51
52 “ผมเป็นคนปากน้า�โพ เรียนจบวิศวกรรมศาสตร์ จากมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร พอกลับมาอยู ์บ่าน ้ ชวงปี 2527 เห็นเมืองก� ่าลังเติบโต และก็เห็นวัสดุ ก่ อสร้ างก�าลังเป็ นที่ต้ องการอย่ างมาก ขณะ เดียวกันพื้นเพของบ้ านแฟนผมเขาขายวัสดุ กอสร่างอยู้แล่ ว ผมก็เลยเข ้ามาช้ วยเต็มตัว โดย ่ พยายามเปลี่ยนใหร้านค้ าแบบเดิมให ้ ้ เขาสู้ ่ โมเดิรน์ เทรด ก่ อนจะไปจับมือกับ SCG เป็ นผู้ แทน จ�าหน่ ายรายใหญ่ ให้ เขาในโซนนี้ เมื่อก่ อนเราเปิ ดร้ านอยู่ บนถนนสวรรค์ วิถี ย่ าน ใจกลางเมืองปากน้า�โพ มีบริการสงวัสดุก ่อสร่าง้ ไปที่ไซท์ งานเลย รานเราจึงไม ้ ่ ต้ องการที่จอดรถ อะไรมาก แตช่ วงหลังพฤติกรรมผู ่ บริโภคเปลี่ยน ้ ไป ผู้ รับเหมาเขาอยากลดต้ นทุนเรื่องค่ าส่ ง เขา “กฎบัตรควรต้องมีพาวเวอร์ในการสร้างข้อผูกมัดกับภาครัฐ เพราะถึงจะมี ทิศทางที่ดีอย่างไร ถ้าคุณไม่ท�ำให้รัฐรับข้อเสนอไปท�ำตาม มันก็ยาก” สรรเสริญ นภาพร ประธานเจาหน้ ้ าที่บริหารตึกน้ � าเงิน กรุ๊ ป จ�ากัด จึงเลือกจะขับรถมารับเอง ขณะเดียวกัน พอเมือง มีการขยายตัว จึงแทบไม่ มีไซท์ งานก่ อสร้ างใน ยานกลางเมืองเท ่ าไหร ่แล่ ว พื้นที่ร ้ านในตัวเมือง ้ จึงไมตอบโจทย ่ เราเลยย์ ายไปเปิ ดนอกเมือง ้ การย้ ายที่ตั้งรานของเราเนี่ยก็เป็ นภาพสะท ้ ้ อน การเติบโตของเมืองเหมือนกันนะ คุณสังเกตไหม ว่ าห้ องแถวหลายแห่ งในเมือง ถ้ าไม่ ปิ ดไว้ ก็จะ แขวนป้ ายให้ เช่ า ซึ่งภาพแบบนี้ไม่ ได้ หมายความ ว่ าเศรษฐกิจเมืองไม่ ดีนะ เพียงแต่ เศรษฐกิจมัน ไปเติบโตรอบนอก แถวมหาวิทยาลัยภาคกลาง ถนนถนนตัดใหม่ เป็ นต้ น ที่ขยายไปข้ างนอก ส่ วนหนึ่งเพราะค่ าที่ดินและ ค่ าเช่ าในเมืองแพง ขณะเดียวกัน ที่จอดรถก็หา ยากด้ วย รวมถึงวัฒนธรรมเก่ าๆ ที่เจาของตึก ้ เอาเก้ าอี้มาวางบนถนนหน้ าร้ านตัวเอง เพื่อ กีดกันไม่ ใหคนอื่นมาจอดรถ คนจากข ้างนอกเข้า้ มาซื้อของในเมืองพอหาที่จอดรถไม่ ได้ เขาก็ไม่ อยากมา ผมยายร้านมาอยู้ นอกเมืองได ่ สิบกว ้ าปีแล ่ ว จริงๆ ้ ก็น�าโมเดลแบบพวก Walmart ของอเมริกามา ใช้ เหมือนกัน ตอนย้ ายมาใหม่ ๆ คนก็บอกว่ าบ้ า หรือเปล่ าย้ ายมานอกเมือง แล้ วลูกค้ าประจ�าที่ เคยขี่มอเตอรไซค ์ ์ มาซื้อของเราเขาจะท�ายังไง ผมก็ตองยอมตัดตรงนี้ไป ซึ่งไม ้ นานหลังจากนั ่น ้ กลายเป็ นว่ ารานค้ ้ าออนไลน์เข้ ามาตีตลาดวัสดุ ก่ อสร้ างขนาดเล็กๆ ก็กลายเป็ นว่ าคนขี่ มอเตอรไซค์ เขาก็ไม ์ต่ องขี่รถมาซื้อของที่ร ้านเท้ าไหร ่ ่ People
53 แลว ส้ ่ วนธุรกิจเราก็ยังอยู่ ได้ เพราะของที่ขาย ยังเป็ นของขนาดใหญ่ หรือมีน้�าหนักมาก คุณ ส่ งกระเบื้อง ส่ งเหล็ก หรือปูนทางไปรษณีย์ ไม่ ได้ หรอก แต่ นั่นล่ ะ เราก็ยังมีช่ องทางขายทาง ออนไลน์ ด้ วยเช่ นกัน คือคุณสั่งสินค้ ากับเรา เราจัดเตรียมสินค้ าให้ แล้ วคุณก็ขับรถมารับที่ ราน้ ผมรวมแลกเปลี่ยนกับทางกฎบัตรนครสวรรค ่ ์ ในฐานะที่เป็ นนักธุรกิจในเมือง และประธาน สมาคมอสังหาริมทรัพย์ ไทย ผมเห็นด้ วยกับ การพัฒนาเมืองในรูปแบบกฎบัตร อยางไรก็ดี ่ กฎบัตรควรตองมีพาวเวอร ้ ในการสร ์างข้ อผูกมัด ้ กับภาครัฐมากกว่ านี้ เพราะถึงจะมีทิศทางที่ดี มีเกณฑประเมินผลทางวิชาการดี หรือมีเจตนา ์ ที่ดีอย่ างไร ถ้ าคุณไม่ ท�าใหรัฐรับข ้ ้ อเสนอไปท�า ตาม มันก็ยาก ถึงอย่ างนั้นก็ตาม ผมก็เห็นแนวโน้ มที่ดีขึ้นมา บ้ าง อย่ างที่เขาพยายามแก้ ผังเมืองรวม นครสวรรค์ ซึ่งพูดตามตรงที่ผ่ านมาผังเมือง นี้ประกาศใช้ อย่ างบ้ าๆ บอๆ มาก ก�าหนดเขต หามท� ้านู่ นนี่เต็มไปหมด ผมเป็ นวิศวกร ดูก็รูว้่ า ด้ านสาธารณูปโภคเป็ นหลักว่ าตรงนี้ต้ องท�า บ้ าน ตรงนี้ต้ องท�าโรงงาน แต่ เมืองเรามันยัง ไม่ ถึงขนาดนั้น หรือบางพื้นที่คุณตั้งโซนห้ าม โรงงาน แตสภาพความเป็ นจริงโรงงานมันขึ้น ่ ก่ อนข้ อก�าหนด โรงงานจึงเต็มพื้นที่ที่ห้ ามมี โรงงานไปหมด หรือการสร้ างอาคารสูงก็ เหมือนกัน ตอนนี้มีการปลดล็อคพื้ นที่ให้ เซ็นทรัลตังอาคารสูงได้แล้ ว ผมก็อยากให ้ มีการ ้ ปลดล็อคพื้นที่อื่นๆ ไดปลดล็อคด ้ วยในอนาคต ้ ไมงั ่ นมันจะเป็ นภาพที่ลักลั ้นมากทีเดียว” ่ People
54
55
56 Interview
57 “กอน่หนานี้เคยแต ้ ขับรถผ ่ านครับ ผมเริ ่มเข่ามาและ ้ รู้ จักนครสวรรค์ จริงๆ ในฐานะเป็ นนักวิจัยของสมาคม การผังเมือง โดยชวยอาจารย่ ฐาปนา (ฐาปนา บุณยประวิตร ์ เลขานุการกฎบัตรไทย) จัดตั้งคณะกรรมการกฎบัตร นครสวรรค์ และเริมโครงการสมาร ่ ทซิตี้ตั ์้งแต่ ปี 2562 จากนั้นก็ท�าโครงการที่เมืองนี้มาเรื่อยๆ จนปี 2564 เรา ไดรับการสนับสนุนจาก บพท. ท� ้าโครงการเมืองแหงการ่ เรียนรู้ ควบคู่ กับสมาร์ ทซิตี้ ผ่ านรูปแบบการท�า Smart Block บริเวณศูนย์ การค้ า (สถานีขนส่ งผู้ โดยสาร จังหวัดนครสวรรค์ ) ในฐานะที่เป็ นสถาปนิก ผมรับหน้ าที่รับฟังข้ อเสนอจาก ภาคสวนต่ างๆ ของเมืองนครสวรรค ่ รวมถึงการน� ์าราย ละเอียดของกฎบัตรมาใช้ กอนจะร่ วมกับชุมชนออกแบบ ่ พื้นที่ดังกล่ าว ท�าให้ ทุกคนเห็นภาพว่ าถ้ าย่ านนี้เป็ น Smart Block จะมีหนาตาอย้ างไร สามารถอ� ่านวยความ สะดวกต่ อวิถีชีวิต หรือยกระดับคุณภาพชีวิตของผู้ คน ได้ อย่ างไร ซึ่งใช่ ด้ วยปั จจัยส�าคัญที่ภายในย่ านก�าลังจะมี ศูนยการค์ าขนาดใหญ ้อย่ างเซ็นทรัลมาเปิ ดให ่ บริการ ถ ้า้ เรามีการปรับพื้นที่ให้ เป็ น Smart Block ท�าให้ ย่ านมี ความสะดวกต่ อการเดินเท้ าและเข้ าถึงทุกพื้นที่ได้ อย่ าง ราบรื่น รวมถึงการมีอารยสถาปั ตย (universal design) ์ ก็เชื่อว่ าสิ่ งนี้จะช่ วยหนุนเสริมผู้ คนทุกๆ กลุ่ ม รวมถึง ธุรกิจขนาดเล็กของชุมชนได้ อย่ างมีประสิทธิภาพ เพราะหัวใจการออกแบบ Smart Block ของเราหาใช่ การปรับปรุงพื้นที่เพื่อรองรับศูนยการค์ าขนาดใหญ ้ ่ แต่ เป็ นการออกแบบใหทุกคนได ้ ประโยชน ้ จากพื้นที่ และเข ์า้ ถึงการใชงานอย้ างเกื้อกูล มันไม ่ มีทางเลยที่ห ่ างสรรพสินค ้า้ หรือศูนย์ ท่ ารถจะโตฝั่งเดียว แต่ ย่ านการค้ าและชุมชน โดยรอบไม่ โตไปด้ วยกัน เพราะถ้ าเป็ นเช่ นนั้น อีกไม่ นาน ย่ านก็จะพบกับทางตัน ถามวาเราท� ่างานกับชาวบานอย้ างไร อันนี้ต ่ องยกเครดิต ้ ใหกับทางเทศบาลนครนครสวรรค ้ ์ ที่สามารถสื่อสารกับ ชาวบ้ านในพื้นที่ให้ เข้ าใจในเบื้องต้ น ท�าให้ ทุกคนพร้ อม เปิ ดใจให้ เราเข้ าไปท�างานรวมกัน ขณะเดียวกัน เราก็ไป ่ สร้ างกระบวนการการมีส่ วนร่ วมในแบบที่เป็ นเพื่อน เข้ าหาเพื่อน น้ องเข้ าหาพี่ หรือหลานเข้ าหาลุงๆ ป้ าๆ ไม่ ใช่ ในฐานะนักวิจัยกับแหลงข่ อมูล หรือนักออกแบบกับ ้ ลูกคา เราอธิบายความคิดเชิงวิชาการด ้ วยภาษาที่เข ้ าใจ ้ งาย และชี้ให ่ ้ เห็นข้ อดีและข้ อเสียของการเปลี่ยนแปลง ตางๆ ก่ อนจะประมวลทุกความคิดเห็น เพื่อน� ่ามาสูแนวทาง่ การออกแบบพื้นที่ที่ตอบโจทย์ กับทุกคนมากที่สุด ผมสามารถพูดได้ อย่ างเต็มปากว่ า แม้ เราจะท�างานกับ พื้นที่เล็กๆ แตการได ่ ้ เห็นพลวัตของความรวมมือจากทั ่ง้ ภาครัฐ ผู้ ประกอบการ และภาคส่ วนต่ างๆ นครสวรรค์ ถือเป็ นเมืองที่มีความก้ าวหน้ าและความพร้ อมจะเป็ น สมารทซิตี้มากกว ์ ่ าหลายๆ เมืองที่เราท�ามา และใชครับ เมืองนี้มีความพร ่ อมจะเป็นต ้ นแบบให ้ ้ เมืองอื่นๆ เข้ ามาเรียนรูและน� ้าบทเรียนไปปรับใช้ ขณะเดียวกัน แม้ โครงการวิจัยเรื่องเมืองแห่ งการเรียนรู้ จะแล้ วเสร็จไป ตั้งแต่ เดือนมิถุนายน 2565 แต่ ด้ วยกลไกที่เราร่ วมกัน จัดท�า โดยมีเทศบาล เครือข่ ายภาคเอกชน และคณะ กรรมการกฎบัตรนครสวรรคเป็ นหัวเรี่ยวหัวแรง เราจึง ์ เห็นแนวโนมของการพัฒนาเมืองเกิดขึ้นต ้ อไป แม ่ จะไม ้ มี ่ ทุนวิจัยมาสนับสนุนแล้ วก็ตาม และอยางที่บอกตอนต ่น ก้อนหน่ านี้ผมเคยแต ้ ขับรถผ ่าน่ นครสวรรค เดินทางจากกรุงเทพฯ ไปทางภาคเหนือ แต ์ ่ หลังจากที่ท�างานวิจัยที่นี่แล้ วเสร็จ ผมมองเห็น นครสวรรค์เป็ นจุดหมายปลายทาง หรือ destination ของการพัฒนาในหลายๆ มิติอย่ างน่ าสนใจ” “มันไม่มีทางเลยที่ห้างสรรพสินค้าหรือศูนย์ท่ารถจะโตฝั่งเดียว แต่ ย่านการค้าและชุมชนโดยรอบไม่โตไปด้วยกัน เพราะถ้าเป็นเช่นนั้น อีกไม่นานย่านก็จะพบกับทางตัน” ฐปนันท์ งามบุษรัตน์นักวิจัยสมาคมการผังเมืองไทยและกฎบัตรไทย People
58 อร ่ ามศรี จันทร์ สุขศรี คณะท�างานการจัดการที่อยู่ อาศัยผู้ มีรายได้ น้ อยจังหวัดนครสวรรค์ (คทน.) People
59 “นครสวรรค์เป็ นเมืองเศรษฐกิจส�าคัญ ของภาคกลาง และเพราะเป็ นแบบนั้นท�าให้ ที่ดินในเมืองมีราคาสูง ประชาชนที่มีรายได้ นอยจึงไม ้สามารถเข่ าถึงที่ดินหรือการมีบ ้าน้ ได้ ดังนั้นพวกเราก็จ�าเป็ นต้ องอาศัยอยู่ ใน เมืองที่เป็ นแหล่ งท�ามาหากิน ซึ่งแน่ นอน พอ เป็ นแบบนั้น บางคนอาจได้ เช่ าบ้ านราคา ประหยัด แต่ ก็มีอยู่ มากมายที่ต้ องไปบุกรุก อาศัยในที่ดินราชพัสดุ หรือพื้นที่สาธารณะ และนันน� ่ามาซึ่งปัญหาชุมชนแออัด ขยะ น้า�เนา่ เสีย ไปจนถึงความเครียดที่น�ามาซึ่งความ รุนแรงในครอบครัว ทั้งหมดส่ งผลโดยตรง ต่ อภาพรวมของเมือง พี่เป็ นคณะท�างานของเครือขายพี่น ่องคนจน้ เมือง หรือคนยากจนในเมืองนครสวรรค เริ ์ม่ ขับเคลื่อนโครงการบานมั ้ นคงมาตั่งแต้ปี 2553 ่ รวมกับสถาบันพัฒนาองค ่ ์ กรชุมชน (พอช.) ดวยหวังจะให ้ พี่น้ องของพวกเรามีที่อยู ้ อาศัย ่ ที่เป็ นหลักแหล่ ง ปลอดภัย และถูกกฎหมาย ในราคาที่เข้ าถึงได้ ก็เริ่ มจากการส�ารวจก่ อนว่ าในเขตตัวเมือง เรามีคนจนอยู่ ไหนบ้ าง ชุมชนแออัดอยู่ ตรง ไหน รวมถึงมีชุมชนที่ไปบุกรุกภูเขาหรือแมน้่า� ตรงไหนบ้ าง จากนั้นส�ารวจที่ดินที่ไม่ ได้ ใช้ ประโยชน์ ที่ต่ างๆ ของรัฐ และท�าหนังสือถาม หนวยงานที่เกี่ยวข ่อง เช้ น ธนารักษ ่ เทศบาล กรม์ เจาท้ า ราชพัสดุ เพื่อเจรจาขอใช ่ พื้นที่ดังกล ้าว ่ หมู่ บ้ านที่เราคุยอยู่ นี่ชื่อ สหกรณ์ บ้ านมั่นคง สวรรค์เมืองใหม่ เป็ นหนึ่งใน 31 หมู่ บ้ านใน โครงการบ้ านมั่นคงในเมืองนครสวรรค์ ซึ่ง ตอนนี้โครงการด�าเนินไปแล้ ว 3,000 กว่ า หลังคาเรือน โดยแบ่ งออกเป็ น 4 รูปแบบ “นครสวรรค์ขับเคลื่อนได้ก็เพราะเหล่าคนจนเมือง การที่พวกเรามีที่ อยู่อาศัยเป็นหลักเป็นแหล่งและปลอดภัย นั่นหมายถึงการที่เมืองมี ต้นทุนส�ำหรับการขับเคลื่อนได้ต่อไป” หนึ่ง ชุมชนไหนอยู่ กันมานานแล้ ว แต่ ไม่ มี เอกสารสิทธิ์ เราก็ไปท�าใหถูกกฎหมาย และใช ้ ้ งบประมาณของ พอช. มาปรับปรุงอาคารที่ อยู่ อาศัยให้ เหมาะสมขึ้น รูปแบบที่สอง รื้อ ชุมชนแออัดเดิม ปรับปรุง และวางผังพื้นที่ ใหม่ รูปแบบที่สาม รวบรวมพี่ น้ องที่ กระจัดกระจายมาอยู่ พื้นที่ใหม่ เช่ นชุมชนที่ เราคุยกันอยูตอนนี้ และรูปแบบที่สี่ ชุมชนไหน ่ ที่เกิดไฟไหม้ ก็มีการฟื้ นฟูที่ดินและสร้ าง อาคารใหม่ ใหคนที่อยู ้ ่ เดิมกลับมาอยู่ สหกรณ์ บ้ านมั่นคงนครสวรรค์เมืองใหม่ นี่ เป็ นบ้ านของลูกสาว ส่ วนบ้ านพี่อยู่ ในชุมชน วัดเขา ตอนแรกก็อยูแบบผิดกฎหมายเหมือน ่ กัน แต่ ภายหลังเราก็ไปเจรจากับวัดเพื่อขอ ใช้ พื้นที่อย่ างถูกต้ อง ซึ่งเป็ นรูปแบบที่หนึ่ง พี่เลี้ยงลูกที่นั่น พอโตขึ้นเขาไปมีครอบครัว ก็เข้ าโครงการนี้ และย้ ายมาอยู่ ที่นี่ คุณสมบัติแรกของผู้ เขาร้ วมโครงการนี้ได ่ คือ้ คุณต้ องเป็ นผู้ ที่เดือดร้ อนจริงๆ โดยมี ประธานชุมชนและคณะกรรมการชุมชนรับรอง เมื่อคุณตองการบ้ านใหม ้ ่ คุณก็ลงชื่อ และเขา้ กลุ่ มออมทรัพย์ ผ่ านทางสหกรณ์ สะสมเงิน เพื่อจะได้ ซื้อบ้ าน โดยบางส่ วนก็สามารถกู้ พอช. ได้ ทีนี้ก็รอวามีโครงการไหนจะขึ้นอาคาร ่ ใหม่ บ้ าง ถ้ าถึงคิวคุณ คุณก็ทยอยผ่ อนบ้ าน อย่ างโครงการนี้ บ้ านชั้นเดียวราคาอยู่ ที่ 270,000 บาท ซึ่งคุณจะได้ เงินอุดหนุนจาก รัฐ 25,000 บาท นอกนันจะได้้ เงินสมทบจาก สหกรณ ที่เหลือคุณก็ทยอยผ ์อนเอง ค่าผ่อน่ อยู่ ที่เดือนละหนึ่งพันกว่ าบาท ส่ วนบ้ านสอง ชั้นจะอยู่ ที่ 330,000 บาท มีเงินอุดหนุนจาก รัฐและสหกรณ์เช่ นเดียวกัน อย่ างไรก็ดี ถึงคุณจะเป็ นเจาของบ้ ้ านหลังนี้ เมื่อคุณไม่ อยู่ แล้ ว ไม่ ว่ าจะด้ วยสาเหตุใด ก็ตามแต่ คุณจะไม่ สามารถขายให้ คนอื่นได้ แต่ ต้ องขายคืนให้ สหกรณ์เท่ านั้น เพื่อให้ สหกรณ์ จัดสรรผู้ เดือดรอนรายต้ ่ อไปให้ เข้ า มาอยู่ ทั้งนี้ เพื่อความโปร่ งใส โครงการจะเปิ ดให้ สมาชิกสหกรณ์ ทุกคนได้ รู้ ต้ นทุนและราคา วัสดุของบ้ าน สามารถเช็คได้ หมดเลย ส่ วน ชางก่อสร่ างก็ใช ้ พี่น้ องในเครือข ้ายชุมชนเรา่ นี่แหละ ไม่ ได้ ใช้ ผู้ รับเหมา ซึ่งจะท�าให้ บ้ านมี ราคาย่ อมเยา ขณะเดียวกันพี่น้ องเครือข่ าย ก็มีรายได้ จากการก่ อสรางอีกด ้ ้ วย โดยบ้ าน แต่ ละหลังจะสร้ างตามสิทธิ์ที่สมาชิกได้ รับ ตามแบบก่ อสร้ างที่เป็ นมาตรฐานเดียว ไม่ มี การสร้ างเหลือ และผู้ อยู่ อาศัยต้ องมาดูแล การก่ อสร้ างเอง ซึ่งใช่ แล้ ว ถึงดูเผินๆ จะคล้ ายบ้ านจัดสรร แต่ เป็ นการจัดสรรโดย พี่นองคนจนผู้ ถือสิทธิ์เจ ้าของบ้านด้ วยตัวเอง ้ ถึงทุกวันนี้เราจะเห็นคนรอคิวเขาเป็ นสมาชิก ้ เพื่อขอสิทธิ์ในการซื้อบ้ านยาวเป็ นหางว่ าว และบ้ านก็สร้ างให้ ไม่ ทัน แต่ พี่ก็ดีใจนะที่เป็ น ส่ วนหนึ่งในการขับเคลื่อนให้ โครงการนี้เกิด ขึ้นในเมืองของเรา เพราะเศรษฐกิจ นครสวรรค์ ขับเคลื่อนได้ ก็เพราะเหล่ าคนจน เมืองอย่ างพวกเรา แรงงานเอย หรือพ่ อค้ า แมขายรายเล็กรายน ่ อยเอย การที่พวกเรามี ้ ที่อยู่ อาศัยเป็ นหลักเป็ นแหล่ งและปลอดภัย นั่นหมายถึงพวกเรามีคุณภาพชีวิตดีขึ้นบน พื้นฐานที่ดีระดับหนึ่ง ซึ่งนั่นหมายถึงเมืองมี ต้ นทุนส�าคัญการขับเคลื่อนต่ อไป” People
60 “ถ้าถามว่าเด็กรุ่นใหม่สมัยนี้ควรเรียนรู้อะไรให้มากๆ ป้าคิดว่าคือเรื่องบุญนิยมนะ ไม่ใช่ทุนนิยม” ค�ำปั น นพพันธ์เจาของไร ้ ่ บ้ านค�าปั น และสมาชิกกลุ่ มเกษตรและอาหารปลอดภัย กฎบัตรนครสวรรค์ ป้ าเป็ นคนตะเคียนเลื่อน (ต�าบลตะเคียนเลื่อน อ�าเภอเมือง นครสวรรค์ ) ปลูกผักพื้นบ้ านและท�าเกษตรตามวิถีธรรมชาติ มาหลายสิบปี แลว ป้ ้ าท�าเพราะเห็นวาเราปลูกอะไร เราก็กินแบบ ่ นั้น ก็เลยไม่ ใช้ เคมี เพราะเราไม่ อยากกินเคมีเข้ าไป ใช่ แล้ ว จะบอกว่ าป้ าท�ามาก่ อนที่จะเข้ าใจเรื่องเกษตรปลอดภัย หรือเกษตรอินทรียก็ได ์ ้ ถึงแมตอนหลังป ้ ้ าอยากท�าสวนป้ าเป็ น ออรแกนิก 100% แต ์ ก็พบว ่ ่ ามีเงื่อนไขหลายประการที่ยังท�าไม่ ได้ ซึ่งก็ไม่ เป็ นไร เราท�าเกษตรปลอดภัยที่เรามั่นใจกับผลผลิต เราได้ ไปก่ อน แล้ วเดี๋ยวค่ อยๆ ขยับต่ อไป พอมารู้ จักกฎบัตรนครสวรรค์ จะบอกว่ าเจอเพื่อนร่ วม อุดมการณ์เดียวกันก็ได้ เพราะได้ รูจักเครือข ้ ่ ายเกษตรกรที่ท�า อาหารปลอดภัยเหมือนเรา และเขาก็ช่ วยหาตลาดให้ พร้ อม สรางแนวร้วมส่ ่ งเสริมอาหารปลอดภัยใหคนในเมืองได ้ ้ กิน ที่ส�าคัญคือการได้ ร่ วมท�าพื้นที่การเรียนรู้ ด้ านการเกษตรที่ ‘ฟารมสุขสมใจ’ ในตัวเมือง เหมือนเราได ์ ้ ถ่ ายทอดองค์ ความรู้ ใหกับคนรุ ้ นหลังหรือผู ่ ที่สนใจ สนับสนุนให ้ ้ เขาท�าการเกษตรเอง ที่บ้ าน หรือชักจูงให้ เกษตรรายอื่นๆ หันมาท�าเกษตรปลอดภัย หรือถาทางกฎบัตรได ้องค้ความรู์ อะไรใหม ้ ๆ เขาก็ชวนให ่ ้ เราไป เรียนรู้ ซึ่งเป็ นประโยชน์ อย่ างมาก People
61 ขณะเดียวกัน เราก็ชวยเหลือผู ่ ที่เข ้ ามาเรียนรู ้ กับเรา ้ ในทุกขั้นตอน ตั้งแต่ การหาต้ นพันธุ์ กิ่ งพันธุ์ ปุ๋ ย รวมไปถึงหาตลาด และช่ องทางการขายออนไลน์ อีกด้ วย เราก็พยายามขยายเครือข่ าย ชี้ให้ เห็นว่ า ท�าแบบนี้มันดียังไง ลดต้ นทุนการผลิต ผู้ ผลิตก็ ปลอดภัย ดีต่ อสุขภาพทั้งผู้ ผลิตและผู้ บริโภค ที่ ส�าคัญคือเราไดบุญ เพราะเราไม ้ ่ ไดส้ ่ งอาหารที่เป็ น พิษใหคนอื่นกิน ้ ป้ ามาท�าตรงนี้แล้ วมีความสุข วัดค่ าเป็ นราคาไม่ ได้ เพราะเราเห็นทุกคนเป็ นเพื่อนที่มีความหวังดีตอคน่ อื่นๆ เหมือนกัน แนนอน ป ่ ้ าท�าฟารมป์ ้ าก็คิดถึงการ ท�าธุรกิจเพื่อหาเงิน เราก็ท�าให้ เราอยู่ ได้ แต่ ในอีกมุม พอมาท�าพื้นที่การเรียนรู้ เราคิดว่ ามันคือการแบ่ ง ปั นประสบการณ์ แบ่ งปั นความรู้ และแบ่ งปั นเครือ ขาย เกื้อกูลซึ่งกันและกัน ในขณะเดียวกันเมื่อพวก ่ เราเกษตรกรมีเครือข่ าย เราก็สามารถต่ อรองกับ ตลาดและต่ อรองกับพ่ อค้ าคนกลางได้ ด้ วยเช่ นกัน ถาถามว้ ่ าเด็กรุนใหม ่ สมัยนี้ควรเรียนรู ่ อะไรให ้มากๆ ้ ป้ าคิดว่ าคือเรื่องบุญนิยมนะ ไม่ ใช่ ทุนนิยม เพราะ ความคิดเรื่องการท�าบุญ หรือการแบงปั นผู ่ อื่นโดย ้ ไม่ หวังผลตอบแทนมันค่ อยๆ เลือนหายไปจาก สังคมสมัยใหม่ แล้ ว อยากใหคนรุ้ ่ นใหม่ ได้ ตระหนัก ว่ าการให้ มันมีความสุขไม่ ใช่ แค่ ผู้ รับ แต่ ผู้ ให้ ก็มี ความสุขที่ได้ ให้ ได้ แบ่ งปั นด้ วยเช่ นกัน” People
62 “เราสามารถน�ำจุดขายเรื่องอาหารการกินของนครสวรรค์ที่อร่อยมากๆ ผสานเข้ากับการท�ำเกษตรอินทรีย์ ยกระดับเป็นเมืองอาหารปลอดภัยได้” ธนาเทพ ถึงสุข เจาของโรงแรมแกรนด ้ ์ ฮิลล์ รีสอร์ ทแอนด์ สปา และผู้ ร่ วมก่ อตั้ งฟาร์ มสุขสมใจ นครสวรรค์ “ผมท�าโรงแรมแกรนด์ ฮิลล์ ฯ มา 16 ปี เพราะเห็นศักยภาพ ของการเป็ นศูนย์ กลางทางภาคเหนือตอนล่ างของจังหวัด นครสวรรค์ โรงแรมผมจึงมีหองประชุมที่ครบวงจร สปา ร ้าน้ อาหาร และสิงอ� ่านวยความสะดวกตางๆ เพื่อเป็ นตัวเลือกของ ่ นักท่ องเที่ยวและหน่ วยงานต่ างๆ ที่มองหาสถานที่ส�าหรับจัด สัมมนาและกิจกรรมอื่นๆ หลังจากที่การท�าเกษตรอินทรียเริ ์ มเป็ นที่รับรู ่ ้ ในไทย ผมก็มอง หาวัตถุดิบประเภทผักออรแกนิกมาใช ์ ประกอบอาหารเช ้ าเสิร ้ ฟ์ ลูกค้ าโรงแรมด้ วย แต่ หลายปี ก่ อน การจะหาฟาร์ มเกษตร อินทรีย์ ในนครสวรรค์ นี่แทบจะเป็ นไปไม่ ได้ เพราะยังไม่ แพร่ หลายในบ้ านเรานัก ถ้ าจะซื้อ ต้ องสั่งให้ เขาส่ งมาจากเชียงใหม่ ต้ นทุนจึงสูงไปอีก กระทั่งมีโอกาสเข้ าร่ วมกิจกรรมของโครง การสมาร์ ทฟาร์ มของกฎบัตรนครสวรรค์ และก็พบว่ าจริงๆ เราท�าสวนเกษตรอินทรีย์ ของเราได้ เองนี่ เนื่องจากผมมีที่ดินเปล่ าอยู่ ในเมืองราว 7 ไร่ แต่ ผมไม่ มีความ รูอะไรเกี่ยวกับการท� ้าเกษตรเลย ดีที่ทางกฎบัตรเชื่อมใหผมได ้ ้ รูจักกลุ ้ ่ ม Young Smart Farmer ที่ริเริมท� ่าเกษตรอินทรีย์ ใน จังหวัดนครสวรรค ก็ได ์รู้จักคุณบุ ้ ม (เบญจพร ลาบเหลือ) และ ๋ คุณสาว (รัตนาภรณ ทองแฉล์ ม) ซึ่งมีความคิดตรงกัน จึงชวน ้ พวกเขามาท�าฟารมในที่ดินของผมเลย โดยก็ได ์ ทีมนักออกแบบ ้ จากกฎบัตรชวยออกแบบที่ดินแห ่ งนี้ในกรอบของสมาร ่ ทฟาร ์ม ์ ตั้งชื่อว่ า ‘ฟารมสุขสมใจ’ ์ เราคุยกันตั้งแต่ ต้ นว่ าผมไม่ ได้ หวังใหฟาร ้ มสุขสมใจเป็ นพื้นที่ ์ เชิงธุรกิจเต็มตัว เพราะตระหนักดีว่ าถ้ าท�าในสเกลเล็กมันท�า เงินไม่ ไดหรอก เป ้ ้ าหมายจริงๆ คืออยากใหพื้นที่ในตัวเมืองเรา ้ มีแปลงเกษตรส�าหรับผลิตผักอินทรียให์ กับโรงแรมของผม และ ้ บางสวนจ� ่าหนายให ่ กับผู ้ ประกอบการที่ต ้ องการ รวมถึงอยากให ้ ้ สวนมีความเป็นพื้นที่กึ่งๆ สาธารณะใหคนในเมืองได ้ ้ ใชประโยชน ้ ์ รวมกัน และอีกหน ่อยถ่าสวนแห้ งนี้อยู ่ ตัว เราอาจจะมีการแบ ่ง่ พื้นที่ใหคนในเมืองได ้ ้ เชาปลูกผักแปลงเล็กๆ ของเขาเอง คุณอยู ่ ่ ตึกแถวใช่ ไหม แต่ อยากปลูกผัก มาปลูกในที่ดินเราและเก็บ ผลผลิตไปได้ เลย ก็คิดเป็ นค่ าเช่ าเดือนละไม่ กี่บาท แบ่ งปั นกัน โครงการนี้เริมปี 2564 ลองผิดลองถูกอยู ่ พักหนึ่ง ก ่ อนจะเปิ ด ่ อย่ างเป็ นทางการเมื่อเดือนธันวาคมปี 2565 มีแปลงผักสลัด โรงเรือนปลูกผักสวนครัว เช่ น พริก มะเขือ และอื่นๆ ที่เราเอา ไปใช้ ประกอบอาหารจริงจัง รวมถึงเล้ าไก่ และความที่ผม ต้ องการให้ พื้นที่มีความเป็ นสาธารณะ ช่ วงเปิ ดงานก็เลยจัด คอนเสิร์ ตเปิ ดสวนโดยชวนเขียนไขและวานิชมาแสดง และมี การออกราน และกิจกรรมเล็กๆ น ้อยๆ สร้ างความรับรู ้ ้ ใหผู้คน้ ก็ไดรับเสียงตอบรับที่ดีมาก หลายคนแปลกใจว ้ ่ าในตัวเมืองเรา มีสวนเกษตรอินทรีย์ อยู่ ตรงนี้ด้ วย แถมยังเปิ ดให้ เด็กๆ มาวิ่ ง เล่ น มาเรียนรู้ เกี่ยวกับการท�าการเกษตร และเรายังแบ่ ง ผลผลิตบางส่ วนใหซื้อหากลับไป ทั ้ งนี้ทางกลุ ้ม Young Smart ่ Farmer เขาก็ออกแบบหลักสูตรการท�าสวนในพื้นที่เล็กๆ หรือ สวนแนวตั้งที่บ้ าน ให้ ผู้ ที่สนใจมาเรียนรู้ เพราะเห็นว่ าหลาย ครอบครัวก็อยากท�าสวนผักของตัวเอง แต่ ติดตรงที่มีที่ดิน จ�ากัด ซึ่งนอกจากองค์ ความรู้ เราก็ยังมีดิน มีต้ นกล้ า ปุ๋ ย และ น้�าหมักชีวภาพจ�าหน่ ายในราคากันเองด้ วย ผมตังใจอยากให้สวนแห้ งนี้จุดประกายผู ่ คนในเมืองนครสวรรค ้ ์ ให้ เห็นวาแม่ พื้นที่เล็กๆ เราก็ท� ้าสวนผักปลอดภัยเพื่อใชกินเองได ้ ้ ทุกวันนี้ผมใช้ ผักจากฟารมแห์ งนี้เสิร ่ ฟในอาหารเช ์ ้ าใหกับแขก ้ โรงแรมแกรนดฮิลล ์ทุกคน แต์ ่ เนื่องจากเรามีผลผลิตจ�ากัด เลย ยังไมสามารถขยายไปถึงมื้อกลางวันและเย็นได ่ ้ แตก็มีแผนการ ่ จะเพิ่มก�าลังผลิตในอนาคต People
63 ในฐานะที่ผมท�าธุรกิจท่ องเที่ยว และท�างานให้ หอการคาจังหวัดฯ ผมมองว ้ ่ านอกจากนครสวรรคมี ์ ศักยภาพในการเป็ นเมืองท่ องเที่ยวเชิงวัฒนธรรม เรายังสามารถน�าจุดขายเรื่องอาหารการกินที่อรอย่ มากๆ มาผสานเขากับการท� ้าเกษตรอินทรีย ยกระดับ ์ ให้ เราเป็นเมืองอาหารปลอดภัยไดอีก ซึ่งสิ ้ งนี้ยังต ่อยอด่ ไปถึงการเป็ น wellness hub ของภาคเหนือตอนลาง ่ ดึงดูดนักทองเที่ยวแวะเวียนมาเที่ยวเมือง มาหาอาหาร ่ อรอยๆ ที่ปลอดภัยรับประทาน รวมถึงเข ่ ้ ารับบริการ ด้ านสุขภาพและการผ่ อนคลายต่ างๆ ผมจึงหวังลึกๆ ว่ าฟารมสุขสมใจจะเป็ นหนึ่งในฟาร ์ม์ ที่ช่ วยจุดประกายให้ หลายคนเห็น และร่ วมกัน ขับเคลื่อนเมืองของเราไปในทิศทางนี้” http://www.grandhillresort.net/ https://www.facebook.com/grandhillresort
64 Interview
65 Interview
66 “ศิลปะคือหัวใจของการพัฒนาของเมือง” สันติ คุณาวงศ์กรรมการผู้ จัดการหางสรรพสินค ้ ้ าแฟรี่แลนด์ และผู้ ก่ อตั้ งหอศิลป์นครสวรรค์ หลายคนปรามาสว่ านครสวรรค์เป็ นเมืองพ่ อค้ า จะท�าพื้นที่ศิลปะ ยังไงก็ไม่ ขึ้นหรอก แต่ นั่นล่ ะ ผมมองว่ าเพราะเราเป็ นเมืองพ่ อค้ า นครสวรรค์ จึงจ�าเป็ นต้ องมีพื้นที่ทางศิลปะ ท�าไมจึงคิดเชนนั ่ น? เพราะที่ผ ้านมาลูกหลานชาวปาก ่น้า�โพไมค่ อยได ่ รับการ ้ ปลูกฝั งใหมีใจรักในศิลปะ พวกเขาเติบโตมาด ้ วยความคาดหวังจากพ ้ ่ อแม่ ให้ เป็ นหมอ เป็ นวิศวกร เป็ นนักธุรกิจ ซึ่งผมคิดว่ าถาเด็กสักคนมีศิลปะไว ้ ้ จรรโลงจิตใจ พวกเขานาจะเป็ นหมอ วิศวกร หรือนักธุรกิจที่ดีมากๆ ได ่ ้ ผมไม่ ไดหมายความว้ ่ าจะใหลูกหลานหันมาเป็ นศิลปิ นกัน ขอแค ้ ชีวิตได ่ ้ ใกล้ ชิดศิลปะ และมีสุนทรียะในการมองโลกบ้ างก็พอ เหมือนประเทศที่เจริญ แลวอย้ างญี่ปุ ่ ่ นเอย หรือในยุโรปเอย แมแต้ ่ ในเมืองเล็กๆ เขาก็ยังมีหอศิลป์ ให้ เด็กๆ เข้ าไปดู วันข้ างหน้ าเด็กๆ อาจโตมาเป็ นนักบัญชี วิศวกร หรือ ช่ างไฟฟ้ า ก็ไม่ ส�าคัญเลย แต่ อย่ างน้ อยๆ ศิลปะก็อาจปลูกฝั งเข้ าไปในตัว พวกเขา และถามองในเชิงเศรษฐกิจ การมีพื้นที่ศิลปะหรือหอศิลป ้ ์ ในเมือง ก็เป็นตนทุน้ ทางการทองเที่ยวเชิงวัฒนธรรมที่ดี ขอให ่ ้ เมืองเรามีสักแหงก่ อน เดี๋ยวที่ ่ อื่นๆ จะตามมา คาเฟ่ บางแหงอาจเอางานศิลปะมาแขวนโชว ่ ์ มีตลาดนัด ศิลปะ มีเทศกาลเล็กๆ ระบบนิเวศทางศิลปะมันจะเกิดขึ้น และถาเราดีลกับ ้ กระทรวงวัฒนธรรมให้ มีการจัดไทยแลนด์เบียนนาเล่ ได้ อีก นั่นหมายถึง เม็ดเงินมหาศาลที่จะเข้ ามาในจังหวัด People
67 ยกตัวอย่ างจังหวัดกระบี่ เมื่อก่ อนนักท่ องเที่ยวมา กระบี่ เขาก็ลงเครื่องแล้ วเดินทางไปเที่ยวอ่ าวนาง ไปเที่ยวเกาะแกงต่ างๆ ตัวเมืองนี่เงียบเลย มีโรงแรม ่ อยู่ 30 กวาแห่ ง จนกระบี่เริ ่มสร่างหอศิลป ้ ์ ดึงศิลปิ น มาจัดกิจกรรมตามที่สาธารณะนั่นนี่ และสุดท้ าย ก็ไดงบประมาณจากกระทรวงวัฒนธรรม 120 ล ้าน้ บาทมาจัดไทยแลนด์เบียนนาเล่ ทุกวันนี้คุณไปดูสิ ในตัวเมืองมีโรงแรม 200 กวาโรง คนจีนเหมาเครื่อง ่ บินบินตรงมาดูงานศิลปะที่กระบี่ ตัวเมืองเศรษฐกิจดี ขึ้นมาก ในฐานะคนที่เกิดและท�าธุรกิจในปากน้�าโพ ก็อยาก เห็นบานเมืองเราเป็ นแบบนั ้นบ้ าง คือหนึ่ง ลูกหลาน ้ ที่นี่มีความรักในศิลปะ และสอง ศิลปะช่ วยเสริม สรางเศรษฐกิจของเมือง และท� ้าให้ เมืองน่ าอยู่ พอมีการจัดตั้งกฎบัตรนครสวรรค์ ขึ้น ผมก็เอา เรื่องนี้ไปเสนอ ซึ่งทางกฎบัตรเขาก็มีทิศทางเรื่อง นี้ดวยเช้ นกัน แต ่อย่ าลืมว ่ ากฎบัตรคือกรอบทิศทาง ่ การพัฒนา ยังไม่ ใช่ กลไก ผมก็เลยลงมาช่ วยขับ เคลื่อนกลไก ตอนแรกเรามีความคิดกันว่ าจะลองปรับปรุงท่ า ขาวก� ้านันทรง ทาเรือ ่น้า�ลึกเกาแก่ ที่ปลดประจ� ่าการ แล้ วใกล้ ๆ กับสะพานเดชาติวงศ์ พื้นที่โอ่ โถงเหมาะ จะเป็ นหอศิลป์ของเมืองได้ เลย แต่ ความที่เจาภาพ้ มันทับซอน ก็เลยพับไอเดียนี้ไป แต ้ ก็พอดีกับที่ช ่วง่ เดือนธันวาคม คณะผู้ บริหารจากกระทรวง วัฒนธรรมจะมาเยือนนครสวรรค์ พอดี ก็คิดว่ าน่ า People
68 จะเอาไอเดียการท�าเมืองศิลปะไปเสนอเขา เรามี เวลา 20 วัน ก็เลยลองเสนอ proposal ที่เป็ นรูป ธรรม โดยใชพื้นที่ 2 ชั ้นล้างของโรงภาพยนตร ่เก์า่ ในหางสรรพสินค ้ าแฟรี่แลนด ้ ของผม ท� ์าเป็นหอศิลป์ ของเมืองไปก่ อนเลย หอศิลป์เมืองนครสวรรคจึงเกิดด ์ วยเหตุนี้ ผมชวน ้ เครือข่ ายเพื่อนศิลปิ นที่เป็ นคนนครสวรรค์ ให้ คัด เลือกงานมาจัดแสดง งบประมาณก็ควักสวนตัวไป ่ กอน ไม ่ ่ เยอะเทาไหร ่ ่ อาศัยการชวยเหลือกันมากกว ่า ่ ชันล้ างจัดแสดงงานที่เป็ น tradition หน ่อยๆ และ่ จ�าหน่ ายงานศิลปะรวมถึงของที่ระลึกจากศิลปิ น ส่ วนชั้นสองแสดงงานร่ วมสมัยและงานเชิงคอน เซปต พอจะคุยได ์ว้ าที่นี่เป็ นหอศิลป ่ ์ที่ใชงบประมาณ ้ นอยที่สุดและใช ้ ้ เวลาจัดสรางเร็วที่สุดก็ว ้ าได ่ ้ พอทางกระทรวงวัฒนธรรมมาดู เขาก็เห็นภาพ เห็นแนวโน้ มจะสนับสนุนเมืองเราได้ แต่ นั่นก็ยังไม่ พออยูดี เพราะเมืองเราต ่ องมีระบบนิเวศทางศิลปะ ้ ใหครอบคลุมกว้ ่ านี้ ผมก็เลยเริมเองเลย ไปคุยกับภาคส ่ ่ วนต่ างๆ รวม ถึงกลุมศิลปิ นถึงความเป็ นไปได ่ ที่จะมาสนับสนุนกัน ้ จากนันก็คุยกับคาเฟ ้ ่ หรือรานกาแฟต ้ างๆ ทั ่ วเมือง่ ที่ทุกวันนี้กลายเป็ นแหลงนัดพบของคนรุ ่ นใหม ่แล่ว ้ ตกลงกับเขาว่ าให้ เขามาดูงานศิลปะที่หอศิลป์เรา เขาชอบงานของศิลปิ นคนไหน เดี๋ยวผมประสานให้ แล้ วเอางานของศิลปิ นคนนั้นไปแขวนที่คาเฟ่ เลย ถามีคนสนใจซื้อ ก็มาแบ ้งส่วนแบ่ งกัน ตอนนี้ผมเริ ่ม่ คุยไปแล้ ว ตั้งใจจะมีอย่ างน้ อยๆ 10 คาเฟ่ ทั่วเมือง คาเฟ่ ยังไม่ พอ ร้ านอาหารดังๆ ที่เป็ นเหมือนห้ อง รับแขกของเมืองผมก็ใช้ โมเดลนี้ รวมถึงโรงแรมดี ไซน์ สวยๆ ที่มีอยู่ ทั่วเมือง เอาจิตรกรรมไปแขวน เอาประติมากรรมไปตั้งโชว์ ท�าให้ แขกโรงแรมได้ เห็นว่ างานของศิลปิ นนครสวรรค์ มีเจ๋ งๆ สวยๆ หลายชิ้ นเลยนะ พรอมกันนี้ก็ยังคุยกับโรงแรม 42C Hotel บอกว ้ ่ า เรามารวมเป็ นเจ ่ าภาพท� ้ากิจกรรมแลกเปลี่ยนหรือ art exchange ไหม ชวนศิลปิ นต่ างชาติสัก 15 คน มาพักที่โรงแรม ให้ โรงแรมสนับสนุนค่ าที่พัก อาหาร สตูดิโอ และอุปกรณ์ ท�างานศิลปะ และก็ให้ ศิลปิ นท�างานคนละ 1 ชิ้ น ท�านิทรรศการกลุ่ มใน โรงแรม เป็ นต้ น เหล่ านี้เป็ นจุดเริ่ มต้ นเล็กๆ ที่ผมพอจะช่ วยได้ ก็ อยากให้ ภาคส่ วนต่ างๆ รวมถึงภาครัฐมาช่ วยกัน หนุนเสริมตอ หลายคนไม ่รู่ว้ าเรามีศิลปิ นเก ่งๆ เยอะ ่ เพียงแต่ ที่ผ่ านมา เมืองมันไม่ มีพื้นที่ให้ ศิลปิ นบ้ าน เราได้ แสดงงาน เขาก็เลยต้ องไปแสดงงานใน กรุงเทพฯ หรือเชียงใหม่ ถ้ านครสวรรค์ มีพื้นที่ที่ หมุนเวียนงานศิลปะจากศิลปิ นทองถิ ้ น จากที่ต ่างๆ ่ หรือในต่ างประเทศ รวมถึงมีความเคลื่อนไหวทาง ศิลปะเกิดขึ้นอย่ างต่ อเนื่อง สิ่ งนี้มันช่ วยยกระดับ เมืองเราได้ เยอะ เพราะถึงแมผมจะเป็นนักธุรกิจที่ท� ้าหางสรรพสินค ้า้ มาสามสิบกว่ าปี แลว แต้ ก็ยืนยันอีกเสียงว ่ ่ าศิลปะนี่ คือหัวใจของการพัฒนาเมืองเลยนะ”
69
70
71 Interview “ผมไม่ได้สอนให้เด็กๆ วาดรูปให้เป็น แต่ผมสอนศิลปะ สอนวิธีแก้ปัญหา กับสิ่งที่พวกเขา ก�ำลังเผชิญ” ศิลปะกับการเรียนรู้ สนทนากับ ศักดิ์ศิริ มีสมสืบ กวีซีไรต์ ผู้ ใช้ ศิลปะเป็ นสื่อให้ เด็กๆ เข้ าใจคุณค่ าของตัวเอง อย่ างที่ทราบ WeCitizens คือวารสารและสื่อออนไลน์ ประกอบโครงการวิจัยเรื่องเมืองแหงการเรียนรู ่ ้ โดยในฉบับ นี้เราไปกันที่เมืองนครสวรรค์ เมืองที่มีแผนการใช้ กลไกแหงการเรียนรู ่ ้ เพื่อพัฒนาเมืองสู่ สมารทซิตี้ ซึ่งจะช ์ ่ วยยกระดับ คุณภาพชีวิตของผู้ คน อย่ างไรก็ดีในอีกมุม การเป็ นเมืองแห่ งการเรียนรู้ ยังหมายรวมถึงการปลูกฝั งให้ ผู้ คนรักในการ เรียนรูนอกต� ้ารา เรียนรูทุกช้ ่ วงวัย และเรียนรูที่จะใช ้ ้ ชีวิตได้ อย่ างมีความสุข นั่นจึงเป็ นโอกาสที่ดีที่เราได้ สนทนากับ กิตติศักดิ์ มีสมสืบ หรือที่รูจักในนามปากกา ศักดิ์ศิริ มีสมสืบ ศิลปิ นอิสระ กวีซีไรต ้ ์ จากรวมบทกวี ‘มือนั้นสีขาว’ ปี พ.ศ. 2535 และศิลปิ นแหงชาติสาขาวรรณศิลป ่ ์ในปี 2559 ศักดิ์ศิริใช้ เวลาเกือบทั้งชีวิต ในฐานะครูศิลปะในโรงเรียนที่อ�าเภอชุมแสง กระนันหลังเกษียณ เขาก็ยังคงท� ้าการสอนศิลปะนอกหองเรียนแก ้ ่ เด็กๆ และ ผู้ ที่สนใจ โดยมุ่ งใช้ ศิลปะเป็ นสื่อใหผู้ ้ เรียนเข้ าใจชีวิต เข้ าใจสังคม และรูจักความเอื้อเฟื้อเผื่อแผ ้ ่ แก่ เพื่อนมนุษย์ “การศึกษาส�าหรับผม มันไม่ ใช่ แค่ คุณเรียนเพื่อจะได้ มีงานท�ามาหล่ อเลี้ยงปากท้ อง แต่ เป็ นการเรียนเพื่อเลี้ยงชีวิต เลี้ยง จิตวิญญาณของเรา คุณเรียนรู้ เพื่อจะไดรู้จักตัวเอง และรู ้ว้่ าจะท�ายังไงใหคุณและคนรอบข้ างมีความสุข…” บางส ้วนจาก่ ถ้ อยค�าสัมภาษณ์ ของเขา และนี่คือบทสัมภาษณ์ ฉบับเต็มของเขา ศิลปิ นที่เติบโตมาในเมืองที่อาจไม่ ได้ มีความโดดเด่ นด้ านศิลปะเท่ าไหร่ อย่ าง นครสวรรค์ แต่ เขาก็ยังเชื่อมั่นว่ าศิลปะจะท�าให้ เมืองเมืองนั้นโดดเด่ นและมีการพัฒนาอย่ างยั่งยืน เท่ าที่ไปสัมภาษณ์ ชาวนครสวรรค์ หลายคน เขามีมุมมองคล้ ายๆ กันว่ านครสวรรค์ ไม่ ได้ มี พื้นที่หรือบรรยากาศที่เอื้ออ�านวยตอการเป็ นเมืองศิลปะ หรือเป็ นเมืองที่ศิลปิ นจะใช ่ ชีวิตอยู ้ ่ ไดสักเท ้ าไหร ่ ่ เลยอยากทราบว่ าอะไรท�าใหอาจารย้ สนใจศิลปะและวรรณกรรมได ์ ถึงขนาดนี้ ้ ผมเป็ นลูกครูน่ ะ เกิดที่อ�าเภอไพศาลี พอเป็ นลูกครู เลยได้ โตมากับหนังสือ เลยได้ อ่ านวรรณคดี ศิลปะการละเล่ นและการ แสดงอยู่ เยอะ มันก็สั่งสมความสนใจเรามาเรื่อยๆ จนอยากเรียนศิลปะ
72 Interview อยากเป็ นศิลปิ นตั้งแต่ วัยรุ่ นเลยหรือครับ อยากเรียนเพราะอยากรู้ ให้ มากก่ อน ผมไปเรียนศิลปะที่เพาะช่ างใน กรุงเทพฯ ตอนนั้นรู้ อยู่ แล้ วว่ าการเป็ นศิลปิ นในเมืองไทยน่ ะอยู่ ยาก เนื่องจากการศึกษาศิลปะยังไม่ ไดลงลึกไปในเชิงที่ว ้ าท� ่าให้ เกิดรสนิยม เกิดหนทางเลือกของสังคม แต่ ความที่ผมชอบ และเห็นว่ าศิลปะมัน ชวยหล่ อเลี้ยงจิตใจน ่ ่ ะ เลยเลือกมาเป็ นครูศิลปะกอน แล่ วก็สอบบรรจุ ้ เป็ นครูที่อ�าเภอชุมแสง และอยู่ ที่นี่มาตั้งแต่ ปี 2520 เป็ นครูศิลปะเพื่อจะได้ สอนเด็กๆ ให้ เข้ าใจในศิลปะ ท�าใหผู้ คนเรียนรู ้ และน� ้ามันไปใช้ ให้ เกิดผลตอชีวิต ต ่ อเพื่อนมนุษย ่ และ์ ต่ อสังคมน่ ะ เพราะศิลปิ นจะมุ่ งแต่ ส่ วนตนไม่ ได้ ผมพยายามจะพูด เรื่องนี้มาตลอด แต่ คุณเข้ าใจไหมว่ าระบบการศึกษาบ้ านเรา ผู้ ใหญ่ จะมองกันวาเรียนไปเพื่อจะได ่ ท� ้างานใหตรงกับที่เรียน เรียนศิลปะคุณ ้ ไม่ มีงานท�าหรอก แต่ จริงๆ แล้ วไม่ ใช่ การศึกษามีไว้ เลี้ยงชีวิตเราทั้ง ชีวิต ไม่ ใช่ แค่ เลี้ยงปากเลี้ยงท้ อง มันเลี้ยงจิตใจ เลี้ยงจิตวิญญาณ เลี้ยงอุดมคติเราทุกคน แล้ วการเป็ นครูสอนศิลปะหล่ อเลี้ยงจิตวิญญาณ ของเรายังไงได้ บ้ างครับ การเห็นเด็กๆ มีความเข้ าใจชีวิตระดับหนึ่ง มีมุมมอง และมีความ เอื้อเฟื้อเผื่อแผกับเพื่อนมนุษย ่ ผมบอกทุกคนเสมอว์ ่ าผมไม่ ไดสอนให ้ ้ เด็กๆ วาดรูปให้ เป็ น แต่ ผมสอนศิลปะ สอนวิธีแก้ ปั ญหากับสิ่ งที่พวก เขา ก�าลังเผชิญ อย่ างชุมชนที่ผมอยู่ เด็กๆ ไม่ ได้ มาจากครอบครัวที่มีฐานะอะไร ผมก็ ท�าให้ เขาเห็นว่ าเราจะท�างานศิลปะอย่ างไรให้ ใช้ เงินน้ อยที่สุด ผมไป เจอสีผสมอาหารซองละ 2 บาท ใช้ 5 สี 5 ซอง เด็กทั้งชั้นมี 20 คน เราใชงบประมาณค ้ าสีแค ่ ่ 10 บาท กระดาษเอาที่รีไซเคิลมาได้ เอาเทป กาวมาผนึกไม่ ให้ กระดาษย่ น พู่ กันไม่ มี ใช้ ส�าลีกับกิ่ งไม้ ก็ได้ นี่คือ กระบวนการ ผมสอนทักษะการวาดรูปให้ เขา แต่ ที่ส�าคัญกว่ านั้นคือ ทักษะในการแก้ ปั ญหาจากข้ อจ�ากัด สิ่ งนี้ส�าหรับผมคือศิลปะ ทุกวันนี้ยังสอนหนังสืออยู่ ไหมครับ ผมเกษียณมาสิบกว่ าปี ได้ แล้ ว แต่ ก็ยังสอนเด็กๆ ในฐานะศิลปิ นผ่ าน การจัดกิจกรรมนอกหองเรียนอยู ้บ่อยๆ อย่ างเมื่อต ่ นเดือนกุมภาพันธ ้ ์ ที่ผานมา ผมเพิ ่ ่งจัดกิจกรรมวาดรูปแมน้่า� มีเด็กๆ มาเขาร้ วม 30 คน ่ แทบไมมีทุนสนับสนุนเลย แต ่ ผมก็ใช ่กระบวนการอย้ างที่บอก ให ่ ้ เด็กๆ เอากระดาษมาจากที่บ้ าน บอกพวกเขาใหห้อข่ ้ าวกลางวันมากินเอง ซึ่งโดยธรรมชาติแล้ ว ไม่ ใช่ ทุกคนหรอกที่จะเอาอาหารมาเฉพาะแค่ ของตัวเอง เป็ นเรื่องธรรมดาที่ต้ องเอามาแบ่ ง บ้ านคุณมีส้ ม คุณไม่ หยิบส้ มติดตัวมาลูกเดียวหรอก คุณก็หยิบมาเผื่อเพื่อน ซึ่งมันไม่ ใช่ แค่ อาหาร แต่ อุปกรณ์ ศิลปะ เด็กๆ ก็ได้ แบ่ งปั นกัน
73 Interview เรานัดมาเจอกันที่ริมแม่ น้�า ผมก็บอกกับพวกเขาว่ าการที่เราเอาของมาแบ่ งกัน มันก็เหมือนกับ แม่ น้�าสายนี้ แม่ น้�าไม่ ใช่ ของใคร แม่ น้�าเป็ นของโลก มีไว้ ส�าหรับทุกคน และก็พาเขาไปดูริมน้�า เจอ ขยะ เจอถุงพลาสติก ก็ชวนใหพวกเขาไปเก็บมาทิ ้ ้ งถังขยะ ปรากฏว่ าเด็ก 30 คน เก็บขยะคนละไม้ ละมือ ขยะหายไปจากแม่ น้�าเป็ นรอยๆ ชิ ้ ้ น สิ่ งที่เกิดขึ้นคืออะไร เกิดความรูสึกในตัวเขาว ้ ่ าพอได้ ท�า อะไรบางอยางให ่แม้น้่า�ดีขึ้น โดยที่เราไมต่ องไปสอนเรื่องสิ ้งแวดล่อม แค้ คนเดินหน ่ าไปหยิบขึ้นมา ้ คนเดินตามหลังหยิบสิ่ งนี้มันส่ งถึงกันได้ โดยไม่ ต้ องสอนไม่ ต้ องสั่ง อาจารยคิดว ์ าเหตุผลที่อาจารย ่ จัดกิจกรรมนอกห ์ องเรียนเหล ้ านี้อยู ่บ่อยๆ ่ เป็ นเพราะการเรียนรู้ ในหองเรียนมันไม ้ ่ พอหรือเปล่ า เพราะในหองเรียน เขาเน ้ นการสอนวิชาการมากกว ้ ่ า แตการมีชีวิตอยู ่ จริงมันไม ่ ่ ใชแค่ ่ เรื่องนี้ ขณะ เดียวกัน แม้ ผมเป็ นคนสอน แต่ ในอีกมุม ผมก็เป็ นคนได้ เรียนรูจากพวกเขาด้ ้ วย ผมจึงเลือกที่จะ จัดกิจกรรมหลายๆ พื้นที่ เชนผมไปบ ่ านคลองเสลา อ� ้าเภอบานไร ้ ่ จังหวัดอุทัยธานี ที่นันมีโรงเรียนอีมาดอีทราย เป็ นโรงเรียน ่ ของเด็กชาติพันธุ์ กะเหรี่ยง ซึ่งโดยปกติพวกเขาจะพูดภาษาถิ่ นของเขา แต่ ถ้ าเข้ าโรงเรียนเขาจะ ตองพูดภาษากลาง ช้ วงที่ผมไปสอน ผมเลยขอให ่ ้ เด็กๆ พูดภาษาถินสื่อสารกับผม ซึ่งก็ปรากฏว ่ ่ า ผมฟังพวกเขาพูดไมรู่ ้ เรื่องเลย อยางไรก็ตาม ผมกลับรับรู ่ ความหมายได ้ ้ ในเชิงนามธรรม และผม ก็มีความสุขที่เห็นพวกเขายังคงแข็งแรงในการใชภาษาของพวกเขา ในเสื้อผ ้ า หรือในวัฒนธรรม ้ ของพวกเขา “ขณะที่ผมไปสอนศิลปะ ผมก็ไปเรียนรู้ศิลปะจากชีวิต คนอื่นๆ ด้วย แลกเปลี่ยนกัน” นอกจากนั้นผมยังมีโอกาสได้ กินแกงลูกมะตาด อาหารพื้นถิ่ นที่นั่น และก็ได้ สูตรอาหารมาหลาย ชนิดเลย ผมก็พูดคุยกับพ่ อแม่ ของเด็กๆ ว่ าอาหารของพวกคุณอรอยมากเลย ซึ่งจริงๆ อาหาร ่ ทุกสัญชาติอรอยหมดแหละ ถ่ าเรารักพ ้ ่ อแมปู ่ ่ ยาตายยายเรา เราก็ท� ่าแบบนันแล้วเอาของอร้อยๆ ่ ไปใหคนอื่นกินบ ้ ้ าง ใหคนภาคกลางกิน ให ้ คนพื้นล ้ ่ างกิน คือไม่ ใช่ ว่ าของเราไม่ ดีอะไร เขาเรียกว่ า ความนับถือตัวเอง นั่นล่ ะ ขณะที่ผมไปสอนศิลปะ ผมก็ไปเรียนรูศิลปะจากชีวิตคนอื่นๆ ด ้ ้ วย แลก เปลี่ยนกัน กลับมาที่เมืองนครสวรรค์ บ้ าง อยากรู้ ว่ าบรรยากาศด้ านศิลปะในเมือง นครสวรรค์ ตอนนี้มันมีพื้นที่มากกว่ าแต่ ก่ อนไหมครับ ผมขอพูดถึงชุมแสงเมืองที่ผมอยูก่ อน ชุมแสงเรามีตลาดร ่ อยปี ที่เป็ นตลาดเก ้าแก่ และมีทัศนียภาพ ่ ที่สวย แต่ ความที่มันอยู่ กับวิถีชาวบ้ านมานาน เขาก็ไม่ ได้ คิดว่ านี่คือความงามทางศิลปะเท่ าไหร่ ทีนี้ดวยความที่ผมเป็ นครูศิลปะที่อยากให ้ ศิลปะมันอยู ้ ่ ในวิถีชีวิตของผูคน ผมก็เลยเอางานที่ตัวเอง ้ วาดไปประดับตามผนังตรอกเรณู ซึ่งเป็ นตรอกเล็กๆ ในตลาด ในที่ที่เขาอนุญาตใหติด จากนั ้้นก็ เริมชวนเด็กๆ มาวาดรูปเอาผลงานมาติด ศิลปะมันก็แค ่ ่ นี้ ไม่ จ�าเป็ นต้ องอยู่ ในพื้นที่หรูหราใหญ่ โต แม้ แต่ อยู่ ในตลาดก็ไม่ ได้ ท�าใหคุณค้ ่ าของมันลดลงแต่ อย่ างใด
74 ล่ าสุดก็เพิ่งมีการเปิ ดนิทรรศการศิลปะเล็กๆ ในตรอกนี้ โดยชวนศิลปิ นกรุงเทพฯ มาแสดงงาน ทีนี้พอผมเปิ ด ตรอกนี้ เจาหน้ ้ าที่ของรัฐก็มารวมด่ ้ วยเลย นายอ�าเภอ วัฒนธรรมจังหวัด นายกเทศมนตรีก็มาลงพื้นที่ มีการ จัดสรรงบมาฟื้นฟูพื้นที่ มีไฟมาติด โดยที่ผมไม่ ได้ ท�า หนังสือไปเรียนเชิญ เขาเห็นว่ าเป็ นประโยชน์ กับเมืองก็ เลยมา ผมก็ยินดีต้ อนรับ แต่ วันงานเปิ ดเราก็ไม่ มีโซฟา หรูหราใหนั ้่งหรอกนะ ไม่ มีพิธีใหผู้ ้ ใหญ่ มากล่ าวเปิ ดงาน ด้ วย เราท�างานกันอย่ างเรียบงาย ซึ่งปรากฏว ่ ่ าคนมา รวมงานก็มีความสุขกันมาก ่ แลวกับในเทศบาลนครนครสวรรค ้ล์ ่ ะครับ เจาของห้ างสรรพสินค ้ ้ าแฟรี่แลนด์เขามีวิสัยทัศน์ ที่ดี มากๆ เขาจัดตั้งหอศิลป์เมืองนครสวรรค์ ขึ้น และผมก็ ไปช่ วยเขาประสานกับเครือข่ ายศิลปิ นในจังหวัด ให้ คัด เลือกมาแสดงงาน เขามีแผนอยากให้ เมืองของเรามี พื้นที่ศิลปะให้ มากกว่ านี้ ไปจนถึงการเป็ นเจ้ าภาพ เทศกาลศิลปะระดับนานาชาติ หรือ อารทเบียนนาเล ์ ่ ถึง ผมจะยินดีสนับสนุนเขาเต็มที่ แต่ ส�าหรับผมเป้ าหมายนี้ ไม่ ส�าคัญหรอก สิ่ งส�าคัญกว่ าคือการท�าให้ ศิลปะมัน เข้ าไปอยู่ ในชีวิตคนในเมืองนี้มากกว่ า Interview แล้ วกับที่อาจารย์ ท�าพื้นที่ศิลปะที่ตลาดร้ อยปี ได้ เห็นความเปลี่ยนแปลงของชาวบ้ าน หรือมี เหตุการณ์ อะไรที่ท�าให้ เรารู้ สึกว่ ามาถูกทาง แล้ วบ้ างไหมครับ เราเห็นว่ าสิ่ งนี้ค่ อยๆ ขยับไปเรื่อยๆ นะ แรกๆ เอารูปอะไรมา ติด บางรูปเป็ นทิวทัศน์ เป็ นดอกไม้ คนก็ชอบเพราะมันสวยดี บางรูปเป็ นคนรองไห ้ ้ หรือปี ศาจ เขาก็บอกว่ ามันนากลัว หรือ ่ เป็ นรูปนามธรรมเขาก็บนว่ ่ าดูไมรู่ ้ เรื่อง อยางไรก็ตาม พอเรา ่ ได้ เอางานมาแสดง ก็ท�าให้ เด็กๆ ในโรงเรียนต่ างๆ สนใจ และ รวมท� ่างานเพื่อมาแสดงด้ วย และพอตรอกแหงนี้ได ่ ้ รับความสนใจ เทศบาลเขาก็เอาไฟมา ติด น�างบประมาณมาช่ วยปรับปรุงพื้นที่ให้ โดยที่เราไม่ ได้ ขอ หรือกระดานมันผุ ก็มีคนในตลาดเอากระดานใหม่ มาปูให้ ตรอกมันมีการขับเคลื่อนด้ วยตัวเองตามวิถีอย่ างน่ ายินดี
75 Interview แต่ ที่เล่ ามานี้ก็ใช้ เวลาพิสูจน์ นานเหมือนกันนะ ผมท�าตรอก นี้มาเป็ น 10 ปี แล้ ว ขณะเดียวกัน กับเมืองชุมแสงหรือกับ เมืองนครสวรรค มันก็ไม ์ ่ ใชแค่ มีผมท� ่าคนเดียว คนหนุมสาว่ เขาก็ท�าแกลเลอรี่ ท�าพื้นที่ศิลปะควบคู่ ไปด้ วย ผมถือว่ าตัว เองเป็ นส่ วนเล็กๆ ส่ วนหนึ่งของพลวัตของเมืองในแงมุม่ ของศิลปะ เป้ าหมายที่อาจารย์ ยังคงสอนศิลปะอยู่ คือ การบ่ มเพาะศิลปะให้ อยู่ ในหัวใจเด็กๆ แต่ ขณะเดียวกัน โลกเราทุกวันนี้มันเคลื่อนตัวไป เร็วมากๆ ช่ องว่ างระหว่ างวัยก็ถูกถ่ างขึ้น เรื่อยๆ เลยอยากรูว้าอาจารย่ รับมือกับความ ์ ท้ าทายตรงนี้ยังไง ผมพยายามท�าในพื้นที่ของผมให้ ดีที่สุด สอนศิลปะให้ กับ เด็กๆ ในแบบของผมตอไป แต ่ นั ่นล่ ่ ะ แคนี้มันยังไม ่ ่ เพียงพอ ทุกองคประกอบในสังคมมันต ์องช้ วยกัน คุณจะไปโทษระบบ ่ การศึกษาหรือการเมืองอย่ างเดียวก็ไม่ ได้ หรือคุณจะบอก ว่ าครอบครัวเป็ นส่ วนส�าคัญ ซึ่งก็ใช่ แต่ อย่ าลืมว่ า ครอบครัวหนึ่งคุณมีสมาชิกกี่คน… 4-5 คน นันไม่ ่ เพียงพอ หรอก ผมวาทั ่ งหมดทั้ งมวลคือการที่ทุกฝ ้ ่ ายรูหน้ าที่ของตัว ้ เอง รู้ จักเรียนรู้ เพื่อตระหนักในคุณค่ าและศักดิ์ศรีของตัว เอง ถาคุณตระหนักในสมบัติที่คุณมีสิ ้ งนี้ อะไรก็มาท� ่าใหคุณ้ หวั่นไหวไม่ ได้ อยาเอาแต่ ่ โทษคนอื่น เริมจากตัวคุณเอง ผม ่ จึงย้�าอยู่ เสมอว่ าการศึกษาน่ ะส�าคัญ ทั้งในและนอก หองเรียน เพราะมันท� ้าใหคุณรู้ จักคุณค ้ ่ าของคุณเอง
76 Interview
77
78 การสนับสนุนศิลปินก็จ�ำเป็น การท�ำให้เมืองมีพื้นที่ศิลปะอย่างหอศิลป์ก็ใช่ แต่สิ่ง ส�ำคัญที่ท�ำให้นครสวรรค์เป็นเมืองศิลปะ คือท�ำให้ผู้คนเห็นคุณค่าของศิลปะ รศ.ดร.สุชาติ แสงทอง คณบดีคณะมนุษยศาสตร์ และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏนครสวรรค์ “ในฐานะที่ผมเป็นคณบดีคณะมนุษยศาสตรและสังคมศาสตร ์ ์ มหาวิทยาลัยราชภัฏนครสวรรค จึงมีโอกาสได ์ รับเชิญให ้ ้ เขา้ มามีส่ วนรวมในการวางแผนการพัฒนาเมืองของเราในมิติ ่ ต่ างๆ อยู่ บ่ อยๆ รวมถึงล่ าสุดที่เกิดกฎบัตรนครสวรรค์ ขึ้น ผมก็เขาไปร ้ วมขับเคลื่อนกลไกที่จะท� ่าใหนครสวรรค้ เป็ นเมือง ์ ศิลปะ จะท�ายังไงให้ เมืองของเราเป็ นเมืองศิลปะ? แน่ นอน การน�า งบประมาณมาสนับสนุนกิจกรรมให้ ศิลปิ นท้ องถิ่ น หรือดึง ศิลปินตางชาติมาท� ่าโครงการในบานเรา ทั ้งทางด้านทัศนศิลป ้ ์ ดนตรี และการแสดง เป็ นสิงจ� ่าเป็ น หรือการมีพื้นที่ทางศิลปะ อย่ างหอศิลป์ก็ใช่ แต่ ส�าคัญกว่ านั้นคือ การท�าใหคนในเมือง ้ รับรู้ และเห็นคุณค่ าของศิลปะ ท�าให้ ศิลปะกลมกลืนไปกับวิถี ชีวิตของพวกเขา กลไกแหงการเรียนรู ่ จึงเป็นหนึ่งในค� ้าตอบที่จะบรรลุเป้ าหมายนี้ การท�าใหคนนครสวรรค้เข์ าถึงองค ้ความรู์ ้ เกี่ยวกับประวัติศาสตร์ และรากเหง้ าทางวัฒนธรรมของตัวเอง เข้ าใจความ หลากหลาย และตระหนักว่ าศิลปะคือสิ่ งที่โอบอุ้ มวัฒนธรรม โอบอุ้ มวิถีชีวิตเราได้ ซึ่งถ้ าทุกคนเข้ าใจ จะพบว่ าศิลปะมันจะ สรางประโยชน ้ ให์ กับเราหลายทาง ทั ้งทางด้านสุนทรียะในวิถีชีวิต ้ ไปจนถึงการเป็ นต้ นทุนทางเศรษฐกิจของเมืองในระยะยาว ในบทบาทของนักการศึกษา ผมก็พยายามผลักดันหลักสูตร ‘นครสวรรคศึกษา’ ให ์ ้ เขาไปอยู ้ ่ ในหลักสูตรของมหาวิทยาลัย และผองถ่ ายไปยังระดับมัธยมและประถมศึกษา ผ ่านทางการ่ สอนของครูบาอาจารย์ ในแต่ ละโรงเรียน ทั้งนี้ ผมก็เพิ่งได้ เสนอกับผู้ ว่ าราชการจังหวัด (ชยันต์ ศิริมาศ) ไป และท่ านก็ มีความคิดอยากให้ มีคลิปการเรียนประวัติศาสตร์เมืองเป็ น เครื่องมือสนับสนุนด้ วย เช่ นเดียวกับ นายก อบจ. นครสวรรค์ พล.ต.อ.สมศักดิ์ จันทะ พิงค์ ก็ตระหนักในเรื่องนี้ ท่ านก็ให้ ทางมหาวิทยาลัยเราท�า วิจัยเรื่องต้ นทุนเมือง หาสิ่ งที่เป็ น Ideal ของเมืองเพื่อจะได้ น�ามาพัฒนาเป็ นสินคา เป็ นแหล ้งท่ องเที่ยว รวมถึงการท� ่าให้ เกิดสมาร์ ทซิตี้ ซึ่งคณะมนุษย์ ฯ ของผมก็ร่ วมท�าในมิติของ การสร้ างฐานการเรียนรู้ ที่มั่นคง สร้ าง Smart People ควบคู่ ไปกับที่ทางคณะวิทยาศาสตรที่ท� ์าเรื่องเทคโนโลยีทาง อาหาร ที่เล่ ามา จะเห็นได้ ว่ าในภาคผู้ บริหารเมือง รวมถึงเทศบาล นครนครสวรรค์ ที่เป็ นตัวตั้งตัวตีเรื่องกฎบัตร ต่ างมองเห็น ถึงความส�าคัญของการศึกษาตัวตนและความหลากหลาย ทางวัฒนธรรมของคนนครสวรรค์ เพื่อสกัดองค์ ความรูมา้ เป็ นต้ นทุนในการพัฒนา นี่จึงเป็ นแนวโน้ มที่ดี กลับมาที่เรื่องของการท�าให้ เมืองของเราเป็ นเมืองศิลปะ อีก มิติที่ไม่ พูดไม่ ได้ คือมิติของศิลปิ น ต้ องยอมรับว่ าศิลปิ นรวม่ สมัยในบานเราหลายท้ านมีผลงานที่ได ่ ยอมรับในระดับประเทศ ้ และนานาชาติ แต่ พอเราพูดถึงการขับเคลื่อนเมือง ศิลปิ นก็ จ�าเป็ นที่จะต้ องเรียนรู้ เรื่องเมืองของเรา และท�างานที่มีส่ วน สะทอนบริบทของเมือง เพื่อสื่อสารกับผู ้ คนในเมืองไปพร ้อม้ กันด้ วย ที่กล่ าวมานี้ ไม่ ใช่ หมายความว่ าศิลปิ นต้ องเปลี่ยนแนวทาง มาวาดรูปทิวทัศน์ ของเมืองหรือปากแม่ น้�าเจาพระยาอย้ ่ าง นั้นหรอกนะครับ เพียงแต่ ถ้ าศิลปิ นสร้ างผลงานที่สามารถ สื่อสารประเด็นทางสังคมเมือง ประวัติศาสตร์ หรือวิถีชีวิต ของคนนครสวรรค เชื่อมโยงกับผู ์ ชม ก็จะช ้วยสร่ างไดนามิก ้ ของการขับเคลื่อนเมืองไปถึงเป้ าหมายได้ มากทีเดียว และส�าคัญที่สุดคือการสื่อสารถึงความส�าคัญ เพราะเอาเข้ า จริงสวนราชการบางส่ วนก็ยังไม ่ ่ เขาใจว ้ าเราจะเป็นเมืองศิลปะ ่ ไปท�าไม เพราะล�าพังปากท้ องของประชาชนยังไม่ อิ่ ม ชาวไร่ ชาวนาบางส่ วนก็ยังล�าบากเลย ซึ่งไม่ ผิดที่เขาจะคิดแบบนั้น แต่ มันไม่ ใช่ การเลือกจะท�าอย่ าง ใดอยางหนึ่ง เรื่องการแก ่ ปั ญหาความเหลื่อม ้ล้า� การพัฒนา คน พัฒนาเศรษฐกิจเราก็ท�ากันตอไป ขณะเดียวกัน เราก็ขับ ่ เคลื่อนเรื่องศิลปะต่ อไปได้ People
79 เพราะอันที่จริง ศิลปะก็ส่ งเสริมเศรษฐกิจเมืองเรา ได้ อย่ างเป้ าหมายเบื้องต้ นคือการดึงไทยแลนด์ เบียนนาเล่ หรือเทศกาลศิลปะระดับนานาชาติมาจัด ในเมืองของเรา นันก็หมายถึงงบประมาณสนับสนุน ่ จากสวนกลาง และเม็ดเงินจากการท ่ องเที่ยวที่จะเข ่า้ มาในจังหวัด หรือการลงทุนทางพื้นที่ศิลปะอย่ าง หอศิลป์ มันก็กอให ่ ้ เกิดระบบนิเวศใหกับผู ้ คนในเมือง ้ ทังศิลปิ น นักดนตรี นักแสดง ไปจนถึงนักการศึกษา ้ สิ่ งนี้จะเป็ นมูลค่ าเพิ่มของเมืองในอนาคต เช่ นที่ หลายๆ เมืองเล็กๆ ในญี่ปุ่ นท�าส�าเร็จมาแล้ ว”
80 https://www.srisawan.com/ People
81 “ผมเริมท� ่าโรงพยาบาลศรีสวรรค เมื่อปี พ.ศ. 2539 ภายใต ์ ้ โจทยส� ์าคัญคือ ตองการสร้ างโรงพยาบาลเอกชน ้ ที่มีมาตรฐานทัดเทียมกรุงเทพฯ เพราะแต่ ก่ อน หากคนในจังหวัด ต้ องการจะเข้ ารับการรักษาพยาบาลจากโรง พยาบาลเอกชน พวกเขามักจะเลือกเดินทางเขาไปรับการรักษาที่กรุงเทพฯ ก็เลยตั ้ งใจให้้ โรงพยาบาลศรีสวรรค์ เป็ นโรงพยาบาลเอกชนทางเลือกแรกของคนนครสวรรค์ พอตังโจทย้ แบบนี้ เราจึงท� ์าใหพื้นที่ของเรามีบริการทางการแพทย ้ ที่ครอบคลุมมากที่สุด โรงพยาบาลศรีสวรรค ์ ์ เป็ นโรงพยาบาลระดับตติยภูมิขั้นสูงในหลายด้ าน มีศัลยแพทย์ ผ่ าตัดสมอง การผ่ าตัดด้ วยการส่ องกล้ อง สวน หัวใจท�าบายพาส โดยในอนาคต เราตั้งเป้ าดูแลกลุ่ มผู้ ป่ วยอัมพาตที่มีอาการเส้ นเลือดอุดตันด้ วยการสอดสาย รักษาโดยไม่ ต้ องผ่ าตัด รวมถึงการสวนสมองและหัวใจ รวมถึงการรวมงานกับสถาบันวิจัยและโรงพยาบาลใน ่ กรุงเทพฯ ในการรักษาผู้ ป่ วยด้ วยยีนและสเต็มเซลล์ อีกด้ วย ทั้งนี้ ในภาพใหญ่ ระดับภูมิภาค ด้ วยตระหนักดีว่ านครสวรรค์เป็ น 1 ใน 9 จังหวัด ระเบียงเศรษฐกิจเวลเนสและ เขตนวัตกรรมทางการแพทย์ ของประเทศ ซึ่งสอดรับกับการเข้ ามาของโครงสร้ างพื้นฐานใหม่ ๆ ที่ก�าลังจะเกิด ขึ้น ทั้งรถไฟรางคู่ รถไฟความเร็วสูง รวมถึงการตัดเส้ นทางรถไฟสายใหม่ จากอ�าเภอแม่ สอด โรงพยาบาลของ เราจึงมุ่ งมั่นยกระดับการบริการให้ รองรับกับการขยายตัวเศรษฐกิจของเมือง ในฐานะหนึ่งในแกนน�าด้ าน เศรษฐกิจที่เกี่ยวกับสุขภาพ โดยหวังใหนครสวรรค้ ์เป็ น wellness destination ของพื้นที่ภาคเหนือตอนล่ าง “ถ้าเมืองนครสวรรค์ ไม่มีการวางแผนเพื่อรองรับโอกาสนี้ให้ดี เราก็อาจเป็นเพียงเมืองผ่านที่คนส่วนใหญ่เลือกที่จะไม่แวะมาเยี่ยมเยือน” นายแพทย์ ชวลิต วิมลเฉลา ผู้ อ�านวยการโรงพยาบาลศรีสวรรค์ หนึ่งในแอคชันที่ส� ่าคัญของเราคือการจับมือกับคณะกรรมการกฎบัตรนครสวรรค ในการร ์ วมก� ่าหนดยุทธศาสตร์ ของเมือง ผลักดันให้ เราเข้ าสู่ ระเบียงเศรษฐกิจครบวงจรตั้งแต่ สุขภาพ เศรษฐกิจ และนวัตกรรม รวมถึงการ เป็ นโรงพยาบาลตนแบบ Wellness Hospital ทั ้ งการท�้าอาคารใหผ้ านมาตรฐานอาคาร WELL ยกระดับสุขภาวะ ่ และความเป็ นอยู่ ที่ดีของผู้ ใช้ อาคาร การสนับสนุนเกษตรกรผู้ ผลิตพืชผักปลอดภัยเพื่อน�าผลิตผลมาเสิรฟคนไข ์ ้ รวมถึงการสานความรวมมือกับหน ่ ่ วยงานต่ างๆ เพื่อยกระดับนวัตกรรมที่ช่ วยส่ งเสริมสุขภาพ ผมมองว่ าเมืองนครสวรรค์ ของเราหลังจากนี้ จะมีการพัฒนาทางโครงสร้ างพื้นฐานอย่ างมีนัยส�าคัญ นี่เป็ น เรื่องที่ดีมากๆ ต่ อการพัฒนาเมืองและคุณภาพชีวิตของคนในเมือง อย่ างไรก็ตาม อย่ าลืมว่ าถึงแม้ เราจะมีทาง รถไฟรางคู่ เสนทางใหม ้ ตัดผ ่ านซึ่งสามารถเชื่อมไปยังประเทศเมียนมาร ่ ได์ ้ แตถ่ าเราไม ้ มีการวางแผนเพื่อรองรับ ่ โอกาสนี้ใหดี นครสวรรค ้ ก็อาจเป็ นเพียงเมืองผ ์ านที่นักท ่ องเที่ยวส ่ ่ วนใหญ่ เลือกจะผานไปอีก และไม ่ แวะมาเยี่ยม ่ เยือนก็เป็ นได้ ” People
82 “ราวๆ 50 ปี ที่แล้ ว ผมเป็ นเด็กอยู่ ชุมชนบ้ านเกาะ ความบันเทิงของคนที่นันคือการฟังเพลงจากเครื่องไฟ ทีนี้ ่ หลายคนมักเจอปั ญหาเดียวกัน คือเพลงไหนที่มีเสียงแห ลมๆ คอยล์ ในล�าโพงจะชอบขาด คอยล์เป็ นอะไหล่ น�าเข้ า จากอเมริกา พอมันขาดทีนึง ก็ต้ องเสียเงินซ่ อมไปหลาย รอย ซึ่งสมัยนั ้้นคือแพงมาก ความที่ผมเคยท�างานโรงสีขาวและโรงบดแร ้มาก่ อน ก็พอ ่ มีความรู้ เรื่องกลไกและเครื่องจักร เลยทดลองแกะไดอะแฟ รมออกมาและพันขดลวดใส่ เพื่อใช้ แทนคอยล์ นั่นคือเมื่อ ราว 30 กว่ าปี ก่ อน ที่ผมหาวิธีผลิตไดอะแฟรมคนแรกมา ขาย ขายแผ่ นละ 20 บาท จากขายเองเล็กๆ ก็เริ่ มท�า โรงงาน เรียนรู้ ไปเรื่อยๆ ก่ อนจะผลิตคอยล์ ผลิตกระดาษ ผลิตชินส้ วนให ่งานซ้ อมล� ่าโพงทัวไป จนมาผลิตดอกล� ่าโพง เป็ นผลส�าเร็จ กลายเป็ นโรงงานส่ งออกดอกล�าโพงใหกับ้ แบรนด์ ล�าโพงเจาใหญ ้ ่ ๆ ทั่วโลกในทุกวันนี้ วิรัช ตั้ งประดิษฐ์ประธานกรรมการ บริษัท นครสวรรค์ สยามโนวา (1985) จ�ากัด และประธานหอการค้ ากลุ่ มจังหวัดภาคเหนือตอนล่ าง 2 “บางคนตื่นเต้นที่รู้ว่าผมตั้ง โรงงานอยู่ที่นี่ ผมก็บอกเขา ไปว่าคุณควรรู้สึกประหลาด ใจมากกว่าที่เจริญใดๆ ก็แล้ว แต่ในประเทศนี้ ยังคงกระจุก ตัวอยู่ในกรุงเทพฯ” เอาเป็ นว่ าผมพูดถึงแบรนด์ ใหญ่ ๆ ที่คุณรูจัก กว ้ ่ าครึ่งเขา ใช้ ดอกล�าโพงที่ผลิตจากโรงงานในนครสวรรค์ ของผม ล�าโพงที่ใช้ เสียงตามสายในชุมชนทั่วประเทศก็ใช้ ดอก ล�าโพงที่มาจากโรงงานนี้ ซึ่งเอาเข้ าจริงถ้ าเฉพาะล�าโพง เสียงตามสายในชุมชน ในโลกนี้มีผู้ ผลิตดอกล�าโพงเพียง 3 เจ้ าที่ติดตลาด คือแบรนด์ จากญี่ปุ่น อินเดีย และ ประเทศไทย ซึ่งอันหลังนี่คือแบรนด์ ของผม ผมไม่ ได้ เรียนวิศวกรรมศาสตรมา เป็ นแค ์ คนที่ชอบเรียนรู ่ ้ และไมหยุดแสวงหาความรู่ ้ ใหมๆ พอเราจับทางได ่ว้่ าจะท�า อะไหลล� ่าโพง ก็ไปคนคว้ ้ าเรื่องวัสดุศาสตร สนามแม์ ่ เหล็ก People
83 วิรัช ตั้ งประดิษฐ์ประธานกรรมการ บริษัท นครสวรรค์ สยามโนวา (1985) จ�ากัด และประธานหอการค้ ากลุ่ มจังหวัดภาคเหนือตอนล่ าง 2 การสั่นสะเทือนของเสียงอะไรพวกนี้ จนโรงงาน เติบโต ก็จางนักวิจัยเก ้ ่ งๆ ในบ้ านเรา รวมถึงจาก ญี่ปุ่ น และชาติอื่นๆ มาช่ วยพัฒนาผลิตภัณฑ์ ผม เริ่ มจากการเป็ นช่ างก่ อน จนถึงระดับหนึ่งก็พา โรงงานตัวเองไปสูงานวิจัยและพัฒนา (R&D) เพื่อ ่ สร้ างนวัตกรรม ซึ่งสิ่งนี้มันละเอียดอ่ อนมาก ล�าโพงว่ าไปก็เหมือนยางรถยนต ดูเหมือนแค ์ คุณมี ่ โรงงานก็ผลิตออกมาได้ ใช่ ไหม แตคุณลองไปเลียน ่ แบบยางรถยนต์ แบรนด์ ดังๆ สิ คุณท�าเหมือนเขา ไม่ ได้ หรอก ถ้ าไม่ ได้ ท�าการวิจัยอย่ างลงลึกมาก่ อน ถามว่ าผมส่ งอะไหล่ ให้ แบรนด์ ล�าโพงเจ้ าใหญ่ ๆ ท�าไมไม่ ผลิตล�าโพงแบรนด์ ของตัวเอง? ไม่ หรอก ลูกค้ าของผมคือบริษัทที่ท�าตู้ ล�าโพงขาย ผมจะท�า ตู้ ล�าโพงมาแข่ งกับลูกค้ าตัวเองท�าไม มันก็เหมือน กับที่ท�าไมโตโยตาจึงไม ้ ผลิตยางรถยนต ่ ของตัวเอง ์ หรือกู๊ ดเยียร์ ไม่ ผลิตรถยนต์เองนั่นแหละ ผมมอง ว่ านี่คือความรับผิดชอบในเทคโนโลยีของแตละคน ่ และนี่คือเศรษฐกิจของการแบ่ งปั น (sharing economy) บ้ านเมืองเราไม่ มีทางเจริญหรอก ถ้ า คุณจะผูกขาดทุกอย่ างไว้ กับตัวเองคนเดียว เมื่อก่ อนโรงงานผมอยู่ ในตลาดปากน้�าโพเลย อยู่ มาหลายสิบปี เหมือนกัน แตพอโรงงานขยายขนาด ่ เขา มันก็ส ้งผลกระทบต่ อสิ ่งแวดล่ อม ก็เลยย ้ายมา้ อยู่ นอกเมืองตรงนี้ ตอนแรกยังเป็ นการประกอบ มือเสียเป็ นส่ วนใหญ่ จึงต้ องใช้ พนักงานมากถึง 300 คน แต่ ตอนนี้ก็ใช้ เครื่องจักรช่ วย เลยลดการ จางงานลงมาพอสมควร้ ถามว่ า ส่ งออกมากขนาดนี้ แถมมีลูกค้ าจาก กรุงเทพฯ เกือบ 100 ราย ท�าไมถึงไม่ ไปอยู่ กรุงเทพฯ ผมก็บอกว่ าไม่ มีความจ�าเป็ นอะไรเลยที่ ต้ องย้ ายไปที่นั่น ที่นี่สะดวกกว่ าเยอะ เอางี้ ถ้ า โรงงานคุณอยู่ พระราม 2 คุณมีออรเดอร์ส์ ่ งของ เขากรุงเทพฯ คุณอาจต้ องเจอรถติด ซึ่งเผลอๆ ใช ้ ้ เวลาเท่ ากับการขับรถจากนครสวรรค์เข้ าไปอีก แน่ นอน อยู่ ที่นี่ต้ นทุนค่ าน้�ามันอาจสูงกว่ า แต่ ก็ไป หักกับคาท� ่าส�านักงานอยูกรุงเทพฯ ที่ส� ่าคัญ ถาทุก้ คนคิดวากรุงเทพฯ คือประเทศไทยนะ บ ่ านเมืองเรา ้ ไม่ มีวันโตหรอก ขนาดเมียนมาร์ ที่ล้ าหลังกว่ าเราเยอะ ความเจริญ เขาไม่ ได้ อยู่ แค่ ที่ย่ างกุ้ ง แต่ เป็ น มันดาเลย์ มะละแห ม่ ง แล้ วมาดูจีน ญี่ปุ่ น หรืออินเดียสิ ศูนย์ กลาง เศรษฐกิจเขากระจายไปทัวประเทศ ซึ่งนั ่นหมายถึง่ ความเจริญมันก็กระจายอย่ างทั่วถึง บางคนตื่น เต้ นที่รู้ ว่ าผมตั้งโรงงานอยู่ ที่นี่ ผมก็บอกเขาไปว่ า คุณควรรูสึกประหลาดใจมากกว ้ ่ าที่ทุกวันนี้ ความ เจริญใดๆ ก็แล้ วแต่ ในประเทศนี้ ยังคงกระจุกตัว อยู่ ในกรุงเทพฯ ที่ส�าคัญ นครสวรรค์เป็ นเมืองที่มีประสิทธิภาพใน การเป็ นศูนย์ กลางการผลิตและขนส่ งในระดับ ภูมิภาคอยูแล่ ว คุณสังเกตกายภาพเราสิ ทางหลวง ้ 117 เหมือนเป็ นแม่ น้�าน่ าน ถนนพหลโยธินเปรียบ เหมือนแมน้่า�ปิ ง ท�าเลของจังหวัดเป็ นเหมือนสะดือ ของประเทศ เป็ นแหลงลุ่มชุ่ม่น้า�ที่เหมาะแกการกระ่ จายสินคาไปทั ้ วประเทศ เกษตรเราก็เยอะ เหมาะแก ่ ่ การท�าอุตสาหกรรมเกษตร ที่ส�าคัญคนบ้ านเราท�า ขนส่ งเก่ งมาก สมาคมขนส่ งทางบกของประเทศก็ มาตั้งอยู่ ที่นี่ เพราะเป็ น hub ทางหลวง 225 จาก อีสานก็มาจบตรงนี้ ไหนจะรถไฟเส้ นใหม่ จาก แมสอดที่เชื่อมพื้นที่เศรษฐกิจชายแดนฝั ่ ่งตะวันตก อีก ผมไม่ เห็นความจ�าเป็ นใดๆ ที่ตองย้ ายไปอยู ้ ที่อื่นเลย ่ เพียงแต่ ก็อยากใหทุกภาคส้ ่ วนที่ผมก็รูว้่ าตระหนัก ในสิ่ งที่ผมพูดอยู่ นี้เหมือนกัน มาช่ วยกันท�าให้ คน บานเราเข้ าถึงโอกาสเติบโตกันให ้มากกว้ านี้ รวมถึง ่ กลุมนักวิจัยที่ช ่ วยท� ่าใหงานของพวกคุณรับใช ้ชาว้ บานมากกว้ ่ านี้ อยาเอาแต่ ท� ่าไปตาม TOR พอเสร็จ แล้ ว ก็เย็บเล่ มเก็บเข้ าหองสมุดเฉยเลย” ้ People
84 “ต้ องยอมรับว่ าพื้นที่การเรียนรูภายในเขตเทศบาลนคร ้ นครสวรรค์ ยังไม่ โดดเด่ นเท่ าไหร่ ถึงอย่ างนั้น เทศบาลเราก็ พยายามจะปรับความได้ เปรียบเรื่องพื้นที่สาธารณะที่เรามีอยู่ หลายแห่ ง ให้ กลายเป็ นพื้นที่แห่ งการเรียนรู้ ส�าหรับทุกคนใน ครอบครัว ไม่ ว่ าจะเป็ นอุทยานสวรรค์ หรือที่คนนครสวรรค์เรียกว่ า ‘หนอง สมบุญ’ สวนสาธารณะขนาดใหญ่ กลางใจเมือง แหล่ งพักผ่ อน ส�าคัญของผู้ คนในเขตเทศบาล ซึ่งเราก็พยายามประสานความ ร่ วมมือกับภาคส่ วนต่ างๆ ให้ เข้ ามาจัดกิจกรรมด้ านการเรียนรู้ เกี่ยวกับธรรมชาติและสิ่ งแวดล้ อม หรือ ‘คลองญวนชวนรักษ์’ พื้นที่สาธารณะกว่ า 300 ไร่ ที่ทาง เทศบาลเขาไปปรับปรุงเกาะญวน บริเวณที่อยู ้ อาศัยเดิมของชาว ่ ญวนที่ถูกแม่ น้�าตัดขาด จนเกิดเป็ นเกาะใกล้ ต้ นแม่ น้�าเจาพระยา ้ ใหกลายเป็ นแหล ้ ่ งเรียนรูด้ ้ านการอนุรักษ์ พลังงาน การบ�าบัดน้�า เสีย และการหมุนเวียนน้า� โดยเราไดริเริ ้ มปรับปรุงพื้นที่ต ่นคลอง้ และท้ ายคลองเสร็จแล้ ว เหลือเพียงพื้นที่ตอนกลางที่ยังอยู่ ระหว่ างการตั้งงบประมาณเพื่อเสริมใหพื้นที่ที่เหลือเป็ นพื้นที่ ้ สรางสรรค้ ์ ต่ อไปในอนาคต อีกพื้นที่ที่ไมพูดไม ่ ่ ไดคือ ‘พาสาน’ แลนด ้มาร์คแห์ งใหม ่ บริเวณต ่น้ แม่ น้�าเจ้ าพระยา โดยชั้นล่ างของพาสานเรามีพิพิธภัณฑ์ ที่บอก เลาประวัติศาสตร ่ และความเป็ นมาของชาวปาก ์น้า�โพ ขณะที่พื้นที่ โดยรอบก็เป็ นสวนหย่ อมกลางน้�า ซึ่งยังสามารถนั่งเรือต่ อไปยัง ศาลเจาพ้ ่ อเทพารักษ์ -เจาแม้ ่ ทับทิม ไปสักการบูชาสิ่ งศักดิ์สิทธิ์คู่ เมือง และเรียนรู้ เกี่ยวกับสถาปั ตยกรรมและศิลปกรรมจีนไดด้วย ้ ทังนี้ในอนาคต ทางเทศบาลมีแผนจัดสร ้างอุทยานวัฒนธรรมต ้น้ แมน้่า�เจาพระยา โดยตั ้งอยู้ พื้นที่ด ่ านหลังพาสาน เป็ นแหล ้ งเรียน ่ รูรากเหง้าของคนนครสวรรค้ และเป็ นสถานที่ท ์ องเที่ยวแห ่ งใหม ่ ่ ของเมือง รวมถึงการสรางสะพานคนเดิน เชื่อมให ้ คนที่อาศัยใน ้ ยานตลาดเก่ า เดินข ่ ามมาพักผ ้ อนยังอุทยานแห ่ งนี้ได ่อย้างสะดวก ่ ในฐานะที่ผมดูแลเรื่องการศึกษาในเขตเทศบาลฯ ซึ่งรับผิดชอบ โรงเรียน 9 แห่ ง และ 12 ศูนย์ พัฒนาเด็กเล็ก เรายังให้ ความ ส�าคัญกับการดูแลสวัสดิภาพและสาธารณสุขของชุมชนโดยรอบ โรงเรียน ด้ วยมองเห็นว่ าการหนุนเสริมให้ ผู้ ปกครองอยู่ ดีมีสุข พวกเขาจะเห็นถึงความส�าคัญในดานการศึกษา เด็กๆ ก็จะไม ้หลุด่ ออกจากระบบ และดวยแนวทางสมาร้ ทซิตี้ เราได ์ ท� ้าระบบจัดเก็บขอมูลของผู้คน้ ในเขตเทศบาลอย่ างครอบคลุม เพื่อน�ามาประมวลผลถึงปั ญหา และแนวทางการแก้ ไข รวมถึงโปรแกรมอัจฉริยะส�าหรับบริหาร การศึกษา น�าข้ อมูลที่ได้ มาออกแบบหลักสูตรที่ตอบโจทย์เด็ก นักเรียนในเขตเทศบาล ซึ่งยังรวมถึงข้ อมูลด้ านสาธารณสุขที่จะ มาช่ วยดูแลผู้ สูงอายุไปพรอมกัน ้ ในฐานะที่เกิดและโตที่นครสวรรค์ แม้ จะมีช่ วงหนึ่งที่ไปเรียนและ ท�างานในกรุงเทพฯ บ้ าง แต่ ผมยังเห็นว่ าเมืองของเรามี โครงสรางความสัมพันธ ้ ์ ระหว่ างผูประกอบการที่เข ้ มแข็ง มีความ ้ พร้ อมรองรับการเปลี่ยนแปลงใหม่ ๆ รวมถึงการเข้ ามาของ เทคโนโลยี ที่ท�าใหคนรุ้นผมและคนรุ่ นใหม ่ ๆ กลับมาท� ่างานหรือท�า ธุรกิจที่บ้ านเกิด จตุรวิทย์ นิโรจน์ ธนรัฐ รองนายกเทศมนตรีนครนครสวรรค์ “สิ่งที่จะช่วยหนุนเสริมผู้ประกอบการรุ่นใหม่ให้สามารถท�ำธุรกิจที่บ้านเกิด ตัวเองได้อย่างยั่งยืน คือการมีข้อมูลระดับท้องถิ่นที่พร้อมให้ทุกๆ คนเข้าถึง” People
85 ทังนี้ สิ ้ งที่จะช ่วยหนุนเสริมผู ่ ประกอบการรุ ้ นใหม ่ ่ ใหสามารถท� ้าธุรกิจที่บ้ านเกิดตัวเองได้ อย่ าง ยั่งยืน คือการมีข้ อมูลระดับท้ องถิ่ นที่พร้ อมให้ ทุกๆ คนเข้ าถึงและน�าไปประยุกต์ ใช้ แน่ นอน ใน ภาพใหญ่ เรามีข้ อมูลหรือสถิติของอุตสาหกรรม ตางๆ พร่อมอยู้แล่ว แต้ ่ ในระดับเมือง เรายังขาด การรวบรวมอยู่ พอสมควร จึงเป็ นการยากที่จะ หา supplier หรือแพลทฟอร์ มที่ช่ วยถอดบท เรียนธุรกิจต่ างๆ ผมจึงคิดว่ าถ้ ามีความรวมมือในการรวบรวม ่ และประมวลผลข้ อมูลเหล่ านี้ จะช่ วยสร้ างแต้ ม ตอให ่ กับผู ้ ประกอบการรุ ้ นใหม ่อย่ างมาก และเมื่อ ่ ผู้ ประกอบการรุนใหม ่ ่ กลับมาท�าธุรกิจในเมือง มากขึ้น นครสวรรค์ ก็จะมีพลวัตรของความ หลากหลายที่ช่ วยพัฒนาให้ เมืองเติบโตได้ อย่ าง เข้ มแข็ง” People
86 People
87 “เมื่อก่ อนผมอยู่ ชุมชนป้ อมหนึ่ง ใกล้ ๆ ตลาดลาวในตัวเมือง นครสวรรค์ ที่เรียกว่ าตลาดลาวนี่ไม่ ใช่ คนลาวหรอก แต่ เป็ นคน จากภาคเหนือล่ องเรือขนสินค้ ามาขาย บางส่ วนก็มาตั้งรกรากที่ ปากน้�าโพ คนจีนที่นี่เรียกคนเหนือว่ าลาว ก็เลยเรียกตลาดลาว แต่ หลังๆ มาก็กลายเป็ นคนเชื้อสายจีนอยู่ เสียเยอะ ตลาดลาวอยู่ ติดแม่ น้�าปิ ง เดินเท้ าไปไม่ ไกลก็คือปากแม่ น้�า เจ้ าพระยา ตรงพาสานบนเกาะยมนั่นแหละ พวกเราอยู่ ทันเห็น สมัยที่ตรงนั้นเป็ นศูนย์ กลางของการขนส่ งทางเรือ ตรงตลาด เทศบาลก็มีท่ าเรือที่รับคนไปชุมแสง อีกสายไปก้ าวเลี้ยว ขณะที่ เรือที่สวนมาสวนหนึ่งจะเป็ นเรือขนข ่ าวสารไปส ้ งภาคเหนือ ถ ่ าใคร ้ จะเดินทางไปภาคเหนือ ก็มาขึ้นเรือหางยาวที่นี่ สมัยก่ อนแม่ น้�ากว้ างกว่ านี้ แม่ น้�าจะอยู่ ติดตึกเลย ซุงลอยเต็ม แม่ น้�าโดยส่ วนใหญ่ จะมาจอดตรงท่ าเดชาฯ ตอนเป็ นเด็ก ผมยัง ไปวิ่ งเล่ นบนซุงที่มันลอยแพมาเลย สวนศูนย่กลางการค์ าบนฝั ้่ง ตองตึกเหลืองและตึกแดง อยู ้ ติดกับ ่ ตรอกทาเรือจ ่ าง คนขายของในนั ้ นเต็มไปหมด เขาก็เอาของที่ขนส ้ง่ กันทางเรือขึ้นฝั่งมาขาย ยังไม่ มีหางสรรพสินค ้ ้ าอย่ างทุกวันนี้ จนมีการสรางถนนเชื่อมนครสวรรค ้เข์ ากรุงเทพฯ และมีการสร ้าง้ สะพานเดชาติวงศ์ นั่นแหละ การคมนาคมขนส่ งทางเรือจึงค่ อยๆ หายไป นครสวรรคจึงเปลี่ยนบทบาทจากศูนย ์กลางขนส์ งทางเรือ ่ มาเป็ นเมืองที่คนขับรถตองแวะพักก ้ อนเดินทางขึ้นภาคเหนือ หรือ ่ คนจากภาคเหนือเดินทางลงภาคกลาง พอเรียนจบ ผมก็ย้ ายจากตัวเมืองไปบรรจุอยู่ โรงเรียนรอบนอก จนใกล้ เกษียณก็ย้ ายกลับเข้ ามา ตอนนี้อยู่ ชุมชนหนองปลาแห้ ง แล้ วความที่ลูกไปเรียนมหาวิทยาลัยและรวดท�างานที่กรุงเทพฯ ก็เลยมีเวลามาท�าอาสาสมัครชุมชน ไปๆ มาๆ ก็กลายเป็ นประธาน ชุมชน เป็ นมาได้ 3 สมัยแล้ ว ชุมชนหนองปลาแหงมีอยู ้ ่ ราว 160 ครัวเรือน แต่ เดิมที่ดินตรงนี้ เป็ นวัดเก่ าแก่ เลยเป็ นที่ของส�านักพุทธศาสนา ลูกบ้ านบางส่ วน ประสิทธิ์ พงษ์ ไพบูลย์ และบุปผา พงษ์ ไพบูลย์ประธานชุมชนหนองปลาแหง และประธานอาสาสมัครประจ� ้าหมู่ บ้ าน (อสม.) เทศบาลนครนครสวรรค์ “สมัยก่อนแม่น�้ำกว้างกว่านี้ แม่น�้ำจะอยู่ติดตึกเลย ซุงลอยเต็มแม่น�้ำโดยส่วนใหญ่จะมาจอดตรงท่าเดชาฯ ตอนเป็นเด็ก ผมยังไปวิ่งเล่นบนซุงที่มันลอยแพมาเลย” เป็ นทหารเกษียณมาอยู่ บางสวนเป็ นพนักงานของบริษัทเสริมสุข ่ เพราะชุมชนนี้อยู่ ใกล้ ทั้งค่ ายทหาร (ค่ ายจิรประวัติ) และโรงงาน ของเสริมสุข ที่ผมมาท�างานชุมชน เพราะผมเป็ นครูมาก่ อน มี ความรู้ มีทักษะในการประสานงานกับราชการ ขณะเดียวกันก็มี เวลาพอ และก็ไม่ ได้ เดือดรอนเรื่องรายได ้ ้ เพราะมีบ�านาญอยูแล่ว ้ เลยอยากมาช่ วยเหลือสังคม ถาเฉพาะในชุมชนของเรา ผู ้ สูงอายุเยอะครับ เรามี 160 ครัวเรือน ้ จ�านวนผู้ สูงอายุนี่รอยกว้ ่ าราย เด็กๆ แทบไม่ มี คนหนุ่ มสาวส่ วน ใหญ่ ก็ไปท�างานต่ างเมืองหมด แต่ ในภาพรวมในเขตเทศบาล เรา เริ่ มเห็นคนรุ่ นใหม่ กลับเข้ ามาบ้ างแล้ วนะ เป็ นแนวโน้ มที่ดี แต่ ใน ระดับชุมชนเล็กๆ คณะกรรมการชุมชนอยางพวกเราก็ต ่ องพึ่งพา ้ สาธารณสุขบ่ อยหน่ อย เพราะต้ องช่ วยกันดูแลคนแก่ ที่ชอบเมืองนี้ เพราะผูคนรักกันดี ยิ ้มแย้มแจ้ มใส เคารพซึ่งกันและกัน ่ รวมถึงเชื่อในบรรพบุรุษ และเพราะเป็ นแบบนี้ประเพณีตรุษจีน ของเราจึงเขมแข็งและมีชื่อเสียง หรือในระดับชุมชนที่ผมดูแล เห็น ้ เงียบๆ แบบนี้ แต่ ทุกคนใหความร้ วมมือดีมากเลยนะ ใครล� ่าบาก อะไร ก็พรอมช้ ่ วยเหลือ มีจิตสาธารณะ อย่ างเช้ ามา ตี 5 คนใน ชุมชนบางสวนเขาก็ตื่นขึ้นมากวาดถนน ท� ่าความสะอาดซอยบาน้ ตัวเองกัน ก่ อนจะรอใส่ บาตรพระ เทศบาลเขายังมาชมเลยว่ า ชุมชนเราสะอาด และวิถีชุมชนของเราแบบนี้ ยังปรากฏในหลายชุมชนทั่วเมือง นครสวรรค์ นะ จริงอยู่ ถ้ าในย่ านการค้ าใจกลางเมืองมันอาจจะ ไม่ ค่ อยมีแล้ ว แต่ ก็ไม่ ได้ หมายความว่ าจะต่ างคนต่ างอยู่ เขาก็ สรางความร้ วมมือในแบบอื่นๆ โดยเฉพาะกับความร ่ วมมือกับทาง ่ เทศบาลในการขับเคลื่อนโครงการต่ างๆ ที่เกี่ยวกับเมือง ขณะเดียวกัน ผมเชื่อว่ าคนในเมืองสวนใหญ ่ ทราบดีว ่ ่ าเมืองก�าลัง จะมีการพัฒนาครั้งใหญ่ ในอีกไม่ ช้ า ทั้งศูนย์ การค้ า รถไฟ ความเร็วสูง รถไฟรางคู่ และอื่นๆ แตผมเชื่อว ่ ่ า ถาคนนครสวรรค้ ์ ยังรักษาจุดเด่ นด้ านความร่ วมมือและจิตสาธารณะแบบนี้ไว้ ได้ เมืองของเราน่ าจะเติบโตไปอย่ างมีทิศทาง” People
88 รัตนาภรณ์ ทองแฉล้ ม ประธานกฎบัตรสาขาเกษตรและอาหารปลอดภัย จังหวัดนครสวรรค์ เจาของไร ้ ่ อุดมสุข “นครสวรรค์มีศักยภาพในระดับ ครัวของภาคเหนือตอนล่าง ถ้าเราส่งเสริมเรื่อง วัตถุดิบปลอดภัยเข้ามาอีก ครัวของเราจะมีมูลค่าเพิ่มได้อีกเยอะ” “เราลาออกจากงานประจ�าในบริษัทที่กรุงเทพฯ และ กลับบานมาท� ้าสวนผักและผลไมที่นครสวรรค ้ ราวปี ์ 2560 ปลูกฝรัง มะม่วง ส่ มโอ มะนาว กล ้ วย ฯลฯ ตั ้ งชื่อว ้า ‘ไร ่ อุดมสุข’ ่ ที่หันมาท�าการเกษตร จะว่ าเป็ นเทรนด์ ก็ใช่ และเราก็มี ที่ดินที่บ้ านเป็ นต้ นทุนอยู่ แล้ ว เราก็อยากอยู่ บ้ านด้ วย จึง คิดว่ าถ้ าท�าตรงนี้ได้ ก็น่ าจะมีความยั่งยืนกว่ า ขณะ เดียวกัน ก็มาคิดว่ าถ้ าเราสามารถท�าฟาร์ มเกษตรที่ สามารถผลิตอาหารปลอดภัยใหแก้ผู่ บริโภคได ้ ้ เมืองของ เราก็นาจะยั ่ งยืนไปด่ วย ก็เลยศึกษาข ้ อมูลเรื่องนี้ รวมถึง ้ ประสานกับหน่ วยงานต่ างๆ ที่สนับสนุนการท�าเกษตร ปลอดภัยมาตั้งแต่ เริมอาชีพใหม ่ ่ จนมาปี 2562 เราไดยินข ้าวจากเทศบาลนครนครสวรรค่ ์ ว่ าจะมีการจัดตั้งกฎบัตรนครสวรรค์ เราไม่ รู้ ว่ าสิ่ งนี้มัน คืออะไร แต่ ในรายละเอียดของกฎบัตร มีค�าว่ าอาหาร ปลอดภัย กับค�าว่ าพัฒนาเมืองอยูด่ วย ก็เลยตัดสินใจไป ้ รวมประชุมกับเขาที่ส� ่านักงานเทศบาล พอไปประชุมก็ไดรู้จักอาจารย ้ ฐาปนา (ฐาปนา บุณยประวิตร ์ เลขานุการกฎบัตรไทย) คุยกับเขาว่ าเราพอมีเครือข่ ายที่ สนใจการท�าเกษตรปลอดภัย รวมถึงกลุ่ มที่อยากท�า เกษตรอินทรีย์ อยู่ ในเมื่อกฎบัตรนครสวรรค์ มีกิจกรรม การออกแบบสมารทฟาร ์มแล์ ้ ว เราจะขอขึ้นกลุ่ มเกษตร และอาหารปลอดภัยดวยได ้ ้ ไหม อาจารยฐาปนาก็บอกว ์ ่ า ดีเลย เพราะคุณสมศักดิ์ อรุณสุรัตน์ ประธานสภา เทศบาลนครนครสวรรค์ เขาก็อยากให้ มีสาขานี้ด้ วย เพียงแตภายในเขตเทศบาลนครไม ่ มีกลุ ่มเกษตรกรอยู่ ่ เลย กฎบัตรนครสวรรคเป็ นส ์ วนส� ่าคัญที่เชื่อมใหกลุ้มของเรา่ ไดรู้จักหน ้วยงานต่ างๆ ที่หลากหลาย โดยเฉพาะอย ่ างยิ ่ง่ ได้ เขาถึงผู ้ ประกอบการที่ก� ้าลังมองหาพืชผักปลอดภัยไป ใชกับธุรกิจ เราก็รวมกลุ ้ มเกษตรปลอดภัยจาก 15 อ� ่าเภอ ทั่วจังหวัด น�าผลผลิตมาจ�าหน่ ายใหกับกลุ ้ ่ มธุรกิจ ไม่ ว่ า จะเป็นภัตตาคารอาหารจีนเลงหงษ่ ที่ท� ์าคอรสอาหารสุขภาพ์ และอาหารคลีน ครัวของโรงพยาบาลศรีสวรรค์ ที่ ต้ องการเสิร์ ฟผักอินทรีย์ แก่ คนไข้ รวมถึงกิจการอื่นๆ เป็ นต้ น นอกจากเกษตรกรอยางพวกเราได ่ ้ เจอตลาด กฎบัตรยัง เชื่อมให้ เราได้ มีโอกาสบุกเบิกพื้นที่การเรียนรูอีกด ้ ้ วย นั่นคือการร่ วมมือกับ คุณตุ้ ย-ธนาเทพ ถึงสุข เจาของ้ โรงแรมแกรนดฮิลล ์ ที่เขามีที่ดินเปล ์ าที่อยากพัฒนาเป็ น ่ ฟารมเกษตรอินทรีย ์ ์ ในตัวเมือง เขาได้ แบบการปรับปรุง พื้นที่เป็นสมารทฟาร ์ มจากทางกฎบัตรมาแล ์ว แต้ ่ เขาตองการ้ People
89 กลุ่ มเกษตรกรเข้ าไปจัดการพื้นที่ เพื่อปลูกผลผลิต ออร์ แกนิ กสงให ่ กับโรงแรม ขณะเดียวกันก็ใช ้ พื้นที่นี้เป็ นพื้นที่เรียนรู ้ ส� ้าหรับ ผู้ ที่สนใจท�าเกษตรอินทรีย์ โดยตั้งชื่อว่ า ‘ฟารมสุขสมใจ’ ์ เราก็เลยใช้ ฟารมสุขสมใจของคุณตุ ์ ้ ยเป็ นทั้งพื้นที่ที่เปิ ดใหคนมา้ เรียนรู้ เรื่องการเกษตร และพื้นที่กึ่งๆ ส�านักงานของกลุมกฎบัตร ่ เกษตรและอาหารปลอดภัยของพวกเรา ซึ่งตอนนี้เรามีสมาชิก ราว 20 กว่ าคนทั่วจังหวัด บทบาทของเราคือการรวมผลผลิตจากสมาชิกเพื่อส่ งให้ โรงแรม รานอาหาร โรงพยาบาลที่ต ้ ้ องการวัตถุดิบปลอดภัย ส่ วนที่เหลือ ก็แล้ วแต่ สมาชิกจะน�าไปขายตามตลาดนัดต่ างๆ ทั้งนี้เราไม่ ได้ ท�า หนาที่เป็ นพ ้ ่ อคาคนกลางแต้อย่ างใด ใบสั ่ งซื้อจากลูกค ่ามาเท้ าไหร ่ ่ ก็เทานั ่ น เราไม้ ่ ไดก� ้าไรอะไรจากตรงนี้ เพียงแคอยากส่ งเสริมและ ่ เพิ่มช่ องทางการขายใหพี่น้ ้ องเกษตรกร และกระตุ้ นให้ เกษตรกร รายอื่นๆ หันมาท�าเกษตรปลอดภัยและเกษตรอินทรีย์ กันมากๆ นครสวรรคเป็ นเมืองอาหารการกินค ์ ่ ะ เรามีทังแหล้งผลิตวัตถุดิบ ่ ชั้นเลิศ และร้ านอาหารท้ องถิ่ นที่เสิร์ ฟแต่ เมนูรสเลิศ เรามี ศักยภาพในระดับครัวของภาคเหนือตอนล่ างและภาคกลางตอน บนได้ ถาเราส้ งเสริมเรื่องวัตถุดิบปลอดภัยเข ่ ามาอีก ครัวของเรา ้ จะมีมูลค่ าเพิ่มได้ อีกเยอะ และที่ส�าคัญคือสุขภาพของผู้ บริโภคก็ จะดีขึ้น เพราะอาหารการกินที่ดีคือยาบ�ารุงสุขภาพกลายๆ นันเองค่ ่ ะ” People
90 “กอน่มาขายกาแฟ ผมท�างานอยูองค่การ์ มหาชนที่ขับเคลื่อนเรื่องการพัฒนาชุมชนใน ส�านักงานที่กรุงเทพฯ ผมท�าที่นันอยู่ราว 10 ปี ่ หลักๆ คือท�าเรื่องที่อยูอาศัย เรื่องเอกสารสิทธิ์ ่ ในที่ดินและที่ท�ากินของชาวบ้ าน หรือการ ท�าให้ เมืองยังคงพัฒนาต่ อไปได้ โดยที่ชุมชน ไม่ ถูกทิ้ งไว้ ข้ างหลัง นี่เป็ นงานที่ผมรัก เพราะได้ อยู่ กับชาวบ้ าน ได้ มีสวนท� ่าใหพวกเขาเข้ าถึงและรักษาสิทธิ์ของ ้ ตัวเอง รวมถึงท�าให้ ชีวิตความเป็ นอยู่ ของพี่ นองชุมชนดีขึ้นผ ้ านการมีที่อยู ่ อาศัยที่ถูกต ่อง้ และมั่นคง แต่ พอท�างานไปในช่ วงหลังๆ อาจด้ วยปั จจัย หลายอย่ าง และนี่เป็ นมุมมองส่ วนตัวของผม นะ ผมเห็นวาองค่ กรที่ผมเคยท� ์างานดวย จาก้ ที่เคยเป็ นตัวกลางเชื่อมชาวบ้ านกับภาครัฐ กลับกลายเป็ นว่ าองค์ กรไปรับใช้ รัฐมากกว่ า จะอยู่ ข้ างชาวบ้ าน ผมเชื่อเรื่องการกระจาย อ�านาจให้ คนเล็กคนน้ อย เชื่อว่ าคนเล็กคน นอยเหล้ านี้คือเจ ่ าของเมือง ไม ้ ่ ใช่ เจาหน้ าที่รัฐ ้ ก็เลยคิดวาถ่ าท� ้างานนี้ตอไป เราคงไม ่ มีความสุข ่ เสกสรร ป้ อมโพธิ์ เจาของร้ ้ าน Cup and Away และ Cup and Away Hideout ขณะที่อีกปั จจัยส�าคัญคือผมมีลูกคนแรก ก็ อยากมีเวลาอยูกับเขามากขึ้น เลยตัดสินใจลา ่ ออกจากงาน กลับมาอยู่ บ้ านที่นครสวรรค์ นครสวรรค์ ไม่ มีงานที่ทักษะทางวิชาชีพที่ผม มีจะท�าได้ แต่ ในเมื่อเรากลับมาอยู่ แล้ วต้ องมี รายได้ เลยคิดถึงการท�าธุรกิจเล็กๆ ที่ท�าให้ ผมสามารถเลี้ยงดูครอบครัวได้ คิดไปคิดมา ว่ าจะท�ายังไงดี แล้ วก็พบว่ าราว 5 ปี ที่แล้ ว สมัยนันเมืองยังไม้ค่ อยมีร ่ านกาแฟที่เป็นคาเฟ ้ ่ จริงจัง ก็เลยตัดสินใจจะท�าธุรกิจนี้ ผมไม่ ได้ เป็ น coffee lover มาแต่ ต้ น พูดตาม ตรง ผมดื่มกาแฟกระป๋ องเป็ นหลักด้ วยซ้�า ก็ พาตัวเองไปรูจักกับคนที่เขาท� ้ากาแฟมากอน ่ ไปเรียนรู้ ใหมาก ผมถือคติว ้าถ่ าเราอยากมีเงิน ้ เลี้ยงลูก เราต้ องชงกาแฟใหอร้ อย เพื่อท� ่าให้ ร้ านอยู่ ได้ ร้ านกาแฟของผมมันไม่ ได้ ขับ เคลื่อนด้ วยแพสชั่นของคนรักกาแฟแต่ แรก แต่ เป็ นแพสชั่นของคนท�ามาหากิน แต่ นั่นล่ ะ พอเริมเข่าสู้ ่ โลกกาแฟแลว ผมก็ค ้ อยๆ ด� ่าดิง ่ จนทุกวันนี้พูดได้ เลยวากาแฟมันมีความหมาย ่ กับชีวิตผมมาก Cup and Away ปี นี้ (2566) เป็ นปี ที่ 5 ล่ ะ ครับ ช่ วงแรกๆ ก็เหนื่อยหน่ อย เพราะคนยัง ไมรู่ จัก แต ้ ก็ได ่ รับการบอกต ้อและลูกค่ าประจ� ้า จนอยูรอดมาได ่ ้ กระทังช่วงโควิด-19 ร ่านเรา้ ก็ไม่ โดนกระทบเท่ าไหร่ เพราะมีฐานลูกค้ าที่ เป็ นคนนครสวรรค์เป็ นหลัก แน่ นอน เนื้องานชุมชนกับการท�ากาแฟนี่ต่ าง กันเลย แต่ มองอีกมุม นอกจากการท�ากาแฟ ใหดี ผมก็ได ้ ้ ใช้ ทักษะในงานเก่ าที่มีกับธุรกิจนี้ ได้ อย่ างการพูดคุยกับลูกค้ า การเป็ นผู้ ฟังที่ ดี การอ่ านความต้ องการของเขา ไปจนถึง การผูกมิตรจนท�าใหลูกค้ าวางใจ ลูกค ้ าประจ� ้า หลายคนกลายมาเป็ นเพื่อนกัน และก็มีไมน่อย้ ที่เลือกเลาปัญหาชีวิตส ่ วนตัวของเขาให ่ ผมฟัง ้ คนเดียว และผมก็รับฟังและให้ ค�าแนะน�าเท่ า ที่จะท�าได้ โดยไม่ ตัดสิน จริงอยู่ การท�าร้ านกาแฟท�าใหผมพบเจอแต้ ่ คนที่มีรายได้ โอเค ชีวิตไม่ ได้ ต้ องดิ้ นรนอะไร นัก และถ้ ามองในภาพรวมของเมือง นครสวรรค์ ก็จะเห็นว่ าการค้ าการขายค่ อน ข้ างดี ผู้ คนมีรายได้ แต่ ความเป็ นจริง ความ People
91 “การชงกาแฟก็เป็นงานเมืองแบบหนึ่งเหมือนกัน แน่นอนมันอาจไม่ได้เป็น hot issue แบบที่ผมเคยท�ำ แต่นี่เป็นงานเชิงวัฒนธรรม และถ้าหลายคนร่วมๆ กันท�ำ มันจะประกอบร่างให้เมืองของเรากลายเป็นเมืองน่าอยู่” เหลื่อมล้า�ของเมืองเราก็ไมต่างจากกรุงเทพฯ ่ นะครับ คนรวยก็รวยไปเลย ส่ วนคนจนเขาก็ ล�าบากหนักจริงๆ โดยเฉพาะช่ วงเวลานี้ และ ก็เป็ นเรื่องยากส�าหรับพวกเขาในการเข้ าถึง โอกาส อธิบายให้ เห็นภาพ อย่ างการมีพื้ นที่ สาธารณะ จริงอยู่ เมืองเรามีสวนสาธารณะ หรือมีอีกหลายพื้นที่ที่ท�าใหทุกคนเข้ ้ าถึงโดย ไม่ มีค่ าใช้ จาย แต่ ่ ถ้ าคุณมีลูกเล็ก และอยาก ให้ ลูกเข้ าถึงการเรียนรู้ นอกห้ องเรียน หรือ เสริมทักษะอื่นๆ การที่คุณไม่ มีเงิน สิ่ งนี้แทบ เป็ นไปไม่ ได้ เลยนะ หรือกระทั่งการใช้ พื้นที่ สาธารณะเอง ก็ใช่ ว่ าทุกครอบครัวจะมีเวลา พาลูกมาวิ่ งเล่ นหรือพักผ่ อนในสวนได้ เสีย ที่ไหน เพราะคุณต้ องใช้ เวลาส่ วนใหญ่ ไปกับ การท�างาน ผมจึงเห็นวาเมืองเรามีพื้นที่พร ่อม แต้ ยังขาด ่ กิจกรรมที่เปิ ดให้ เด็กๆ ทุกคนเขาถึงโดยไม ้ ติด่ เพดานทางเศรษฐกิจ ถ้ าเทศบาลหรือหน่ วย งานท้ องถิ่ นขับเคลื่อนเรื่องนี้จะดีมากๆ กับอีกเรื่องที่ผมเห็นว่ าเมืองของเราขาดอยู่ คือสุนทรียะ อาจเพราะคนในนี้ส่ วนใหญ่ ท�า ธุรกิจกัน พอมีลูกเขาก็จะส่ งเสริมให้ เรียน หมอหรือวิศวฯ พวกเขาจึงไม่ ค่ อยเห็นความ ส�าคัญกับการมีพื้นที่ทางศิลปะใหผ้ ่ อนคลาย ซึ่งจริงๆ แล้ วคนรุนใหม ่ ่ ทั้งวัยเรียน หรือวัย ท�างานที่กลับมาอยูบ่ านเขาโหยหามันมากเลยนะ ้ รานผมเคยจัดนิทรรศการภาพถ ้ ่ ายให้ เพื่อน ช่ างภาพรุ่ นน้ องคนหนึ่ง วันเปิ ดมีวงดนตรี แจสเล็กๆ มาเล ๊ ่ นให้ กลายเป็ นว่ าคนใหความ้ สนใจกันมากๆ พ่ อแม่ พาลูกมาดูภาพถ่ าย และคุยกันถึงสถานที่ในภาพ ลุงป้ามาดู ภาพถายแล่วรู้ สึกอิ ้ ่ มเอม หรือคนรุนใหม ่ ที่น� ่า ผลงานมาใหผมดู เผื่อจะได ้ จัดแสดงงานบ ้าง ้ เป็ นต้ น หรือที่ระยะหลังๆ เทศบาลจัดงานดนตรีใน สวน และเห็นครอบครัวพาลูกหลานมานังฟัง่ เพลงกัน ซึ่งผมว่ าดีมากเลย เมืองเราต้ องมี พื้นที่หรือกิจกรรมแบบนี้ มันไม่ จ�าเป็ นต้ อง เป็ นศิลปะจ๋ าก็ได้ ขอแค่ เริ่ มมีสุนทรียะที่มัน กลมกลืนไปกับวิถีชีวิตของผู้ คนก่ อน แล้ ว หลังจากนั้นพื้นที่ทางศิลปะจะไปต่ อของมันได้ เอง ถามว่ ายังคิดถึงงานพัฒนาชุมชนอยู่ มั้ย? บางครังก็คิดนะครับ แต ้ผมรู่ สึกว ้าร่ านกาแฟ ้ ที่ท�าอยูทุกวันนี้มันก็มีส ่ วนในการสร ่ างประโยชน ้ ์ หรือร่ วมพัฒนาเมืองของเราได้ อย่ างที่เล่ า ว่ าเราใช้ พื้นที่ที่มีเป็ นมากกว่ ารานกาแฟ เป็ น ้ พื้นที่ให้ คนมาผ่ อนคลายกับศิลปะได้ หรือที่ เทศบาลจัดงานดนตรีในสวน ผมก็เอากาแฟ ไปชงเสิร์ ฟในงาน ให้ คนในร่ วมงานได้ ดื่ม กาแฟดีๆ ดื่มด่า� ไปกับดนตรี การชงกาแฟมัน ก็เป็ นงานเมืองแบบหนึ่งเหมือนกันนะ แนนอน่ มันอาจไม่ ได้ เป็ น hot issue แบบที่เคยท�า แต่ มันเป็ นงานเชิงวัฒนธรรมน่ ะ เป็ นส่ วนเสี้ยว ที่ถาหลายคนร้ วมๆ กันท� ่า มันจะประกอบราง่ ให้ เมืองของเรากลายเป็ นเมืองน่ าอยู่ ” https://www.facebook.com/cupandawaycafe People
92 ภราดาธีระยุทธ ชาแดง อธิการโรงเรียนลาซาลโชติรวีนครสวรรค์ “โรงเรียนลาซาลโชติรวีนครสวรรค ตั ์ งขึ้นโดยคณะภราดา ้ ลาซาล นิกายโรมันคาทอลิก มีผูก้อตั ่ งคือนักบุญยอห้น แบพติสต ์ ์ เดอลาซาล เมื่อสามร้ อยกว่ าปี ที่แล้ ว พันธกิจหลักคือการ จัดการศึกษาใหแก้ ่ เยาวชนและผู้ ยากไร้ โดยในประเทศไทยมี โรงเรียนลาซาลอยู่ ด้ วยกัน 4 แห่ ง นอกจากที่นครสวรรค์ ก็มีจันทบุรี บางนา (กรุงเทพฯ) และสังขละบุรี (กาญจนบุรี) โดยล่ าสุดเรามีแผนจะเปิ ดสาขาใหม่ ที่จังหวัดแม่ ฮ่ องสอน ผมอยากเป็ นครูตั้งแต่ เด็ก และเห็นคณะลาซาลมีมิชชั่นเรื่อง การศึกษา ก็เลยบวชเณรคณะนี้ และเขาเรียนที่ลาซาลโชติรวี ้ นครสวรรค์ ก่ อนจะไปเรียนต่ อเพื่อเป็ นบราเธอร์ ส กลับมา สอนหนังสือที่นี่ได้ 1 ปี ก็ย้ ายไปสอนที่สังขละบุรี บางนา และ วิทยาลัยแสงธรรม อ�าเภอสามพราน ตามล�าดับ จากนั้นไป เป็ นเลขาส�านักงานที่ดูแลโรงเรียนลาซาลในเอเชียตะวันออก (Lasallian East Asia District) ที่ฮ่ องกง ความที่นักบวชใน คณะนี้เขาไมอยากให ่ มีการยึดติดกับสถานที่ใดที่หนึ่ง จึงมีการ ้ ย้ ายไปเรื่อยๆ หลังจากนั้นก็ได้ หมายให้ ย้ ายไปอยู่ ฟิลิปปิ นส์ แต่ เจอโควิด-19 เสียกอน เลยกลับมาเป็นอธิการที่ลาซาลโชติรวี ่ นครสวรรค์ จนถึงปั จจุบัน ระบบการบริหารโรงเรียนของเราก็เหมือนโรงเรียนทัวไปเลย ่ มีครูใหญ่ เป็ นผูจัดการ ใช ้ หลักสูตรของกระทรวงศึกษาธิการ ้ สวนอธิการจะเป็ นผู ่ ถือใบอนุญาต บริหารร ้ วมกับครูใหญ ่ ่ และ จัดการเรียนการสอนดานคริสต ้ศาสนา อย์ างไรก็ดี โรงเรียน ่ เราเปิ ดกว้ างในเรื่องของความเชื่อ น่ าจะเป็ นโรงเรียนคริสต์ ไมกี่แห ่ งที่อนุญาตให ่ นักเรียนที่ไม ้ ่ ไดนับถือคริสต ้เข์ าเรียนวิชา ้ ตามศาสนาของตัวเอง เชนเด็กพุทธก็จะเรียนวิชาพุทธศาสนา ่ โดยจะแยกนักเรียนที่นับถือคริสต์เข้ าโบสถ์ และโรงเรียนเรา ก็จัดพิธีกรรมทางพุทธศาสนาในวันส�าคัญด้ วย เราจัดการศึกษาถึงระดับมัธยมปลาย โดยระดับมัธยมปลาย จะมีดวยกัน 5 ห ้อง ห้ อง 1-2 จะมุ ้งเน่นด้ านสายวิทยาศาสตร ้-์ คณิตศาสตร์ หองอื่นๆ เน ้ ้ นด้ านภาษา โดยปี การศึกษาหน้ า เรามีแผนจะดึงวิชาพื้นฐานพวกฟิสิกส์ เคมี และชีววิทยา มา สอนเบื้องต้ นในระดับ ม.3 ด้ วย เพื่อจะท�าให้ เด็กนักเรียน ท�าความเข้ าใจเบื้องต้ น เพื่อประกอบการตัดสินใจเลือกเรียน ตามความถนัดของแต่ ละคนในระดับมัธยมปลาย นอกจากนี้ เรายังมีโปรแกรมเสริม LEARN Education ที่ โรงเรียนซื้อมาใช้ กับนักเรียน เพราะเข้ าใจว่ าคณาจารย์ ของ เราไม่ ได้ เก่ งทุกวิชา โปรแกรมนี้ก็จะมาหนุนเสริม และเปิ ดให้ นักเรียนเข้ าใช้ เพื่อทบทวนบทเรียนจากที่บ้ านได้ พรอมกัน ้ แมจะมีลูกหลานของผู ้ ประกอบการในตลาดปาก ้น้า�โพ อ�าเภอ และจังหวัดใกล้ เคียง มาเรียนกับเราเยอะ แต่ อย่ างที่บอก โรงเรียนของเราเป็ นโรงเรียนขยายโอกาส เราจึงมีทุนการ ศึกษาให้ แก่ เด็กนักเรียนจากครอบครัวผู้ ยากไร้ ทุกๆ ปี โดย “เพราะล�ำพังแค่โรงเรียนอย่างเดียว ไม่มีทางเติมเต็มการเรียนรู้ของเด็กๆ ได้อย่างครอบคลุม เมืองจ�ำเป็นต้องมีพื้นที่ และบรรยากาศที่ช่วยหล่อหลอม ความสนใจของเด็กๆ” People
93 กองทุนนี้ก็มาจากเงินบริจาคของผู้ ประกอบการและ หนวยงานต่ างๆ ในจังหวัดและในเครือลาซาลของเรา ่ เอง หรือชวงโควิดที่ส ่ งผลกระทบทางเศรษฐกิจ เราก็ ่ อนุญาตใหผู้ ้ ปกครองผ่ อนค่ าเทอมด้ วย ส่ วนค�าถามเรื่องการจัดการศึกษาเกี่ยวกับท้ องถิ่ น เมื่อกอนโรงเรียนเรามีหลักสูตรท ่ องถิ ้ นครับ เพียงแต ่ ่ พอกระทรวงศึกษาเขามีการปรับปรุงหลักสูตร วิชานี้ ก็กลายมาเป็ นวิชาสังคมทั่วไป เราเลยไปหนุนเสริม ด้ วยการท�าชมรมท้ องถิ่ น และคอยจัดให้ นักเรียนทุก คนในโรงเรียนได้ ไปทัศนศึกษาดูสถานที่ส�าคัญๆ ของ จังหวัด อาทิ บึงบอระเพ็ ด ชุมชนหัตถกรรม เครื่องปั้นดินเผาที่บานแก้ ง หรือช ่ วงเดือนกุมภาพันธ ่ ์ มีงานแห่ เจาพ้ ่ อเจาแม้ ่ หรือตรุษจีน เรายังประกาศให้ หยุดเรียน เพื่อใหนักเรียนเข ้าร้ วมกิจกรรมทางจังหวัด ่ จริงอยูที่นครสวรรค ่ เรามีแลนด ์มาร์ คที่โดดเด ์นอย่าง่ พาสาน หรือมีสวนสาธารณะขนาดใหญ่ แต่ ในแงมุม่ ของพื้นที่การเรียนรูส� ้าหรับเยาวชนเรามีนอยมากเลย้ ครับ พิพิธภัณฑ์ ส�าหรับเด็กๆ ก็ไม่ มี สวนสัตว์ ก็ไม่ มี มี แต่ บึงบอระเพ็ด แต่ พื้นที่ก็ไม่ ได้ มีกิจกรรมที่ดึงดูดให้ เด็กๆ ได้ เข้ ามาเที่ยวชมได้ บ่ อยๆ ซึ่งผมคิดว่ าด้ วย ศักยภาพของจังหวัดเรา เราสามารถสรางสิ ้ ่ งเหล่ านี้ หรือสรางบรรยากาศของการเรียนรู ้นอกห้ องเรียนให ้ ้ เกิดขึ้นในเมืองได้ เพราะล�าพังแคสถานศึกษาอย ่ างโรงเรียนอย ่ างเดียว ่ ไม่ มีทางเติมเต็มการเรียนรู้ ของเด็กๆ ได้ อย่ าง ครอบคลุม การอยู่ ในเมืองที่มีสถานที่ มีพื้นที่ และมี บรรยากาศที่ช่ วยหล่ อหลอมความสนใจส่ วนตัวของ เด็กๆ รวมถึงส่ งเสริมให้ พวกเขาเข้ าถึงองค์ ความรู้ หรือกิจกรรมที่เขาสนใจ จึงเป็ นเรื่องส�าคัญอยางมาก ่ และถ้ าอยากเห็นเมืองเราพัฒนา เมืองจ�าเป็ นต้ องมี สิ่ งเหล่ านี้” https://www.lasallechote.ac.th/ People
94 People
95 วีรวุฒิ บ�ำรุงไทย ผู้ จัดการ หางหุ้นส้ ่ วนจ�ากัด ลิ่ มเชียงเส็ง นครสวรรค์ ประธานสมาพันธ์เอสเอ็มอีไทย จังหวัดนครสวรรค์ “หจก.ลิมเชียงเส็ง เริ ่มต่นมาจากรุ้นอากง่ ผมช่ วงก่ อน พ.ศ. 2500 โดยเป็ นผู้ ประกอบ การรายแรกๆ ในนครสวรรค์ ที่ได้ รับใบ อนุญาตท�าโรงงานตอนปี 2507 อากงเริ่ ม ธุรกิจผลิตและจ�าหน่ ายอุปกรณ์ การเกษตร พวกบัวรดน้า� จอบ เสียม และอื่นๆ พ่ อผมเป็ น รุนที่สอง เริ ่ มมาท� ่าแทรกเตอรและอุปกรณ ์ต์อ่ พ่ วง ก่ อนจะมาถึงรุ่ นผมที่สานต่ อพ่ อท�า โรงงานผลิตเครื่องมือและเครื่องจักรกลทาง การเกษตรครบวงจร ผมโชคดีที่เกิดและเติบโตมาในยุคเปลี่ยนผ่ าน เทคโนโลยี และความที่อากงและพ่ อปูพื้น กิจการ รวมถึงสร้ างเครือข่ ายลูกค้ ามาไว้ อยางดี จึงเป็ นเรื่องง ่ ายที่ผมจะน� ่าตนทุนนี้มา ้ เสริมด้ วยการวิจัยและเทคโนโลยีใหม่ ๆ เพื่อ ต่ อยอดธุรกิจ โดยแรกเริมก็ผลิตสินค ่ าจ� ้าพวกอุปกรณต์อพ่ ่ วง อุปกรณหว์ ่ านไถ เครื่องเตรียมดิน และเครื่อง ตัดหญ้ าเหมือนทั่วไป แต่ เผอิญผมมาสังเกต เห็นว่ ากระบวนการของการเกี่ยวขาวของเรา้ มีข้ อจ�ากัดหลายประการ ผมจึงออกแบบ เครื่องตีตอกข้ าว เพื่อท�าให้ เวลาปลูกข้ าวไป ตีตอกแล้ ว มันจะแตกใหม่ โดยเกษตรกรไม่ ต้ องไถดินเพื่อปลูกใหม่ ซึ่งจะท�าใหพวกเขามี ้ ก�าไรเพิ่มขึ้น 20-25% โดยเครื่องนี้ยังได้ รับ รางวัลนวัตกรรมดีเดนแห่ งชาติเมื่อสองปีที่แล ่ว ้ หรือผลิตภัณฑอีกตัวที่ผมวิจัยร ์ วมกับน ่องชาย้ ที่เขาเปิ ดโรงานเหมือนกัน เป็ นรถพ่ นยาบังคับ วิทยุขับเคลื่อนด้ วยระบบไฮบริด เป็ นโซลาร์ เซลลกับ์น้า�มัน ก็ชวยทุ่ นแรงเกษตรกรได ่ ้ เยอะ ปลอดภัย แถมยังลดต้ นทุนอีกต่ างหาก ปั จจุบันโรงงานลิ่ มเชียงเส็งผลิตเครื่องจักร ทางการเกษตรจ�าหน่ ายภายใต้ แบรนด์ LCS ของเราเอง และก็ท�า OEM ใหบริษัท ยันม ้ ่ าร์ ประเทศไทยด้ วย แบรนด์ ของเราส่ งออกใน อาเซียน มีลาวเป็ นลูกค้ าหลัก ส่ วนเมียนมาร์ รองลงมา ขณะที่ฟิลิปปิ นส์ อินโดนีเซีย และ กัมพูชา จะใช้ สินค้ าที่เราผลิตใหยันม ้ ่ าร์ ทั้งนี้ในอีกบทบาทหนึ่ง ผมเป็ นประธานสมา พันธ์เอสเอ็มอีไทย จังหวัดนครสวรรค์ มี บทบาทในการเชื่อมโยงผูประกอบการเอสเอ็มอี ้ ในจังหวัด เพื่อแสวงหาโอกาสและความช่ วย เหลือซึ่งกันและกัน ทั้งทางด้ านเสริมความรู้ การสรางเครือข ้ ่ าย และการหาแหล่ งเงินทุน ตอนนี้ที่หนักสุดคือธุรกิจขนาดไมโครครับ เชน ่ หาบเร่ แผงลอย ร้ านค้ าขนาดเล็ก ไปจนถึง ผลิตภัณฑ์ ชุมชน โดยปั ญหาที่เขาประสบก็ทั้ง ทางด้ านปั ญหาการเงินและการเข้ าถึงโอกาส ในการพัฒนา ซึ่งแมทางภาครัฐจะมีโครงการ ้ ชวยเหลืออย ่ าง SME Bank แต ่ผู่ ประกอบการ ้ หลายรายก็อาจไม่ ไดจดทะเบียนเป็ นนิติบุคคล ้ รวมถึงมีปั ญหาเรื่องเครดิตบูโร เป็ นต้ น ขณะที่ธุรกิจขนาดใหญ่ หรือธุรกิจไซส์ L ใน นครสวรรค์ ไม่ ค่ อยมีปั ญหาอะไร ส่ วนมากจะ เป็ นธุรกิจค้ าส่ ง โรงงาน ฟาร์ ม ไปจนถึง อุตสาหกรรมเกษตร เพราะเขามีตลาดที่ ชัดเจนและเหนียวแน่ น สมาพันธ์ ก็พยายาม ประสานวิธีให้ ไซส L มาช ์วยอุ่ ้ มไซส S ไปจนถึง ์ ไมโคร อย่ างไรก็ดี ด้ วยเงื่อนไขบางอย่ างของเมือง ตลอดหลายปี ที่ผานมา ก็ท� ่าใหการลงทุนใหม ้ๆ ่ เกิดขึ้นน้ อยมาก อย่ างเห็นได้ ชัดคือผังเมือง รวมที่ท�าให้ ราคาที่ดินมันสูง ค่ าเช่ าก็สูงตาม ผูประกอบการจึงไม ้กล่ าลงทุน หรือธุรกิจบาง ้ ตัวที่ต้ องการสรางอาคารสูงก็ไม ้ ่ สามารถผุด ขึ้นในพื้นที่เศรษฐกิจได้ ซึ่งก็ต้ องชื่นชมกฎบัตรนครสวรรค์ ที่ใช้ เวลา ตลอด 2 ปี มานี้ในการแกผังเมืองบางส ้วน ผม่ หวังว่ าถ้ าแก้ ได้ ครอบคลุมกว่ านี้ จะมีการ ลงทุนมากขึ้น สอดรับไปกับการที่เมืองจะขยับ ขึ้นไปเป็ นศูนย์ กลางโลจิสติกส์ ทั้งทางรถและ ทางราง นอกจากนี้ ผมเสนอว่ าเราควรใช้ ท�าเลที่เป็ น hub ของการคมนาคมและขนส่ งของเราให้ เป็ นประโยชน์ โดยเฉพาะการมาถึงของ เทคโนโลยี EV และพลังงานทางเลือก เชนการ่ เป็ นจุดชารจพลังงาน การเป็ นศูนย ์กลางด์าน้ การแพทย์ สมัยใหม่ และบ�าบัดด้ านสุขภาพ หรือการผลักดัน BCG ในกลุ่ มอุตสาหกรรม ขนาดใหญ่ เช่ นที่กลุ่ มน้�าตาล KTIS จับมือกับ ปตท. มาท�าวิจัยเรื่องไบโอดีเซลจากของเหลือ ต่ างๆ ของโรงงาน ผมเชื่อว่ าในอนาคต ลูกหลานชาวนครสวรรค์ ส่ วนใหญ่ จะเลือกไม่ โยกย้ ายไปไหน เพราะ เมืองมีความพรอมให ้ พวกเขาวางใจฝาก ้ อนาคตไว้ ได้ สิ่ งส�าคัญจากวันนี้คือผู้ ใหญ่ รุน่ เราตองมีส ้ วนในการพัฒนาเมืองเพื่อรองรับ ่ การเติบโต หรือผู้ ประกอบการบางรายก็ควร ไว้ ใจให้ ลูกหลานหรือคนรุ่ นใหม่ ๆ มาสานต่ อ กิจการมากขึ้น ผมยังเห็นรุ่ นพ่ อรุ่ นแม่ หลาย เจ้ าที่ไม่ กล้ ารามือ รุ่ นลูกเขาก็พร้ อมจะน�า เทคโนโลยีและมุมมองใหม่ ๆ มาสานต่ อ มา ชวยเพิ ่ ่ มมูลคาแล่ ว เพียงแต ้พอผู่ ้ ใหญยังเชื่อ ่ ในความคิดเดิมๆ ไมยอมปล ่ อย บางทีเขาก็คิด ่ ว่ าการเข้ าไปท�างานบริษัทในกรุงเทพฯ อาจ เป็ นทางออกที่ดีกว่ า” “ผมเชื่อว่าในอนาคต ลูกหลานชาวนครสวรรค์ จะเลือกไม่โยกย้ายไปไหน เพราะเมืองมีความพร้อม ให้พวกเขาวางใจฝาก อนาคตไว้ ได้” People
96 “พื้นเพผมเป็ นคนท่ าตะโก ซึ่งคนที่นั่นเขา ท�าโรงสี ตอนคุณขับรถผ่ านท่ าตะโกมาที่นี่ (อ.ไพศาลี) จะเห็นปล่ องลมสูงตระหงานเต็ม ่ ไปหมด ซึ่งนั่นมีมานานมากแล้ ว ลูกหลาน เจาของโรงสีจากท ้ ่ าตะโกเขาก็กระจายตัว มา อยู่ ที่ไพศาลีก็เยอะ ผมก็หนึ่งในนั้น ที่ท่ าตะโกและไพศาลีมีโรงสีเยอะ เพราะมัน อุดมสมบูรณ์ ที่นาปลูกข้ าวขึ้น อย่ างไพศาลี นี่มีข้ าว ข้ าวโพด มันส�าปะหลัง แต่ เดี๋ยวนี้คน ปลูกข้ าวโพดและถั่วงาลดลงเยอะ อ่ อ เมื่อ ก่ อนปลูกฝ้ายกันด้ วย แต่ เดี๋ยวนี้ไม่ มีแล้ ว เกษตรกรไพศาลีจะปลูกข้ าวหอมมะลินาดิน ปนทราย เขาก็สงข่ าวเปลือกมาสีที่ผม รวมถึง ้ อ�าเภอใกล้ เคียงอยางท่ าตะโก หนองบัว รวมถึง ่ เสวก ล้ อพูนผล เจาของบริษัท ล ้ ้ อพูลผลไรซ์ มิลล์ จ�ากัด จังหวัดพิจิตร พ่ อค้ าบางส่ วนเขาก็ซื้อข้ าว จากชาวนาและเอามาขายผมด้ วยเหมือนกัน ซึ่งท�าเลตรงนี้มันดี ไปทางอินทรบุรี (จังหวัด ์ สิงหบุรี) ขึ้นเหนือไปทางพิษณุโลก-อุตรดิตถ ์-์ ล�าปาง การขนส่ งข้ าวเลยสะดวก วิถีเกษตรกรเปลี่ยนไปเยอะ เมื่อก่ อนชาวนา ปลูกข้ าวบางส่ วนและสีกินเอง สังเกตไหมว่ า บ้ านบางหลังเขามียุ้ งไว้ เก็บข้ าว เพราะสมัย ก่ อนเขาเกี่ยวข้ าวแหงในนาแล ้ ้ วใส่ ยุ้ งเก็บ แต่ ทุกวันนี้ เขาใช้ รถเกี่ยวสดแล้ วเอามาขายโรง สีเลย กลายเป็ นว่ าชาวนาบางส่ วนส่ งข้ าวให้ โรงสี และก็ซื้อขาวจากโรงสีมากินอีกที เพราะ ้ เขาจะไดกินข ้ าวสดๆ ไม ้ต่ องไปเก็บแบบสมัยก ้อน ่ People
97 “ผมภูมิใจที่โรงสีผมยังผลิตข้าวหอมมะลิแท้ และขายให้คนไทยได้กินอยู่” พอสีข้ าวเสร็จ ก็เอาไปอบ ทุกวันนี้เรามีก�าลังผลิตอยู่ ที่ 400 เกวียนต่ อ 24 ชั่วโมง เมื่อก่ อนไม่ ได้ เยอะเท่ านี้ เพราะ ท�ากับภรรยาสองคน แต่ พอลูกมาช่ วยก็เลยขยายได้ อบ เสร็จก็เอาไปใสบรรจุภัณฑ ่ ขาย ผมใช ์ ้ เครื่องสีจากเยอรมนี เพราะมีประสิทธิภาพมาก ในถุงใส่ ข้ าวยังมีสโลแกน ‘เครื่องจักรเยอรมันชั้นน�าของโลก’ เพราะเครื่องมันขัดสี ข้ าวแล้ วได้ ผลผลิต หรือ yield ที่ดี มีข้ าวท่ อนออกมาน้ อย ถ้ าเครื่องจักรทั่วๆ ไป สีหนึ่งตันคุณอาจได้ ข้ าวต้ นราว 420-450 กิโลกรัม แตของผมได ่ ราวๆ 500 กิโลฯ ได ้ราคา้ มากกว่ า ข้ าวส่ วนใหญ่ ผมขายในประเทศนี่แหละ มีแบรนด์ ของตัวเองชื่อ ‘ข้ าวตราบัวชมพู’ เป็ นเกรดเดียวกับที่ส่ ง ออก ขายตามร้ านค้ าและห้ างสรรพสินค้ าเชนใหญ่ ที่มีทั่ว ประเทศ ส่ วนขาวท้ อนหรือข ่ าวหัก ผมก็เอาไปขายให ้ ้ โรงงานท�าเส้ น ก๋ วยเตี๋ยวและขนมจีน ขนมจีนหล่ มสักที่ดังๆ ของ เพชรบูรณ์เขาก็ใช้ ข้ าวท่ อนจากโรงสีผม เพราะข้ าวท่ อน ของเราคุณภาพโอเค แป้ งมันท�าออกมาได้ เส้ น ผมภูมิใจที่โรงสีผมยังผลิตข้ าวหอมมะลิแท้ และขายใหคน้ ไทยได้ กินอยู่ คุณเคยได้ ยินไหมที่มีข่ าวว่ าคนไทยไม่ ค่ อยได้ กินข้ าวหอมมะลิไทย ซึ่งบางส่ วนก็จริงเพราะคนขายนิสัย ไม่ ดี เอาข้ าวจากไหนไม่ รูมาตีตราบอกว ้ ่ าเป็ นข้ าวหอมมะลิ แต่ ของเรา คุณเอาไปตรวจที่ศูนย์ วิทยาศาสตร์ ข้ าว ม.เกษตรศาสตร ก� ์าแพงแสน ได้ เลย นอกจากนี้ อีกเรื่องที่ภูมิใจคือการได้ ดูแลคนงาน ใครท�างานกับผม ผมสอนหมดทุก เรื่อง หลายคนเขาก็แยกไปตั้งธุรกิจของตัวเอง ผมก็สนับสนุนเต็มที่ คนงานเป็ น รอยๆ ผมก็ดูแล ท� ้างานกับผมรายได้ ดีนะ หลายต�าแหน่ งเงินเดือนสูงกว่ าพนักงาน บริษัทใหญ่ ในกรุงเทพฯ อีก ก็อยากใหคนที่นี่มีคุณภาพชีวิตที่ดี ้ ผมไม่ ค่ อยห่ วงเรื่องธุรกิจแล้ ว มีลูกชายมาช่ วยสานต่ อ และก็มีระบบการท�างาน รองรับหมดแล้ ว ที่ยังท�าอยู่ ทุกวันนี้เพราะยังสนุกดี เครียดกับงานน้ อยลง ลูกค้ าจะ รายใหญรายเล็กผมก็ขายด ่ วยมาตรฐานเดียวกันหมด ผม ้ย้า�กับทุกคนเสมอว่ าธุรกิจ เราส�าเร็จได้ เพราะความซื่อสัตย์ ถ้ าเจอข้ าวไม่ ได้ คุณภาพเราก็รับคืน หรือเขาเอาไป บางทีมีหนูมากัดถุงข้ าวสารแตก เรารูว้่ าเราขาดทุนก็ยังรับคืน ธุรกิจเราอยู่ ได้ แล้ ว ขาดทุนนิดหน่ อยไม่ เป็ นไร แต่ อย่ าใหคู้ ่ ค้ าเราขาดทุน นั่นล่ ะท�าใหธุรกิจเรายั ้่งยืน” https://lppricemill.com/ People
98 ธรรมรงค์ ราชามุสิกะ อุปนายกสมาคมผังเมืองไทยและกรรมการกฎบัตรไทย “กอน่ที่เราจะขับเคลื่อนแนวคิด Smart Block ใน พื้นที่บริเวณศูนยขนส์งผู่ ้ โดยสารจังหวัดนครสวรรค์ ซึ่งเป็ นพื้นที่เศรษฐกิจใหม่ ของเมือง คณะกรรมการ กฎบัตรนครสวรรค์ และสมาคมผังเมืองไทย ใช้ เวลา หนึ่งปีแรกไปกับการแก้ ไขผังเมืองรวมเฉพาะจุด ปลด ล็อคพื้นที่บริเวณนี้ใหสามารถมีการก ้ ่ อสรางอาคาร้ ที่มีความสูงและขนาดไมจ� ่ากัด นันท� ่าให้ เครือเซ็นทรัล และเครือโรงพยาบาลสินแพทย์ ตัดสินใจลงทุนท�า ศูนยการค์ าและโรงพยาบาลขนาดใหญ ้แห่ งใหม ่ของ่ เมือง ซึ่งอยู่ ระหว่ างการก่ อสรางในเวลานี้ ้ กับค�าถามที่วาโครงการวิจัยที่เราได ่ รับทุนจาก บพท. ้ เป็ นการเอื้อกลุ่ มทุนใหญ่ ซึ่งอาจส่ งผลกระทบกับผู้ ประกอบการรายเล็กๆ ที่มีอยู่ เดิมของเมืองหรือไม่ ? ผมขออธิบายเช่ นนี้ ก่ อนอื่น ตลอด 3 ปี ที่ผ่ านมา คณะนักวิจัยของเราได้ จัดวงเสวนาแลกเปลี่ยนความคิดเห็นกับชาวนครสวรรค์ ทุกภาคสวนทั ่ งรัฐ เอกชน และชุมชน ผ้านกระบวนการ ่ social collaboration มาเกือบ 20 ครัง เราแชร้บท์ เรียนเกี่ยวกับเมืองกันทุกเรื่อง และส่ วนใหญ่ ก็ต่ าง เห็นตรงกันว่ าเมืองเราจ�าเป็ นตองมีการเปิ ดให ้ มีการ ้ ลงทุนขนาดใหญ่ เพื่อกระตุนเศรษฐกิจ และสอดรับไป ้ กับโอกาสทางการคมนาคมขนสงทั ่ งรถไฟความเร็วสูง ้ หรือรถไฟรางคู่ เส้ นใหมที่เชื่อมเข ่ าไปถึงเมียนมาร ้ ใน์ อนาคต ขณะเดียวกัน จริงอยู่ การเกิดขึ้นของศูนย์ การค้ า ขนาดใหญ่ ในย่ านใหม่ อาจส่ งผลกระทบต่ อย่ านการ ค้ าดั้งเดิมของเมือง แต่ กฎบัตรนครสวรรค์ ก็ค�านึง ถึงการพัฒนาระบบขนส่ งมวลชนที่ได้ ประสิทธิภาพ และครอบคลุมทั้งเขตเทศบาล รวมถึงการน�าโมเดล Smart Block มาใช้ ในยานเศรษฐกิจแห ่งต่ างๆ ท� ่าให้ การเดินทางในเมืองทังทางรถสาธารณะและการเดิน้ เท้ าเป็ นไปได้ อย่ างสะดวกคล่ องตัว ทีนี้การมีศูนย์ การค้ าขนาดใหญ่ ของเมือง แน่ นอน มันย่ อมดึงดูดให้ คนมาใช้ บริการอยู่ แล้ ว หากเมื่อ เมืองหรือย่ านต่ างๆ ได้ รับการออกแบบทัศนียภาพ ให้ สวยงาม โดยเฉพาะการมีทางเท้ าที่เอื้อต่ อการ People
99 สัญจร สิ่ งนี้จะท�าให้ คนไม่ คิดว่ าจะต้ องขับ รถเขาห้ างสรรพสินค ้าอย้ างเดียว หรือคุณ ่ ขับรถมาห้ าง คุณอาจไปจอดรถนอกห้ าง และเดินเท้ าจากที่จอดผ่ านร้ านรวงรอบๆ ห้ างซึ่งมีการออกแบบให้ สวยงามน่ ามอง นันก็เป็ นการกระจายรายได ่้ ใหกับผู ้ ประกอบ ้ การท้ องถิ่ น ไม่ นับรวมการมีขนส่ งมวลชน สาธารณะที่ได้ ประสิทธิภาพ ยังน�าพาเม็ด เงินกระจายไปยังย่ านต่ างๆ ทั่วเมือง สิ่ งนี้ผมขอเรียกว่ าเศรษฐกิจตัวใหญ่ เลี้ยง นองเล็ก ตัวอย ้ างที่ชัดเจนที่สุดคือการมีฟิว ่ เจอร์ พาร์ ครังสิตที่ปทุมธานี ที่ท�าให้ เกิด การกระตุ้ นการค้ าปลีกรอบๆ รวมถึงการ เกิดขึ้นของสถานีรถไฟสายสีแดงเชื่อมเข้ า กรุงเทพฯ ชั้นใน แต่ น่ าเสียดายอยู่ หน่ อย ตรงที่ยังไมมีการท� ่าเสนทางการเดินระหว ้าง่ สถานีรถไฟไปยังหางสรรพสินค ้ าที่สมบูรณ ้ ์ เพราะอาจจะขาดการวางผังไว้ แต่ แรก ถ้ า อย่ างน้ อยๆ มีการสร้ างสกายวอล์ คเชื่อม เขาหากัน เศรษฐกิจโดยรอบเส ้ นทางเดินนั ้น้ ก็จะเติบโตขึ้นอีกมาก กลับมาที่นครสวรรค ผมเห็นความเป็ นไปได ์ ้ ในการใชสถานี บขส. เป็ นพื้นที่ mixed-use ้ อาจเป็ นศูนยกลางด์านสมาร้ ทซิตี้ของเมือง ์ ชั้นบนเป็ นศูนย์ ไอทีควบคุมการจราจร ชั้น ล่ างเป็ นศูนย์ บริการ รถทัวร์ ที่วิ่ งระหว่ าง จังหวัดก็มีต่ อไป ขณะที่รถประจ�าทางที่วิ่ ง ในเมืองก็มาใชที่นี่เป็ นจุดจอดกลาง เป็ นต ้น ้ ขณะเดียวกันเราก็ไปคุยกับเซ็นทรัลว่ าคุณ ควรต้ องลงทุนท�าทางเดิน (walkway) สวยๆ เดี๋ยวกฎบัตรนครสวรรค์ จะช่ วย ออกแบบ สราง circulation ให ้ กับย ้ ่ าน ไป คุยกับจังหวัดใหมีการเอาสายไฟลงดิน ลง ้ ตนไม ้ ้ ท�าทางเทาให ้ ้ เป็ น universal design ใหย้ านนี้เป็นต ่นแบบของย้ านอัจฉริยะที่ท� ่าให้ ผู้ ประกอบการดั้งเดิมไม่ เพียงขายของได้ แต่ ยังขายดีขึ้นด้ วย หรือผู้ พักอาศัยก็ยังมี คุณภาพชีวิตที่ดีและมีความสุข ทั้งนี้ย่ านสถานีขนส่ งผู้ โดยสารเป็ นเพียง หนึ่งในอีกหลายๆ โครงการที่เราขับเคลื่อน ในพื้นที่ต่ างๆ ทั่วเมือง เรายังท�าเรื่อง มาตรฐานอาคารใหม่ (WELL Building Standard) เอื้อตอสุขภาวะของผู่ ้ ใชงานและ ้ มีความยังยืนต่อสิ ่งแวดล่ อม โดยน� ้ารองใน ่ โรงแรมและโรงพยาบาลชันน�้าของเมือง ยังมีเรื่องสมารทฟาร ์ มและอาหารปลอดภัย ์ แก่ เครือข่ ายพี่น้ องเกษตรกรของจังหวัด การชี้ชวนใหนักธุรกิจในเมืองเห็นภาพของ ้ การสรางศูนย้ ์ ประชุมของเมือง ยกสถานะ ใหนครสวรรค้ เป็ น MICE City ของโซนภาค ์ เหนือตอนล่ างและภาคกลางตอนบน ไป จนถึงการหา platform ใหมๆ เพื่อจูงใจลูก ่ หลานชาวนครสวรรคให์ กลับมาสานต ้ อกิจการ ่ หรือท�าธุรกิจใหมๆ ให ่ กับบ ้ านเกิดของพวกเขา ้ เป็นตน้ ทั้งหมดทั้งมวล อาจเรียกได้ ว่ าเป็ นการจุด ประกายและหาวิธีฝั งกลไกการพัฒนาไปยัง ภาคส่ วนต่ างๆ ซึ่งต้ องยกเครดิตให้ กับ เทศบาลนครนครสวรรค์ ที่เปิ ดให้ เราเข้ ามา ร่ วมงานอย่ างเต็มที่ และใช้ กรอบของ กฎบัตรในการก�าหนดทิศทางการพัฒนาเมือง ซึ่งสิ่ งนี้ส�าคัญ เพราะเมื่อกลไกถูกฝั งลงไป แล้ ว ต่ อใหผู้ ้ บริหารเมืองในอนาคตจะไม่ ใช่ ชุดนี้หรือไม่ ได้ มีศักยภาพเท่ านี้ แต่ ทิศทาง การพัฒนาของเมืองก็จะยังคงอยู่ ในรูปรอย เชนนี้ต ่ อไป ผ ่ านนโยบายและแผน เครือข ่าย่ ความร่ วมมือของภาคเอกชนและสถาน ศึกษา รวมถึงวิสัยทัศนที่สอดคล ์ องกันของ ้ ผู้ มีส่ วนได้ ส่ วนเสียของเมือง” “กับค�ำถามที่ว่าโครงการวิจัยนี้เป็นการเอื้อกลุ่มทุนใหญ่ และอาจส่งผล กระทบกับผู้ประกอบการรายเล็กๆ ที่มีอยู่เดิมของเมืองหรือไม่? ผมขออธิบายเช่นนี้” People
100 ดร.ประเสริฐ พัฒนผลไพบูลย์ ผู้ อ�านวยการสถาบันศึกษาพัฒนาการประชาธิปไตย (Institute of Democratization Studies: iDS) “สถาบันศึกษาการพัฒนาการประชาธิปไตย (Institute of Democratization Studies: iDS) เป็ นพารทเนอร์ กับมูลนิธิคอนราด อาเดนาวร ์ ์ (Konrad-Adenauer-Stiftung) ประเทศ เยอรมนี มาร่ วม 10 ปี แล้ ว เรามีภารกิจ เดียวกันคือการส่ งเสริมกระบวนการกระจาย อ�านาจของทองถิ ้ น และหาโซลูชั ่ นใหม่ๆ ในการ ่ พัฒนาประเทศตังแต้ระดับบริหาร นิติบัญญัติ ่ และตุลาการ ในปี 2560 รัฐบาลไทยไดท� ้ากรอบการพัฒนา เมืองอัจฉริยะ หรือ Smart City ขึ้น ซึ่งเป็ น โจทยเดียวกับที่ทางสหภาพยุโรป (EU) ขับเคลื่อน ์ อยู่ โดยมี Smart City Charter เป็นกรอบใหญ่ เพื่อถอดเมืองสมาร์ ทซิตี้กว่ า 200 เมืองทั่ว ยุโรป ใหแต้ ่ ละเมืองท�า DNA ของเมืองตัวเอง ออกมา พอพูดถึงสมารทซิตี้ในบ ์านเรา หลายคนจะมอง้ ไปที่เมืองขอนแก่ นเสียเยอะ เพราะมีโมเดล บริษัทพัฒนาเมืองเกิดขึ้น แต่ เราก็เห็นวาความ่ รับรูของผู้คนส้ วนใหญ ่ ยังมอง Smart City ใน ่ กรอบของการท�าการคมนาคม หรือ Smart Mobility เป็ นหลัก ซึ่งจริงๆ แล้ วความสมาร์ ทมันตองครอบคลุมในทุกมิติ เพื่อช ้ วยยกระดับ ่ คุณภาพชีวิตคนในเมือง ท�าให้ เมืองเกิดรายได้ เพิ่มขึ้นมา ผมจึงไปฟอรมทีมกับคณะนักวิจัยจากมหาวิทยาลัย ์ นเรศวรและมหาวิทยาลัยเชียงใหม่ เพื่อคัด https://www.facebook.com/IDS.inThailand/ People