20104 - 2006 เครื่องกลไฟฟ้ากระแสตรง

51

กจิ กรรมการเรยี นรู้ (สปั ดาหท์ ่ี 11/18, คาบที่ 41–44/72)

1. ครทู บทวนเนื้อหาการสอน
2. แบง่ กลมุ่ นักเรยี นเปน็ กล่มุ ๆ ละ 4-5 คน
3. ครนู าเข้าสู่บทเรยี น ครแู จง้ จุดประสงคก์ ารเรียนและสอนเนือ้ หาสาระ
4. นกั เรยี นทาแบบฝกึ หดั เปน็ กลมุ่ ขณะนกั เรยี นทาแบบฝกึ หดั ครูจะสงั เกตการทางานกลมุ่
5. ครูและนกั เรียนรว่ มกันเฉลยแบบฝกึ หัด และรว่ มอภิปรายสรุปบทเรยี น
6. นกั เรยี นปฏบิ ตั ติ ามใบงานท่ี 11 การทางานของมอเตอร์กระแสตรง
7. นกั เรยี นทาแบบทดสอบหลงั เรยี นหนว่ ยท่ี 11

สื่อและแหล่งการเรยี นรู้

1. ส่ือการเรียนรู้ หนังสือเรียน หน่วยที่ 11, ใบงาน, PowerPoint ประกอบการสอน และ
แบบทดสอบหลงั เรียน

2. แหลง่ การเรยี นรู้หนงั สอื วารสารเกย่ี วกับเครอ่ื งกาเนดิ กระแสตรง อนิ เทอร์เน็ต www.google.com

การวัดผลและประเมนิ ผล

การวัดผล การประเมินผล
(ใชเ้ ครอ่ื งมือ) (นาผลเทียบกบั เกณฑ์และแปลความหมาย)
1. แบบสงั เกตการทางานกลมุ่ และนาเสนอผลงานกลุม่ เกณฑผ์ ่าน 60%
2. แบบฝกึ หัดหน่วยที่ 11 เกณฑ์ผา่ น 50%
3. ใบงานท่ี 11 เกณฑผ์ า่ น 60%
4. แบบประเมินคณุ ธรรม จริยธรรม ตามสภาพจรงิ เกณฑผ์ า่ น 60%

งานทีม่ อบหมาย

ใหท้ าแบบฝกึ หัดให้เรยี บรอ้ ย ถูกต้อง สมบูรณ์

ผลงาน/ชิน้ งาน/ความสาเรจ็ ของผูเ้ รียน

ผลการทาและนาเสนอแบบฝึกหัดหน่วยที่ 11 คะแนนแบบทดสอบหลังเรียน (Post–test) หน่วยท่ี
11 ผลการปฏบิ ตั ิตามใบงานที่ 11

เอกสารอ้างองิ

สุธน แก่นตน้ (2562). เครอ่ื งกาเนิดไฟฟา้ กระแสตรง. นนทบรุ ี : ศูนยห์ นังสือเมอื งไทย.

52

บนั ทกึ หลงั การสอน

1. ผลการใช้แผนการจัดการเรียนรู้

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

2. ผลการเรยี นของนกั เรียน/ผลการสอนของคร/ู ปญั หาที่พบ

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

3. แนวทางการแกป้ ญั หา

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

ลงช่ือ............................................... ลงชอ่ื ...............................................

(...............................................) (.............................................)

ตัวแทนนกั เรยี น ครผู สู้ อน

53

แผนการจัดการเรยี นรทู้ ี่ 12 หนว่ ยที่ 12

ชอ่ื วชิ า เครื่องกลไฟฟา้ กระแสตรง รหัสวชิ า 20104–2006 เวลาเรยี นรวม 72 คาบ
ช่ือหน่วย ชนดิ ของมอเตอร์ไฟฟา้ กระแสตรงและการเกิด
อาร์เมเจอรร์ แี อกชัน สอนครัง้ ท่ี 12/18

ช่ือเรอื่ ง จานวน 4 คาบ

หัวขอ้ เร่อื ง

12.1 ชนดิ ของมอเตอรไ์ ฟฟา้ กระแสตรง
12.2 การเกดิ อารเ์ มเจอรร์ ีแอกชนั ในมอเตอร์ไฟฟ้ากระแสตรง
12.3 การแก้อาร์เมเจอร์รีแอกชนั ในมอเตอร์ไฟฟ้ากระแสตรง

สมรรถนะย่อย

1. แสดงความรูเ้ กย่ี วกบั ชนิดของมอเตอรไ์ ฟฟา้ กระแสตรงและการเกดิ อารเ์ มเจอร์รีแอกชัน
2. ทดสอบการใช้งานของมอเตอรไ์ ฟฟา้ กระแสตรงตามการทดลอง

จดุ ประสงคก์ ารปฏบิ ตั ิ

ด้านความรู้
1. อธิบายชนดิ ของมอเตอรไ์ ฟฟา้ กระแสตรง
2. อธิบายการเกิดอาร์เมเจอร์รแี อกชนั ในมอเตอรไ์ ฟฟ้ากระแสตรง
3. อธบิ ายการแก้อารเ์ มเจอรร์ แี อกชนั ในมอเตอรไ์ ฟฟา้ กระแสตรง
ดา้ นทกั ษะ
1. เขยี นวงจรการตอ่ ของมอเตอรไ์ ฟฟา้ กระแสตรงแบบตา่ ง ๆ
2. ตอ่ วงจรจรงิ ของมอเตอรไ์ ฟฟ้ากระแสตรงแบบตา่ ง ๆ
3. อธิบายวิธกี ารตอ่ มอเตอรไ์ ฟฟา้ กระแสตรงแบบต่าง ๆ
ด้านคณุ ธรรม จรยิ ธรรม/บูรณาการปรชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพยี ง
ความมีวนิ ัย ความรกั สามัคคี ความคดิ ริเรมิ่ สรา้ งสรรคแ์ ละความพงึ พอใจในผลงานท่ที า

เนื้อหาสาระ

12.1 ชนิดของมอเตอรไ์ ฟฟา้ กระแสตรง
12.1.1 มอเตอรไ์ ฟฟ้าแบบกระต้นุ แยก
12.1.2 มอเตอรไ์ ฟฟา้ แบบชันต์
12.1.3 มอเตอร์ไฟฟา้ แบบซรี ีส์
12.1.4 มอเตอรไ์ ฟฟ้าแบบคอมปาวด์

54

12.2 การเกดิ อารเ์ มเจอร์รแี อกชันในมอเตอรไ์ ฟฟ้ากระแสตรง
อาร์เมเจอร์รีแอกชัน หมายถึง การเกิดเส้นแรงแม่เหล็กจากขดลวดอาร์เมเจอร์เม่ือมอเตอร์

ไฟฟ้ามีโหลดที่เพลา โดยเส้นแรงแม่เหล็กจากขดลวดอาร์เมเจอร์ไปกระทากับเส้นแรงแม่เหล็กที่แกนขั้ว ทาให้
เสน้ แรงแม่เหล็กทแ่ี กนขัว้ เกดิ การผดิ เพ้ยี นไป โดยการเกดิ อาร์เมเจอร์รแี อกชนั อธบิ ายได้ดงั นี้

12.2.1 เมอื่ มอเตอร์ยงั ไม่มโี หลดท่เี พลา
12.2.2 เม่ือมอเตอร์มีโหลดที่เพลา
12.3 การแก้อาร์เมเจอรร์ แี อกชนั ในมอเตอร์ไฟฟ้ากระแสตรง
จากการเกิดอาร์เมเจอร์รีแอกชันในมอเตอร์ไฟฟ้ากระแสตรง ผลจะทาให้แรงดันไฟฟ้าเหน่ียวนา
ต้านกลับลดลงและนอกจากนี้ยังทาให้เกิดประกายไฟที่บริเวณหน้าแปรงถ่านกับซี่คอมมิวเตเตอร์ ดังนั้นการ
แก้อาร์เมเจอร์รแี อกชันในมอเตอร์ไฟฟา้ กระแสตรง กก็ ระทาไดเ้ ช่นเดยี วกันกบั เครื่องกาเนดิ ไฟฟา้ กระแสตรง

กจิ กรรมการเรียนรู้ (สัปดาห์ที่ 12/18, คาบที่ 45–48/72)

1. ครูทบทวนเน้ือหาการสอน
2. แบง่ กลุ่มนกั เรยี นเปน็ กลมุ่ ๆ ละ 4-5 คน
3. ครูนาเขา้ สู่บทเรยี น ครูแจง้ จุดประสงคก์ ารเรยี นและสอนเนื้อหาสาระ
4. นกั เรยี นทาแบบฝกึ หดั เปน็ กลมุ่ ขณะนกั เรยี นทาแบบฝกึ หดั ครูจะสงั เกตการทางานกลมุ่
5. ครูและนกั เรยี นร่วมกันเฉลยแบบฝกึ หดั และร่วมอภิปรายสรปุ บทเรยี น
6. นกั เรยี นปฏิบัติตามใบงานที่ 12
7. นกั เรยี นทาแบบทดสอบหลงั เรยี นหนว่ ยท่ี 12

สอื่ และแหลง่ การเรยี นรู้

1. สื่อการเรียนรู้ หนังสือเรียน หน่วยที่ 12 ใบงาน PowerPoint ประกอบการสอน และแบบทดสอบ
หลังเรยี น

2. แหลง่ การเรียนรู้ หนงั สอื วารสารเก่ยี วกับเครื่องกลกระแสตรง อินเทอรเ์ นต็ www.google.com

การวดั ผลและประเมินผล

การวัดผล การประเมินผล
(ใชเ้ คร่ืองมือ) (นาผลเทยี บกบั เกณฑแ์ ละแปลความหมาย)
1. แบบสงั เกตการทางานกลุ่มและนาเสนอผลงานกลมุ่ เกณฑผ์ า่ น 60%
2. แบบฝกึ หดั หน่วยท่ี 11 เกณฑผ์ ่าน 50%
3. ใบงานท่ี 12 เกณฑผ์ า่ น 60%
4. แบบประเมินคณุ ธรรม จริยธรรม ตามสภาพจริง เกณฑ์ผ่าน 60%

55

งานทมี่ อบหมาย

ให้ทาแบบฝึกหัดให้เรียบรอ้ ย ถูกตอ้ ง สมบูรณ์

ผลงาน/ช้ินงาน/ความสาเร็จของผู้เรียน

1. ผลการทาและนาเสนอแบบฝึกหดั หน่วยท่ี 12
2. คะแนนแบบทดสอบหลงั เรียน (Post–test) หน่วยท่ี 12
3. ผลการปฏบิ ัติตามใบงานที่ 12

เอกสารอ้างอิง

สุธน แกน่ ต้น (2562). เครอ่ื งกลไฟฟ้ากระแสตรง. นนทบรุ ี : ศนู ยห์ นงั สือเมอื งไทย.

56

บันทึกหลังการสอน

1. ผลการใช้แผนการจดั การเรียนรู้

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

2. ผลการเรยี นของนักเรียน/ผลการสอนของคร/ู ปญั หาท่ีพบ

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

3. แนวทางการแกป้ ัญหา

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

ลงช่ือ............................................... ลงช่ือ...............................................

(...............................................) (.............................................)

ตัวแทนนกั เรยี น ครผู ูส้ อน

57

แผนการจดั การเรียนรทู้ ี่ 13 หน่วยที่ 13

ช่อื วิชา เคร่ืองกลไฟฟา้ กระแสตรง รหัสวชิ า 20104–2006 เวลาเรียนรวม 72 คาบ
ชอื่ หน่วย มอเตอรไ์ ฟฟ้ากระแสตรงแบบชันต์ สอนคร้ังที่ 13/18
จานวน 4 คาบ
ชอื่ เร่ือง มอเตอรไ์ ฟฟา้ กระแสตรงแบบชันต์

หวั ขอ้ เรอื่ ง

13.1 คณุ ลกั ษณะของมอเตอรไ์ ฟฟา้ แบบชันต์
13.2 วงจรสมมูลของมอเตอรไ์ ฟฟ้าแบบชนั ต์
13.3 การสญู เสยี ในมอเตอรไ์ ฟฟา้ แบบชันต์
13.4 ประสิทธิภาพของมอเตอร์ไฟฟ้าแบบชนั ต์
13.5 การคานวณหาคา่ ต่าง ๆ ของมอเตอร์ไฟฟ้าแบบชนั ต์

สมรรถนะย่อย

1. แสดงความรู้เกีย่ วกับมอเตอร์ไฟฟา้ กระแสตรงแบบชันต์
2. ทดสอบการใชง้ านของมอเตอรไ์ ฟฟา้ กระแสตรงแบบชันต์ตามการทดลอง

จดุ ประสงค์การปฏบิ ัติ

ดา้ นความรู้
1. อธิบายคณุ ลักษณะของมอเตอรไ์ ฟฟา้ แบบชันต์
2. อธบิ ายวงจรสมมลู ของมอเตอรไ์ ฟฟา้ แบบชันต์
3. อธิบายการสูญเสยี ในมอเตอรไ์ ฟฟา้ แบบชันต์
4. อธบิ ายประสิทธภิ าพของมอเตอรไ์ ฟฟา้ แบบชนั ต์
5. คานวณหาค่าต่าง ๆ ของมอเตอรไ์ ฟฟ้าแบบชนั ต์
ดา้ นทกั ษะ
1. ตอ่ วงจรของมอเตอร์ไฟฟ้าแบบชันต์ในสภาวะมโี หลด
2. วดั คา่ แรงดนั ไฟฟา้ คา่ กระแสไฟฟ้าของมอเตอร์ไฟฟ้าแบบชนั ต์
3. คานวณหาคา่ กาลงั ไฟฟา้ ในส่วนตา่ ง ๆ และประสิทธิภาพ
4. เขยี นกราฟและอธบิ ายกราฟ
ดา้ นคณุ ธรรม จริยธรรม/บูรณาการปรชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพยี ง
ความมีวนิ ัย ความรกั สามคั คี ความคิดรเิ ร่มิ สร้างสรรค์และความพงึ พอใจในผลงานทท่ี า

58

เนอ้ื หาสาระ

13.1 คุณลกั ษณะของมอเตอร์ไฟฟ้าแบบชนั ต์
13.1.1 คุณลักษณะแรงบดิ กับกระแสไฟฟา้ ทอ่ี าร์เมเจอร์
13.1.2 คณุ ลกั ษณะความเร็วรอบกับกระแสไฟฟ้าทีอ่ าร์เมเจอร์

13.2 วงจรสมมูลของมอเตอรไ์ ฟฟา้ แบบชนั ต์
จากไดอะแกรมการตอ่ ดังรูป เขียนเป็นวงจรสมมูลทางไฟฟ้า โดยภายในขดลวดอารเ์ มเจอรจ์ ะ

เทียบเท่าว่ามีแรงดันไฟฟ้าต้านกลับกับค่าความต้านทานที่อาร์เมเจอร์ต่ออนุกรมกัน ส่วนที่ขด ลวด
สนามแม่เหล็กแบบชันต์จะเทียบเท่าว่ามีค่าความต้านทานจากขดลวดสนามแม่เหล็กและต่อขนานกับ
อารเ์ มเจอร์

 It Ia

If

Eb
Vt Rf Ia Ra





วงจรสมมูลของมอเตอรไ์ ฟฟา้ แบบชันต์

13.3 การสญู เสยี ในมอเตอร์ไฟฟา้ แบบชันต์
การสูญเสียในมอเตอร์ไฟฟ้ากระแสตรงแบบชันต์ ซึ่งแบ่งออกได้เป็น 3 กลุ่มใหญ่ ๆ ได้แก่ การ

สูญเสียในขดลวดทองแดง การสูญเสียในแกนเหล็ก และการสูญเสียในการหมุนเหมือนกับเคร่ืองกาเนิดไฟฟ้า
กระแสตรง

13.4 ประสิทธภิ าพของมอเตอรไ์ ฟฟา้ แบบชนั ต์
กาลังอินพุตท่ีจ่ายเข้ามาเพื่อขับมอเตอร์จะเป็นกาลังไฟฟ้าและได้มีกาลังบางส่วนเกิดสูญเสียไป

โดยกาลังที่เหลือจะเป็นกาลังกลทางเอาต์พุตหรือกาลังกลที่เพลา ถ้ากาหนดให้อัตราส่วนระหว่างกาลังกลท่ี
เอาต์พตุ กบั กาลังไฟฟา้ อนิ พตุ ก็คือประสทิ ธภิ าพของมอเตอรไ์ ฟฟ้านนั่ เอง

13.5 การคานวณหาคา่ ตา่ ง ๆ ของมอเตอร์ไฟฟา้ แบบชันต์

59

กจิ กรรมการเรียนรู้ (สัปดาห์ที่ 13/18, คาบที่ 49–52/72)

1. ครทู บทวนเนือ้ หาการสอน
2. แบง่ กลุม่ นักเรียนเปน็ กลุ่มๆ ละ 4-5 คน
3. ครูนาเข้าสบู่ ทเรยี น ครูแจ้งจุดประสงค์การเรยี นและสอนเนอ้ื หาสาระ
4. นกั เรยี นทาแบบฝกึ หดั เปน็ กลมุ่ ขณะนกั เรยี นทาแบบฝกึ หดั ครูจะสงั เกตการทางานกลมุ่
5. ครแู ละนักเรียนรว่ มกันเฉลยแบบฝึกหัด และรว่ มอภิปรายสรุปบทเรียน

7. นกั เรยี นปฏิบตั ติ ามใบงานท่ี 13
8. นกั เรยี นทาแบบทดสอบหลงั เรยี นหนว่ ยท่ี 13

สือ่ และแหลง่ การเรียนรู้

1. สื่อการเรียนรู้ หนังสือเรียน หน่วยที่ 13 ใบงาน PowerPoint ประกอบการสอน และแบบทดสอบ
หลงั เรียน

2. แหลง่ การเรยี นรู้ หนังสือ วารสารเกี่ยวกับเคร่ืองกลกระแสตรง, อนิ เทอรเ์ นต็ www.google.com

การวัดผลและประเมินผล

การวัดผล การประเมนิ ผล
(ใช้เครอื่ งมอื ) (นาผลเทยี บกบั เกณฑ์และแปลความหมาย)
1. แบบสังเกตการทางานกลุ่มและนาเสนอผลงานกลุม่ เกณฑ์ผ่าน 60%
2. แบบฝกึ หัดหนว่ ยที่ 13 เกณฑผ์ า่ น 50%
3. ใบงานที่ 13 เกณฑผ์ า่ น 60%
4. แบบประเมนิ คณุ ธรรม จรยิ ธรรม ตามสภาพจรงิ เกณฑ์ผา่ น 60%

งานทมี่ อบหมาย

ใหท้ าแบบฝกึ หัดให้เรียบรอ้ ย ถกู ตอ้ ง สมบรู ณ์

ผลงาน/ชิ้นงาน/ความสาเรจ็ ของผู้เรียน

1. ผลการทาและนาเสนอแบบฝกึ หัดหน่วยที่ 13
2. คะแนนแบบทดสอบหลังเรียน (Post–test) หน่วยที่ 13
3. ผลการปฏิบตั ติ ามใบงานที่ 13

เอกสารอา้ งองิ

สธุ น แก่นตน้ (2562). เครอ่ื งกลไฟฟ้ากระแสตรง. นนทบรุ ี : ศนู ยห์ นงั สอื เมืองไทย.

60

บนั ทึกหลังการสอน

1. ผลการใชแ้ ผนการจัดการเรียนรู้

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

2. ผลการเรียนของนกั เรยี น/ผลการสอนของคร/ู ปญั หาที่พบ

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

3. แนวทางการแก้ปญั หา

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

ลงชอื่ ............................................... ลงชอ่ื ...............................................

(...............................................) (.............................................)

ตวั แทนนกั เรยี น ครผู ู้สอน

61

แผนการจัดการเรยี นรู้ที่ 14 หน่วยที่ 14

ชื่อวิชา เครือ่ งกลไฟฟา้ กระแสตรง รหสั วชิ า 20104–2006 เวลาเรียนรวม 72 คาบ
ชอ่ื หนว่ ย มอเตอร์ไฟฟา้ กระแสตรงแบบซรี สี ์ สอนคร้งั ที่ 14/18
จานวน 4 คาบ
ชอื่ เรอื่ ง มอเตอรไ์ ฟฟา้ กระแสตรงแบบซรี ีส์

หัวขอ้ เร่อื ง

14.1 คณุ ลักษณะของมอเตอร์ไฟฟ้าแบบซีรสี ์
14.2 วงจรสมมลู ของมอเตอร์ไฟฟา้ แบบซีรีส์
14.3 การสูญเสียในมอเตอรไ์ ฟฟา้ แบบซีรีส์
14.4 ประสิทธิภาพของมอเตอร์ไฟฟา้ แบบซีรสี ์
14.5 การคานวณหาคา่ ตา่ ง ๆ ของมอเตอรไ์ ฟฟ้าแบบซรี สี ์

สมรรถนะยอ่ ย

1. แสดงความรู้เก่ยี วกบั มอเตอร์ไฟฟ้ากระแสตรงแบบซรี ีส์
2. ทดสอบการใชง้ านของมอเตอรไ์ ฟฟ้ากระแสตรงแบบซรี สี ต์ ามการทดลอง

จุดประสงคก์ ารปฏบิ ตั ิ

ดา้ นความรู้
1. อธิบายคณุ ลกั ษณะของมอเตอรไ์ ฟฟ้าแบบซรี ีส์
2. อธิบายวงจรสมมลู ของมอเตอรไ์ ฟฟ้าแบบซรี ีส์
3. อธิบายการสญู เสยี ในมอเตอรไ์ ฟฟ้าแบบซีรีส์
4. อธบิ ายประสทิ ธิภาพของมอเตอรไ์ ฟฟา้ แบบซรี สี ์
5. คานวณหาค่าตา่ ง ๆ ของมอเตอรไ์ ฟฟ้าแบบซีรีส์
ดา้ นทกั ษะ
1. ตอ่ วงจรของมอเตอร์ไฟฟา้ แบบซรี ีส์ในสภาวะมีโหลด
2. วัดคา่ แรงดันไฟฟา้ คา่ กระแสไฟฟ้า ของมอเตอรไ์ ฟฟา้ แบบซีรีส์
3. คานวณหาคา่ กาลงั ไฟฟา้ ในส่วนต่าง ๆ และประสทิ ธิภาพ
4. เขยี นกราฟและอธบิ ายกราฟ
ด้านคณุ ธรรม จรยิ ธรรม/บรู ณาการปรัชญาของเศรษฐกจิ พอเพียง
ความมวี นิ ัย ความรกั สามคั คี ความคดิ รเิ ร่ิมสร้างสรรคแ์ ละความพึงพอใจในผลงานที่ทา

62

เนือ้ หาสาระ

14.1 คุณลกั ษณะของมอเตอร์ไฟฟา้ แบบซรี ีส์
14.1.1 คณุ ลักษณะแรงบิดกับกระแสไฟฟ้าท่ีอาร์เมเจอร์
14.1.2 คุณลกั ษณะความเร็วรอบกบั กระแสไฟฟ้าทอี่ ารเ์ มเจอร์

14.2 วงจรสมมลู ของมอเตอรไ์ ฟฟา้ แบบซรี สี ์
จากไดอะแกรมการต่อดังรูป เขียนเป็นวงจรสมมูลทางไฟฟ้าโดยภายในขดลวดอาร์เมเจอร์จะ

เทียบเท่าว่ามีแรงดันไฟฟ้าต้านกลับกับค่าความต้านทานที่อาร์เมเจอร์ต่ออนุกรมกัน ส่วนท่ี ขดลวด
สนามแม่เหล็กแบบซีรีส์จะเทียบเท่าว่ามีค่าความตา้ นทานจากขดลวดสนามแม่เหล็กแบบซีรีส์และต่ออนุกรมกับ
อารเ์ มเจอร์

 It RS Ia


Vt Ia REab





วงจรสมมูลของมอเตอรไ์ ฟฟา้ แบบซรี ีส์

14.3 การสูญเสียในมอเตอร์ไฟฟ้าแบบซรี สี ์

การสูญเสียในมอเตอร์ไฟฟ้าแบบซีรีส์ ซึ่งแบ่งออกได้เป็น 3 กลุ่มใหญ่ ๆ ได้แก่ การสูญเสียใน

ขดลวดทองแดง การสูญเสียในแกนเหล็กและการสญู เสียในทางกลเหมือนกับมอเตอร์ไฟฟ้าแบบชนั ต์

14.4 ประสทิ ธิภาพของมอเตอร์ไฟฟ้าแบบซรี ีส์
กาลังอินพุตท่ีจ่ายเข้ามาเพื่อขับมอเตอร์จะเป็นกาลังไฟฟ้า และได้มีกาลังบางส่วนเกิดสูญเสียไป

โดยกาลังท่ีเหลือจะเป็นกาลังกลทางเอาต์พุตหรือกาลังกลที่เพลา ถ้ากาหนดให้อัตราส่วนระหว่างกาลังกลท่ี

เอาต์พตุ กบั กาลังไฟฟา้ อนิ พุตก็คือประสทิ ธิภาพของมอเตอรไ์ ฟฟ้าน่ันเอง

ประสทิ ธภิ าพ = กำลงั เอำตพ์ ตุ  100
กำลงั อนิ พตุ
กำลงั เอำตพ์ ตุ
= กำลงั เอำตพ์ ตุ  กำลงั ไฟฟำ้ สญู เสยี ทงั้ หมด  100

η = Pout  100
= Pin Pout 
Pout P loss 100

14.5 การคานวณหาคา่ ต่าง ๆ ของมอเตอรไ์ ฟฟา้ แบบซรี สี ์

63

กจิ กรรมการเรียนรู้ (สัปดาหท์ ี่ 14/18, คาบท่ี 53–56/72)

1. ครทู บทวนเนอื้ หาการสอน
2. แบง่ กล่มุ นักเรียนเป็นกลุ่มๆ ละ 4-5 คน
3. ครูนาเข้าสูบ่ ทเรยี น ครแู จ้งจุดประสงค์การเรยี นและสอนเน้ือหาสาระ
4. นกั เรยี นทาแบบฝกึ หดั เปน็ กลมุ่ ขณะนกั เรยี นทาแบบฝกึ หดั ครูจะสงั เกตการทางานกลมุ่
5. ครแู ละนักเรยี นร่วมกันเฉลยแบบฝกึ หดั และรว่ มอภปิ รายสรุปบทเรียน
6. นกั เรยี นปฏิบตั ติ ามใบงานท่ี 14
7. นกั เรยี นทาแบบทดสอบหลงั เรยี นหนว่ ยท่ี 14

สือ่ และแหลง่ การเรียนรู้

1. สื่อการเรียนรู้ หนังสือเรียน หน่วยที่ 14 ใบงาน PowerPoint ประกอบการสอน และแบบทดสอบ
หลงั เรยี น

2. แหลง่ การเรยี นรู้ หนังสือ วารสารเกี่ยวกับเคร่ืองกลกระแสตรง อินเทอรเ์ นต็ www.google.com

การวัดผลและประเมนิ ผล

การวัดผล การประเมนิ ผล
(ใชเ้ ครือ่ งมอื ) (นาผลเทยี บกบั เกณฑ์และแปลความหมาย)
1. แบบสงั เกตการทางานกลมุ่ และนาเสนอผลงานกลมุ่ เกณฑ์ผา่ น 60%
2. แบบฝึกหดั หนว่ ยท่ี 14 เกณฑผ์ า่ น 50%
3. ใบงานที่ 14 เกณฑ์ผา่ น 60%
4. แบบประเมนิ คณุ ธรรม จรยิ ธรรม ตามสภาพจริง เกณฑผ์ า่ น 60%

งานทม่ี อบหมาย

ให้ทาแบบฝกึ หดั ให้เรียบรอ้ ย ถูกตอ้ ง สมบรู ณ์

ผลงาน/ชนิ้ งาน/ความสาเรจ็ ของผเู้ รยี น

1. ผลการทาและนาเสนอแบบฝกึ หดั หนว่ ยที่ 14
2. คะแนนแบบทดสอบหลังเรียน (Post–test) หน่วยท่ี 14
3. ผลการปฏิบตั ิตามใบงานที่ 14

เอกสารอ้างองิ

สธุ น แก่นตน้ (2562). เครอ่ื งกลไฟฟ้ากระแสตรง. นนทบุรี : ศูนย์หนงั สอื เมืองไทย.

64

บันทึกหลังการสอน

1. ผลการใชแ้ ผนการจัดการเรยี นรู้

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

2. ผลการเรียนของนกั เรยี น/ผลการสอนของคร/ู ปญั หาท่ีพบ

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

3. แนวทางการแกป้ ัญหา

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

ลงชอื่ ............................................... ลงชอ่ื ...............................................

(...............................................) (.............................................)

ตวั แทนนกั เรียน ครผู ู้สอน

65

แผนการจัดการเรยี นรู้ที่ 15 หน่วยที่ 15

ช่อื วชิ า เคร่ืองกลไฟฟา้ กระแสตรง รหสั วชิ า 20104–2006 เวลาเรยี นรวม 72 คาบ
ชอื่ หน่วย มอเตอร์ไฟฟา้ กระแสตรงแบบคอมปาวด์ สอนคร้งั ที่ 15/18
จานวน 4 คาบ
ช่ือเรือ่ ง มอเตอรไ์ ฟฟ้ากระแสตรงแบบคอมปาวด์

หัวข้อเรอ่ื ง

15.1 คณุ ลักษณะของมอเตอรไ์ ฟฟา้ แบบคอมปาวด์
15.2 วงจรสมมูลของมอเตอร์ไฟฟา้ แบบคอมปาวด์
15.3 การสญู เสียในมอเตอรไ์ ฟฟา้ แบบคอมปาวด์
15.4 ประสิทธภิ าพของมอเตอร์ไฟฟ้าแบบคอมปาวด์
15.5 การคานวณหาคา่ ต่าง ๆ ของมอเตอร์ไฟฟา้ แบบคอมปาวด์

สมรรถนะยอ่ ย

1. แสดงความร้เู ก่ยี วกับมอเตอร์ไฟฟา้ กระแสตรงแบบคอมปาวด์
2. ทดสอบการใชง้ านของมอเตอร์ไฟฟา้ กระแสตรงแบบคอมปาวด์ตามการทดลอง

จดุ ประสงค์การปฏบิ ตั ิ

ดา้ นความรู้
1. อธบิ ายคณุ ลักษณะของมอเตอร์ไฟฟา้ แบบคอมปาวด์
2. อธบิ ายวงจรสมมูลของมอเตอรไ์ ฟฟ้าแบบคอมปาวด์
3. อธบิ ายการสูญเสยี ในมอเตอร์ไฟฟ้าแบบคอมปาวด์
4. อธบิ ายประสิทธิภาพของมอเตอร์ไฟฟ้าแบบคอมปาวด์
5. คานวณหาคา่ ตา่ ง ๆ ของมอเตอรไ์ ฟฟ้าแบบคอมปาวด์
ด้านทักษะ
1. ต่อวงจรของมอเตอร์ไฟฟา้ แบบคอมปาวดใ์ นสภาวะมโี หลด
2. วัดค่าแรงดนั ไฟฟา้ คา่ กระแสไฟฟ้า ของมอเตอรไ์ ฟฟ้าแบบคอมปาวด์
3. คานวณหาค่ากาลังไฟฟา้ ในส่วนต่าง ๆ และประสทิ ธภิ าพ
4. เขียนกราฟและอธิบายกราฟ
ดา้ นคณุ ธรรม จริยธรรม/บรู ณาการปรชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพยี ง
ความมวี นิ ยั ความรักสามคั คี ความคดิ ริเร่ิมสร้างสรรค์และความพงึ พอใจในผลงานท่ีทา

66

เน้อื หาสาระ

15.1 คุณลักษณะของมอเตอรไ์ ฟฟา้ แบบคอมปาวด์
15.1.1 ลักษณะการต่อและการสรา้ งเสน้ แรงแมเ่ หลก็
15.1.2 คุณลกั ษณะแรงบดิ กบั กระแสไฟฟ้าที่อาร์เมเจอร์
15.1.3 คุณลักษณะความเร็วรอบกบั กระแสไฟฟา้ ทอ่ี าร์เมเจอร์

15.2 วงจรสมมลู ของมอเตอรไ์ ฟฟา้ แบบคอมปาวด์
ในการวิเคราะห์เกี่ยวกับมอเตอร์ไฟฟ้าแบบคอมปาวด์ จากไดอะแกรมการต่อมาเขียนเป็นวงจร

สมมูลทางไฟฟา้ ดังรูป โดยจะนาวงจรสมมูลของมอเตอร์ไฟฟ้าแบบซีรสี ์และวงจรสมมูลของมอเตอรไ์ ฟฟา้ แบบชนั ต์มา
ต่อผสมกนั ซึง่ วงจรสมมลู เป็นแบบลองชนั ต์คอมปาวดซ์ ง่ึ ในท่นี ้ีจะวิเคราะหแ์ บบลองชันต์คอมปาวด์เท่านน้ั

It  RS  Is



If Eb
Ia Ra
Vt Rf




วงจรสมมลู ของมอเตอร์ไฟฟ้าแบบลองชันตค์ อมปาวด์

15.3 การสูญเสยี ในมอเตอรไ์ ฟฟ้าแบบคอมปาวด์

การสูญเสียในมอเตอร์ไฟฟ้าแบบคอมปาวด์ จะแบ่งออกได้เป็น 3 กลุ่มใหญ่ ๆ ไดแ้ ก่ การสูญเสียใน

ขดลวดทองแดง การสูญเสียในแกนเหล็ก และการสูญเสียในทางกลหรือในการหมุนเหมือนกับมอเตอร์ไฟฟ้า

แบบชันตแ์ ละมอเตอร์ไฟฟ้าแบบซีรีส์

15.4 ประสิทธภิ าพของมอเตอร์ไฟฟา้ แบบคอมปาวด์

กาลังอินพุตที่จ่ายเข้ามาเพื่อขับมอเตอร์จะเป็นกาลังไฟฟ้า และได้มีกาลังบางส่วนเกิดสูญเสียไป

โดยกาลังที่เหลือจะเป็นกาลังกลทางเอาต์พุตหรือกาลังกลท่ีเพลา ถ้ากาหนดให้อัตราส่วนระหว่างกาลังกลท่ี

เอาตพ์ ุตกบั กาลังไฟฟา้ อินพตุ ก็คือประสิทธิภาพของมอเตอร์ไฟฟ้าน่นั เอง

ประสิทธภิ าพ = กำลงั เอำตพ์ ตุ  100
กำลงั อนิ พตุ
กำลงั เอำตพ์ ตุ
= กำลงั เอำตพ์ ตุ  กำลงั ไฟฟำ้ สญู เสยี ทงั้ หมด  100

η = Pout  100 = Pout  100
Pin P Pout  loss

15.5 การคานวณหาค่าต่าง ๆ ของมอเตอร์ไฟฟา้ แบบคอมปาวด์

67

กจิ กรรมการเรียนรู้ (สัปดาหท์ ่ี 15/18, คาบที่ 57–60/72)

1. ครทู บทวนเนอ้ื หาการสอน
2. แบ่งกลุ่มนักเรยี นเป็นกลุ่มๆ ละ 4-5 คน
3. ครูนาเขา้ สบู่ ทเรียน ครูแจ้งจุดประสงค์การเรยี นและสอนเนอ้ื หาสาระ
4. นกั เรยี นทาแบบฝกึ หดั เปน็ กลมุ่ ขณะนกั เรยี นทาแบบฝกึ หดั ครูจะสังเกตการทางานกลมุ่
5. ครแู ละนักเรียนรว่ มกันเฉลยแบบฝึกหัด และรว่ มอภปิ รายสรปุ บทเรยี น
6. นกั เรยี นปฏิบตั ติ ามใบงานท่ี 15 มอเตอร์ไฟฟ้าแบบคอมปาวด์
7. นกั เรยี นทาแบบทดสอบหลงั เรยี นหนว่ ยท่ี 15

ส่ือและแหล่งการเรียนรู้

1. สื่อการเรียนรู้ หนังสือเรียน หน่วยท่ี 15, ใบงาน, PowerPoint ประกอบการสอน และแบบ
ทดสอบก่อนเรยี นและหลังเรียน

2. แหล่งการเรียนรู้ หนงั สือ วารสารเกี่ยวกับเครอื่ งกลกระแสตรง, อินเทอร์เนต็ www.google.com

การวดั ผลและประเมินผล

การวัดผล การประเมนิ ผล
(ใชเ้ ครอ่ื งมอื ) (นาผลเทยี บกบั เกณฑ์และแปลความหมาย)
1. แบบสงั เกตการทางานกลุ่มและนาเสนอผลงานกล่มุ เกณฑ์ผา่ น 60%
2. แบบฝกึ หดั หน่วยท่ี 15 เกณฑ์ผา่ น 50%
3. ใบงานที่ 15 เกณฑ์ผา่ น 60%
4. แบบประเมินคณุ ธรรม จริยธรรม ตามสภาพจริง เกณฑผ์ ่าน 60%

งานที่มอบหมาย

ให้ทาแบบฝึกหดั ให้เรียบรอ้ ย ถกู ตอ้ ง สมบรู ณ์

ผลงาน/ชน้ิ งาน/ความสาเรจ็ ของผู้เรียน

1. ผลการทาและนาเสนอแบบฝกึ หัดหน่วยท่ี 15
2. คะแนนแบบทดสอบหลงั เรียน (Post–test) หน่วยที่ 15
3. ผลการปฏิบตั ิตามใบงานที่ 15

เอกสารอ้างอิง

สธุ น แกน่ ตน้ (2562). เครอื่ งกลไฟฟา้ กระแสตรง. นนทบุรี : ศนู ย์หนังสอื เมืองไทย.

68

บันทกึ หลงั การสอน

1. ผลการใชแ้ ผนการจัดการเรียนรู้

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

2. ผลการเรียนของนักเรียน/ผลการสอนของคร/ู ปัญหาที่พบ

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

3. แนวทางการแกป้ ัญหา

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

ลงช่ือ............................................... ลงชือ่ ...............................................

(...............................................) (.............................................)

ตัวแทนนกั เรียน ครูผสู้ อน

69

แผนการจัดการเรยี นรู้ที่ 16 หน่วยที่ 16

ชอ่ื วชิ า เครือ่ งกลไฟฟา้ กระแสตรง รหสั วชิ า 20104–2006 เวลาเรียนรวม 72 คาบ
ชือ่ หนว่ ย การควบคมุ ความเรว็ ของมอเตอรไ์ ฟฟ้ากระแสตรง สอนครง้ั ที่ 16/18
จานวน 4 คาบ
ช่อื เรือ่ ง การควบคุมความเร็วของมอเตอร์ไฟฟา้ กระแสตรง

หัวขอ้ เรื่อง

16.1 หลกั การการควบคมุ ความเร็วของมอเตอร์ไฟฟ้ากระแสตรง
16.2 การควบคมุ ขนาดแรงดนั ไฟฟ้าท่ีจ่ายให้
16.3 การควบคมุ คา่ ความต้านทานในวงจรอารเ์ มเจอร์
16.4 การควบคมุ จานวนเสน้ แรงแม่เหล็กในขดลวดสนามแม่เหลก็ แบบชันต์

สมรรถนะยอ่ ย

1. แสดงความรู้เกย่ี วกบั การควบคมุ ความเร็วของมอเตอร์ไฟฟา้ กระแสตรง
2. ทดสอบการควบคุมความเรว็ ของมอเตอรไ์ ฟฟา้ กระแสตรงตามการทดลอง

จดุ ประสงค์การปฏบิ ัติ

ดา้ นความรู้
1. อธบิ ายหลักการการควบคุมความเรว็ ของมอเตอร์ไฟฟ้ากระแสตรง
2. อธิบายการควบคมุ ขนาดแรงดนั ไฟฟ้าท่ีจา่ ยให้
3. อธบิ ายการควบคุมคา่ ความต้านทานในวงจรอารเ์ มเจอร์
4. อธิบายการควบคุมจานวนเสน้ แรงแมเ่ หลก็ ในขดลวดสนามแมเ่ หลก็ แบบชนั ต์
ด้านทกั ษะ
1. ต่อวงจรการควบคุมความเร็วของมอเตอร์ไฟฟ้าแบบชนั ต์
2. วัดคา่ แรงดนั ไฟฟ้า กระแสไฟฟา้ ความเรว็ รอบของมอเตอร์ไฟฟา้ แบบชนั ต์
3. ควบคุมความเร็วรอบของมอเตอร์ไฟฟา้ แบบชนั ตโ์ ดยวิธีตา่ ง ๆ
4. เขยี นกราฟและอธิบายกราฟ
ด้านคณุ ธรรม จริยธรรม/บูรณาการปรัชญาของเศรษฐกจิ พอเพยี ง
ความมวี นิ ัย ความรักสามัคคี ความคิดริเริม่ สร้างสรรคแ์ ละความพึงพอใจในผลงานทที่ า

70

เน้ือหาสาระ

16.1 หลกั การการควบคุมความเร็วของมอเตอรไ์ ฟฟา้ กระแสตรง
การควบคมุ ความเรว็ รอบของมอเตอร์ไฟฟ้านัน้ จะมีดว้ ยกันอยู่ 3 คา่ คอื แรงดันไฟฟา้ ทีจ่ ่ายให้

(Vt) ความต้านทานทอ่ี าร์เมเจอร์ (Ra) และจานวนเสน้ แรงแมเ่ หลก็ () หรอื กล่าวได้วา่ การควบคมุ ความเรว็ รอบ
ของมอเตอรไ์ ฟฟ้าทาได้ 3 วิธี ซง่ึ ท้งั 3 วิธีสามารถนาไปใชก้ บั มอเตอรไ์ ฟฟ้าแบบชันต์ มอเตอรไ์ ฟฟ้าแบบซีรสี ์ และ
มอเตอรไ์ ฟฟา้ แบบคอมปาวด์ หนงั สือเล่มน้จี ะกล่าวเฉพาะหลกั การควบคุมความเรว็ รอบของมอเตอร์ไฟฟา้ แบบ
ชนั ต์

16.2 การควบคุมขนาดแรงดันไฟฟ้าทจี่ ่ายให้
ทาได้โดยนาแหล่งจ่ายไฟฟ้ากระแสตรงที่ปรับ ค่าได้มาจ่ายให้กับวงจรเพื่อเพ่ิมหรือลดขนาด

แรงดันไฟฟ้าของวงจรอาร์เมเจอร์ ส่วนตัวต้านทานรีโอสแตตท่ีต่อไว้ก็เพื่อควบคุมจานวนเส้นแรงแม่เหล็กให้มี
ค่าคงที่ ท้ังนเี้ พ่อื ใหแ้ รงดันไฟฟา้ ทีจ่ ่ายให้มีผลเฉพาะทอี่ ารเ์ มเจอร์

16.3 การควบคมุ ค่าความต้านทานในวงจรอาร์เมเจอร์
ทาได้โดยนาตัวต้านทานรีโอสแตตมาต่ออนุกรมกับขดลวดอาร์เมเจอร์ทั้งน้ีเพ่ือเพิ่มหรือลดค่า

ความต้านทานของวงจรอาร์เมเจอร์ ในการเลือกค่าความต้านทานรีโอสแตตต้องเลือกให้ใกล้เคียงกับค่าความ
ตา้ นทานของขดลวดอาร์เมเจอร์และตอ้ งทนคา่ กระแสไฟฟา้ ได้เทา่ กับหรอื มากกว่าค่ากระแสไฟฟ้าท่อี ารเ์ มเจอร์

16.4 การควบคมุ จานวนเสน้ แรงแมเ่ หลก็ ในขดลวดสนามแมเ่ หล็กแบบชันต์
ทาได้โดยนาตัวต้านทานรีโอสแตต (Rrhe) มาต่ออนุกรมกับขดลวดสนามแม่เหล็กแบบชันต์ เพ่ือ

ควบคุมกระแสไฟฟ้าท่ีขดลวดสนามแม่เหล็กให้มากหรือน้อยตามต้องการ ซ่ึงกระแสไฟฟ้าที่ขดลวด
สนามแม่เหลก็ นีก้ ็จะไปควบคุมจานวนเส้นแรงแมเ่ หล็กใหม้ ากหรอื น้อยตามตอ้ งการอกี ครั้งหนงึ่

กิจกรรมการเรยี นรู้ (สัปดาหท์ ่ี 16/18, คาบที่ 61–64/72)

1. ครูทบทวนเนื้อหาการสอน
2. แบ่งกลมุ่ นกั เรียนเป็นกล่มุ ๆ ละ 4-5 คน
3. ครนู าเขา้ สู่บทเรยี น ครูแจง้ จดุ ประสงคก์ ารเรยี นและสอนเน้อื หาสาระ
4. นกั เรยี นทาแบบฝกึ หดั เปน็ กลมุ่ ขณะนกั เรยี นทาแบบฝกึ หดั ครูจะสงั เกตการทางานกลมุ่
5. ครูและนักเรยี นรว่ มกนั เฉลยแบบฝกึ หัด และรว่ มอภิปรายสรุปบทเรียน
6. นกั เรยี นปฏิบตั ติ ามใบงานท่ี 16 การควบคุมความเร็วของมอเตอร์ไฟฟ้าแบบชันต์
7. นกั เรยี นทาแบบทดสอบหลงั เรยี นหนว่ ยท่ี 16

สอ่ื และแหลง่ การเรียนรู้

1. สื่อการเรียนรู้ หนังสือเรียน หน่วยท่ี 16 ใบงาน PowerPoint ประกอบการสอน และแบบทดสอบ
หลังเรยี น

2. แหล่งการเรยี นรู้ หนังสือ วารสารเก่ียวกบั เครอื่ งกลกระแสตรง อนิ เทอร์เน็ต www.google.com

71

การวัดผลและประเมินผล

การวดั ผล การประเมนิ ผล
(ใช้เคร่ืองมอื ) (นาผลเทียบกบั เกณฑ์และแปลความหมาย)
1. แบบสังเกตการทางานกลุ่มและนาเสนอผลงานกลมุ่ เกณฑ์ผ่าน 60%
2. แบบฝึกหัดหนว่ ยที่ 16 เกณฑ์ผา่ น 50%
3. ใบงานท่ี 16 เกณฑผ์ ่าน 60%
4. แบบประเมินคุณธรรม จริยธรรม ตามสภาพจริง เกณฑ์ผา่ น 60%

งานท่มี อบหมาย

ใหท้ าแบบฝึกหดั ให้เรียบร้อย ถูกตอ้ ง สมบรู ณ์

ผลงาน/ช้ินงาน/ความสาเรจ็ ของผู้เรียน

1. ผลการทาและนาเสนอแบบฝึกหดั หน่วยที่ 16
2. คะแนนแบบทดสอบหลังเรยี น (Post–test) หนว่ ยที่ 16
3. ผลการปฏิบัติตามใบงานที่ 16

เอกสารอ้างองิ

สุธน แกน่ ตน้ (2562). เครอ่ื งกลไฟฟา้ กระแสตรง. นนทบุรี : ศูนย์หนงั สือเมืองไทย.

72

บันทกึ หลังการสอน

1. ผลการใชแ้ ผนการจัดการเรียนรู้

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

2. ผลการเรียนของนกั เรยี น/ผลการสอนของครู/ปญั หาที่พบ

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

3. แนวทางการแก้ปญั หา

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

ลงช่ือ............................................... ลงชอ่ื ...............................................

(...............................................) (.............................................)

ตวั แทนนกั เรยี น ครูผูส้ อน

73

แผนการจัดการเรียนรู้ท่ี 17 หนว่ ยที่ 17

ชอื่ วชิ า เครื่องกลไฟฟา้ กระแสตรง รหสั วชิ า 20104–2006 เวลาเรียนรวม 72 คาบ
ชอื่ หนว่ ย การเรมิ่ เดินและการกลับทิศทางการหมุนของ
มอเตอร์ไฟฟ้ากระแสตรง สอนครัง้ ที่ 17/18

ชอ่ื เร่ือง จานวน 4 คาบ

หวั ขอ้ เร่อื ง

17.1 การเร่มิ เดินของมอเตอร์ไฟฟา้ กระแสตรง
17.2 ความต้านทานเรมิ่ เดนิ ของมอเตอรไ์ ฟฟา้ กระแสตรง
17.3 การกลบั ทิศทางการหมุนของมอเตอร์ไฟฟา้ กระแสตรง

สมรรถนะย่อย

1. แสดงความรู้เก่ียวกบั การเรม่ิ เดินและการกลบั ทางหมนุ ของมอเตอร์ไฟฟ้ากระแสตรง
2. ทดสอบการเร่ิมเดนิ และการกลับทางหมุนของมอเตอรไ์ ฟฟา้ กระแสตรงตามการทดลอง

จดุ ประสงค์การปฏบิ ตั ิ

ดา้ นความรู้
1. อธบิ ายการเร่ิมเดินของมอเตอร์ไฟฟ้ากระแสตรง
2. อธบิ ายความต้านทานเร่ิมเดินของมอเตอรไ์ ฟฟ้ากระแสตรง
3. อธิบายการกลบั ทศิ ทางการหมนุ ของมอเตอร์ไฟฟา้ กระแสตรง
ดา้ นทักษะ
1. ตอ่ วงจรของมอเตอร์ไฟฟา้ แบบชันต์ในการเรม่ิ เดิน
2. วดั ค่าแรงดนั ไฟฟ้า ค่ากระแสไฟฟา้ ของมอเตอรไ์ ฟฟา้ แบบชนั ตใ์ นการเร่มิ เดิน
3. ตอ่ วงจรการกลบั ทศิ ทางการหมุนของมอเตอร์ไฟฟ้ากระแสตรงแบบตา่ ง ๆ
4. เขียนและอธบิ ายวงจรการกลบั ทศิ ทางการหมุนของมอเตอร์ไฟฟ้ากระแสตรงแบบตา่ ง ๆ
ดา้ นคณุ ธรรม จรยิ ธรรม/บรู ณาการปรชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพยี ง
ความมีวนิ ยั ความรกั สามัคคี ความคดิ รเิ รมิ่ สร้างสรรคแ์ ละความพงึ พอใจในผลงานทท่ี า

74

เน้อื หาสาระ

17.1 การเร่ิมเดนิ ของมอเตอรไ์ ฟฟา้ กระแสตรง
ในการเริ่มเดินของมอเตอร์ไฟฟ้ากระแสตรง จะทาให้กระแสไฟฟ้าขณะเร่ิมเดินนั้นมีค่าสูงทั้งนี้

เพราะว่าค่าความต้านทานของขดลวดอาร์เมเจอร์มีค่าต่ามาก ขณะที่มอเตอร์ไฟฟ้าเริ่มเดินยังไม่มีแรงดันไฟฟ้า
ต้านกลับที่อาร์เมเจอร์ ทาให้แรงดันไฟฟ้าเต็มพิกัดจ่ายให้กับขดลวดอาร์เมเจอร์โดยตรง ผลทาให้กระแสไฟฟ้าท่ี
ไหลผ่านขดลวดอารเ์ มเจอร์ขณะเริ่มเดนิ มีค่าสูงซ่ึงจะเปน็ ผลเสยี ใหก้ ับขดลวดอารเ์ มเจอรแ์ ละเม่อื อาร์เมเจอรห์ มุน
ไปแลว้ กจ็ ะมีแรงดนั ไฟฟ้าต้านกลบั และทาใหก้ ระแสไฟฟา้ ทอ่ี ารเ์ มเจอร์ลดลง

17.2 ความต้านทานเรม่ิ เดินของมอเตอร์ไฟฟา้ กระแสตรง
กระแสไฟฟ้าขณะเริ่มเดินน้ีสูงถึง 25 เท่าของกระแสไฟฟ้าท่ีพิกัด ซึ่งจะเป็นผลเสียต่อวงจรของ

อาร์เมเจอร์ ซึ่งได้แก่ ขดลวดอาร์เมเจอร์ คอมมิวเตเตอร์ และแปรงถ่าน เพื่อลดกระแสไฟฟ้าขณะเริ่มเดิน จึง
จาเป็นต้องใช้ตัวต้านทานจากภายนอกซึ่งเป็นอุปกรณ์เริ่มเดินมาต่ออนุกรมกับอาร์เมเจอร์ เม่ือมอเตอร์เร่ิมเดิน
ไปแล้วก็จะเกิดแรงดันไฟฟ้าต้านกลับทาให้กระแสไฟฟ้าท่ีอาร์เมเจอร์ลดลง โดยตัวต้านทานภายนอกนี้ก็จะถูก
ปรับให้มีค่าลดลงและถูกตัดออกจากวงจรอาร์เมเจอร์ เรียกตัวต้านทานภายนอกน้ีว่า ความต้านทานเร่ิมเดิน
(Starting resistance) โดยจะต่ออนุกรมกับอาร์เมเจอร์

17.3 การกลับทิศทางการหมนุ ของมอเตอรไ์ ฟฟ้ากระแสตรง
17.3.1 การกลับทศิ ทางการหมุนของมอเตอรไ์ ฟฟ้าแบบชนั ต์
17.3.2 การกลบั ทิศทางการหมนุ ของมอเตอร์ไฟฟา้ แบบซรี ีส์

กจิ กรรมการเรียนรู้ (สปั ดาหท์ ี่ 17/18, คาบที่ 65–68/72)

1. ครูทบทวนเน้ือหาการสอน
2. แบ่งกลุ่มนักเรียนเป็นกลมุ่ ๆ ละ 4-5 คน
3. ครูนาเขา้ สบู่ ทเรียน ครูแจง้ จดุ ประสงค์การเรียนและสอนเนื้อหาสาระ
4. นกั เรยี นทาแบบฝกึ หดั เปน็ กลมุ่ ขณะนกั เรยี นทาแบบฝกึ หดั ครูจะสงั เกตการทางานกลมุ่
5. ครแู ละนักเรยี นรว่ มกนั เฉลยแบบฝึกหดั และร่วมอภิปรายสรปุ บทเรยี น
6. นกั เรยี นปฏิบัติตามใบงานที่ 17
7. นกั เรยี นทาแบบทดสอบหลงั เรยี นหนว่ ยท่ี 17

สื่อและแหลง่ การเรยี นรู้

1. ส่ือการเรียนรู้ หนังสือเรียน หน่วยท่ี 17 ใบงาน PowerPoint ประกอบการสอน และแบบทดสอบ
หลังเรยี น

2. แหลง่ การเรยี นรู้ หนงั สือ วารสารเกี่ยวกับเครอ่ื งกลกระแสตรง อินเทอรเ์ นต็ www.google.com

การวัดผลและประเมินผล

75

การวดั ผล การประเมินผล
(ใชเ้ ครือ่ งมอื ) (นาผลเทียบกบั เกณฑแ์ ละแปลความหมาย)
1. แบบสงั เกตการทางานกลุ่มและนาเสนอผลงานกลมุ่ เกณฑ์ผ่าน 60%
2. แบบฝึกหัดหนว่ ยที่ 17 เกณฑ์ผ่าน 50%
3. ใบงานที่ 17 เกณฑผ์ ่าน 60%
4. แบบประเมนิ คุณธรรม จรยิ ธรรม ตามสภาพจรงิ เกณฑผ์ า่ น 60%

งานทมี่ อบหมาย

ให้ทาแบบฝกึ หัดให้เรียบรอ้ ย ถูกต้อง สมบรู ณแ์ ละใหน้ กั เรยี นทบทวนเนือ้ หาเพ่ือเตรียมสอบปลายภาค

ผลงาน/ชิ้นงาน/ความสาเรจ็ ของผเู้ รียน

1. ผลการทาและนาเสนอแบบฝึกหัดหน่วยท่ี 17
2. คะแนนแบบทดสอบหลังเรยี น (Post–test) หน่วยท่ี 17
3. ผลการปฏบิ ัติตามใบงานท่ี 17

เอกสารอา้ งอิง

สธุ น แกน่ ต้น (2562). เครอ่ื งกลไฟฟ้ากระแสตรง. นนทบุรี : ศูนย์หนงั สือเมอื งไทย.

76

บนั ทกึ หลังการสอน

1. ผลการใชแ้ ผนการจดั การเรียนรู้

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

2. ผลการเรยี นของนักเรียน/ผลการสอนของคร/ู ปัญหาทพ่ี บ

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

3. แนวทางการแก้ปัญหา

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

ลงชอื่ ............................................... ลงช่ือ...............................................

(...............................................) (.............................................)

ตัวแทนนกั เรยี น ครูผ้สู อน