ตุงล้านนา อีบุ๊ค

ตุงล้านนา

คำนำ

หนังสืออีเล็กทรอนิกส์ฉบับนี้ จัดทำขึ้นเพื่อเผยแพร่ถึงประวัติความเป็นมาของ
ตุงล้านนา ที่ใช้ในพิธีงานมงคล ที่ประกอบไปด้วย ความเป็นมาของตุงล้านนา
ตุง สื่ อประเพณีพิธีกรรมทางศาสนา ประเภทของตุง ตุงที่ใช้ในงานมงคล ความหมาย
ของตุง การถวายตุง วัตถุประสงค์ในการทำ อุปกรณ์ในการทำตุง รวมถึงวิธีในการทำตุง
ผู้จัดทำจึงได้จัดทำหนังสืออีเล็กทรอนิกส์ฉบับนี้ขึ้น เพื่อนำเสนอความเป็นมาของตุง
โดยทางผู้จัดทำหวังเป็นอย่างยิ่งว่าหนังสืออีเล็กทรอนิกส์ฉบับนี้ จะเป็นประโยชน์ต่อผู้ที่
ต้องการศึกษาและหากมีข้อผิดพลาดประการใด ผู้จัดทำต้องขออภัยมา ณ ที่นี้

ผู้จัดทำ
นางสาวปิยนุช จองนาง

สารบัญ ก
ข
คำนำ ๑
สารบัญ ๒
ความเป็นมาของตุงล้านนา ๓
ตุง สื่ อประเพณีพิธีกรรมทางพระพุทธศาสนา ๔
ประเภทของตุงล้านนา ๕
ตุงที่ใช้ในงานมงคล ๖
ความหมายของตุงชัย ๗
การถวายตุงชัย ๘
วัตถุประสงค์ในการถวายตุงชัย ๑๑
ตุง ๑๒
อุปกรณ์ที่ใช้ในการทำตุงชัย
วิธีการทำตุงชัย

ความเป็นมาของตุงล้านนา

ราวปี พ.ศ.1839 พระพุทธศาสนาเข้ามาในดินแดนล้านนา มีการผสมผสานระหว่าง
ความเชื่ อดั้งเดิม คือ การนับถือผีบวกกับคติความเชื่ อทางศาสนาเข้าด้วยกัน จึงเกิด
วิวัฒนาการที่เกี่ยวกับคติความเชื่ อต่างๆ ผสมผสานปนเปกันมากมาย อีกทั้งด้านความ
สัมพันธ์กันระหว่างดินแดนต่างๆ ได้ส่งอิทธิพลทางวัฒนธรรม ต่อกันจึงไม่อาจทราบได้
แน่ชัดว่าประเพณีถวายทานตุงของชาวล้านนา มาจากแหล่งใดบ้างได้เพียงแต่สันนิษฐาน
ในบางกรณีว่า วิวัฒนาการ เริ่มแรกเดิมทีนั้นก่อนที่จะมีการรวบรวมดินแดนเป็นอาณาจักร
ล้านนา พระยามังรายมหาราชทรงเคยปกครอง อยู่บริเวณลุ่มแม่น้ำกกมาก่อน

ตุง สื่ อประเพณีพิธีกรรมทาง
พระพุทธศาสนา

ชาวล้านนามีความเชื่ อว่าเป็นการทำบุญอุทิศให้แก่ ผู้ที่ล่วงลับไปแล้วหรือถวายเพื่อเป็น
ปัจจัยส่งกุศลให้แก่ ตนไปในชาติหน้า วันที่ถวายตุงนั้นนิยมกระทำในวันพญาวัน ซึ่งเป็นวัน
สุดท้ายของเทศกาลสงกรานต์ปัจจุบัน ชาวล้านนาส่วนใหญ่ยังนิยมสร้างตุง เพื่อใช้ใน
พิธีกรรมต่างๆ ทั้งทางศาสนา ประเพณีเกี่ยวกับชีวิต ประเพณี เกี่ยวกับความตาย งาน
เทศกาลและเฉลิมฉลองงาน และยังมีความเชื่ อว่าวิญญาณผู้ตายสามารถยึด หรือ ปีนป่าย
ตุงขึ้นสวรรค์ได้

ตุงในล้านนาสามารถแบ่งเป็น
๒ ประเภทใหญ่ๆ

ตุงที่ใช้ ในงานมงคล ตุงที่ใช้ ในงานอวมงคล

เช่ น ตุงชั ย,ตุงตัวเปิ้ ง,ตุงไส้ หมู เช่ น ตุงสามหาง,ตุงตอง,
ตุงค่าคิง,ช่ อนำทาน เป็นต้น ตุงแดง,ตุงขอนนางผ่าน เป็นต้น

ในส่ วนนี้ จะกล่าวถึงตุงที่ใช้ ใน
งานมงคล ๑ ประเภท

นั่นคือ ตุงชั ย หรือ ตุงไจ (ตุงปอยหลวง)
ตุงชั ย นิยมใช้ กันในงานปอยหลวงของทางล้านนาเท่านั้ น คนในสมัย
ล้านนาจะทำตุงชั ยเพื่อการ ฉลองความสำเร็จในการที่ได้ก่อสร้างสถาน

วัตถุของวัดที่ของตนเองเป็นคณะศรัทธาอยู่ เช่ น การก่อสร้างกุฏิ
ศาลาการเปรียญ พระอุโบสถ พระธาตุ กำแพงวัด หอระฆัง

ความหมายของ ตุงชั ย

เกี่ยวกับจำนวนห้อง(ช่ อง) ที่นิยมกำหนดในการแบ่งผืนตุง คือ ถ้าเป็น
ตุงแปดห้อง เรียกเป็นความหมาย คือ โลกธรรมแปดประการ คือ
อิฏฐารมณ์ และ อนิฏฐารมณ์ ถ้ามีเก้าห้อง หมายถึง โลกุตตรธรรมเก้า
ประการ คือ ธรรมอันช่ วยให้พ้นโลก ว่าตามยุคสมัย หมายถึง ความ
ก้าวหน้า ความ เจริญรุ่งเรือง เพื่อเป็นพุทธบูชา

การถวายตุงชั ย

ตุงชั ย เป็น ตุง ที่ใช้ ในงานมงคล เช่ นงานฉลองสมโภช งานเสด็จ
พระราชดำเนินเข้าสู่ พระนครของ พระมหากษั ตริย์ในล้านนานิยมทำตุง
ไปปักบริเวณทางเข้าวัดเรียงรายกันไปอย่างสวยงาม ยิ่งวัดใดมีศรัทธา
มากก็จะถวายกันมากเป็นพิเศษ

วัตถุประสงค์ในการ
ถวายทานตุงชั ย

๑. ปราถณาจะให้ เป็นบุ ญและมงคลแก่ตัวเอง
๒. สร้ างบุ ญกุศลแด่บรรพชน
๓. เป็นเครื่ องแสดงความรื่ นเริ งชื่ นบาน
๔. เป็นพุ ทธบู ชา
๕. เป็นการแสดงศิ ลปการช่ าง

ตุง

"ตุง" ปรากฏอยู่ในเนื้ อหาของคัมภีร์โบราณหลายเรื่อง
เช่ น คัมภีร์โลกสมุติราช โลกหานี ธรรมดาจารีต มูลโลกหลวง
มูละขึด เป็นต้น อย่างที่ปรากฏในมูละขึด จะมีเนื้ อหากล่าวถึงแนว
ปฏิบัติหรือข้อห้ามเกี่ยวกับตุงไว้ หากไม่ยึดถือปฏิบัติก็จะประสบกับ
สิ่ งที่ไม่เป็นมงคลสำหรับชี วิตที่เรียกว่า "ขึด"

อันตุงไจนี้ เปิ้ นมีกฏฐา ไว้ใจ๊ปู๋จา พระสั มมาเจ้า
นับตั้งแต่แป๋ง ต้องแยงแบบเบ้า บ่ใจ้จักเอา ใจ๋กึ๊ด
ความสั้ นความยาว ลายขาวต้องยึด ต๋ามฮี ตฮอยหั้น โบราณ
เมื่อเป๋นผืนแล้ว บ่แคล้วต้องสาน ใจ๊หื้ อถูกงาน ต๋ำนานแบบเบ้า
หากเป๋นงานไหน เนื่องในพระเจ้า เปิ้ นก็จักเอา มาใจ
ผะดับผะดา วัดวาเนอไซร้ บ่ใจ้นับได้ นับดา
บ่าเดี่ยวนี้ ใจ๊ ปักไว้ลายต๋า ผะดับผะดา เคหาเฮื อนห้อง
บ่ฮู้ ก็หัน มันงามต๋าจ้อง แล่งมองแล่งงาม ต๋ามกึ๊ด
แขกไปใผมา งามต๋าเล่าทึด แต่ขึดตกข้อน คนเฮื อน
แฮกก็สง้า หล้าฮ้ างเป๋นเผือน หลายปี๋ วันเดือน เลือนลับดับจ้อย...

จากเนื้ อความในคัมภีร์มูละขึดดังกล่าว
สรุปเป็นภาษาไทยได้ ดังนี้

๑. อย่าถวายตุงเมื่ออายุไม่ถึง ๒๐ ปี
๒. ต้องถวายให้ครบชุด คือ ตัวตุง ค้างแขวน และเสาตุง
๓. อย่าถวายตุงขณะมีหญิงมีครรภ์อาศั ยอยู่ในบ้าน
๔. อย่าติดตั้งตุงโดยไม่มีเหตุทางบุญใหญ่ เช่ น งานปอยหลวง
๕. ต้องตอกหลักก่อน แล้วจึงผูกเสาตุงติดหลัก เมื่อติดตั้งตุง
๖. อย่าขุดหลุมฝังเสาตุง
๗. อย่าแขวนตุงบนกิ่ง ยอดไม้
๘. ติดตั้งตุงตามพิธีแล้ว อย่าโยกย้าย
๙. ตราบใดที่ตุงยังไม่หลุดขาดจากค้างแขวน อย่าได้ถอดถอน หรือรื้ อทำลาย
๑๐. อย่าติดตั้งช่ อ (ธงสามเหลี่ยม) ตุง ไว้ในบ้าน

อุปกรณ์ที่ใช้ ในการทำตุงชั ย

๑. ซื้ อผ้าสำหรับทำตุง
๒. ไม้ไผ่ (นำมาทำส่ วนหัวติดกับตัวตุง)
๓. กระดาษเงิน-ทอง
๔. หลอดกาแฟ
๕. ดอกไม้พลาสติก

วิธีการทำตุงชั ย

๑. นำผ้ามาตัด กว้าง 50 ซม. ยาว 2.50 ซม.ให้เป็นชิ้ นๆ
๒. นำผ้ามาเย็บริมผ้าด้วยกระดาษห่อของขวัญ
๓. เย็บคั้นกลางผ้าด้วยไม้ไผ่เป็นช่ องๆละประมาณ 12 นิ้ว นี่คือตัวตุงชั ย
๔. นำตัวตุงมาตกแต่งด้วยกระดาษเงิน-ทอง และสี ต่างๆที่ตัดรูปสี่ เหลี่ยม

และรูปสามเหลี่ยมที่เป็นลวดลายไทย มาทากาวแล้วนำมาติดที่ตัวตุงที่
ตรงกลางและตรงมุมสามเหลี่ยมทั้งสี่ มุม
๕. นำดอกไม้ที่ทำเตรียมไว้แล้วมาตกแต่งด้านข้างตามช่ องที่ไม้คั้นไว้โดย
การนำมาเย็บติดให้ห้อยลงมา
๖. นำเอาส่ วนหัวที่ทำไว้แล้วมาเย็บติดกับตัวตุง
๗. ขั้นตอนสุดท้ายที่ส่ วนหางนำเอาหลอดกาแฟที่ตัดไว้มาร้อยให้เป็น
ตาข่ายในรูปสามเหลี่ยมพร้อมกับแต่ง ดอกไม้ออกมาเป็นรูปแบบของ
ตัวตุงชั ยที่สวยงาม

รูปตุงชั ย

รูปตุงชั ย