratische herverkiezing van Geng het niet van een vreemde. Haar moeder was
ken en vertrekken. huis wonen en nu woedend zijn om- met hem als enige kandidaat. Vilma Espín, feministe van het eerste uur die
dat zij geen compensatie krijgen of in de jaren negentig al voor homogelijkheid
Ooit was Datong de hoofdstad van een nieuwe woning aan de rand van Maar ook de burgemeester lijkt was, en reuze geliefd bij veel Cubanen. Vilma
het Chinese keizerrijk, nu is het een de stad. “We hebben onze regels. maar een radertje in een groter ge- was ook voorzitter van de Cubaanse Vrouwen-
nietszeggende stad met miljoenen Waag het niet de regering uit te da- heel. Want op een dag – drie dagen federatie.
inwoners in het noorden van het gen”, waarschuwt Geng. voor het Chinees Nieuwjaar in 2013 Mariela (53) is parlementariër en zegt graag
land. Geen enkele andere stad in het – verandert plotseling alles. Voor de dat ze het werk van haar moeder voortzet. Ze
enorme China is zo vervuild als deze, Gedwongen verhuizingen komen stad, de inwoners en voor Geng. Da- is directeur van Cenesex, het Cubaanse insti-
het visitekaartje dat de actieve steen- veel voor in China. Was het decennia tong als het Rome van Azië en het tuut voor seksuele opvoeding, en zit bijvoor-
koolindustrie iedere dag opnieuw geleden vooral gericht op het verbe- Parijs van China – is dat gelukt? De beeld achter het wetsvoorstel om transgenders
achterlaat. Herinneringen aan de teren van de woonomstandigheden tranen van de naar elders weggepro- gratis te laten opereren. Sinds 2007 komen
ooit glorieuze tijd zijn weggevaagd, van burgers, nu staat vaak het markt- moveerde Geng, zittend in een taxi daarvoor elk jaar een Nederlandse en Vlaamse
de economie zit in het slop, toeristen denken en geld verdienen aan de du- en zwaaiend naar de mensen langs genderchirurg overgevlogen. “Tot nu toe zijn
weten de stad nauwelijks te vinden. de kant van de weg, zeggen genoeg.

In ‘The Chinese Mayor’ is te zien hoe burgemeester Yanbo Geng van Datong een cultureel levendige stad gaat maken.

#"%$! VRIJDAG MAART 23

Cuba: oase

van seksuele

vrijheid

De documentaire ‘Transit Havana’ verbeeldt
hoe de revolutie op Cuba een positieve kijk
op seks mogelijk maakte.

TEKST SYBILLA CLAUS

er 27 geopereerd, er staan nog 19 mensen op die nooit hardop worden gezegd. Er treden in Als Cubaanse vrouwen bij meerdere partners Een paradijs
de wachtlijst”, zegt Mariela in de film, die deels oktober maar liefst drie stafleden aan om plezier halen, worden ze daar ook niet zo hard voor transgenders?
in 2014 is opgenomen. Trouw gezamenlijk te woord te staan. Het is op afgerekend als in het ‘vrije Westen’, waar de
daardoor een warrig gesprek, waarin wel dui- dubbele moraal nog steeds opgeld doet. Cuba ‘Transit Havana’ is een lm waarin
De heterodochter van de president ligt ook delijk wordt dat de revolutie de seksualiteit op heeft zonder religieuze schuldgevoelens kun- regisseur Daniel Abma onderzoekt of
internationaal goed. Dankzij steun uit het bui- het eiland positief heeft beïnvloed. “Wij zijn nen werken aan een vrijere seksualiteit. Cuba een paradijs voor transgenders
tenland huist Cenesex in een prachtig gereno- een heel sensueel volk”, zegt vicedirecteur Ra- aan het worden is. Hij volgt Odette,
veerde villa in Havana. Toen ik in oktober in món Rivero Pino van Cenesex, zelf homo . Ook lijken volwassenen er meer werk van te Malú en Juani die hopen geselecteerd
Havana was, wilde ik die beroemde Mariela wel maken dan West-Europeanen. “Ik dacht dat het te worden voor het jaarlijkse bezoek
eens spreken. Helaas heette het toen ‘dat zij In 1993 was er al die verrassend vrolijke Cu- een mythe was dat Cubaanse mannen zo goed van twee genderchirurgen uit Neder-
het hele jaar geen interviews meer geeft’. Is er baanse homofilm ‘Fresa y Chocolate’. Van jongs zijn in bed. Maar toen ik een jaar in Groot-Brit- land en België. Als Odette eindelijk
vanwege de filmdistributie nu soms een ge- af aan leren kinderen dansen, zwoeler dan tannië woonde, was ik geschokt hoe fantasie- aan de beurt is, haakt ze toch af. Er
sprekje per Skype mogelijk? Weer helaas, want hier, en horen zij expliciet seksuele teksten in loos jullie mannen zijn”, zegt een aantrekkelij- had best wat gekort mogen worden
‘telefonische interviews doet Cenesex nooit’. liedjes. Pooier zijn is verboden, prostitutie en ke 30-jarige vrouw in Havana. in de 1,5 uur die de documentaire nu
hoerenlopen mag wel. Trouwen kan voor een duurt.
Voortdurend balanceren meisje vanaf haar veertiende, voor een jongen “Cubanen zijn heel vrij over seksualiteit en Daniel Abma is een jonge Drent die
vanaf zijn zestiende, mits de ouders instem- emancipatie. Dat is onze verworvenheid. Vrou- vanuit Duitsland werkt. Het scenario
Het is duidelijk: Mariela moet, net als elke Cu- men. Maar het huwelijk zit in Cuba bepaald wen voelen zich veilig genoeg om te dragen is geschreven door Alex Bakker –
baan, balanceren tussen wat niet en wel mag. niet in de lift, het geeft eerder aan dat seksua- wat zij willen, hun sensualiteit uit te drukken, een andere Drent – die zelf ooit een
In socialistische dictaturen mag niemand on- liteit van jongeren meer een gegeven is dan de vormen van hun lichaam en borsten te to- meisje was.
der de echte leider té groot worden. Solo-inter- hier. nen”, zegt vicedirecteur Ramón. Overal in Cu-
views zijn in Havana niet aan de orde, door- ba staan meisjes en vrouwen in hun eentje
gaans is er onderlinge controle in de vorm van ‘Toen ik een jaar in langs de weg te liften.
aanschuivende ondergeschikten en vertalers.
Engeland woonde, In andere latinolanden is de invloed van de
De regisseur legt vast hoe Mariela haar praat- kerk zo groot dat abortus niet is toegestaan en
jes lardeert met haar emancipatieboodschap was ik geschokt hoe soms scheiding is verboden. “Abortus is hier al
én het gewenste partijjargon. “LGBTI-rechten sinds 1965 een vrouwenrecht”, vervolgt Ra-
zijn deel van de mensenrechten die de Cubaan- fantasieloos jullie món trots.
se revolutie verdedigt. We strijden voor veran-
dering in onze cultuur”, zegt zij tegen de de- mannen zijn’, zegt In de regio springt Cuba er eveneens goed uit
monstranten. Ondertussen houdt zij, in onze qua emancipatie en veiligheid. In Midden-
ogen eigenaardig, een plakkaat omhoog met een vrouw in Havana Amerika worden zoveel vrouwen ongestraft
een anti-Amerikaanse boodschap over een to- vermoord dat er zelfs een woord voor is be-
taal andere kwestie: ‘Bevrijd de Cubaanse Vijf’ dacht: femicide. Vanuit Jamaica, Trinidad en To-
(die destijds vastzaten in de VS, red.). Het is dui- bago en Haïti moeten lesbische vrouwen vluch-
delijk een actie voor de buitenlandse camera ten voor hun leven. Ondanks al dat goede
van regisseur Daniel Abma; ook alles wat kri- nieuws uit Cuba is nog een lange weg te gaan
tisch lijkt, gebeurt binnen door de partij afge- naar echte gelijkheid, denk je soms bij het zien
perkte grenzen. van de documentaire. Zoals in de scène waar
omstanders van een roze demonstratie zwij-
Ook op het kantoor van Cenesex krijg ik bij gend en verbaasd toekijken. Gelukkig dat dan
mijn bezoek te maken met de partijrichtlijnen, de dochter van de president achter je staat.