ตอน กำ เนิดพระสัง สั ข์ สังสั ข์ทอง
บทละครเรื่อง สังข์ทอง ตอน กำ เนิดพระสังข์ เป็นพระราชนิพนธ์ ในพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย รัชกาลที่ 2 เป็นเรื่องราวผจญภัยของพระสังข์หรือสังข์ทองตัวละครเอกที่กำ เนิด แตกต่างจากคนทั่วไป ต้องซ่อนตัวอยู่ในหอยสังข์ และตอนโตต้องซ่อน ตัวอยู่ในรูปเงาะ ในวัยเด็กต้องพลัดพรากจากพระบิดา พระมารดา และบ้านเกิดเมืองนอนไปในที่ต่าง ๆ แต่เพราะเป็นคนดีมีความกตัญญู และกล้าหาญ ในที่สุดก็ได้กลับมาพบกับพระบิดา พระมารดา และ มีความสุขในที่สุด คำ นำ
แนะนำ ตัวละคร เป็นเจ้าเมืองยศวิมลนคร พระมเหสีฝ่ายขวา พระมารดาพระสังข์ พระมเหสีฝ่ายซ้าย โอรสนางจันเทวี และท้าวยศวิมล ผู้มีเมตตาช่วยให้ที่อยู่อาศัย คนทำ นาย ท้าวยศวิมล นางจันเทวี นางจันทา พระสังข์ โหร ตายาย
กาลครั้งหนึ่ง มีพระราชาองค์หนึ่งชื่อว่า ท้าวยศวิมล ทรงมีราช สมบัติ สนม นางกำ นัลมากมาย ท้าวยศวิมลมีพระมเหสี 2 พระองค์ มีพระสิริโฉมงดงามทั้งสอง พระมเหสีฝ่ายขวา มีพระนามว่า จันเทวี ส่วนพระมเหสีฝ่ายซ้าย มีพระนามว่าจันทา แม้ว่าท้าวยศวิมลจะพรั่ง พร้อมไปด้วยสมบัติมากมาย แต่ก็ไม่ทำ ให้พระองค์มีความสุขเลย เพราะยังไม่มีพระโอรสหรือพระธิดาให้เชยชมเลยซักคน
ต่อมาพระมเหสีทั้งสองทรงครรภ์ และคลอดในเวลา ต่อมาพระนางจันทาได้บุตรเป็นหญิง พระนางจึงรู้สึก เสียใจที่ได้พระธิดาแทนที่จะเป็นพระโอรส ส่วนพระ มเหสีจันเทวีได้ให้กำ เนิดบุตรเป็นหอยสังข์
เมื่อพระนางจันทาเห็นว่าพระนางจันเทวีคลอดลูกเป็นหอยสังข์ พระนางจันทา จึงคิดหาทางกลั่นแกล้งพระนางจันเทวีโดยการไปยุยงโหรหลวงให้ทำ นายว่า โอรสที่ประสูติออกมาเป็นหอยสังข์จากครรภ์ของพระนางจันเทวีนั้นเป็น กาลกิณีบ้านเมือง ถ้าเก็บไว้จะทำ ให้บ้านเมืองวิบัติ ซึ่งท้าวยศวิมลได้ยินดังนั้นก็ทรงเชื่อ
ท้าวยศวิมลเชื่อในคำ เพ็ดทูลของโหรหลวงและคำ ยุยงของ พระนางจันทา จึงต้องจำ ใจขับไล่นางจันเทวีออกไปจากเมือง ทั้งที่ยังรักและอาลัยนางจันเทวีกับพระโอรสมาก
ต่อมาท้าวยศวิมลได้ให้ทหารนำ ตัวนางจันเทวีและพระโอรสออก ไปให้พ้นเมือง เมื่อพ้นได้ 15 วันทหารคนหนึ่งที่ได้รับสินบน หมายจะฆ่านางจันเทวี ทหารอีกคนจึงช่วยหยุดไว้ว่ายังไงเขาก็ เป็นเจ้านายและให้เกรงกลัวบาปกรรม
ทหารปล่อยตัวนางจันเทวีไป นางดั้นด้นไปตามป่าเขาลำ เนา ไพรด้วยความน้อยอกน้อยใจพระสวามีผู้เป็นที่รัก
พอมาถึงชายป่าก็หันไปเห็นกระท่อมตายาย จึงเข้าไปหาและเล่า ความให้ฟัง ตาและยายสงสาร จึงเมตตาให้นางอาศัยอยู่ด้วย
เมื่อเวลาผ่านไป 5 ปี เทวดาได้บรรดาลให้มีไก่ป่ามาจิกกินข้าวของ พระมารดาจันเทวี พระสังข์ที่อยู่ในหอยสังข์ จึงออกมาไล่ไก่ป่า เก็บผักหักฟืน ทั้งหุงหาอาหารไว้ให้พระมารดา พอนางจันเทวีกลับมา พระสังข์จึงรีบกลับเข้าไปในหอยสังข์ด้วยความตกใจ
นางจันเทวีจึงแกล้งออกไปในป่าเหมือนทุกๆวัน แล้วมาแอบดูก็เห็นพระสังข์ออกมาจากหอยสังข์ เมื่อเห็นดังนั้น นางจึงเอาไม้ทุบหอยสังข์จนแตก และเมื่อพระสังข์เห็นดังนั้นจึงตกใจและร้องไห้
พระสังข์ไม่มีหอยสังข์ให้เข้าไปแอบกายเหมือนเช่นเคยก็ได้แต่ร้องไห้ และเข้ากอดพระมารดา นางจันเทวีก็ปลอบลูกน้อยหอยสังข์ และได้กอดกันอย่างที่ไม่เคยกอดมาก่อนอย่างมีความสุข
ตาและยายก็พลอยมีความสุขไปด้วย
ความโดดเด่นที่สุดในเรื่องคือ ความรักของแม่ที่มีต่อลูก เริ่มจากนางจันเทวีที่เมื่อตอนคลอดลูกออกมา แล้วลูกเป็นหอยสังข์ มีรูปลักษณ์ที่ไม่เหมือนคนอื่น อีกทั้งยังถูกใส่ร้าย แต่นางก็ยังรักลูกและคอยดูแลมาหลายปี ไม่เคยนึกรังเกียจลูก ไม่ว่าลูกจะเป็นอย่างไร ด้านพระสังข์เอง ถึงแม้จะไม่ได้เจอหน้าแม่ แต่ก็รับรู้ว่าแม่ต้องออกไปทำ งานหนักทุกวัน เมื่อมีโอกาสได้ออกมาก็ช่วยแบ่งเบาภาระ ช่วยแม่ทำ งานบ้าน สะท้อนถึงความกตัญญูที่ลูกมีต่อแม่ นอกจากนี้ยังสะท้อนความเชื่อ ด้านโหราศาสตร์ ดวง กาลกิณีของคนในสมัยนั้น