กระเช้าสีดา (พว)

วชิ าภาษาไทย
ชน้ั ประถมศกึ ษาปที ่ี 5



ประวัติ
ผ้แู ต่ง

พระสารประเสรฐิ เป็นบุตรของหลวงพพิ ธิ วริ ชั การ

(เทียน นาคะประทปี ) และนางสวน เกดิ วนั ที่ ๒๕ พฤศจกิ ายน พ.ศ.
๒๔๓๒ มนี ามเดมิ ว่า ตรี นาคะประทีป

พระสารประเสรฐิ เป็นผ้เู ช่ยี วชาญทางอกั ษรศาสตร์ทง้ั ภาษาไทย บาลแี ละ
สนั สกฤต นอกจากรบั ราชการแลว้ ท่านยังเคยเปน็ อาจารยว์ ิชาภาษาบาลีในคณะ
อกั ษรศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวทิ ยาลยั และเป็นกรรมการชาระปทานุกรมแหง่
ราชบณั ฑติ ยสถาน

พระสารประเสริฐแต่งหนงั สือไว้หลายเร่อื ง โดยมกั จะแต่งร่วมกับ
พระยาอนุมานราชธน โดยใช้นามปากกาว่า “เสถียรโกเศศและนาคะประทปี ”

พระสารประเสรฐิ ถึงแกก่ รรมเมือ่ วันที่ ๔ มถิ ุนายน พ.ศ. ๒๔๘๘

บทนาเร่อื ง

กระเช้าสดี า เปน็ นทิ านเร่อื งหน่งึ ในหนังสอื รวมนิทาน ของพระสาร

ประเสริฐ (ตรี นาคะประทีป) แตง่ เมือ่ พ.ศ. ๒๔๘๕ มลี ักษณะเป็น

รอ้ ยแกว้ กล่าวถึงรปู ร่างลกั ษณะนิสัย ความเป็นอยูข่ องพวกภตู คอื
พรายน้าและพรายไมต้ ามความเชอ่ื ของคนไทยโบราณ รวมท้งั ตานานการ
เกดิ ต้นกระเชา้ สดี า นอกจากนัน้ ยงั สอดแทรกขอ้ คดิ ในการเป็นผูป้ ระพฤตดิ ี
มคี ุณธรรมว่ายอ่ มเปน็ ทร่ี กั และสรรเสรญิ ของบุคคลท่วั ไป

กระเชา้ สีดา

พรายไม้กบั พรายน้าเป็นภตู จาพวก อยตู่ ามตน้ ไมใ้ นป่า พรายน้าเป็นเพศหญิง
หน่งึ ภูตนัน้ คอื อมนุษย์ มิใช่คนหรอื สตั ว์ และเปน็ ชาวนา้ ท้ังพรายไม้และพรายน้า
ไมม่ ใี ครเห็นตวั แตอ่ าจสาแดงให้เราเหน็ ชอบคนดี ถ้าใครทาดเี ป็นต้นวา่ มใี จเมตตา
ตวั เป็นรปู คนได้ ภูตทเ่ี ป็นพรายไม้หรือ กรุณา ชว่ ยเหลอื ผ้อู ื่น ไมเ่ ห็นแก่ตัว ก็มา
พรายนา้ กลา่ วกนั วา่ มีตัวเลก็ จิ๋วสวยงาม ปรากฏใหเ้ หน็ รูปอนั น่ารัก สนทนาปราศรยั
สามารถสาแดงใหเ้ ห็นตัวเป็นรปู คนหรอื รปู เป็นที่สนทิ สนม...
อะไรไดต้ า่ ง ๆ ท้งั ใหด้ ีหรือใหร้ า้ ยแกม่ นษุ ย์
ไดด้ ว้ ย มีนิสยั ชอบเล่นสนุก ประชุมรอ้ งรา
ทาเพลงกัน พรายไม้เป็นเพสชาย

กระเชา้ สดี า ประพฤติตัวเป็นคนสุภาพ อยากได้อะไร
เม่อื เขาใหก้ ็ไมโ่ ลภมาก ขันทองทาตามแม่

วนั หนึ่ง หนูน้อยขนั ทอง นพกุล สอนจนชินเป็นนสิ ัย เปน็ ทีร่ กั สดุ สวาทของแม่
นกึ วา่ พวกพรายไมจ้ ะพากันมาเลน่ ขนั ทอง เวลาคา่ เดอื นหงาย ถิน่ ของพรายไม้
เคยไดย้ นิ วา่ พวกเด็ก ๆ หรือผ้ใู หญ่กต็ าม
ไม่มีใครเหน็ พรายไม้ไดเ้ ลย แตข่ ันทองคิด สว่างกระจ่างแจง้ พวกพรายไมไ้ ดม้ าประชมุ กนั
วา่ ถา้ ตนเปน็ เดก็ ดี มีวัฒนธรรมตามแม่สอน ครน้ั ได้เวลาเลน่ สนกุ นางพรายน้าแจกกระเช้า
คงเหน็ พรายไมไ้ ด้สกั คราวหน่งึ แม่สอนขนั แก่พวกพรายไมต้ วั ละใบ พรายไม้ตวั สุดท้าย
ทองอยเู่ สมอ ใหเ้ ป็นคนอารตี อ่ เพื่อน รู้จกั ได้กระเช้าแล้ว พูดแนะข้นึ วา่ ควรเล่นเก็บ
เกรงใจผู้อ่นื เช่น ไมห่ ยิบฉวยส่ิงของคนอื่น ของใส่กระเช้าแขง่ กัน ทุกรายตกลงวา่ เป็น
ก่อนที่เจา้ ของอนุญาต กฬี าทีแ่ สดงความว่องไวอนั สนุก ลงทา้ ยผ้ชู นะ
ได้รางวลั คือจับคเู่ ต้นรากบั นางพรายนา้ เจ้าของ
กระเชา้ ผสู้ วยสด

กระเชา้ สดี า สว่ นพรายนา้ ผ้เู รยี บร้อย ยังกาลงั เดินไปเกบ็
ของกระเช้าเพ่ือมใิ หร้ กท่ี ขันทองย่ิง

ขนั ทองออกจากบ้าน เดนิ พลางดู ประหลาดใจมาก ท่ีเห็นกระเชา้ ลอยขน้ึ เองที
พลางว่าจะเห็นพรายไม้บา้ งหรือไม่ เหน็ แต่ ละใบ มอี าการเหมือนคนเก็บขน้ึ แตไ่ มเ่ ห็น
กระเชา้ เล็ก ๆ กล้ิงเกล่ือนอยู่ กระเช้า ตวั คน เหน็ แตก่ ระเชา้ ยกตวั ขึ้นเอง ความจรงิ
เหล่านน้ั พวกพรายไมท้ เ่ี ล่นเก็บของเลกิ แล้ว นางพรายนา้ ก็เดินไปเกบ็ ตามธรรมดา หากแต่
ทิง้ ไวก้ ระจัดกระจาย ขนั ทองรสู้ ึกแปลกใจ ไม่มใี ครเหน็ ตวั ได้ คงเหน็ แต่กระเช้าขันทอง
วา่ ใครเอากระเช้านิด ๆ เหลา่ นี้มาจากไหน คะเนวา่ คงมอี ะไรท่มี ายกกระเชา้ ขึ้นเปน็ แน่
และชอบใจทีเ่ ป็นใบเลก็ ๆ นา่ เอ็นดูมาก และอันนั้นคงเป็นพรายไม้ ท่ตี นแลไม่เห็น
นิสัยของขันทองชอบช่วยผูอ้ น่ื จ่งึ เดนิ ไปชว่ ย
ขณะนัน้ เปน็ เวลาที่เลกิ การรืน่ เริง เกบ็ กระเช้าตามดนิ แล้วนาไปรวมท่กี องจนหมด
แลว้ พวกพรายไมพ้ ากบั กลบั และนงั่ ดูอยู่

กระเชา้ สีดา แม่ฉันอ่านหนังสอื พบเรือ่ งพรายไม้ เล่าให้

นางพรายนา้ ชอบใจความอารแี ละ ฉันฟงั ฉนั กน็ ึกอยากเห็นตวั เหลือเกิน เขา
ความสจุ รติ ของขนั ทอง ขณะนั้นขนั ทอง
รู้สึกเหมอื นมมี ือนอ้ ย ๆ เอาอะไรมาปา้ ยท่ตี า วา่ ต้องเป็นคนดี จ่ึงจะเหน็ พรายไมไ้ ด้ นฉี่ ัน
เยน็ ๆ แลว้ กแ็ ลเห็นตวั นางพรายนา้ สูงสกั เหน็ ทา่ นแล้ว ฉนั กเ็ ป็นคนดีนะ”
หา้ สิบเซ็นต์ขนาดเทา่ ต๊กุ ตา ยืนยมิ้ แฉง่ อยู่
ตรงหน้า รปู ร่างสะสวย หน้าตาหมดจด นางพรายน้าบอกว่า “หนเู ป็นคนดี
แต่งตวั เหมือนกับขันทองทุกอย่าง ขนั ทอง
ปราศรัยวา่ “สวสั ด”ี แล้วพดู ต่อไปว่า “ฉัน ทีเดียว มีนา้ ใจอารดี มี าก และสจุ ริตด้วย ฉัน
เห็นจะเปน็ คนดีนะ จึ่งแลเหน็ ท่านได้
ชอบความอารแี ละมีความสุจริตของหนู จง่ึ ทา

ใหเ้ ห็นตัวฉนั ฉนั ไมใ่ ช่พรายไม้ พรายไม้

เขาเป็นผ้ชู าย ฉนั เปน็ พรายน้า เมือ่ หนูเห็น

ฉันได้ กแ็ ลเหน็ พรายไม้ท้ังหลายได้

เหมอื นกัน แต่เด๋ยี วนี้พรายไม้กลบั ไป
หมดแล้ว เหลอื แตฉ่ ันเกบ็ กระเชา้ อยู่”

กระเชา้ สีดา นางพรายน้าเล่าต่อไปวา่ “เดิมกเ็ ปน็ กระเช้า

ขนั ทองวา่ “กระเชา้ นีน้ า่ รกั จรงิ ๆ มีเรอื่ งว่าเมื่อก่อนนานมาแลว้ นางสีดาถกู
ทา่ นทาดว้ ยอะไร”
ทศกณั ฐ์อมุ้ เอาตัวเหาะไปกระเชา้ ของนางสี
นางพรายนา้ ตอบวา่ “ฉันไม่ได้ทามัน
ดาหลุดลงมาจากกลางปา่ กระเช้านั้นเปน็
ดอก มันเปน็ ผลออกมาจากไม้เถาชนิดหนง่ึ
ผลนน้ั เมื่อแก่ ตอนบนแยกเปน็ หกกลบี แลว้ ของวเิ ศษ เทวดาเจ้าปา่ เสียดายว่าจะหายไป
ก้านผลก็แตกกระจายออกเปน็ สาแหรกหว้ิ
กลบี เหล่าน้ัน” เสีย จึ่งชว่ ยให้ออกรากงอกเปน็ เถาแล้วกม็ ี

ขันทองวา่ “ดูรปู เปน็ กระเช้าทเี ดียว” ผลสืบตลอดมาจนถงึ บดั นี้ เปน็ ทรี่ ะลึกถึง
นางสดี า”

ขนั ทองว่า “ขอฉนั ไปเล่นบา้ งได้
ไหม”

นางพรายนา้ ว่า “ไดซ้ ิทรี่ กั เชญิ
หยิบไปตามความพอใจ”

กระเชา้ สดี า เดือนหงายพระจันทร์เพญ็ เชน่ น้ี หนูมาที่นี่

ขนั ทองอยากไดม้ าก ๆ แต่เกรงใจ อกี ซิ ฉนั จะทาใหห้ นูได้เหน็ พวกพรายไม้
เขา แลดูพลาง แล้วหยิบมาเพยี งใบเดียว มาประชมุ กนั เลน่ ร่นื เริง”

นางพรายน้ารู้ที ย่งิ รู้สึกเอ็นดขู ันทอง ทันใดน้นั ขันทองรสู้ ึกว่า นางพราย
มากข้ึน หยบิ ส่งให้จนเตม็ ท้ังสองมือน้อย ๆ
ของขนั ทอง และพูดชมว่า นา้ ยกมอื มาเชด็ ตาของตน แลว้ ก็แลไม่เหน็

“ขนั ทอง หนูเป็นคนดมี าก มคี วาม นางพรายนา้ อกี ตอ่ ไป และกองกระเช้าก็หาย
อารีชอบชว่ ยเหลอื ผอู้ น่ื มใี จสุจรติ ไม่เอา
สิง่ ของก่อนเจ้าของให้ ท้งั ไม่โลภมากหนูดี วบั ไปดว้ ย ขนั ทองหิ้วกระเช้าเตม็ สองมอื
พร้อมทุกอยา่ ง ต่อไปน้ี เม่ือถึงวันดคี นื ดี
กลับมาบา้ น เลา่ เรื่องใหแ้ มฟ่ งั แมด่ ีใจทีล่ ูก

ได้เห็นพรายน้า แมข่ อดกู ระเช้าแลว้ บอกวา่
“ผลไมน้ ีแ้ ม่เคยเห็นนางพรายนา้ นัน้ รูเ้ ร่ืองดี

ว่า เดิมเปน็ กระเชา้ ของนางสีดา เราก็เรยี กวา่
กระเช้าสีดา นัน่ แหละดี”

สรปุ ความรู้

นทิ านเร่ือง กระเช้าสีดามเี นอ้ื เรอื่ งสนุกสนาน ใช้ภาษา
บรรยายไดส้ ละสลวย ชัดเจนอา่ นเข้าใจงา่ ย เหมาะสาหรับเด็ก
แฝงแนวคดิ ในเรือ่ งผลของการทาความดี คือ การเชอื่ ฟงั ผใู้ หญ่
ความมนี ้าใจ และความสุภาพอ่อนโยน ซ่ึงนกั เรียนควรนาไป
ประพฤติปฏบิ ัตใิ นชวี ิตประจาวนั ใหส้ มา่ เสมอจนเปน็ นสิ ยั

เกรงใจ คาศพั ทน์ า่ รู้
คะเน
จ่ึง ไมอ่ ยากจะให้ผอู้ ่นื รู้สกึ ลาบากเดอื ดรอ้ น
ฉวย คานวณเอาอย่างหยาบ ๆ
เดอื นหงาย มคี วามหมายเช่นเดยี วกบั คาว่า จึง
ควา้ จับ หรือหยิบเอาโดยเร็ว
คืนทมี่ ีดวงจันทรส์ ่องแสงสวา่ งวา่ เดือนหงาย

คาศัพทน์ า่ รู้

ปราศรยั (ปรา-ไส) พูดดว้ ยไมตรีจิต
พราย ผีจาพวกหน่งึ
เพ็ญ(เพน็ ) เต็ม
ภตู (พดู ) ผี
ย้มิ แฉ่ง ยมิ้ อยา่ งร่าเรงิ เบกิ บาน

คาศพั ทน์ ่ารู้

แล ดู มอง
โลภ(โลบ) ความอยากได้ไมร่ จู้ กั พอ
สาแดง ทาใหเ้ หน็ ปรากฏ
สุจริต(สุด-จะ-หรดิ ) ความประพฤตชิ อบ
สุดสวาท(สุด-สะ-หวาด) เป็นทร่ี ักใครอ่ ยา่ งยง่ิ

คาศัพทน์ า่ รู้

หมดจด สะอาด ผอ่ งใส

อมนุษย์(อะ-มะ-นดุ ) ผ้ทู มี่ ใิ ชม่ นษุ ย์ โดยมากหมายถึง ภูตผปี ศี าจ

อารี เออื้ เฟอ้ื มีใจเผอื่ แผ่

เอ็นดู มีใจรักใคร่ ปรานี

แบบทดสอบ
ทวนความจา

๑. เรื่อง กระเช้าสีดา เป็นเรือ่ งราวประเภทใด

ก. นิทาน
ข. ตานาน
ค. นวนิยาย
ง. สารคดี

๒.นางพรายนา้ กลา่ วชมใครวา่ เปน็ เดก็ ดี

ก. ชาลี
ข. ขนั ทอง
ค. ผมแกละ
ง. ถูกทุกข้อ

๓. ใครท่สี ามารถมองเห็น พรายไมแ้ ละพรายน้าได้

ก. ชาลี
ข. ขนั ทอง
ค. ผมแกละ
ง. ถูกทกุ ขอ้

๔. ขนั ทอง ประพฤติตนอยา่ งไรจงึ สามารถ

มองเหน็ พรายไม้และพรายนา้

ก. ชว่ ยคุณครูถอื ของ
ข. เล่นกฬี าเกง่
ค. ไมเ่ ดด็ ดอกไมใ้ นปา่
ง. ขยนั อา่ นหนงั สอื ธรรมะ

๕. ขอ้ ใดคือข้อคดิ ทีไ่ ด้รบั จากเร่อื ง กระเชา้ สดี า

ก. รจู้ ักประหยดั อดออม

ข. เป็นคนซอื่ สตั ยส์ จุ รติ และโอบอ้อมอารี
ค. ชว่ ยเหลอื ผู้อืน่ โดยไมห่ วงั ส่ิงตอบแทน
ง. อยา่ ไวใ้ จใครงา่ ย ๆ โดยทเี่ ราไมร่ ้จู กั

เด็ก ๆ ต้องอา่ นหนังสอื
กันเยอะ ๆ นะครบั
แล้วพบกนั ใหม่