ชุดกิจกรรมการเรียนรู้ เรื่อง ปฏิกิริยาเคมี ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 3

48

บรรณานกุ รม

การไฟฟ้าส่วนภูมิภาค. ปรากฏการณ์เรือนกระจก. สืบค้นเมื่อ 10 พฤษภาคม 2565, จาก https:
//www.pea.co.th/s1/greenoffice/ArtMID/13670/ArticleID/120674/%E0%B8%9B%E0%B8%A3%E0
%B8%B2%E0%B8%81%E0%B8%8F%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%93%E0%B9%
8C%E0%B9%80%E0%B8%A3%E0%B8%B7%E0%B8%AD%E0%B8%99%E0%B8%81%E0%B8%A3%

เคมีดาว. ปฏบิ ัติการย่อส่วน เรือ่ ง ฝนกรด.
เทคนิคการดแู ลรถ. เขม่าควันจากรถ. สืบค้นเมื่อ 10 พฤษภาคม 2565, จาก https://kabys.net
/archives/1128
ธรรมะเกษตรก้าวหน้า. การใส่ปูนขาว. สืบค้นเมื่อ 10 พฤษภาคม 2565, จาก https://ready
kids.info/?p=12097
สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน, กระทรวงศึกษาธิการ. ตัวชี้วัดและสาระการเรียนรู้
แกนกลาง กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ (ฉบบั ปรบั ปรุง พ.ศ. ๒๕๖๐). กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์ชุมนุมสหกรณ์
การเกษตรแห่งประเทศไทย, 2560.
อาวุโส โชไซตี้. ยาลดกรด. สืบค้นเมื่อ 10 พฤษภาคม 2565, จาก https://today.line.me /th/
v2/article/agpj2o
Blogspot. การระเหิดของลูกเหม็น. สืบค้นเมื่อ 22 เมษายน 2565, จาก http://thnchemical
blogspot.com/2013/12/blog-post.html
Chaijaroentech. สนิมเหล็ก. สืบค้นเมื่อ 10 พฤษภาคม 2565, จาก https://www.chi.co.th/article/
article-2117/
Environment. ฝนกรด. สืบค้นเมื่อ 10 พฤษภาคม 2565, จาก https://www.environment.co.za
/environmental-issues/acid-rain.html
Kapook. ขนมถว้ ยฟ.ู สืบคน้ เมื่อ 10 พฤษภาคม 2565, จาก https://cooking.kapook.com/view
245607.html
Kapook. ขนมปัง. สืบค้นเมื่อ 10 พฤษภาคม 2565, จาก https://cooking. kapook.com/view
243445.html
MGR online. การขน้ึ ราเขยี วบนขนมปัง. สบื ค้นเม่ือ 10 พฤษภาคม 2565, จากhttps://mgronline.com/
business/detail/9620000113393
National Geographic. การเกิดหมอกควัน. สืบค้นเมื่อ 10 พฤษภาคม 2565, จาก https://
ngthai.com/science/31886/smog/

49

Pantip. อาหารบูดเนา่ . สืบคน้ เมอ่ื 10 พฤษภาคม 2565, จาก https://pantip.com/topic/3491
5057

Postjung. การเดือดของน้ำระเหยกลายเป็นไอน้ำ. สืบค้นเมื่อ 22 เมษายน 2565, จาก https://
board.postjung.com/1079843

Sanook. การทุบหินก้อนใหญ่. สืบค้นเมื่อ 22 เมษายน 2565, จาก https://album.sanook.com
/files/3686679

Sanook. การละลายของเกลอื . สบื ค้นเมอ่ื 10 พฤษภาคม 2565, จาก https://www.sanook.com/
health/5921

Sanook. การหลอมเหลวของน้ำแข็ง. สืบค้นเมื่อ 15 มิถุนายน 2564, จาก https://www.sanook
.com/women/26309/

SciMath. โซ่สนิม. สืบค้นเมื่อ 10 พฤษภาคม 2565, จาก https://www.scimath.org/article-
science/item/4742-2015-04-21-01-43-49

Tsunagu. การจุดพลุ. สืบค้นเม่อื 10 พฤษภาคม 2565, จาก https://www.tsunagujapan.com/th
/fireworks-festival-in-kansai/

Uncategorized. แก๊สหุงต้ม. สืบค้นเมื่อ 10 พฤษภาคม 2565, จาก https://www.se.co.th
/%E0%B8%81%E0%B9%8A%E0%B8%B2%E0%B8%8B%E0%B8%AB%E0%B8%B8%E0%B8%87%E0
%B8%95%E0%B9%89%E0%B8%A1%E0%B8%82%E0%B9%89%E0%B8%AD%E0%B8%84%E0%B8
%A7%E0%B8%A3%E0%B8%A3%E0%B8%B9%E0%B9%89/

Wikipedia. สนมิ บนขอ้ เชอ่ื มของแทง่ เหลก็ . สบื ค้นเมอื่ 10 พฤษภาคม 2565, จาก https://th.wiki
pedia.org/wiki/%E0%B8%AA%E0%B8%99%E0%B8%B4%E0%B8%A1#/media/%E0%B9%84%E0%B
8%9F%E0%B8%A5%E0%B9%8C:Rust03102006.JPG

YouTube. การทดลองแก๊สคาร์บอนไดออกไซด์. สืบค้นเมื่อ 10 พฤษภาคม 2565, จากhttps://
www.youtube.com/watch?v=QUnPUMSfnzE

YouTube. การเผาไหม้ของเทียนในขวดแก้ว. สืบค้นเมื่อ 10 พฤษภาคม 2565, จาก https://
www.youtube.com/watch?v=fcXL28NMPYQ

50

ภาคผนวก

51

นยิ ามศัพท์เฉพาะทางเคมี

1. CH4 แก๊สมเี ทน 15. SO2 แกส๊ ซลั เฟอร์ไดออกไซด์
2. O2 แก๊สออกซิเจน 16. SO3 แก๊สซัลเฟอรไ์ ตรออกไซด์
3. CO2 แก๊สคารบ์ อนไดออกไซด์ 17. Na2CO3 โซเดียมคารบ์ อเนต
4. H2O ไอน้ำ 18. Mg(OH)2 แมกนีเซียมไฮดรอกไซด์
5. Fe เหล็ก 19. CFCs สารคลอโรฟลูออโรคารบ์ อน
แก๊สไนตรัสออกไซด์
6. Fe2O3.3H2O สนมิ เหลก็ 20. N2O แกส๊ ไนโตรเจนไดออกไซด์
21. NO2 โซเดียมซลั ไฟต์
7. HCl กรดไฮโดรคลอริก 22. Na2SO3 แกส๊ บวิ เทน
23. C4H10 ซงิ คซ์ ลั ไฟด์
8. NaOH โซเดียมไฮดรอกไซด์ 24. ZnS ซิงคค์ ลอไรด์
ซลิ เวอร์ (I) ออกไซด์
9. NaCl โซเดียมคลอไรด์ 25. ZnCl 2 ไฮโดรเจนเปอรอ์ อกไซด์
26. Ag2O โซเดียมซลั เฟต
10. H2SO4 กรดซลั ฟิวรกิ 27. H 2O2
11. Ba(OH)2 แบเรียมไฮดรอกไซด์ 28. Na 2SO 4
12. BaSO4 แบเรยี มซัลเฟต
13. NH3 แอมโมเนยี
14. NH4Cl แอมโมเนยี มคลอไรด์

52

เฉลยแบบทดสอบกอ่ น - หลงั เรยี น

ข้อท/่ี ตัวเลอื ก ก ข ค ง
1X
2X
3X
4X
5X
6X
7X
8X
9X
10 X
11 X
12 X
13 X
14 X
15 X

สๆู้ ถา้ ไมผ่ า่ นกลบั ไปศกึ ษาเพมิ่ เตมิ นะ

53

เฉลยใบงานที่ 1.1
เรอ่ื ง การเปลยี่ นแปลงของสาร

คำชี้แจง : นักเรียนจงตอบคำถามต่อไปนี้แล้วเขียนเครื่องหมายถูก (✓) ลงในช่องว่างให้ถูกต้อง
การเปล่ยี นแปลงตอ่ ไปนเี้ ป็นการเปลย่ี นแปลงทางกายภาพหรือการเปล่ียนแปลงทางเคมี

การเปลย่ี นแปลงของสาร ประเภทของการเปลี่ยนแปลง
การเปลย่ี นแปลงทางกายภาพ การเปลยี่ นแปลงทางเคมี

1. หลังคาสงั กะสเี กดิ สนมิ ✓

2. ไอศกรมี หวานเย็น ✓

3. การจดุ เทียนพรรษา ✓

4. การเกิดฟองแก๊สเมื่อเทกรด HCl ✓

ลงบนกระเบือ้ งหนิ ปนู

5. การระเหยของนำ้ กลายเปน็ ไอ ✓

6. การระเหิดของลกู เหม็นในตเู้ สอ้ื ผา้ ✓

7. การฉกี กระดาษหนงั สอื พมิ พ์ ✓

8. การเกิดฝา้ ขาวของน้ำปูนใส ✓

9. เกลอื ละลายในนำ้ เปลา่ ✓

10. ด่างทับทมิ ละลายนำ้ ✓

54

เฉลยใบงานที่ 1.2
เรอ่ื ง การเขยี นสมการเคมี

คำชแ้ี จง : ให้นกั เรยี นเขยี นสมการเคมีแทนปฏิกริ ิยาเคมีท่กี ำหนดใหพ้ รอ้ มดลุ สมการให้ถูกตอ้ ง
1. แก๊สบิวเทน (C4H10) ทำปฏิกิริยากับแก๊สออกซิเจน (O2) ได้แก๊สคาร์บอนไดออกไซด์ (CO2)

และไอน้ำ (H2O) เป็นผลิตภัณฑ์

.................................. 2C4H10 (g) + 13O2 (g) → 8CO2 (g) + 10H2O (g) .......................................
2. สารละลายกรดไฮโดรคลอริก (HCl) ทำปฏิกิริยากับซิงค์ซัลไฟด์ (ZnS) ได้สารละลายซิงค์คลอไรด์

(ZnCl2) และแกส๊ ไฮโดรเจนซัลไฟด์ (H2S) เปน็ ผลิตภณั ฑ์

.................................. 2HCl (aq) + ZnS (s) → ZnCl2 (aq) + H2S (g) ................................................
3. กำมะถัน (S) ทำปฏกิ ิรยิ ากับสารละลายกรดซัลฟวิ รกิ (H2SO4) ไดน้ ำ้ (H2O) และแก๊สซลั เฟอร์ได

ออกไซด์ (SO2) เป็นผลติ ภณั ฑ์

.................................. S (s) + 2H2SO4 (aq) → 2H2O (l) + 3SO2 (g) .............................................
4. สารละลายแอมโมเนยี (NH3) ทำปฏกิ ิรยิ ากบั แก๊สออกซิเจน (O2) ได้แกส๊ ไนโตรเจนมอนอกไซด์

(NO) และนำ้ (H2O) เป็นผลิตภัณฑ์

.................................. 4NH3 (aq) + 5O2 (g) → 4NO (g) + 6H2O (l) ..............................................
5. ซิลเวอร์ (I) ออกไซด์ (Ag2O) ทำปฏิกิริยากับสารละลายไฮโดรเจนเปอร์ออกไซด์ (H2O2) ได้

โลหะเงนิ (Ag) นำ้ (H2O) และแก๊สออกซิเจน (O2) เปน็ ผลิตภัณฑ์

..................................... Ag2O (s) + H2O2 (aq) → 2Ag (s) + H2O (l) + O2 (g) ..........................

55

เฉลยใบงานท่ี 2
เรอื่ ง ชนดิ ของปฏกิ ริ ยิ าในชวี ติ ประจำวนั

คำชแ้ี จง : ให้นกั เรยี นนำตัวเลือกในคอลัมนม์ าใสไ่ ว้ท่ีหนา้ ขอ้ ให้ถกู ต้อง

ฐ 1. สารตงั้ ตน้ ที่ทำให้เกิดปฏิกิริยาการเผาไหม้ ก. มปี รมิ าณออกซเิ จนน้อยเกนิ ไป
ฒ 2. การเผาไหมท้ ่สี มบรู ณจ์ ะให้ผลิตภัณฑเ์ ปน็
จ 3. การเกดิ ปฏิกิริยาระหวา่ งกรดกับเบสเรียกวา่ ข. ปฏกิ ริ ิยาการเผาไหม้
ฉ 4. ปจั จยั ทท่ี ำให้เหลก็ เกิดสนมิ ได้
ช 5. แกส๊ ที่เมื่อรวมตวั กับนำ้ แล้วเกดิ เปน็ เปน็ ฝนกรด ค. ปฏิกิรยิ ากรด-เบส
ซ 6. สารประกอบทใี่ ช้ในการทำขนมถ้วยฟู
ญ 7. ปฏกิ ริ ิยาท่ีเป็นสาเหตทุ ำให้หินปูนสกึ กร่อน ง. ปฏกิ ิรยิ าออกซิเดชนั
ฌ 8. เม่ือกรดทำปฏิกิริยากบั เบสได้ผลิตภณั ฑเ์ ปน็
จ. ปฏิกริ ยิ าการสะเทนิ
ก 9. สาเหตขุ องการเกดิ แก๊สคาร์บอนมอนอกไซดใ์ น
ปฏิกริ ยิ าการเผาไหม้ ฉ. ความชน้ื และ อากาศ

ข 10. ปฏกิ ิรยิ าทที่ ำใหเ้ กดิ ภาวะโลกร้อน ช. CO2, SO2, NOx
ซ. สารประกอบโซเดยี มไฮโดรเจน

คารบ์ อเนต
ญ. ปฏิกิริยาระหว่างกรดกับสารประกอบ

คารบ์ อเนต

ฌ. เกลือ และ น้ำ

ฏ. ปริมาณแก๊สออกซิเจนมากเกินพอ

ฐ. สารประกอบคาร์บอนกับแก๊ส
ออกซิเจน

ฑ. แกส๊ คารบ์ อนมอนอกไซด์ น้ำ และ
พลงั งาน

ฒ. แก๊สคาร์บอนไดออกไซด์ น้ำ และ
พลังงาน

56

เฉลยใบงานที่ 3
ใบบันทกึ ผลการทดลอง เรอื่ ง การเกดิ ฝนกรด

ตารางบนั ทกึ ผลการทดลอง

สารละลายโซเดยี มซลั ไฟต์ (Na2SO3) + สารละลายกรดซลั ฟวิ รกิ (H2SO4)

ตัวทดสอบ การเปลยี่ นสี การเปลยี่ นสี การเปลยี่ นสี

ของจดุ ที่อยใู่ กลก้ รด ของจดุ หนา้ ดนิ นำ้ มนั ของจดุ หลงั ดนิ นำ้ มนั

อนิ ดเิ คเตอร์ (โบรโมไทมอนบลู เปลี่ยนจากสีน้ำเงิน เปลี่ยนจากสีน้ำเงินเป็น เปลี่ยนจากสีน้ำเงิน
(Bromothymol blue)) เป็นเขียว และเหลือง เขียวและเหลือง ช้ากว่า เป็นเขียวและเหลือง
อยา่ งรวดเรว็ จุดทีอ่ ยใู่ กลก้ รด ชา้ ท่สี ุด

เปลี่ยนจากสีม่วงเป็น เปลี่ยนจากสีม่วงเป็น เปลี่ยนจากสีม่วงเป็น

ใบไม้ (กะหลำ่ ปลสี มี ว่ ง) สีขาวอย่างรวดเร็ว สีขาว ช้ากว่าจุดที่อยู่ สขี าว ช้าท่ีสดุ

ใกลก้ รด

อภิปรายผล
..................ผลการทดลองพบว่า การทำปฏิกิริยาของสารละลายโซเดียมซัลไฟต์ (Na2SO3) และ กรดซัลฟิวริก
(H2SO4) ก่อให้เกิดผลิตภัณฑ์เป็นโซเดียมซัลเฟต (Na2SO4) แก๊สซัลเฟอร์ไดออกไซด์ (SO2) และ ไอน้ำ
(H2O) ตามสมการ

Na2SO3 (aq) + H2SO4 (aq) Na2SO4 (s) + SO2 (g) + H2O (g)

แก๊สซัลเฟอร์ไดออกไซด์ (SO2) รวมตัวกับไอน้ำก่อให้เกิดสภาวะความเป็นกรด สามารถทดสอบความเป็น
กรดได้ด้วยอินดิเคเตอร์ โบรโมไทมอนบูล (pH 6.0 - 7.9) พบว่าเปลี่ยนจากสีน้ำเงินเป็นเหลือง และใบ
กะหล่ำปีสีมว่ ง (อินดเิ คเตอร์ธรรมชาติ) เปลีย่ นจากสีมว่ งเป็นสขี าว.................................................................

สรปุ ผล
................จากการทดลอง เรื่อง การเกิดฝนกรด ถ้าเราสมมุติระบบของเราอยู่ในจานเพาะเชื้อ โดยให้ดิน
น้ำมันเปรียบเสมือนภูเขา อินดิเคเตอร์เปรียบเสมือนแหล่งน้ำ ใบกะหล่ำปลีเปรียบเสมือนสิ่งมีชีวิต และ
โซเดยี มซลั ไฟต์ (Na2SO3) ทำปฏกิ ริ ิยากับกรดซลั ฟวิ รกิ (H2SO4) เปรยี บเสมอื นโรงงานอุตสาหกรรม เราจะ
เห็นว่าแหลง่ นำ้ และส่ิงมีชวี ิตที่อยูใ่ กลก้ ับโรงงานอตุ สาหกรรมจะได้รบั ผลกระทบจากฝนกรดมากท่ีสุด เพราะ
สีของอินดิเคเตอร์เปลี่ยนจากสีน้ำเงินเป็นสีเหลืองได้อย่างรวดเร็ว ส่วนบริเวณที่อยู่ไกลออกไป แต่อยู่
ด้านหน้าภูเขาก็จะได้รับผลกระทบได้เช่นกัน แต่จะเกิดช้ากว่า ส่วนแหล่งน้ำและสิ่งมีชีวิตที่อยู่ด้านหลังของ

57

ภูเขาก็ยังคงได้รับผลกระทบเหมือนกัน เพราะว่าอยู่ในชัน้ บรรยากาศเดียวกันแต่จะเกิดช้าที่สุด ดังนั้นถ้าเรา
จะช่วยให้สิ่งแวดล้อมของเราดีขึ้น เราต้องช่วยกันลดมลพิษทางอากาศหรือกิจกรรมต่าง ๆ ที่ส่งผลให้เกิด
แก๊สซัลเฟอร์ไดออกไซด์ (SO2) แก๊สคาร์บอนไดออกไซด์( CO2) และ แก๊สไนโตรเจนไดออกไซด์ (NO2)
ที่มีผลทำให้เกดิ ฝนกรด.....................................................................................................................................