โคลงภาพ-พระสุริโยทัย สด.1-1

กล่มุ สาระการเรียนรู้ภาษาไทย

ภาษาไทย วรรณคดแี ละวรรณกรรม

ช้ันมธั ยมศึกษาปี ท่ี ๒

๑หน่วยท่ี โคลงภาพพระราชพงศาวดาร หนา้ ๑

โคลงภาพพระราชพงศาวดารเป็นวรรณคดีท่ีถ่ายทอดเร่ืองราวเหตกุ ารณ์ในประวตั ิศาสตร์ชาติไทย ต้งั แต่สมยั กรุงศรี
อยธุ ยาจนถึงกรุงรัตนโกสินทร์ผา่ นบทประพนั ธป์ ระเภทโคลง เพื่อประกอบภาพจิตรกรรมท่ีพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลา้
เจา้ อยหู่ วั ทรงพระกรุณาโปรดเกลา้ ฯ ให้เขียนข้ึน โดยมีจุดมุ่งหมายเพื่อให้คนไทยไดภ้ ูมิใจในเกียรติคุณและวีรกรรมที่ควรค่า
แก่การยกยอ่ งของบรรพชน

หนา้ ๒

๑. ความเป็ นมา

เกิดข้ึนโดยพระราชดาริของพระบาทสมเดจ็ พระจุลจอมเกลา้ เจา้ อยหู่ ัว โดยให้ช่างเขียนรูปภาพและ
ให้มีโคลงบอกเรื่องพระราชพงศาวดารตรงที่เขียนภาพ ภาพขนาดใหญ่มีจานวนโคลงภาพละ ๖ บท ส่วน
ขนาดกลางและเลก็ มีภาพละ ๔ บท ซ่ึงสร้างสาเร็จใน พ.ศ. ๒๔๓๐

ภาพสร้างกรุงศรีอยธุ ยา ภาพสมเดจ็ พระนเรศวรมหาราช
นายอิม้ เขยี น ทายทุ ธหตั ถกี ับพระมหาอปุ ราชา

หลวงพิศณุกรรม์ เขยี น

หนา้ ๓

๒. ประวตั ิผู้แต่ง

พระราชประวตั พิ ระบาทสมเดจ็ พระจุลจอมเกล้าเจ้าอย่หู ัว

ทรงเป็นพระมหากษตั ริยร์ ัชกาลที่ ๕ แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ เป็นพระราชโอรส
พระองคใ์ หญ่ในพระบาทสมเดจ็ พระจอมเกลา้ เจา้ อยหู่ วั
และสมเด็จพระเทพศิรินทราบรมราชินี

งานพระราชนิพนธข์ องพระองคม์ ีท้งั ร้อยแกว้ และร้อยกรอง อาทิ
พระราชพิธีสิบสองเดือนไกลบา้ น ลิลิตนิทราชาคริต เงาะป่ า กาพยเ์ ห่เรือ

พระประวตั พิ ระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมนราธิปประพนั ธ์พงศ์

เป็นพระราชโอรสลาดบั ที่ ๕๖ ในพระบาทสมเดจ็ พระจอมเกลา้ เจา้ อยหู่ วั กบั

เจา้ จอมมารดาเขยี น ซ่ึงใชพ้ ระนามแฝงในงานพระนิพนธว์ า่ “ประเสริฐอกั ษร” เช่น

บทละครร้อง เร่ือง สาวเครือฟ้า บท

ละครร้อง เร่ือง พระราชพงศาวดารไทย ตอนพนั ทา้ ยนรสิงห์

๓. ลกั ษณะคาประพนั ธ์ หนา้ ๔

โคลงภาพพระราชพงศาวดาร แต่งดว้ ยคาประพนั ธป์ ระเภทโคลงส่ีสุภาพ

๔. เรื่องย่อ หนา้ ๕

โคลงประกอบภาพท่ี ๑๐ ภาพพระสุริโยทัย โคลงประกอบภาพท่ี ๑๐
ขาดคอช้าง ภาพพระสุริโยทัยขาดคอช้าง

พระเจ้าบุเรงนองกษตั ริย์พม่ายก
ทพั มาตีกรุงศรีอยุธยา พระมหาจักรพรรดิทรงยกทัพ
ออกต้งั รับขา้ ศึก โดยมีสมเด็จพระสุริโยทยั พระมเหสี
ซ่ึงทรงแต่งองคเ์ ช่นบุรุษ ไดต้ ิดตามพระมหาจกั รพรรดิ
ออกรบด้วย เมื่อปะทะกัน ช้างทรงของพระมหา
จกั รพรรดิเสียทีวิ่งหนีเตลิดไป พระเจา้ แปรจึงขบั ช้าง
ติดตาม สมเด็จพระสุริโยทัยจึงได้ไสช้างทรงเข้าไป
ขวาง พระเจา้ แปรจึงใช้ง้าวฟันสมเด็จพระสุริโยทัย
สิ้นพระชนมบ์ นคอช้าง พระโอรสไดน้ าพระบรมศพ
กลบั เขา้ พระนคร

๕. เนื้อเร่ือง หนา้ ๖

โคลงประกอบภาพท่ี ๑๐ ภาพพระสุริโยทัยขาดคอช้าง

บุเรงนองนามราชเจา้ จอมรา มญั เฮย

ยกพยหุ แสนยา ยง่ิ แกลว้
มอญม่านประมวลมา สามสิบ หม่ืนแฮ
ถึงอยธุ เยศแลว้
หยดุ ใกลน้ ครา

❖ ถอดคาประพนั ธ์ บุเรงนอง เจา้ เมืองมอญ (ประเทศพม่าในปัจจุบนั ) ยกทพั ทหารกลา้
ประมาณสามแสนคนมาถึงเมือง(อยธุ เยศ) อยธุ ยาแลว้ หยดุ อยใู่ กลเ้ มือง

พระมหาจกั รพรรดิเผา้ ภวู ดล สยามเฮย

วางคา่ ยรายร้ีพล เพยี บหลา้
ดาริจกั ใคร่ยล แรงศึก

ยกนิกรทพั กลา้ ออกต้งั กลางสมร

❖ ถอดคาประพนั ธ์ สมเดจ็ พระมหาจกั รพรรดิ พระเจา้ แผน่ ดินแห่งสยามจึงนากาลงั พลออก

ต้งั คา่ ยเตรียมรับศึกและดูกาลงั ฝ่ ายตรงขา้ ม แลว้ นากาลงั พลออกมากลางสนามรบ

หนา้ ๗

บงั อรอคั เรศผู้ พสิ มยั ท่านนา

นามพระสุริโยทยั ออกอา้ ง

ทรงเครื่องยทุ ธพไิ ชย เช่นอปุ ราชแฮ

เถลิงคชาธารควา้ ง ควบเขา้ ขบวนไคล

❖ ถอดคาประพนั ธ์ สมเดจ็ พระสุริโยทยั พระมเหสีของสมเดจ็ พระมหาจกั รพรรดิไดแ้ ต่ง

องคท์ รงเคร่ืองเหมือนกบั ผชู้ าย เป็นชุดออกศึกเช่นมหาอุปราช แลว้ ทรงชา้ งเขา้ ร่วมรบ

พลไกรกองน่าเร้า โรมรัน กนั เฮย

ชา้ งพระเจา้ แปรประจญั คชไท้

สารทรงซวดเซผนั หลงั แล่น เตลิดแฮ

เตลงขบั คชไลใ่ กล้ หวดิ ทา้ ยคชาธาร

❖ ถอดคาประพนั ธ์ กองทพั หนา้ ของท้งั สองฝ่ ายต่อสู้กนั ระหวา่ งชา้ งทรงของพระเจา้
แปรกบั ชา้ งของพระมหาจกั รพรรดิ แต่พระมหาจกั รพรรดิเสียทีพระเจา้ แปร

หนา้ ๘

นงคราญองคเ์ อกแกว้ กระษตั รีย์

มานมนสั กตั เวที ยงิ่ ล้า

เกรงพระราชสามี มลายพระ ชนมเ์ ฮย

ขบั คเชนทรเช่นค้า สะอึกสู้ดสั กร

❖ ถอดคาประพนั ธ์ สมเดจ็ พระสุริโยทยั เกรงวา่ พระสวามจี ะสิ้นพระชน จึงไดข้ บั ชา้ งเขา้ ขวางพระ
เจา้ แปรและต่อสู้กบั พระเจา้ แปรแทน

ขนุ มอญร่อนงา้ วฟาด ฉาดฉะ

ขาดแล่งตราบอุระ หรุบดิ้น
โอรสรีบกนั พระ ศพสู่ นครแฮ

สูญชีพไป่ สูญสิ้น พจนผ์ สู้ รรเสริญ

❖ ถอดคาประพนั ธ์ พระเจา้ แปรไดเ้ อางา้ วฟันสมเดจ็ พระสุริโยทยั ขาสะพายแล่งสิ้นพระชนมบ์ น

คอชา้ ง สองพระโอรสคือพระราเมศวรและพระมหินทราไดก้ นั พระศพแลว้ นาเขา้ สู่พระนคร
สมเดจ็ พระสุริโยทยั สิ้นพระชนมไ์ ปแลว้ จึงเหลือแต่คาสรรเสริญเยนิ ยอ